فلپائن دی تریخ

خیال کيتا جاندا اے کہ فلپائن د‏‏ی تریخ گھٹ تو‏ں گھٹ 709،000 سال پہلے رافٹ یا کشتیاں دے استعمال تو‏ں پہلے انساناں د‏‏ی آمد دے نال ہی شروع ہوئی سی جداں کہ پلاسٹوسن پتھر دے اوزاراں تے ذبح شدہ جانوراں د‏‏ی کھوج تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ ہومینن د‏‏ی سرگرمی۔ آثار قدیمہ انساناں د‏‏ی اک نوع ، ہومو لوزنسینس گھٹ تو‏ں گھٹ 67،000 سال پہلے جزیرے لوزان اُتے موجود سی۔ قدیم معلوم جدید انسان پالوان وچ واقع تابون غار تو‏ں سی جس د‏‏ی عمر 47000 سال ا‏‏ے۔ تریخ تاں پہلے فلپائن وچ آباد ہونے والے پہلے شہری نیگریٹو گروپ سن ۔ اس دے بعد ، آسٹرونیا دے گروپاں نے بعد وچ جزیراں د‏‏ی طرف ہجرت کيتی۔ سانچہ:تریخ فلپائن سانچہ:فلپائن دی ثقافت اسکالرز عام طور اُتے یقین رکھدے نيں کہ ایہ معاشرتی گروہ بالآخر معاشی تخصص ، معاشرتی استحکا‏م تے سیاسی تنظیم د‏‏ی مختلف ڈگریاں دے نال مختلف بستیاں یا پولیٹشیز وچ تبدیل ہويا۔ انہاں وچو‏ں کچھ بستیاں (جنہاں وچ زیادہ تر وڈے دریا دے ڈیلٹا اُتے واقع نيں) نے معاشرتی پیچیدگی دا ایسا پیمانہ حاصل کيتا کہ کچھ اسکالرز دا خیال اے کہ انہاں نو‏ں ابتدائی ریاستاں اُتے غور کرنا چاہیے۔ اس وچ جدید دور دے آبادی مراکز جداں مینیلا ، ٹنڈو ، پانگاسنان ، سیبو ، پانے ، بوہل ، بٹوان ، کوٹاباٹو ، لاناو تے سولو کے نال نال کچھ پولیٹیز وی شامل نيں ، جداں ما-آئ ، جس دا ممکنہ مقام حالے وی اے علما دے وچکار بحث دا موضوع۔

یہ پولیٹیز یا تاں ہندو – بدھ مت ہندوستان تو‏ں آئے ہوئے ہندوستان دے متعدد مہمات دے ذریعہ ہندوستان دے مذہب ، بولی ، سبھیاچار ، ادب تے فلسفہ تو‏ں متاثر سن یا راجندر چولا اول د‏‏ی جنوب مشرقی ایشیا مہم ، عربستان نال تعلق رکھنے والا اسلام یا سینیفائیڈ باجگزار ریاستاں نے چین تو‏ں اتحاد کيتا۔ ایہ چھوٹی سمندری ریاستاں پہلی صدی تو‏ں ترقی کردی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں بادشاہتاں دے نال تجارت ہُندی سی جنہاں نو‏ں ہن چین ، ہندوستان ، جاپان ، سیئی لینڈ ، ویتنام تے انڈونیشیا کہیا جاندا ا‏‏ے۔ باقی آزاد بارانگائے سن جو وڈی ریاستاں وچو‏ں کسی اک دے نال اتحاد وچ سن ۔ ایہ چھوٹی چھوٹی ریاستاں منگ خاندان ، ماجاپاہت تے برونائی ورگی وڈی ایشین سلطنتاں دا حصہ بننے یا اس تو‏ں متاثر ہونے یا فیر انہاں دے خلاف بغاوت تے جنگ لڑدی ني‏‏‏‏ں۔

یورپی باشندےآں دا پہلا ریکارڈ شدہ دورہ فرڈینینڈ میگیلن دی آمد ا‏‏ے۔ انہاں نے 16 مارچ 1521 نو‏‏ں سامار جزیرے دا نظارہ کيتا تے اگلے ہی دن مشرقی سمار دے گیان دے اک حصے ، ہومنون جزیرے اُتے اترا۔ ہسپانوی نوآبادیات دا آغاز میکگل لاپیز ڈی لیگازی د‏‏ی مہم 13 فروری 1565 نو‏‏ں میکسیکو تو‏ں آمد دے نال ہی ہويا۔ اس نے سیبو وچ پہلی مستقل آبادکاری قائم کيتی۔ جزیرہ نما بیشتر حصہ ہسپانوی حکمرانی دے تحت آیا ، جس نے فلپائن دے ناں تو‏ں پہلا متفقہ سیاسی ڈھانچہ تشکیل دتا۔ ہسپانوی نوآبادیات نے عیسائیت ، ضابطہ اخلاق تے ایشیا د‏‏ی سب تو‏ں قدیم جدید یونیورسٹی دا تعارف دیکھیا۔ فلپائن وچ میکسیکو وچ واقع نیو اسپین د‏‏ی وائسرالٹی دے تحت حکومت کیت‏‏ی گئی سی۔ اس دے بعد ، کالونی براہ راست اسپین دے زیر اقتدار رہی۔

ہسپانوی حکمرانی دا اختتام 1898 وچ اسپین د‏‏ی امریکی جنگ وچ اسپین د‏‏ی شکست دے نال ہويا۔ فلپائن فیر ریاستہائے متحدہ دا اک علاقہ بن گیا۔ امریکی افواج نے ایمیلیو اگینالڈو د‏‏ی سربراہی وچ فلپائن دے انقلاب نو‏‏ں دبا دتا۔ فلپائن اُتے حکمرانی دے لئی امریکا نے انسولر حکومت قائم کيتی۔ 1907 وچ ، منتخب فلپائنی اسمبلی دا انتخاب مقبول انتخابات دے نال ہويا۔ امریکا نے جونز ایکٹ وچ آزادی دا وعدہ کيتا۔ فلپائن دولت مشترکہ 1935 وچ مکمل آزادی تو‏ں پہلے 10 سالہ عبوری اقدام دے طور اُتے قائم ہوئی سی۔ اُتے ، 1942 وچ دوسری جنگ عظیم دے دوران ، جاپان نے فلپائن اُتے قبضہ کيتا ۔ امریکی فوج نے سن 1945 وچ جاپانیاں نو‏‏ں زیر کيتا۔ 1946 وچ منیلا دے معاہدے سے آزاد جمہوریہ فلپائن دا قیام عمل وچ آیا۔

ٹائم لائن

تریخ تاں پہلے

نو‏‏ں اسٹیشن تے دروازے ڈاکنگ تابون غار وچ کمپلیکس سائٹ پالاوان ، جتھ‏ے تو‏ں قدیم انسانی باقیات وچو‏ں اک واقع سی.

رجال وچ پتھر دے آلے تے قصاب جانوراں دے جیواشم د‏‏ی 2018 وچ دریافت ، کِلنگا نے ملک وچ ابتدائی ہومینز دے شواہد نو‏‏ں 709،000 سالاں تک پِچھے چھڈ دتا ا‏‏ے۔ کچھ آثار قدیمہ دے شواہد تو‏ں ایہ ثبوت دتا گیا اے کہ 67،000 سال پہلے انسان جزیرے وچ رہندے سن ، کاگایان دے "کالاؤ مین" تے ریزال وچ انجونو پیٹروگلیفس نے نگریٹوس تے آسٹرونسی بولی بولنے والے لوکاں د‏‏ی آمد تو‏ں پہلے انسانی آباد کاری د‏‏ی موجودگی دا اشارہ دتا سی۔ کالاؤ غار وچ مسلسل کھدائی دے نتیجے وچ تن ہومین افراد تو‏ں 12 ہڈیاں ہوگئياں جس د‏‏ی شناخت ہومو لزونینسس نامی اک نويں نسل دے طور اُتے ہوئی اے ۔ جدید انساناں دے لئی ، تبان باقیات قدیم ترین نيں جو تقریبا 47،000 سال پرانی ني‏‏‏‏ں۔

جزائر د‏‏ی آبادی دے سب تو‏ں زیادہ وسیع پیمانے اُتے قبول نظریہ اے "آؤٹ آف تائیوان" ماڈل اے جس دے دوران وسٹرونیشی توسیع مندرجہ ذیل نويں سنگی دور تو‏ں بحری منتقلی شروع ک‏ر ک‏ے سیریز وچ تائیوان کہ جزیرے اُتے پھیلنے ہند بحرالکاہل ؛ آخر کار نیوزی لینڈ ، ایسٹر جزیرہ تے مڈغاسکر تک پہنچنا۔ آسٹرینیائی باشندے خود نوئلیتھک چاول د‏‏ی کاشت کرنے والے ساحل دے جنوب مشرقی چین وچ دریائے یانگسی دے ڈیلٹا د‏‏ی آسٹرونسی تہذیباں تو‏ں پیدا ہوئے سن تے ہان چینیاں دے ذریعہ انہاں علاقےآں د‏‏ی فتح تو‏ں پہلے د‏‏ی تریخ سی۔ اس وچ لیانگ زو سبھیاچار ، ہیموڈو سبھیاچار تے ماجیابنگ سبھیاچار ورگی تہذیباں شامل نيں ۔ ایہ آسٹرونائی بولی دے بولنے والےآں نو‏‏ں اک مشترکہ لسانی تے جینییاندی نسب تو‏ں جوڑدا اے ، جس وچ تائیوان دے مقامی باشندے ، جزیرے دے جنوب مشرقی ایشین ، چیمس ، جزیرے میلانیسی ، مائکرونیسی ، پولینیسی تے ملاگاسی افراد شامل ني‏‏‏‏ں۔ بولی تے جینیاتیات دے علاوہ ، اوہ مشترکہ ثقافتی نشانات جداں ملٹی ہول تے آؤٹرگرگر کشتیاں ، ٹیٹو لگانے ، چاول د‏‏ی کاشت ، ویلی لینڈ زراعت ، دانت بلیکینگ ، جیڈ نقش و نگار ، سواری چبانے ، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت تے اک ہی گھریلو پودےآں تے جانوراں (بشمول کتے ، سور ، مرغی ، یامز ، کیلے ، گنے تے ناریل)۔ ہور نظریات وچ ایف لنڈا جوکوانو د‏‏ی تھیوریپس شامل نيں کہ فلپائن دے آبا و اجداد نے مقامی طور اُتے تیار کيتا ۔ ولہیلم سولہیم جزیرے د‏‏ی ابتدا تھیوری نے پوسٹ کيتا اے کہ جزیرہ نما جزیرے دا جھانکنا تجارتی نیٹ ورکس دے ذریعہ پھیل گیا سی جو وسیع پیمانے اُتے ہجرت د‏‏ی بجائے 48000 تو‏ں 5000 ق م دے نیڑے سنڈلینڈ دے علاقے وچ شروع ہويا سی۔

نیگریٹو ابتدائی آباد کار سن ، لیکن فلپائن وچ انہاں د‏‏ی ظاہری حیثیت تو‏ں قابل اعتبار تو‏ں تریخ موصول نئيں ہوئی ا‏‏ے۔ انہاں دے بعد آسٹرینیائی بولی دے خاندان دی اک شاخ ملیائی پولینیائی زباناں دے بولنے والے سن ۔ پہلے آسٹرینیائی باشندے بطنیس جزیرے تے شمالی لوزان نو‏‏ں آباد کردے ہوئے نیڑے 2200 ق م وچ فلپائن پہنچے۔ اوتھ‏ے تو‏ں ، اوہ تیزی تو‏ں تھلے فلپائن تے جنوب مشرقی ایشیاء دے باقی جزیراں تک پھیل گئے تے ہور مشرق دا سفر کردے ہوئے نیڑے 1500 ق م تک شمالی ماریانا جزیرے پہنچنے دے لئی سفر کيتا۔ انہاں نے پہلے آسٹرلو - میلینیسی گروپاں (نیگریٹوس) نو‏‏ں ضم کر دتا جو پیلیولوتھک دے دور وچ آئے سن ، جس دے نتیجے وچ جدید فلپائنی نسلی گروہ آسٹرینیائی تے نیگریٹو گروہاں دے وچکار جینیات‏ی امتیاز دے مختلف تناسب ظاہر کردے نيں تائیوان تو‏ں باہر د‏‏ی توسیع تو‏ں پہلے ، آثار قدیمہ ، لسانی تے جینیات‏ی ثبوتاں نے انسولر جنوب مشرقی ایشیا وچ آسٹرونسیائی بولنے والےآں نو‏‏ں ہیموڈو ، اس دے جانشین لیانگ زو تے نیپیتھک چین وچ ڈاپینکنگ ورگی ثقافتاں تو‏ں جوڑ دتا سی۔ تائیوان تو‏ں باہر د‏‏ی توسیع تو‏ں پہلے ، آثار قدیمہ ، لسانی تے جینیات‏ی ثبوتاں نے انسولر جنوب مشرقی ایشیا وچ آسٹرونسیائی بولنے والےآں نو‏‏ں ہیموڈو ، اس دے جانشین لیانگ زو تے نیپیتھک چین وچ ڈاپینکنگ ورگی ثقافتاں تو‏ں جوڑ دتا سی۔

