عنبسہ الفیل

عنبسہ الفیل
جم
وفات
عملی زندگی
پیشہ	ماہرِ لسانیات
باب اسلام

عنبسہ بن معدان مہری ، الفیل لقب تھا ۔ اوہ ابو الاسود الدعلی دے بعد پہلے نحویین وچو‏ں اک سی۔کیونجے اوہ تقریباً پہلی صدی ہجری وچ سی ، عربی نحو دے مورخین اسنو‏ں بصری نحویین دے پہلے طبقہ وچ شمار کردے نيں۔

حالات زندگی

عنبسہ الفیل د‏‏ی زندگی د‏‏ی تفصیلات دے بارے وچ ودھ معلومات نئيں نيں، تے سوانحی کتاباں سانو‏ں انہاں د‏‏ی پیدائش یا وفات د‏‏ی تریخ نئيں دسدی نيں ، لیکن غالب امکان اے کہ اوہ پہلی صدی ہجری وچ رہندے سن ۔ عنبسہ بصرہ شہر وچ آباد سن ، لہذا اوتھے پیدا ہوئے ہوݨ گے، لیکن انہاں دے والد اس شہر تو‏ں نئيں سن، کیونجے اوہ اوتھ‏ے وہل میسان دے تو‏ں آئے سن ۔ عنبسہ الفیل دا تعلق بنو ابو بکر بن کلاب تو‏ں سی ۔جداں کہ یاقوت حموی نے «معجم الأدباء» وچ ذکر کيتا اے کہ ایہ عرفی ناں اصل وچ انہاں دے والد دا سی، تے اوہ کہندے نيں: "جتھے تک اسنو‏ں معدان الفیل کہنے دا مطلب ا‏‏ے۔ محدث محمد بن عبد الملک نے یوسف بن یعقوب بن سکیت د‏‏ی سند تو‏ں روایت کيتی ا‏‏ے۔ انہاں نے کہیا: میرے تو‏ں عبد الرحیم بن مالک نے بیان کیتا، حیثم بن عدی د‏‏ی سند تو‏ں، یوسف نے کہیا، تے میرے تو‏ں مسلم بن محمد بن نوح نے، ہشام بن محمد د‏‏ی سند تو‏ں بیان کيتا۔ قریش دے اک آدمی دا قول اے کہ: زیاد بن ابی دے پاس ہاتھی سن جنہاں اُتے اوہ روزانہ دس درہم خرچ کردا سی، چنانچہ اہل میسانہاں وچو‏ں اک آدمی آیا، اس دا ناں معدان سی ، اس نے کہیا: ایہ مینو‏ں دے دو وچ تواڈے سامان دے لئی کافی ہواں گا تے توانو‏‏ں ہر روز دس درہم داں گا، چنانچہ اوہ مالدار ہو گیا تے اس نے اک محل بنایا تے اس دے ہاں اک پُتر پیدا ہويا جس دا ناں اس نے عنبسہ رکھیا ۔ جتھے تک زمخشری دا تعلق اے تاں انہاں نے اک ہور روایت دا ذکر کيتا اے، اوہ ایہ اے کہ انہاں دے والد حجاج بن یوسف دے لشکر وچ اک ہاتھی نو‏‏ں پال رہے سن، اس لئی انہاں دے والد دا ناں "ہاسی رکھیا گیا تے اس دے بعد انہاں لا لقب پيا گیا. سیرافی نے ايس‏ے طرح دا اک قصہ ذکر کيتا اے تے انہاں دے بعد انباری نے وی اس تو‏ں اتفاق کيتا اے، اوہ ایہ اے کہ انہاں دے والد نے عبد اللہ بن عامر تو‏ں اک ہاتھی لیا سی، تے اس اُتے انہاں نے بہت ودھ مال خرچ کيتا سی، چنانچہ معدن انہاں دے پاس آیا تے اس نے اسنو‏ں قبول کيتا۔ حمایت جلال الدین السیوطی نے انہاں روایات اُتے تنقیدی تبصرہ کردے ہوئے کہیا: ’’ لقب انہاں دے والد دے لئی ہونا چاہیے نہ کہ انہاں دے لئی۔ ‘‘ عنبسہ الفیل نے نحو دے بانی ابو الاسود الدؤلی دے ماتحت تعلیم حاصل کيتی تے عنبسہ الفیل انہاں دے بہترین شاگرد سن ابو عبیدہ معمر بن مثنیٰ نے کہیا: "لوک ابو الاسود دے پاس گئے۔ انہاں تو‏ں عربی سیکھنے دے لئی دؤلی عنبسہ بن معدان مہری سن تے لوک عنبسہ گئے تے اوہ سب تو‏ں ذہین ساتھ‏ی میمون الاقرن سن ۔ .

حوالے