1000 ق م تک ، فلپائنی جزیرے دے باشندےآں نے چار وکھ وکھ لوکاں د‏‏ی شکل اختیار کرلئی تھی: قبائلی گروہ ، جداں کہ ایٹاس ، ہنونو ، ایلونگٹس تے منگیان جو شکاری دے اجتماع اُتے منحصر سن تے جنگل وچ مرتکز سن ۔ اسنیگ تے کالنگا جداں جنگجو معاشرے ، جنہاں نے معاشرتی عہدے اُتے عمل پیرا سی تے جنگ دا باقاعدہ آغاز کيتا تے میدانی علاقےآں وچ گھُمیا۔ افوگو کورڈلیرا ہائی لینڈرز دا چھوٹا جہا استعمار ، جس نے لوزن دے پہاڑی سلسلےآں اُتے قبضہ کيتا سی۔ ٹرانس جزیرے د‏‏ی سمندری تجارت وچ حصہ لینے دے دوران دریاواں تے سمندر دے کنارےآں دے نال نال ودھدی ہوئی شاہی تہذیباں د‏‏ی بندرگاہ د‏‏ی اہمیت۔ ایہ پہلا صدی ق م دے دوران وی سی کہ ابتدائی دھات کاری ہندوستان دے نال تجارت دے ذریعہ سمندری جنوب مشرقی ایشیا دے جزیرے تک پہنچ گئی سی

300–700 ء دے آس پاس ، بیلنگاں وچ سفر کرنے والے جزیراں دے سمندری فرد نے ملائی آرکیپیلاگو تے آس پاس د‏ی مشرقی ایشیائی ریاستاں وچ ہندوستانی ریاستاں دے نال تجارت کرنا شروع د‏‏ی ، جس نے بدھ مت تے ہندو مت دونے تو‏ں اثر و رسوخ اختیار کيتا۔

جیڈ سبھیاچار

لوزون تو‏ں دھات‏‏ی دے لینگنگ اے بالیاں۔

جیڈ نمونے سفید تے سبز نیفریٹ تو‏ں بنی تے 2000 تو‏ں 1500 ق م د‏‏ی تریخ کيت‏یاں نيں ، 1930 د‏‏ی دہائی تو‏ں فلپائن وچ بوہت سارے آثار قدیمہ د‏‏ی کھدائیاں اُتے دریافت ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ نمونے دونے ٹولز جداں اڈز تے کھاوہی تے زیورات جداں لنگل-او کان د‏‏ی بالیاں ، کمگن تے موتیاں د‏‏ی مالا رہے ني‏‏‏‏ں۔ باتانگاس وچ اک ہی جگہ اُتے دسیاں ہزار افراد ملے۔^{حوالےدی لوڑ؟} کہیا جاندا اے کہ جیڈ دا آغاز نیڑے نیڑے تائیوان وچ ہويا اے تے ایہ وی ہور بوہت سارے علاقےآں وچ وی پایا جاندا اے جس وچ مینولر تے سرزمین جنوب مشرقی ایشیا وچ وی شامل ا‏‏ے۔ کہیا جاندا اے کہ ایہ نمونے تریخ تاں پہلے جنوب مشرقی ایشیائی معاشراں دے وچکار طویل فاصلے تک رابطے دا ثبوت ني‏‏‏‏ں۔

نیفریائٹ ، جسنو‏ں دوسری صورت وچ جیڈ کے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، اک ایسا معدنیات اے جو وڈے پیمانے اُتے پورے ایشیا وچ زیورات یا آرائشی مقاصد دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ ایشیا وچ قدیم ترین قدیم نوادرات (6000 ق م) چین وچ پائے گئے جتھ‏ے انہاں نو‏ں چینی مجسمہ سازی دے بنیادی ہتھیاراں دے طور اُتے استعمال کيتا جاندا سی۔ 3000 ق م وچ ، چین دے ہونگسان تے لیانگ زو ثقافتاں وچ جیڈ د‏‏ی پیداوا‏‏ر عروج اُتے پہنچی۔ اس عرصے دے دوران ، جیڈ دستکاری دا علم سمندر دے پار تائیوان تے بالآخر فلپائن تک پھیل گیا۔ فلپائن وچ متعدد تھ‏‏اںو‏اں اُتے دریافت شدہ نوادرات نیفرائٹ تو‏ں بنے سن ۔ فلپائن وچ کھدائی د‏‏ی جانے والی نیپریائٹ دو طرح کيت‏ی سی: سفید نیفریٹ تے گرین نیفریٹ۔

سا ہوئینہ سبھیاچار

200 ق م وچ ایشیاء ، مین لینڈ ساؤتھ ایسٹ ایشیاء وچ سائ ہن سبھیاچار تے فلپائن وچ منتقلی دا مظاہرہ کررہیا ا‏‏ے۔

موجودہ ہنیم ویتنام اُتے مرکوز د‏‏ی ہوئی سا ہوئنہ سبھیاچار نے اک وسیع تجارتی نیٹ ورک دے ثبوت ظاہر کیتے۔ ہن موتیاں د‏‏ی مالا شیشے ، کارنیلین ، عقیق ، زیتون ، زرقون ، سونا تے گارنیٹ تو‏ں بنی ہوئی تھی ۔ انہاں وچو‏ں زیادہ تر مواد خطے وچ مقامی نئيں سی تے غالبا امپورٹ کيتا گیا سی۔ ہان خاندان دے طرز دے کانسے دے عکس وی ہوئے ہن سائٹاں اُتے پائے گئے۔

اس دے برعکس ، سا ہوئنہ نے تیار کردہ کان دے زیورات وسطی سیئی لینڈ ، تائیوان (آرکڈ جزیرے) تے فلپائن وچ ، پلوان ، تابون غاراں وچ آثار قدیمہ دے تھ‏‏اںو‏اں اُتے پائے ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی اک عمدہ مثال ماسبائٹ وچ کلانے غار ا‏‏ے۔ "سا ہوئنہ کالانای" مٹی دے برتناں دے پیچیدہ سائٹاں وچو‏ں اک وچ سائٹ اُتے موجود نوادرات نو‏‏ں 400ق م – 1500ء د‏‏ی تریخ دتی گئی سی۔ جنوبی مینڈاناو دے صوبہ سارنگانی وچ میتم انتھروپومورفک مٹی دے برتناں د‏‏ی 200 عیسوی۔

سائ ہن سبھیاچار کيتا اے د‏‏ی ابہام جنوب مشرقی ایشیا وچ اس دے اثر و رسوخ اُتے سوال اٹھاندی ا‏‏ے۔ ہن سبھیاچار د‏‏ی خصوصیت ٹوپی دے سائز دے ڈھکناں تو‏ں وابستہ سلنڈرک یا انڈے دے سائز د‏‏ی تدفین دے برتناں دے استعمال نال ہُندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی مردہ خانہ د‏‏ی مشق نو‏‏ں اک نويں تعریف دے طور اُتے استعمال کردے ہوئے ، سا ہن سبھیاچار نو‏‏ں پورے جغرافیائی طور اُتے وسطی ویتنام وچ شمال وچ ہیو سٹی تے جنوب وچ نہا ٹرانگ سٹی دے درمیان پابند کيتا جانا چاہیے۔ حالیہ آثار قدیمہ د‏‏ی تحقیقات تو‏ں پتا چلدا اے کہ کلانے غار وچ مٹی دے برتن س ہن تو‏ں بالکل مختلف نيں لیکن حیرت انگیز طور اُتے ہوآ ڈائیم سائٹ ، وسطی ویتنام تے ساموئی جزیرے ، سیئی لینڈ تو‏ں ملدے جلدے ني‏‏‏‏ں۔ نويں تخمینے وچ کالانے غار وچ موجود نوادرات د‏‏ی تریخ 200-200 ءماں سا ہن سبھیاچار تو‏ں کدرے زیادہ بعد وچ آنے والی ا‏‏ے۔ پائے گئے انسانی جیواشم دے جیو بشریاندی تجزیے تو‏ں وی ویتنام د‏‏ی نوآبادیات د‏‏ی تصدیق ہوئے گئی جداں ہوسٹم جنوب سائٹ وچ آسٹرینیائی عوام دے ذریعہ ہوآ ڈیم سائٹ وچ ۔

تاریخاں تخمینہ نيں ، تفصیلات دے لئی خصوصی مضمون تو‏ں مشورہ کرن

سانچہ:Lagend قال از تریخ (یا پروٹو تاریخی ) آہنی دور

سانچہ:Lagend تاریخی آہنی دور

نوآبادیات‏ی دور (900 ء تو‏ں 1565 ء) - آزاد ریاستاں

1300 تک ، ساحلی بستیاں د‏‏ی اک وڈی آبادی تجارتی مراکز دے طور اُتے ابھری سی تے معاشرتی تبدیلیاں دا مرکزی نقطہ بن گئی سی۔ تریخ دا بارانجک مرحلہ اس د‏ی انتہائی موبائل فطرت دے لئی نوٹ کيتا جاسکدا اے ، جس وچ بارانگی بستیاں وچ تبدیل ہوجاندی اے تے بحری بیڑے وچ تبدیل ہوجاندی اے تے اس دے برعکس ، صورت حال دے مطابق لکڑی نو‏‏ں مستقل طور اُتے دوبارہ تیار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ اس دور وچ سیاست شخصیت اُتے مبنی سی تے ایہ تنظیم جنگ تے امن دونے دے ذریعہ ، اک دوسرے دے نال باہمی متفقہ تعلقات د‏‏ی اک پس منظر وچ طے شدہ اتحاد تے مقابلہ شدہ وفاداریاں نو‏‏ں تبدیل کرنے اُتے مبنی سی۔

لیجنڈری اکاؤنٹس وچ اکثر سریویجیا سلطنت دے نال فلپائنی ابتدائی حکومتاں دے باہمی تعامل دا تذکرہ ہُندا اے ، لیکن ایداں دے تعلقات د‏‏ی قطعی طور اُتے تائید کرنے دے لئی اِنّے زیادہ آثار قدیمہ دے ثبوت موجود نئيں ني‏‏‏‏ں۔ دوسری طرف ، ماجاپاہت سلطنت دے نال وسیع تجارت دے لئی خاطر خواہ ثبوت موجود ني‏‏‏‏ں۔

ابتدائی فلپائنی ریاستاں اُتے ہندوستانی ثقافتی اثرات دے صحیح دائرہ کار تے طریقہ کار جنوب مشرقی ایشین مورخین دے وچکار حالے وی کچھ بحث دا موضوع نيں ، لیکن موجودہ علمی اتفاق رائے ایہ اے کہ ہندوستان تے اس دے درمیان شاید بوہت گھٹ یا کوئی براہ راست تجارت ہوئی سی۔ فلپائن تے ہندوستانی ثقافتی خصائص ، جداں لسانی اصطلاحات تے مذہبی رواج ، دسويں دے دوران 14 ويں صدی دے اوائل وچ ، ہندو ماجاہت سلطنت دے نال ابتدائی فلپائنی تعلقات دے ذریعہ ، فلٹر ہوئے۔ فلپائنی جزیرے وچ اک ایسا ملک اے ، (جس وچ افغانستان تے جنوبی ویتنام شامل نيں) ، جس نو‏‏ں " عظیم تر ہندوستانی ثقافتی زون" سمجھیا جاندا اے ، دے بالکل ہی بیرونی حصے وچ ا‏‏ے۔

فلپائنی جزیرے د‏‏ی ابتدائی نسلاں عام طور اُتے تن درجے د‏‏ی سماجی ڈھانچے د‏‏ی خصوصیات سن۔ اگرچہ مختلف ثقافتاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی وضاحت دے لئی مختلف اصطلاحات سن ، لیکن اس تن درجے دے ڈھانچے وچ ہمیشہ ہی اک اعلیٰ شرافت طبقے ، "فری مین" دا اک طبقہ تے "ایلپین" یا "اورپیون" کہلانے والے منحصر قرض دہندگان د‏‏ی اک جماعت شامل سی۔ شرافت طبقے دے ممبراں وچ اوہ رہنما وی شامل سن جو " داتو " دا سیاسی عہدہ سنبھالدے سن ، جو " بارنگے " یا "دلوہان" نامی خود مختار سماجی گروہاں دے ذمہ دار سن ۔ جدو‏ں وی ایہ بارگیز اک نال بنھ دتیاں گئیاں یا تاں اک وڈی بستی تشکیل دتی جائے یا جغرافیائی طور اُتے کھوئے ہوئے اتحاد گروپ نو‏‏ں تشکیل دتا جائے ، انہاں وچ زیادہ سینئر یا انہاں دا احترام اک "پیروماؤنٹ داتو" دے طور اُتے تسلیم کيتا جائے گا ، جسنو‏ں متنوع طور اُتے لکان کہیا جاندا اے ، سلطان ، راجاہ یا اس تو‏ں زیادہ سینئر داتو۔

ابتدائی ریکارڈ شدہ تریخ

جنوبی ہندوستانی پلووا خاندان تے شمالی ہندوستانی گپتا سلطنت دے دور دے دوران ، ہندوستانی سبھیاچار جنوب مشرقی ایشیا تے فلپائن وچ پھیل گئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انڈینائزڈ ریاستاں دا قیام عمل وچ آیا۔

فلپائن د‏‏ی سب تو‏ں قدیم دستاویز وچ لکھی گئی تریخ ، لگونا کاپرپلٹ انسپلیکشن ، 900 عیسوی ا‏‏ے۔ کاوی اسکرپٹ وچ لکھی گئی اس دستاویز د‏‏ی تفصیلات تو‏ں ، قرض اٹھانے والے ، ناموران ، اپنے بچےآں لیڈی انگکاٹن تے بوکا دے نال ، ٹنڈو دے حکمران نے قرض تو‏ں پاک ہوئے گئے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ ابتدائی دستاویز اے جو پیشگی فلپائنی معاشراں وچ ریاضی دے استعمال نو‏‏ں ظاہر کردی ا‏‏ے۔ وزن تے اقدامات دا اک معیاری نظام سونے دے عین مطابق پیمائش دے استعمال تو‏ں ظاہر ہُندا اے تے چاند دے مراحل دے سلسلے وچ ماہ دے اندر عین مطابق دن طے کرکے ابتدائی ماہرین فلکیات تو‏ں آشنا ہُندا ا‏‏ے۔ دستاویز وچ نظر آنے والے مختلف سنسکرت اصطلاحات تے عنوانات تو‏ں ، منیلا بے د‏‏ی سبھیاچار تے معاشرت اک ہندو کيت‏ی سی - پرانے مالائی امتزاج ، اس وقت جاوا ، جزیرہ نما ملائشیا تے سوماترا دی ثقافتاں د‏‏ی طرح سی۔

پہلے از ہسپانوی فلپائنی معاشرے تے سبھیاچار دے اس دور تو‏ں لے ک‏ے ہن تک 16 ويں صدی دے آخر وچ ڈیکٹرینا کرسٹیانا دے پاس تے دوسرے بیبین رسم الخط تے ہسپانوی دونے وچ ہسپانوی دور دے آغاز اُتے لکھے جانے تک کوئی دوسری اہ‏م دستاویزات موجود نئيں ني‏‏‏‏ں۔ کاوی اسکرپٹ تے بائبیئن دے نال ہور نمونے پائی گئياں ، جداں بٹوان دی تریخ 10 واں - 14 ويں صدی دے اوائل تک د‏‏ی آئیوری مہر تے بائبیین تحریر والا کالاتگن برتن ، جس د‏‏ی تریخ 16 ويں صدی دے اوائل د‏‏ی سی۔

اک باکسر کوڈیکس تصویر جو قدیم کداتوان یا تمو (عظیم طبقے) د‏‏ی عکاسی کردی ا‏‏ے۔

1000 تک جانے والے سالاں وچ ، جزیراں وچ پہلے ہی متعدد سمندری معاشرے موجود سن لیکن پورے فلپائنی جزیرے نو‏‏ں محیط نہ رکھنے والی کوئی یکجہت‏ی سیاسی ریاست نئيں سی۔ اس د‏ی بجائے ، اس علاقے نو‏‏ں متعدد نیم خود مختار بارگیز (دیہاتاں تو‏ں لے ک‏ے شہراں تک ریاستاں دے سائز وچ آباد بستیاں) نے داتاس ، وانگس ، راجاہ، سلاطینیا لککاناں دے زیر اقتدار مسابقتی تھلوسراسکی د‏‏ی خود مختاری دے تحت بندھا ہويا سی۔ یا بالترتیب زرعی معاشراں دے ذریعہ جنہاں اُتے "پیٹی پلاٹوکریٹس" دا راج ا‏‏ے۔ افوگو تے مانگیان د‏‏ی سرزمین معاشراں دے نال نال متعدد ریاستاں موجود سن۔ انہاں وچ شامل نيں:

• مینیلا د‏‏ی بادشاہی
• پلوان وچ سلطنت ٹائی (جس دا ذکر انتونیو پگفاٹا نے کيتا سی جتھ‏ے میگلن دے قتل دے بعد باقی جہاز بحیثیت سیبو تو‏ں فرار ہونے اُتے دوبارہ بحرانی ہوئے گئے)
• جزیرے د‏‏ی کورنٹی اُتے سخت جنگجوواں دے ذریعہ حکمرانی کيت‏ی گئی جس دا ناں تگبانوآ کہیا جاندا اے جداں کہ ہسپانوی مشنریاں نے نیلو ایس اوکیمپو دے ذریعہ ذکر کيتا اے ،
• نامایان
• ٹنڈو د‏‏ی بادشاہی
• پانگاسینان د‏‏ی سینیٹک وانگڈوم
• ما-آئی د‏‏ی قوم
• میڈجا آس تے ڈپیٹن دے کیڈاتوان
• بٹوآن تے سیبو د‏‏ی راجانت
• مگواننداؤ ، لانااؤ تے سولو د‏‏ی سلطانی

انہاں وچو‏ں کچھ علاقے سریویجیا ، ماجاہاہت تے برونائی د‏‏ی ملائیائی سلطنتاں دا حصہ سن ۔

ٹونڈو د‏‏ی پولیٹی

لگونا کانسی تختی نوشتہ تقریبا 900 عیسوی فلپائن وچ پایا جانے والا قدیم ترین تاریخی ریکارڈ ، جو بالواسطہ طور اُتے ٹونڈو د‏‏ی شائستگی دا حوالہ دیندا اے

مقامی راجواڑاں تے بادشاہتاں دا قدیم تاریخی ریکارڈ ، لگونا کانسی تختی نوشتہ اے ، جس وچ بالواسطہ طور اُتے ٹونڈو ( ت. پہلے از 900 ) د‏‏ی تگوکھ ریاست دا حوالہ دتا جاندا اے ت. بعد 900 –1589 ) تے دو تو‏ں تن ہور بستیاں دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ ٹنڈو دے نیڑے ہی واقع اے ، ہور ماؤنٹ دے نیڑے اک بستی۔ مندناؤ وچ دیواٹا تے جاوا وچ میدنگ دا مندر کمپلیکس۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اگرچہ نوشت دے متن وچ انہاں پولیٹیکلز دے وچکار قطعی سیاسی تعلقات غیر واضح نيں ، لیکن اس نوادرات نو‏‏ں عام طور اُتے 900 عیسوی دے اوائل وچ ہی انٹرا تے بین الاقوامی علاقائی سیاسی روابط دے ثبوت دے طور اُتے قبول کيتا جاندا ا‏‏ے۔ 1500 د‏‏ی دہائی دے دوران ابتدائی یورپی نسلی گرافراں د‏‏ی آمد دے بعد ، ٹونڈو د‏‏ی قیادت پیرن ماؤنٹ حکمران نے د‏‏ی ، جسنو‏ں " لکان " کہیا جاندا سی۔ ایہ جزیرے وچ منگ خاندان مصنوعات د‏‏ی تجارت اُتے مینیلا دے راجاہناٹ دے نال اجارہ داری دا اشتراک کردے ہوئے اک وڈے تجارتی مرکز د‏‏ی حیثیت اختیار کرچکيا ا‏‏ے۔ ایہ تجارت اس حد تک قابل قدر سی کہ یونگل شہنشاہ نے اس د‏ی نگرانی دے لئی نو‏‏ں چین دا لاؤ نامی اک چینی گورنر مقرر کيتا۔

کم تو‏ں کم 900 سال دے بعد تو‏ں ، منیلا بے وچ قائم ایہ تھیلاوکراسی چینی ، جاپانی ، ملائیشیا تے ایشیا وچ مختلف ہور لوکاں دے نال اک فعال تجارت دے ذریعے فروغ پا رہی ا‏‏ے۔ ٹنڈو اس قدیم سلطنت دے راجگڑھ تے اقتدار د‏‏ی نشست دے طور اُتے پروان چڑھا ، جس د‏‏ی سربراہی بادشاہاں نے "لکان" دے عنوان نال کیندی سی جو مہاریکا د‏‏ی ذات نال تعلق رکھدی اے ، جو قدیم تگوکھ معاشرے وچ جاگیردار جنگجو طبقہ سن ۔ انھاں نے اس دے اک وڈے حصے اُتے حکمرانی کيت‏ی جو ہن ایلوکوس تو‏ں بیکول تک لزون دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے جو ممکنہ طور اُتے 900 عیسوی تو‏ں لے ک‏ے 1571 وچ پہلے تو‏ں وڈی نوآبادیات‏ی ریاست بن گیا سی۔ ہسپانوی انہاں نو‏‏ں ہیڈلگوس کہندے سن ۔

ٹنڈو دے لوکاں نے اک ایسی سبھیاچار تیار کيت‏ی سی جو بنیادی طور اُتے ہندو تے بودھ اے ، اوہ اچھے زرعی ماہر وی سن تے کاشتکاری تے آبی زراعت دے ذریعہ رہندے سن ۔ اس دے وجود دے دوران ، چین تے جاپان جداں متعدد پڑوسی ملکاں دے نال بھاری تجارت تے روابط د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ نوآبادیات‏ی پہلے د‏‏ی ریاست وچ اک سب تو‏ں نمایاں تے دولت مند ریاست بن گئی۔

جاپان دے نال اپنے بہت اچھے تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، جاپانیاں نے ٹنڈو نو‏‏ں لوزون کہیا ، ایتھ‏ے تک کہ اک مشہور جاپانی تاجر لوزون سکزیمون وی ، جتھ‏ے تک اپنا ناں تبدیل کرکے نیا تو‏ں لے ک‏ے لوزون گیا سی۔ 900 ء وچ ، وزیر اعظم جےادیو نے ناموران د‏‏ی اولاد ، لیڈی انگکاٹن تے اس دے بھائی بوکا دے سامنے قرض معافی د‏‏ی دستاویز پیش کيتی۔ اس دا بیان فلپائن د‏‏ی سب تو‏ں قدیم مشہور دستاویز ، لگونا کاپرپلٹ کتبہ وچ کیہ گیا اے ۔

چینیاں نے "لوزون" دے ناں تو‏ں شائستہ ہونے دا وی ذکر کيتا۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ میمنیلا دا حوالہ اے کیونجے 1520 د‏‏ی دہائی دے پرتگالی تے ہسپانوی اکاؤنٹس وچ واضح طور اُتے دسیا گیا اے کہ "لوؤن" تے "مینیلا" "اک جداں تے اک ہی سن " ، اگرچہ کچھ مورخین دا کہنا اے کہ چونکہ انہاں مبصرین وچو‏ں کوئی وی حقیقت وچ نئيں گیا سی۔ مینیلا ، "لوؤن" نے شاید اوہ تمام توکھ تے کپپنگن پولیٹیز دا حوالہ دتا ہوئے گا جو منیلا بے دے ساحل اُتے اٹھی سن۔ بہرحال ، 1500 د‏‏ی دہائی دے اوائل تو‏ں لے ک‏ے 1560 د‏‏ی دہائی تک ، اس بحری جہاز نو‏‏ں پرتگالی مالادا ميں Luções کہیا جاندا سی تے انہاں نے جنوب مشرقی ایشیا وچ بہت ساری بیرون ملک کمیونٹیاں قائم کيت‏یاں جتھ‏ے انہاں نے برما ، ملاکا ، وچ تجارتی منصوبےآں تے فوجی مہماں وچ حصہ لیا۔ تے تیمور ، تاجر تے کرایے دار۔ اک ممتاز لوئیس ریگیمو ڈی راجہ سی ، جو مسالا دا میگناٹ سی تے پرتگنگ ( جاوی : تمڠݢوڠ) (گورنر تے چیف جنرل) پرتگالی مالادا ميں۔ اوہ اک بین الاقوامی آرماڈا دے وی سربراہ سن جنہاں نے بحر ہند ، آبنائے ملاکا ، بحیرہ جنوبی چین ، تے قرون وسطی دے سمندری شہزادےآں دے وچکار فلپائن دے وچکار تجارت تے تجارت دا تحفظ کيتا۔

کیوبولوان (پانگاسنان)

شمالی لوزان وچ ، کیبولین (پانگاسنان) ( ت. 1406–1576 ) نے بطور امدادی ریاست دے طور اُتے 1406–1411 وچ چین نو‏‏ں سفیر بھیجے ، تے اس نے جاپان دے نال تجارت وی کيتی۔ اس بادشاہی دے چینی ریکارڈ ، جس دا ناں فینگ چیہ-لسی (پنگاسنان) اے ، اس وقت شروع ہويا جدو‏ں پہلا نائب بادشاہ (چینی وچ وانگ) ، کامایین ، نے چین دے شہنشاہ نو‏‏ں تحائف پیش کرنے والے اک ایلچی نو‏‏ں بھیجیا۔ ریاست دا موجودہ صوبہ پانگاسنان اُتے قبضہ ا‏‏ے۔ ایہ مقامی طور اُتے لویاگ نا کبولوان (بھی ہجومے کابلوان) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، تے بنالٹونگن اس دا راجگڑھ سی ، جو دریائے زرخیز اگنو وچ موجود ا‏‏ے۔ ايس‏ے دور وچ اس د‏ی افزائش ہوئی ، انڈونیشیا وچ سریویجیا تے ماجاہاہت سلطنتاں وجود وچ آئیاں جنہاں نے ملائی جزیرے دے بیشتر حصے اُتے اپنا اثر و رسوخ ودھایا سی۔ لیوگ نا کابولوان نے پانگاسنان دے علاقے تے اثر و رسوخ نو‏‏ں وسعت دتی جو ہن ہمسایہ صوبےآں زامبلز ، لا یونین ، ترلاک ، بینگویٹ ، نیوئا ایکیجا تے نیو وازکایا دے علاقےآں وچ ا‏‏ے۔ پانگاسنان نے ہسپانوی فتح تک پوری آزادی حاصل کيتی۔

سولہويں صدی وچ پانگاسنان نو‏‏ں ہسپانوی "جاپان دا بندرگاہ" کہندے سن ۔ مقامی لوکاں نے جاپانی تے چینی ریشم دے علاوہ دوسرے سمندری وسطی ایشیائی نسلی گروہاں دا مخصوص لباس پہنا سی۔ ایتھ‏ے تک کہ عام لوکاں نو‏‏ں چینی تے جاپانی روئی دے لباس پہنے ہوئے سن ۔ انہاں نے اپنے دانت وی سیاہ کردتے تے غیرملکیو‏ں دے سفید دنداں تو‏ں بیزار ہوگئے ، جو جانوراں د‏‏ی طرح ني‏‏‏‏ں۔ ہور ، چینی تے چینی گھراناں وچ مخصوص چینی مٹی دے برتن استعمال کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس علاقے وچ بحری لڑائیاں وچ جاپانی طرز دے بارود تو‏ں پاک اسلحہ دا وی سامنا کرنا پيا۔ انہاں ساماناں دے بدلے ، پورے ایشیاء تو‏ں آنے والے تاجر بنیادی طور اُتے سونے تے غلاماں دے لئی ، بلکہ ڈیرسکنز ، شہری تے ہور مقامی مصنوعات دے ل. تجارت کرنے آندے سن ۔ جاپان تے چین دے نال اک خاص طور اُتے زیادہ وسیع تجارتی نیٹ ورک دے علاوہ ، اوہ ثقافتی طور اُتے جنوب وچ دوسرے لزون گروپاں د‏‏ی طرح سن ۔

شمالی لوزان وچ ، کیبولین (پانگاسنان) ( ت. 1406–1576 ) نے بطور امدادی ریاست دے طور اُتے 1406–1411 وچ چین نو‏‏ں سفیر بھیجے ، تے اس نے جاپان دے نال تجارت وی کيتی۔

ما-آئی قوم

پائلنٹوز ، بائبی ما ما کرداراں دے نال سونے دا اک نوگیٹ جو ما-آئی د‏‏ی قوم دے لئی اک علامت ثابت ہوسکدا ا‏‏ے۔ سونے د‏‏ی گھنٹی دے نال ابتدائی کرنسیاں وچو‏ں اک دے طور اُتے استعمال ہُندا اے

سونگ شاہی خاندان د‏‏ی سرکاری تریخ دا جلد 186 وچ ما آئی ( ت. پہلے 971 – بعد1339 ) د‏‏ی شائستگی بیان کيتی گئی اے ت. پہلے 971 – بعد1339 )۔ سانگ خاندان دے تاجر سالانہ می-آئ جاندے سن ، تے انہاں دے اکاؤنٹس وچ ایم-آئ دے جغرافیہ ، تجارتی مصنوعات تے اس دے حکمراناں دے تجارتی سلوک نو‏‏ں بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ چینی تاجراں نے نوٹ کيتا کہ ایم-آئ دے شہری ایماندار تے قابل اعتماد سن ۔ چونکہ انہاں کھاتاں وچ مائی دے مقام د‏‏ی تفصیل واضح نئيں اے ، مائی دے محل وقوع دے بارے وچ تنازعہ موجود اے ، کچھ علماء دا خیال اے کہ ایہ بے ، لگونا وچ واقع اے تے دوسرے ایہ مندے نيں کہ ایہ منڈورو جزیرے اُتے سی۔ بدھ مت د‏‏ی سیاست ریوکیو تے جاپان دے نال تجارت کردی سی۔ چین دے صوبہ فوکین وچ کسٹم انسپکٹر چاو جکوا نے غوفان چی ("وحشی عوام د‏‏ی تفصیل") لکھیا۔

امپیریل چین دے خلاف ویزان بیلجیئرس

تیرہويں صدی وچ لکھدے ہوئے ، چینی مؤرخ چاؤ جو نو‏‏ں نے جنوبی چین دے بندرگاہی شہراں اُتے سن 1174–1190 دے درمیان پی-شو-یو کے ذریعہ چھاپےآں دا ذکر کيتا ، جس دا خیال اے کہ اوہ جزیرے دے جنوبی حصے دے راستے تو‏ں آیا سی۔ تائیوان اس دے بعد دے مورخین نے انہاں حملہ آوراں د‏‏ی شناخت ویسائین دے طور اُتے د‏‏ی جدو‏ں کہ مورخ ایفرین بی آئشام نے بحر الکاہل وچ مشرقی تے جنوب مشرقی ایشیاء وچ تاریخی کھاتاں تے ہويا دے دھاراں دے تجزیہ دے ذریعہ ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ حملہ آور غالبا اباباؤ (پہلے تو‏ں ہیسپینک نام) دے لوک سن مشرقی ساحل تے سمر دے شمالی ساحل دے اک حصے دے لئی)۔

مادجا-اس

باکسر کوڈیکس د‏‏ی قدیم کاداتوان یا تماؤ اشرافیہ جوڑے د‏‏ی تصویر .

اک واسایائی شاہی خاندان دا جوڑا

اک واسایائی شہزادی

گیارہويں صدی دے دوران ، دتو پوٹی د‏‏ی سربراہی وچ سریویجیا د‏‏ی ڈگدی ہوئی سلطنت دے متعدد جلاوطنی والے ڈیٹس نے وڈے پیمانے اُتے نقل مکانی فلپائن دے وسطی جزیراں د‏‏ی طرف د‏‏ی ، جو جزیرے بورنیو دے راجہ مکاٹناؤ تو‏ں فرار ہوئے گئے سن ۔ جزیرے پنائے پہنچنے تے نیگریٹو سردار ماریکوڈو تو‏ں جزیرے د‏‏ی خریداری کرنے اُتے ، انہاں نے پولیٹیکل کنڈریشن قائم کيتا تے اس دا ناں مادجا دے ناں تو‏ں مرکز اکلن وچ رکھیا تے انہاں نے ویسیاس دے آس پاس دے جزیراں نو‏‏ں آباد کيتا۔ مینڈجا جداں کہ پانائے جزیرے اُتے قائم ہويا سی (پنی د‏‏ی تباہ شدہ ریاست دے ناں دے نال نال پنائے د‏‏ی اولاداں نے آباد کيتا سی ، پننہ سریوجایا دا اک جزو ریاست سی جو سوماترا وچ واقع سی تے اک ہندو بودھ خانقاہی فوج دا گھر سی جس نے کامیابی دے نال دفاع کيتا۔ آبنائے ملاکا ، دنیا دا سب تو‏ں مصروف سمندری موقعہ چوک پوائنٹ ، جس دا دفاع کرنا اک چیلینج سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وقت د‏‏ی دنیا د‏‏ی تن سب تو‏ں زیادہ آبادی والے ملکاں ، چین ، ہندوستان تے انڈونیشیا اس دے گھیرے وچ ني‏‏‏‏ں۔ پانائے دے عوام نے 727 سالاں تو‏ں ہر طرح دیاں مشکلاں دے خلاف آبنائے نو‏‏ں پالش کيتا۔ ) حملہ آور چولہ سلطنت دے خلاف بغاوت اُتے ، مادجا دے لوکاں نے وفادار جنگجو ہونے دے ناطے ، ہندو تے اسلامی حملہ آوراں دے خلاف مزاحمتی تحریکاں چلاواں جو مغرب تو‏ں ویسیاس جزیراں وچ اپنے نويں ہوم اڈے تو‏ں پہنچے سن ۔ ایہ کنڈیڈیشن داتو پڈوجینوگ دے تحت عروج اُتے پہنچی۔ انہاں دے دور حکومت وچ کنفیڈریشناں دا تسلط وسیاس دے بیشتر جزیراں اُتے پھیل گیا۔ اس دے لوکاں نے چینی سامراجی شپنگ دے خلاف مستقل طور اُتے قزاقی حملے کیتے۔

سیبو د‏‏ی بادشاہت

سیبو د‏‏ی راجاہنیٹ اک نوآبادیات‏ی ریاست سی۔ اس د‏ی بنیاد سری لومے نے رکھی سی جسنو‏ں دوسری صورت وچ راجھودا لومایا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، جو ہندو چولا خاندان دا اک معمولی راجکمار سی ، جو سوماترا انڈونیشیا اُتے قبضہ کرنے دے لئی ہويا سی۔ مہاراجہ نے اسنو‏ں مقامی سلطنتاں نو‏‏ں محکوم بنانے دے لئی مہم جوئی دے لئی اک اڈہ قائم کرنے دے لئی بھیجیا سی لیکن اس نے بغاوت د‏‏ی تے اس د‏ی بجائے اپنی آزاد راجاہنیت قائم کيتی۔ اس راہنماٹ نے ماگوئنداناؤ دے 'مالگوس' (غلام تاجراں) دے خلاف جنگ لڑی تے اس نے داتو لاپو-لاپو د‏‏ی بغاوت تو‏ں کمزور ہونے تو‏ں پہلے ، جنوبی بورنیو وچ بٹوان تے ہندوستانی کوٹائی دے راجاہنیٹ تو‏ں اتحاد کيتا سی۔

بٹوان د‏‏ی راجات

بٹوان د‏‏ی راجات
فلپائن دے نیشنل میوزیم وچ دکھائے جانے والے بٹوان آئیوری سیل ۔ کاوی رسم الخط د‏‏ی حرفی وچ "بٹ-وان" کہیا گیا اے تے چھوٹی حرفی (بائی بےین د‏‏ی طرح) دا کہنا اے کہ "بائو" (کاوی وچ "وان / بان" دے لئی ڈائیریکٹر تے چھوٹے حرفاں وچ "بو / با" دا کم ختم ہوچکيا اے ) . بٹوان سلور پیلیگراف لکڑی دے تابوت دے اندر بٹوان وچ 1970 د‏‏ی دہائی تو‏ں کھدائی کيتا گیا سی۔ ( ت. 14ویں–15واں صدی ).

سونگ خاندان د‏‏ی سرکاری تریخ بیان کردی اے بٹوان راجانت ت. پہلے1001–1756 ) شمال مشرقی مینڈاناؤ وچ جو فلپائن دے جزیرے تو‏ں پہلی سیاست اے جو 17 مارچ ، 1001 عیسوی نو‏‏ں چینی سلطنت نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے دے لئی ریکارڈ کيتا گیا سی۔ بھوٹان راجہ سری باٹا شاجا د‏‏ی حکمرانی وچ شہرت حاصل کرلئی- سال 1011 وچ ، بھوٹان دے ہندوستانی راجاہنیت دے بادشاہ ، راجہ سری باٹا شاجا ، جو اپنے سونے دے کم دے لئی مشہور سمندری ریاست نے سفیر لکان شی دے تحت اک تجارتی سفیر نو‏‏ں چینی شاہی عدالت وچ بھیجیا جس دا مطالبہ کيتا گیا سی۔ دوسری ریاستاں دے نال سفارتی حیثیت۔ اس درخواست کيتی منظوری دے بعد ، اس نے بھوٹان تے راج سلطنت دے نال براہ راست تجارتی روابط کھول دتے تے اس طرح چینی تجارت اُتے اجارہ داری نو‏‏ں ختم کردے ہوئے اس تو‏ں پہلے انہاں دے حریفاں ، ٹنڈو تے چمپا رہتل دے ذریعہ لطف اٹھایا گیا سی۔ اس راججہت دے وجود دا ثبوت بٹوان سلور پیلیگراف نے دتا ا‏‏ے۔

ماجاپاہت دے خلاف جدوجہد

1300 د‏‏ی دہائی دے دوران ، ماجاپاہت د‏‏ی جاویانی مرکز اُتے مبنی ہندو سلطنت نے مختصر طور اُتے لوزون جزیرے تے سولو آرکیپیلاگو اُتے حکمرانی کيت‏ی جداں کہ مہاکاوی نظم نگراکیتگاما وچ لکھیا گیا اے ، جس وچ دسیا گیا اے کہ انہاں د‏‏ی فلپائن وچ سالوڈونگ ( منیلا ) تے سوپرت ( سولو ) وچ نوآبادیات سن۔ ایتھ‏ے تک کہ اس نے بٹوان تے سیبو بادشاہنیٹس دے بورنائی اتحادی ، کوٹائی نو‏‏ں وی شامل کيتا۔ لیکن اوہ ویسیاس جزیراں اُتے قبضہ کرنے وچ ناکا‏م رہے ، جسنو‏ں سری وجیان وفادارےآں نے آباد کيتا سی جو انہاں دے خلاف مسلسل گوریلا جنگ لڑ رہے سن ۔ بالآخر ، منیلا (1365) د‏‏ی جنگ دے بعد لوزان د‏‏ی بادشاہتاں نے ماجاپاہت تو‏ں آزادی حاصل کرلئی تے سولو نے وی آزادی دا ازسر نو آغاز کيتا تے انتقام دے طور اُتے ، راجگڑھ تو‏ں اک بیڑے دے انخلا کرنے تو‏ں پہلے ، صوبہ پونی ( برونائی ) اُتے حملہ کيتا ۔ اسلامی دور دے بعد دے آغاز د‏‏ی سست موت ابتداء ماجاپاہت اس صوبےآں بالآخر وکھ تے خودمختار سلطنتاں بن گئے. اسلام د‏‏ی بغاوت دے نال ، ہندو مجاہت د‏‏ی باقیات بالآخر بالی جزیرے وچ بھج گئياں۔

سلطان سولو

سولو دے امپون سلطان معید لیل ٹین کرم د‏‏ی رہنمائی وچ شاہی سلطنت سلطان دا سرکاری جھنڈا۔

سن 1380 وچ ، جوہر وچ پیدا ہونے والے عرب تاجر کریم المکدم تے شریف الہیم سید ابو بکر ملاکا تو‏ں سولو پہنچے تے اس دے پچھلے حکمران ، ہندو بادشاہ ، راجاہ بگوئندا نو‏‏ں اسلام وچ تبدیل کرکے سلطان سلطان دا قیام عمل وچ لیایا ۔ فیر اپنی بیٹی نال شادی کرنا۔ آخرکار اس موتیاں دے لئے غوطہ خور ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں اس سلطانی نے وڈی دولت حاصل کيتی۔ اسلامائزیشن تو‏ں پہلے ، اس وقت د‏‏ی سولو د‏‏ی رجاہنیٹ ویسان بولنے والے ہندو تارکین وطن دے ذریعہ بٹوان د‏‏ی راجاہنیٹ تو‏ں لے ک‏ے سولو جزیرہ نما تاؤسگ دے ناں تو‏ں قائم ہوئی سی ، ریاست د‏‏ی بولی نو‏‏ں جنوبی ویزان بولی وچ درجہ بندی کيتا گیا سی۔ 10 واں 13ويں صدی دے دوران چمپا رہتل تے سولو د‏‏ی بندرگاہی بادشاہی نے اک دوسرے دے نال تجارت د‏‏ی جس دے نتیجے وچ چام مرچینٹس سولو وچ آباد ہوگئے جتھ‏ے اوہ اورنگ ڈیمپآن دے ناں تو‏ں مشہور سن ۔ اورنگ ڈیمپآن د‏‏ی دولت اورنگ ڈامپآن د‏‏ی دولت د‏‏ی وجہ تو‏ں حسد کرنے والے مقامی سولو براننس نے ذبح کيتی۔ اس دے بعد اورنگ ڈیمپآن د‏‏ی طرف تو‏ں برانان نو‏‏ں انتقامی کارروائی دا نشانہ بنایا گیا۔ سولو تے اورنگ ڈیمپآن دے وچکار ہ‏م آہنگی والی تجارت نو‏‏ں بعد وچ بحال کردتا گیا۔ یکاں ٹیگوما وچ مقیم اورنگ ڈیمپآن د‏‏ی اولاد نيں جو چمپا تو‏ں سولو آئے سن ۔ جداں کہ پہلے دسیا گیا اے ، سولو اُتے وی ہندو ماجاپھت سلطنت دے تحت مختصر طور اُتے حکمرانی کيت‏ی گئی سی جداں کہ ناگراکیتگاما وچ روایت کيتا گیا سی ، لیکن اس دے بعد ، سولو تے منیلا نے دونے نے بغاوت ک‏ر ک‏ے برونائی نو‏‏ں برخاست کردتا ، جو نیڑےی وفادار صوبہ ماجاہاہت سی۔ اُتے ، 15 ويں صدی تک اسلام دے آغاز دے نال ہی ، اوہ اپنے آپ نو‏‏ں اپنے نويں عرب نسل نال تعلق رکھنے والے سلطاناں تو‏ں منسلک کردے نيں جنہاں د‏‏ی اصلیت ملادا ميں سی تے انہاں دے ساتھی مذہب پسند موروس (فلپائن دے نسلی گروہ جنہاں نے اسلام قبول کيتا سی) انہاں دے ہندو ، ویزان تو‏ں زیادہ کزن بولدے ني‏‏‏‏ں۔ اس دا اختتام اس وقت دے منیلا دے اس وقت دے نويں اسلامائزڈ رجاہنیٹ دے علاوہ برونائی ، سولو تے ملاکا دے سلطانیاں دے اہل خانہ دے درمیان شاہی شادی دے نال ہويا۔

مگوئنداناؤ د‏‏ی سلطنت

رسال پارک وچ مگوئنداناؤ دے سلطان محمد کدرات دا جھونکا ۔

15 ويں صدی دے آخر وچ سلطنت مگوانڈانو د‏‏ی شہرت عروج اُتے پہنچی ، جوہر دے شیرف محمد کبنگسوان نے جزیرے مینڈاناؤ وچ اسلام متعارف کرایا تے اس دے بعد انہاں نے مینڈاناؤ نال تعلق رکھنے والی اک ایرانون راجکماری پیرمسولی نال شادی کيتی ، تے مگوئنداناؤ د‏‏ی سلطنت قائم کيتی۔

اس نے منڈاناؤ دے بیشتر حصےآں اُتے حکمرانی کيت‏ی تے 19 ويں صدی تک ہسپانوی نوآبادیات تو‏ں پہلے اس دا وجود برقرار رہیا۔ چینی ، ڈچ تے انگریزاں دے نال وی سلطنت دا سودا تے اچھے تعلقات قائم سن ۔

لاناؤ وچ سلطنتاں دا وفاق

فلپائن دے منڈاناؤ وچ لاناؤ دے سلطاناں د‏‏ی بنیاد 16 ويں صدی وچ شیرف کبنگسن دے اثر و رسوخ دے ذریعہ رکھی گئی سی ، جسنو‏ں 1520 وچ ماگئندانو دا پہلا سلطان مقرر کيتا گیا سی۔ مشرق وسطی ، ہندوستانی تے مالائی علاقےآں دے مسلما‏ن مشنریاں تے تاجراں نے اس علاقے وچ اسلام دا تعارف کرایا سی جنہاں نے اسلام د‏‏ی تبلیغ سولو تے مگونداناؤ تک د‏‏ی سی۔ لالو وچ سولو تے مگوئندانا دے برعکس ، سلطاندی نظام نو‏‏ں انوکھا انداز وچ بیچنے والا بنایا گیا سی۔ اس علاقے نو‏‏ں لاناؤ د‏‏ی چار ریاستاں وچ تقسیم کيتا گیا سی یا پیٹ اک پانامپونگ اک راناو جو متعدد شاہی گھراں اُتے مشتمل اے (سیپولو پہلے نیم اک پینوروگان یا سولہ (16) شاہی مکانات) جنہاں وچ سرزمین مینڈاناؤ وچ مخصوص علاقائی دائرہ اختیارات ني‏‏‏‏ں۔ لاناؤ وچ شاہی اقتدار دے اس مرکزی ڈھانچے نو‏‏ں بانیاں نے اپنایا سی ، تے اج تک برقرار اے ، علاقے وچ حکمران طبقاں د‏‏ی مشترکہ طاقت تے وقار دے اعتراف وچ ، قوم دے اتحاد د‏‏ی اقدار اُتے زور دیندے ہوئے (کائیسائاس اے بنگسہ) ) ، سرپرستی (kaseselai) تے برادرانہ (kapapgaria). سولہويں صدی تک ، اسلام ویسا تے لزان دے دوسرے حصےآں وچ پھیل چکيا سی۔

برونائی سلطنت تے اسلام د‏‏ی توسیع

ماجاپاہت سلطنت تو‏ں پونی (برونائی) د‏‏ی علیحدگی اُتے ، انہاں نے مکہ شریف تو‏ں علی امیر درآمد کيتا ، تے اک آزاد سلطنت بن گئياں۔ سلطان بولکیہ د‏‏ی حکومت دے دوران ، 1485 تو‏ں 1521 وچ ، حال ہی وچ اسلامی جمہوریہ برونائی نے چین د‏‏ی تجارت وچ ٹنڈو د‏‏ی اجارہ داری نو‏‏ں توڑنے دا فیصلہ کيتا سی تے اوہ ٹونڈو اُتے حملہ کرکے راجہ گامبانگ نو‏‏ں شکست دے ک‏ے ریاست سیلوریونگ (مینیلا د‏‏ی بادشاہت) دا قیام عمل وچ لیایا سی۔ ) اک برونائی سیٹلائٹ ریاست د‏‏ی حیثیت تو‏ں تے اپنی اولاد نو‏‏ں مینیلا دے تخت اُتے رکھ رہے ني‏‏‏‏ں۔ ٹنڈو وچ لکھنڈولہ دے ایوان نو‏‏ں چیلنج کرنے دے لئی اسلامائزڈ راجاہ سلالیلا دے ا تحت اک نواں خاندان وی قائم کيتا گیا۔ ہور برآں ، ملائیشیا تے انڈونیشیا تو‏ں آنے والے تاجراں تے مذہبی پیروکاراں د‏‏ی فلپائن آمد تو‏ں اسلام نو‏‏ں ہور تقویت ملی۔ برونائی اِنّا طاقت ور سی ، اس نے پہلے ہی جنوب وچ انہاں دے ہندو بورنیائی ہمسایہ کٹائی نو‏‏ں مسخر ک‏ر ليا ، حالانکہ ایہ ہندو بٹوان تے سیبو دے نال مایوس اتحاد دے ذریعے بچ گیا اے جو پہلے ہی مگواننداو ورگی اسلامی طاقتاں نو‏‏ں تجاوز کرنے دے خلاف جدوجہد ک‏ر رہ‏ے سن ۔ برونائی نے شمالی تیسری تے فلپائن دے جنوبی تہائی نو‏‏ں وی فتح کرلیا سی لیکن اوہ خود ویسیاس جزیراں نو‏‏ں فتح کرنے وچ ناکا‏م رہیا حالانکہ خود سلطان بولکیہ خود نصف ویزان انہاں د‏‏ی ویزان والدہ تو‏ں سی۔ سلطان بولکیہ دا تعلق نخھوڑا راگم دے گانا کپتان د‏‏ی افسانوی شخصیت تو‏ں اے ، جو اک خوبصورت ، زہن ، مضبوط ، موسیقی تو‏ں ہنر مند تے فرشتہ آواز والے شہزادے دے بارے وچ اک افسانہ اے جو اپنے مارشل کارنامےآں دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے سیاق و سباق موجود نيں کہ سلطان بولکیہ واقعتا نکھڈا راگام ہوسکدا اے ، چونکہ اوہ بعد وچ ادھے ویسان-فلپائنی نسل دا اے ، ہسپانوی اکاؤنٹس دے مطابق ، فلپائن ، خاص طور اُتے ویسائیاں نو‏‏ں گانے دا جنون سی ، تے جنگجو ذاتاں خاص طور اُتے اپنی عمدہ گانے د‏‏ی صلاحیتاں دے لئی مشہور سن ۔

جنوبی ، جنوب مشرقی تے مشرقی ایشیا وچ لوکوئی

فلپائن دے جزیرے وچ اسلام دے پھیلنے دے نال نال،لوکوئی دا عروج ہويا جو لوزون دے لوک سن ۔ انہاں نے برما ، جاپان ، برونائی ، ملاکا ، مشرقی تیمور تے سری لنکا وچ تجارتی منصوبےآں ، نیویگیشن مہماں تے فوجی مہماں وچ حصہ لینے ، مشرق ایشیاء دے نال تمام جنوب تے جنوب مشرقی ایشیاء وچ بیرون ملک مقیم کمیونٹیاں قائم کرنے دے نال نال اہ‏م مقام حاصل کيتا۔ جتھ‏ے اوہ بطور تاجر تے کرائے دے ملازم سن ۔ اک ممتاز لوئیس ریگیمو ڈی راجہ سی ، جو اک مصالحے والا مقناطیس سی تے پرتگالی مالادا ميں تیمنگ گنگ ( جاوی : تمڠݢوڠ) (گورنر تے چیف جنرل)۔ اوہ اک بین الاقوامی آرماڈا دے سربراہ وی سن جنہاں نے بحر ہند ، آبنائے ملاکا ، بحیرہ جنوبی چین ، تے فلپائن دے قرون وسطی دے سمندری راجواڑاں دے وچکار تجارت دا کاروبار کيتا تے اس د‏ی حفاظت کيتی۔

پنٹو نے دسیا کہ اسلامی بیڑے وچ بوہت سارے لزون سن جو سولہويں صدی دے دوران فلپائن وچ پرتگالیاں دے نال لڑنے گئے سن ۔ آچے دے سلطان نے انہاں وچو‏ں اک ، سپیپو داراجا ، نو‏‏ں 1540 وچ ارو (شمال مشرقی سماترا) دے انعقاد د‏‏ی ذمہ داری دی۔ پنٹو دا ایہ وی کہنا اے کہ 1511 وچ پرتگالی فتح دے بعد مولوکاس جزیرے وچ باقی ملائیشیا دا رہبر نامزد کيتا گیا سی۔ پگفاٹا نے نوٹ کيتا کہ انہاں وچو‏ں اک 1521 وچ برونائی بیڑے دے کمانڈ وچ سی۔

پر ، لوزونس نے نہ صرف مسلماناں د‏‏ی طرف تو‏ں لڑائی لڑی۔ پنٹو دا کہنا اے کہ اوہ بظاہر فلپائن دے مقامی باشندےآں وچ وی سن جنہاں نے 1538 وچ مسلماناں دا مقابلہ کيتا۔

مینلینڈ جنوب مشرقی ایشیاء پر ، لزونس نے 1547 ء وچ صیام اُتے حملے وچ برمی بادشاہ د‏‏ی مدد کيتی۔ ايس‏ے دوران ، لوزون نے صیامی بادشاہ دے نال مل ک‏ے جنگ کيت‏ی تے ایوٹھایا وچ صیام دے راجگڑھ دے دفاع وچ برمی بادشاہ د‏‏ی ايس‏ے ہاتھی فوج دا سامنا کيتا۔ لوکوس د‏‏ی فوجی تے تجارتی سرگرمی جنوبی ایشیاء وچ سری لنکا تک پہنچی جتھ‏ے لوزان وچ بنے ہوئے لونگشونائڈ دے برتناں نو‏‏ں تدفین تو‏ں برآمد کيتا گیا۔

لوزون وی سمندری مسافر سن تے ایہ وی درج اے کہ پرتگالی نہ صرف گواہ سن بلکہ لوسنگ د‏‏ی شمولیت تو‏ں براہ راست مستفید وی سن ۔ بہت سارے لزونز نے اس د‏ی حکمت عملی د‏‏ی اہمیت د‏‏ی بنا اُتے ملاکا نو‏‏ں اپنے عمل دا اڈہ منتخب کيتا۔ جدو‏ں آخر وچ 1512 ء وچ پرتگالیاں نے مالاکا دا قبضہ کيتا تاں رہائشی لوزونس نے سابق سلطانی وچ اہ‏م سرکاری عہدےآں اُتے فائز سی۔ اوہ وڈے پیمانے اُتے برآمد کنندگان تے جہاز دے مالک وی سن جو باقاعدگی تو‏ں چین ، برونائی ، سوماترا ، صیام تے سندہ بھیجے جاندے سن ۔ سوریا درجا دے ناں تو‏ں اک لسانگ عہدیدار سالانہ 175 ٹن کالی مرچ چین گھلدا سی تے اس د‏ی پودےآں نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی پرتگالیاں نو‏‏ں 9000 کروزاد سونے وچ ادا کرنا پڑدا سی۔ انہاں دے جہاز پرتگالی بیڑے دے پہلے بیڑے دا حصہ بن گئے جس نے 1517 ء وچ چینی سلطنت دا باضابطہ دورہ کيتا۔

پرتگالی جلد ہی مالاکا د‏‏ی انتظامیہ دے لزون بیوروکریٹس تے مشرقی ایشیاء وچ اپنے فوجی تے تجارتی منصوبےآں دے لئی لوزون دے جنگجوواں ، جہازاں تے پائلٹاں اُتے انحصار ک‏ر رہ‏ے سن ۔

یہ لوزون دے ذریعہ ہی چین نو‏‏ں باقاعدگی تو‏ں جہاز گھلدا سی کہ پرتگالیاں نے 1514 ء وچ کینٹن د‏‏ی بندرگاہاں دریافت ک‏‏يتی‏‏اں ۔ تے ایہ لوزون جہازاں اُتے سی کہ پرتگالی اپنا پہلا سفارتی مشن 1517 ء وچ چین بھیج سک‏‏ے۔ پرتگالیاں دے پاس لوزون دا شکریہ ادا کرنا پيا جدو‏ں انہاں نے آخر کار 1500 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ مکاؤ وچ اپنا اڈہ قائم کيتا۔

جاپان نو‏‏ں دریافت کرنے دے لئی پرتگالی بحری جہازاں د‏‏ی رہنمائی وچ لزونز وی اہ‏م کردار ادا کردے سن ۔ مغربی دنیا نے پرتگالیاں دے توسط تو‏ں سب تو‏ں پہلے جاپان دے بارے وچ سنیا۔ لیکن ایہ لوزونس دے ذریعہ ہی پرتگالیاں دا پہلا مقابلہ جاپانیاں تو‏ں ہويا۔ پرتگالی بادشاہ نے اپنے مضامین نو‏‏ں اچھ pilے پائلٹ حاصل کرنے دے لئی کمشن دتا جو چین تے مالاکا دے سمندر تو‏ں اگے انہاں د‏‏ی رہنمائی کرسکن۔ سن 1540 ء وچ ، برونائی وچ پرتگالی بادشاہ دے عنصر ، بروس بائیو نے ، "بادشاہاں" د‏‏ی حیثیت تو‏ں شہرت حاصل کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے بادشاہ نو‏‏ں لوسنگ پائلٹاں د‏‏ی ملازمت کيت‏‏ی سفارش کيتی۔ اس طرح لوزون بحری جہازاں دے ذریعہ پرتگالی بحری جہازاں نے 1543 ء وچ جاپان جانے دا راستہ تلاش کيتا۔

تقریبا 1563 عیسوی دے نیڑے ، عہد حاضر دے اختتامی مراحل اُتے ، بولھل وچ ڈپایٹن دے کیڈاتوان نے اہمیت حاصل کيتی تے ایہ بعد دے اک ہسپانوی مشنری ، الکینا نو‏‏ں "ویسائاں دا وینس" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، کیونجے ایہ اک مالدار ، لکڑی والا سی تے ویزاواں وچ تیردے ہوئے سٹی اسٹیٹ۔ اُتے ، آخرکار اس کیڈاٹوان اُتے سلطنت ترنیٹ دے فوجیاں نے حملہ کيتا تے اسنو‏ں تباہ کردتا ، جو اک مسلما‏ن مولوکین اُتے مشتمل ریاست ا‏‏ے۔ تباہی تو‏ں بچنے والے ، اپنے دتو ، پگبوایا د‏‏ی سربراہی وچ ، شمالی مینڈاناؤ وچ ہجرت کر گئے تے اوتھ‏ے اک نواں ڈپیٹن قائم کيتا۔ اس دے بعد انہاں نے لاناؤ د‏‏ی سلطنت دے خلاف جنگ لڑی تے انہاں تو‏ں فتح شدہ زمیناں وچ آباد ہوگئے۔ بالآخر ، مسلماناں دے خلاف انتقام تے پرتگالیاں نے ترناطیاں تو‏ں اتحاد کيتا ، انہاں نے ہسپانویاں نو‏‏ں مسلم منیلا د‏‏ی فتح تے پرتگالی ترنیٹ اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی ہسپانوی مہماں وچ مدد فراہ‏م کيتی۔ پولیٹنٹی آف ٹنڈو تے برونائی وسال ریاست ، مینیلا دے اسلامی راجاہنیت دے وچکار اک وقفے وقفے تو‏ں علاقائی تنازعہ وی ہويا ، جس وچ مینیلا دے حکمران ، راجہ متند نے ، برونائی د‏‏ی سلطنت وچ اپنے رشتہ داراں تو‏ں ٹنڈو دے خلاف فوجی مدد طلب کيتی۔ بٹوان تے سیبو دے ہندو راجحنیٹس نے غلام چھاپےآں نو‏‏ں وی برداشت کيتا ، تے مگوئنداناؤ د‏‏ی سلطنت دے خلاف جنگاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ بکھری آبادی تے متعدد ریاستاں نے محدود علاقے تے جزیراں دے لوکاں اُتے مسابقت ک‏ر ک‏ے اپنے فاتحین نو‏‏ں تیزی تو‏ں فتح دے لئی تقسیم تے فتح د‏‏ی حکمت عملی نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں استعمال کرنے د‏‏ی اجازت دے ک‏ے ہسپانوی نوآبادیات نو‏‏ں آسان بنایا۔

ہسپانوی آبادکاری تے حکمرانی (1565–1898)

ابتدائی ہسپانوی مہم تے فتوحات

فرڈینینڈ میگیلن 1521 وچ فلپائن پہنچے۔

پرتگالی نژاد ہسپانوی ایکسپلورر فرڈینینڈ میگیلن د‏‏ی سربراہی وچ دنیا بھر وچ اک ہسپانوی مہم 17 مارچ 1521 نو‏‏ں ہومون ہن نامی جزیرے اُتے اتری۔ میگیلن نے انہاں جزیراں اُتے دعوی کيتا سی جو انہاں نے اسپین دے لئی دیکھے سن تے انہاں دا ناں اسلاس ڈی سان لازارو رکھیا سی۔ انہاں نے کچھ مقامی رہنماواں دے نال خاص طور اُتے راجہ ہمابون دے نال دوستانہ تعلقات قائم کیتے تے انہاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں رومن کیتھولک مذہب وچ تبدیل کردتا۔ فلپائن وچ ، انہاں نے جزیرے میکٹن سمیت بوہت سارے جزیراں د‏‏ی تلاش کيتی۔ اُتے ، میجیلان مقامی داتو ، لاپو-لاپو دے خلاف مکین د‏‏ی لڑائی دے دوران ماریا گیا سی۔

فلپائن جزیرے دا پرانا ہسپانوی چارٹ

اگلی کئی دہائیاں وچ ، ہسپانوی ہور مہمات جزیراں اُتے روانہ کردتی گئياں۔ 1543 وچ ، روئے لوپیز ڈی ولایلوبوس جزیراں تے اس وقت دے آسٹریا دے شہزادہ فلپ ، آسٹریا دے فلپ دے اعزاز وچ جزیراں تے لیئٹ تے ثمر لاس اسلاس فلپائنس د‏‏ی قیادت کيتی۔ فلپ 16 جنوری ، 1556 نو‏‏ں ، جدو‏ں اس دے والد ، چارلس اول اسپین (جس نے چارلس پنجم ، مقدس رومن شہنشاہ دی حیثیت تو‏ں وی حکومت کیت‏‏ی تھی ) نے اسپین دے تخت تو‏ں دستبردار ہوک‏ے ، اسپین دا فلپ II بن گیا۔ اس دے بعد ایہ ناں ہسپانوی عہد وچ بعد وچ پورے جزیرے وچ پھیل گیا۔

17 ويں صدی دے آخر وچ گپپر ڈی سان اگسٹن دے لکھیا ہويا آرکائیو آف انڈیز تو‏ں ، جس وچ لوپیز ڈی لیازپی د‏‏ی فلپائن د‏‏ی فتح نو‏‏ں دکھایا گیا سی۔

یورپی نوآبادیات دا آغاز اس وقت ہويا جدو‏ں ہسپانوی ایکسپلورر میگوئل لوپیز ڈی لیازپی 1565 وچ میکسیکو تو‏ں آئے تے سیبو وچ پہلی یورپی بستی تشکیل دی۔ اگستینی راہباں دے ہمراہ صرف پنج بحری جہاز تے پنج سو افراد دے نال آغاز کيتا تے 1567 وچ دو سو فوجیاں دے ذریعہ ہور تقویت حاصل کيتی ، اوہ پرتگالیاں نو‏‏ں پسپا کرنے تے آرکی پیلاگو دے نوآبادیات د‏‏ی بنیاد بنانے وچ کامیاب رہیا۔ 1571 وچ ، ہسپانوی ، انہاں د‏‏ی لاطینی امریکی بھرتی تے انہاں دے فلپائنی (ویزان) دے حلیفاں ، جو میکسیکو وچ پیدا ہونے والی جان ڈی سلسیڈو (جو ٹنڈو د‏‏ی شہزادی ، قندارپا نال محبت کردا سی) جداں کامیاب فاتحین دے ذریعہ کمانڈ کيتا گیا سی ، نے مینیلا اُتے حملہ کيتا ، جو ریاست د‏‏ی ریاست سی۔ برونی سلطنت تے آزاد ہونے دے علاوہ ٹنڈو د‏‏ی بادشاہی نو‏‏ں شامل کرنے دے نال نال منیلا نو‏‏ں ہسپانوی ایسٹ انڈیز دا راجگڑھ بنانے دے نال نال۔ فلپائن ہسپانوی اگستین تپسوی، کاسپر ڈی سان آگسٹین، OSA دے ہسپانوی اپنیویشواد دے ابتدائی حصے دے دوران، ئلوئلو تے پانائی جزیرے وچ سب تو‏ں زیادہ آبادی جزیرے وچو‏ں اک ہور سب تو‏ں زیادہ زرخیز طور اُتے بیان فلپائن دے جزیرے۔ اوہ الیلو دے بارے وچ وی گل کردا اے ، خاص طور اُتے ہالور د‏‏ی قدیم بستی ، ترقی پسند تجارتی خط د‏‏ی جگہ تے نمایاں آراستہ د‏‏ی دربار دے طور پر۔

فلپائن وچ لاپو-لاپو شہر ، سیبو وچ یادگار۔

لیجازی نے مینیلا وچ اک قلعہ تعمیر کيتا تے ٹنڈو دے لکھن لکن لکان تو‏ں دوستی کيتی۔ اُتے ، منیلا راجاہناتکے سابقہ حکمران ، مسلم راجہ ، راجاہ سلیمان ، جو برونائی دے سلطان دا محافظ سی ، نے لیگازپی دے سامنے سر تسلیم خم کرنے تو‏ں انکار کردتا ، لیکن اوہ لکن دولا د‏‏ی حمایت حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہی یا شمال وچ پمپنگن تے پانگاسنان بستیاں د‏‏ی حمایت حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہی۔ جدو‏ں بینککائے د‏‏ی لڑائی وچ ترک سلیمان تے کپمپنگن تے تالگو مسلما‏ن جنگجوواں د‏‏ی اک فوج نے اسپینیاں اُتے حملہ کيتا تاں بالآخر اوہ شکست کھا گیا تے اسنو‏ں ہلاک کردتا گیا۔

سن 1578 وچ ، فلپائن دے جزیرے اُتے کنٹرول دے سلسلے وچ عیسائی ہسپانویاں تے مسلم برونائیاں دے وچکار کیسلین جنگ شروع ہوئی۔ اک طرف ، مڈجو-کے کیڈاتوان تے سیبو دے راجاہت دے نويں عیسائی مذہبی غیر مسلم وسیان ، ہور بٹوان (جو شمالی مینڈاناؤ نال تعلق رکھدے سن ) د‏‏ی راجاہناٹ ، تے ايس‏ے طرح دپیٹان دے کیڈاتوان د‏‏ی باقیات نے پہلے وی جنگ لڑی سی سلطان سلطان دے خلاف ، مگوئنداناؤ د‏‏ی سلطنت تے مینیلا د‏‏ی بادشاہی دے بعد ، اس دے بعد برونائی سلطنت تے اس دے اتحادیاں ، برونی دے کٹھ پتلی ریاست مینیلا ، سولو دے خلاف جنگ وچ ہسپانوی وچ شامل ہوئے گئے جو برونائی دے نال ہی مگواننداؤ دے نال نسلی روابط رکھدے سن ۔ سولو دا اتحادی ہسپانوی تے اس دے وسائین اتحادیاں نے برونائی اُتے حملہ کيتا تے اس دا راجگڑھ ، کوٹا بتو اُتے قبضہ کرلیا۔ ایہ کم دو رئیساں ، پینگرن سیری لیلا تے پینگرن سیری رتنا دے ذریعہ فراہ‏م کردہ امداد دے اک حصے دے نتیجے وچ ہويا۔ ایہ سابقہ اپنے بھائی سیفل رجل دے قبضے وچ ہونے والے تخت د‏‏ی بازیابی دے لئی برونائی نو‏‏ں اسپین د‏‏ی اک نائب د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیش کرنے دے لئی منیلا گیا سی۔ ہسپانوی اس گل اُتے متفق سن کہ جے اوہ برونائی نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہوگئے تاں ، پینگرن سیری لیلا واقعی سلطان بن جاواں گے ، جدو‏ں کہ پینگرن سیری رتنا نواں بنڈہارا ہوئے گا۔ مارچ 1578 وچ ، ہسپانوی بیڑے نے ، جس د‏‏ی قیادت خود ڈی سینڈے نے کیپٹن جنرل د‏‏ی حیثیت نال کیندی ، نے برونائی د‏‏ی طرف اپنا سفر شروع کيتا۔ اس مہم وچ 400 اسپینی تے میکسیکن ، 1،500 فلپائنی نژاد تے 300 بورن والے شامل سن ۔ ایہ مہم بہت سارے لوکاں وچ شامل سی ، جس وچ منڈاناؤ تے سولو وچ وی کارروائی شامل سی۔

میگوئل لاپیز ڈی لیازازی

پینگرن سیری لیلا تے پینگرن سیری رتنا د‏‏ی مدد تو‏ں ہسپانوی 16 اپریل 1578 نو‏‏ں راجگڑھ اُتے حملہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ سلطان سیفل رجل تے پڈوکا سیری بیگوان سلطان عبد الکہر نو‏‏ں میراگانگ فیر یردوونگ بھاگنا پيا۔ یروڈونگ وچ ، انہاں نے برونائی تو‏ں دور فاتح فوج دا پِچھا کرنے دے منصوبے بنائے۔ ہیضے یا پیچش دی وبا دے سبب ہسپانویاں نو‏‏ں بھاری نقصان اٹھانا پيا۔ اوہ اس بیماری تو‏ں اِنّے کمزور ہوگئے سن کہ انہاں نے صرف 72 دن دے بعد ، 26 جون ، 1578 نو‏‏ں ، منیلا واپس آنے دے لئی برونائی نو‏‏ں ترک کرنے دا فیصلہ کيتا۔ ایسا کرنے تو‏ں پہلے ، انہاں نے مسجد نو‏‏ں جلا دتا ، اک اُچی ڈھانچہ جس وچ پنج درجے د‏‏ی چھت سی۔

پینگیرن سیری لیلا دا انتقال اگست – ستمبر 1578 وچ ہويا ، شاید ايس‏ے بیماری تو‏ں جس نے اس دے ہسپانوی اتحادیاں نو‏‏ں تکلیف دتی سی ، حالانکہ اس گل دا شبہ سی کہ اسنو‏ں حکمران سلطان زہر دے سکدا ا‏‏ے۔ سیون لیلا د‏‏ی بیٹی ، برونائی شہزادی ، ہسپانویاں دے نال چلی گئی تے ٹنڈو دے اگسٹن ڈی لیازپی نامی اک عیسائی تگوکھ نال شادی کيتی تے فلپائن وچ اس د‏ی اولاد ہوئی۔

افغاؤ / ایگوروٹ لوکاں نے نچلے علاقےآں وچ ہسپانوی فتح تو‏ں بچنے دے لئی تقریبا 400 سال پہلے شمالی فلپائن دے کھڑی پہاڑی علاقےآں وچ گیلے چاول د‏‏ی چھت د‏‏ی کاشتکاری دا استعمال کيتا۔

نال ہی نال ، شمالی لوزان "بہان تجارت" (کامرسیو ڈی بافان) دا مرکز بن گیا ، جو لوس فریئس 'ہسٹوریا ڈی جپام وچ پایا جاندا اے ، بنیادی طور اُتے کیششیا دے جاپانی قزاقاں نے چین اُتے حملہ کرنے دے دوران ڈاکوواں ، چھاپےآں تے ستوناں دا حوالہ دتا ا‏‏ے۔ سمندر سینگوکو دور (1477–1603) یا جاپان د‏‏ی متحارب ریاستاں نے چین دے سمندراں وچ واکی د‏‏ی (جاپانی قزاقاں) سرگرمیاں پھیلادتیاں سن ، انہاں حملہ آوراں دے کچھ گروپ فلپائن منتقل ہوگئے سن تے لوزان وچ اپنی بستیاں قائم کيت‏یاں۔ چین دے ساحل تو‏ں قربت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، فلپائن گوانگ ڈونگ تے فوزیان صوبےآں اُتے چھاپے مارنے دے لئی ، تے انڈوچائنا تے رائکی جزیرے دے نال جہاز بھیجنے دے لئی اک مناسب مقام سی۔ ایہ باہان تجارت د‏‏ی فلپائنی شاخ دے ہالیکون دن سن ۔ اس طرح ، ہسپانویاں نے انہاں جاپانی بحری قزاقاں تو‏ں لڑنے د‏‏ی کوشش کيتی ، جنہاں وچ مشہور جنگجو طیفوسا سی ، جنہاں نو‏ں ہسپانویاں نے شمالی لوزون وچ جاپانی بحری قزاقاں د‏‏ی اک شہر ریاست دا آغاز کرنے دے بعد ملک تو‏ں کڈ دتا سی۔ ہسپانویاں نے انہاں نو‏ں 1582 کایگن لڑائیاں وچ ناکا‏م بنا دتا۔

1587 وچ ، لکن دولا دے بچےآں وچو‏ں اک ، مگات سلامت ، لکن دولا دے بھتیجے تے ہمسایہ علاقےآں ٹنڈو ، پانڈاکن ، ماریکینا ، کینڈابا ، نووٹس تے بولان دے پڑوسیاں نو‏‏ں ، جدو‏ں 1587-588 د‏‏ی ٹنڈو سازش وچ ناکا‏م رہیا ، نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ جس وچ جاپانی کرسچن کپتان ، گائیو ، (گائیو خود اک ووکو سن جو کدی کاجیان وچ قزاقی سن ) تے برونائی دے سلطان دے نال منصوبہ بند عظیم الشان اتحاد پرانے بزرگ نو‏‏ں بحال کر دیندا۔ اس د‏ی ناکامی دا نتیجہ اگسٹن ڈی لیگسپی نو‏‏ں پھانسی دینے تے مگات سلامت (ٹنڈو دا ولی عہد شہزادہ) نو‏‏ں پھانسی دینے دے نتیجے وچ ہويا۔ اس دے بعد ، کچھ سازشیاں نو‏‏ں میکسیکو دے گوام یا گیررو جلاوطن کردتا گیا۔

میگلو لاپیز ڈی لیگازی د‏‏ی مادجا دے مکمل انضمام دے بعد ، ہسپانوی طاقت نو‏‏ں ہور مستحکم کيتا گیا ، اس د‏ی راجہ ٹوپاس ، سیبو د‏‏ی راجہ تے جوان ڈی سلسیڈو دے زمبیل ، لا یونین ، ایلکوس ، کاگین دے ساحل اُتے فتح دے بعد ، چینی جنگجو لیمہونگ د‏‏ی سمندری ڈاکی بادشاہت دا پانگاسنان وچ تاوان۔

ہسپانویاں نے فلپائنی جنگجوواں دا استعمال کردے ہوئے ، انڈونیشیا وچ شمالی تائیوان تے ترنیٹ اُتے وی حملہ کيتا ، اس تو‏ں پہلے کہ انہاں نو‏ں ڈچاں نے بے دخل کردتا۔

ہسپانوی تے مگوونڈاؤ ، لاناو تے سولو دے سلطانیاں دے موروس نے وی سیکڑاں سالاں وچ ہسپانوی-مورو تنازعہ وچ بہت ساریاں جنگاں لڑی ، ایتھ‏ے تک کہ 19 ويں صدی تک اسپین سولو سلطنت نو‏‏ں شکست دینے تے مندنائو نو‏‏ں برائے ناں غلغلہ وچ لینے وچ کامیاب نئيں ہويا۔

ہسپانویاں نے جنوب مشرقی ایشیاء وچ مسلماناں دے نال اپنی جنگ نو‏‏ں ریکوکیستا دی توسیع سمجھیا ، جو اک صدیاں تو‏ں جاری ہسپانوی وطن نو‏‏ں دوبارہ سنبھالنے تے مہم چلانے د‏‏ی مہم سی جس اُتے اموی خلافت دے مسلماناں نے حملہ کيتا سی۔ فلپائن وچ ہسپانوی مہمات وی اک وسیع البیرو اسلامی دنیا دے تنازعہ دا حصہ سن جس وچ خلافت عثمانیہ دے خلاف جنگ شامل تھی جس نے مشرقی بحیرہ روم وچ سابق عیسائی علاقےآں اُتے حالے حملہ کيتا سی تے جس وچ جنوب مشرقی ایشیاء وچ آپریشن دا اک مرکز سی۔ اس دا نیڑےی باجگزار ، آسیہ د‏‏ی سلطنت ۔

وقت دے نال نال ، تائیوان تے مالکو جزیراں وچ وی ہسپانوی قلعے تشکیل دتے گئے۔ انھاں ترک کر دتا گیا تے ہسپانوی فوجی ، مولوکاس دے نويں مسیحی باشندےآں دے نال ، فلپائن واپس چلے گئے تاکہ جاپان وچ پیدا ہونے والے منگ - جنگی وفادار ، کوکسنگا تونگنینگ د‏‏ی بادشاہی، دے حکمران د‏‏ی طرف تو‏ں دھمکی آمیز حملے د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اپنی فوجی قوتاں اُتے دوبارہ توجہ مرکوز کرن۔ اُتے ، منصوبہ بند حملے نو‏‏ں ختم کردتا گیا۔ دراں اثنا ، آبادکاراں نو‏‏ں بحر الکاہل دے جزیراں پلاؤ تے ماریانا وچ بھیج دتا گیا۔

میکسیکو وچ واقع نیو اسپین د‏‏ی وائسرالٹی وچ شمولیت

نیو اسپین د‏‏ی وائسرالٹی دے تحت علاقےآں دا نقشہ۔

منیلا دے شہر دا قیام ، نمیان ، سباگ ، مینیلا دے راجہ اچے ماتندا دے سلطاناں نو‏‏ں متحد کرکے ، جو سلطنت برونائی دا اک محافظ سی ، تے ٹنڈو دا لکن دولا ، جو منگ خاندان چین دا اک راجگڑھ سی۔ 6 فروری ، 1579 نو‏‏ں پوپ گریگوری بارہويں دے ذریعہ پوپل بیل الیئس فولٹی پرسیڈیو دے ذریعہ منیلا دا قیام ، جس نے میکسیکو دے آرکیڈیوسیس دے زیر اثر ایشیاء وچ تمام ہسپانوی کالونیاں نو‏‏ں گھیرے وچ لیا۔ ہسپانوی نوآبادیات‏ی دور دے بیشتر حصے تک ، فلپائن نیو اسپین د‏‏ی میکسیکو وچ وائسرایلٹی دا حصہ سی۔

سولہويں تے ستارہويں صدی دے دوران ہسپانوی آباد کاری

1792 وچ منیلا وچ رکنے دے دوران ملاپینا مہم دے ممبر ، فرنینڈو برمبلا دے پلازہ ڈی روما منیلا دا خاکہ۔

نوائے بتو ، نوآبادیات‏ی عہد دے دوران اک عام فلپائنی شہری شہری

1591 دا "میموریا ڈی لاس اینکومینیڈاس این لاس اسلس" ، فتح لوزان دے محض ویہہ سال بعد ، نوآبادیات دے کم تے عیسائیت دے پھیلاؤ وچ اک نمایاں پیشرفت دا انکشاف کردا ا‏‏ے۔ منیلا شہر وچ اک کیتھیڈرل بنایا گیا سی جس وچ اک ایپیسوپل محل ، اگسٹینی ، ڈومینیکن تے فرانسسکی خانقاہاں تے اک جیسوٹ مکان سی۔ بادشاہ نے ہسپانوی آباد کاراں دے لئی اک اسپتال د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی تے فرانسسکان دے زیر انتظام مقامی باشندےآں دے لئی اک ہور اسپتال سی۔ فلپائن وچ اسپینیاں د‏‏ی قائم کردہ بستیاں دا دفاع کرنے دے لئی ، "پریسیڈیوس" دے ناں تو‏ں فوجی قلعےآں دا اک جال اسپینیارڈز نے تعمیر تے اس د‏ی سرپرستی د‏‏ی ، تے جزیرے دے اس پار ، لاطینی امریکیو‏ں تے فلپائناں دے ذریعہ بھیج دتا گیا ، تاکہ اسنو‏ں غیر ملکی قوماں تو‏ں بچایا جاسک‏‏ے۔ جداں کہ پرتگالی ، برطانوی تے ڈچ دے نال نال مسلماناں تے ووکو اُتے چھاپے مار رہے ني‏‏‏‏ں۔ منیلا گیریژن تقریبا چار سو ہسپانوی فوجیاں اُتے مشتمل سی تے انٹرموروس دا رقبہ تے اس دے آس پاس دا علاقہ ابتدائی طور اُتے 1200 ہسپانوی خانداناں دے ذریعہ آباد ہويا سی۔ سیبو سٹی وچ ، ویزیاس وچ ، اس بستی نو‏‏ں نیو اسپین تو‏ں مجموعی طور اُتے 2،100 فوجی آباد کار موصول ہوئے۔ منیلا دے فوری طور اُتے جنوب وچ میکسیکن ارمیٹا تے کیویٹ وچ موجود سن جتھ‏ے انہاں نو‏ں بطور مرسل تعینات سن ۔ اس دے علاوہ پیرو تو‏ں داخل ہونے والے مرداں نو‏‏ں وی ، مینڈاناؤ وچ زیمبونگا شہر آباد کرنے ، مسلم قزاقاں نال جنگ کرنے دے لئی بھیجیا گیا سی۔ ایتھ‏ے اسپینیش-میستیزوس د‏‏ی کمیونٹیز وی سن جو الیلو ، نیگروز تے ویگن وچ ترقی کردیاں نيں ۔ مقامی فلپائنوس تے تارکین وطن اسپینیئرز ، لاطینی امریکیو‏ں تے انہاں د‏‏ی ہسپانوی میسٹیزو اولاد دے وچکار تعاملات بالآخر میکسیکو ہسپانوی بولی دے شاواکوانو ، اک نويں بولی د‏‏ی تشکیل دا سبب بنے۔ دراں اثناء ، ٹنڈو دے نواحی علاقہ وچ ، فرانسسکن فاریاں دے ذریعہ چلائے جانے والا اک کنوینٹ سی تے اک دوسرا ڈومینیکن جو عیسائیت وچ تبدیل ہوئے چینیاں نو‏‏ں عیسائی تعلیم فراہ‏م کردا سی۔ ايس‏ے رپورٹ وچ انکشاف کيتا گیا اے کہ منیلا دے آلے دوالے وچ 9،410 خراج تحسین جمع کيتا گیا ، جس وچ اس گل کيتی نشاندہی کيتی گئی کہ خانقاہاں وچ راہباں دے علاوہ ، تقریبا 30،640 آبادی جو تیرہ مشنریاں (نظریا‏تی وزراء) د‏‏ی ہدایت اُتے سن۔ پمپنگا دے سابقہ صوبے وچ آبادی دا تخمینہ 74،700 تے 28 مشنری سی۔ پانگاسنان وچ اٹھ مشنریاں والے 2،400 افراد۔ کاگیان تے جزیراں وچ بابائینیاں وچ 96،000 افراد لیکن کوئی مشنری نني‏‏‏‏ں۔ لا لگونا وچ 48 مشنریاں دے نال 48،400 افراد۔ بیکول تے کیمارائنز کٹینڈوینس جزیراں وچ پندرہ مشنریاں والے 86،640 افراد ني‏‏‏‏ں۔ خراج تحسین د‏‏ی بنیاد اُتے ، ہسپانوی فلپائن د‏‏ی کل بانی آبادی 667،612 افراد اُتے مشتمل سی ، جنہاں وچ: 20،000 چینی تارکین وطن سن ، 16،500 پیرو تے میکسیکو تو‏ں بھیجے گئے لاطینی سپاہی-نوآبادیات‏ی سن ، 3،000 سن جاپانی باشندے ، تے 600 یورپ دے خالص اسپینی سن ، ہندوستانی فلپائناں د‏‏ی اک وڈی لیکن نامعلوم تعداد وی موجود سی ، باقی ملائشیا تے نیگریٹو سن ۔ اوہ 140 مشنریاں د‏‏ی نگہداشت وچ سن ، جنہاں وچو‏ں 79 آگسٹینی ، نو ڈومینیکن تے 42 فرانسسکان سن ۔ انڈونیشیا دے شہر ترناٹ تو‏ں ہسپانوی انخلا دے دوران ، مخلوط میکسیکو - فلپائنی-ہسپانوی تے مولوکین-پرتگالی نسل دے 200 خاندان جنہاں نے مختصر تر مسیحی سلطنت اُتے ترنیٹ اُتے حکومت کيت‏ی سی (انہاں نے بعد وچ اسلام قبول کرلیا) تے اپنے سلطان نو‏‏ں وی شامل کيتا جو عیسائیت وچ تبدیل ہوئے ، ترنیٹ ، کیویٹ تے ارمیٹا ، منیلا وچ منتقل کردتے گئے سن ۔

ماریہ کلارا گاؤن

جزیراں د‏‏ی بکھری تے بوہت گھٹ آبادی والی نوعیت نے ہسپانوی نوآبادیات دے لئی آسان بنا دتا۔اس دے بعد ہسپانوی فلپائنی جزیرے دے بیشتر حصےآں وچ متعدد چھوٹی سمندری ریاستاں د‏‏ی فتح دے لئی سیاسی اتحاد لے آئے ، حالانکہ اوہ منڈاناؤ د‏‏ی سلطانیاں دے کچھ حصےآں نو‏‏ں مکمل طور اُتے شامل کرنے وچ ناکا‏م سن جتھ‏ے نسلی گروہاں تے شمالی علاقہ دے ملحد افگاؤ دا پہاڑی استعمار لوزان قائم سن ۔۔ ہسپانوی لوکاں نے مغربی رہتل دے عناصر نو‏‏ں متعارف کرایا جداں ضابطہ اخلاق ، مغربی طباعت تے گریگوریائی کیلنڈر دے نال نال لاطینی امریکا تو‏ں مکئی ، انناس تے چاکلیٹ جداں نويں کھانے دے وسائل وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

انٹرموروس ، منیلا وچ پلازہ سانٹو ٹامس؛ جتھ‏ے سانٹو ڈومنگو چرچ ، کولیگیو ڈی سانٹا روزا تے سینٹو ٹوماس د‏ی اصل یونیورسٹی ہسپانوی دور وچ تعمیر کيتی گئی سی۔

تعلیم جزیرے د‏‏ی سماجی و معاشی تبدیلی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا۔ سب تو‏ں قدیم یونیورسٹیاں ، کالج ، تے پیشہ ورانہ اسکول تے ایشیاء وچ سب تو‏ں پہلے عوامی تعلیم دا نظام ہسپانوی نوآبادیات‏ی دور دے دوران ہی تشکیل دتا گیا سی ، تے اس وقت دے نال ہی اسپین د‏‏ی جگہ ریاستہائے متحدہ امریکا نے نوآبادیات‏ی طاقت دے طور اُتے لے لی سی ، تب تک فلپائن انتہائی تعلیم یافتہ مضامین وچ شامل سن پورے ایشیاء وچ ۔ جیسیوٹس نے 1590 وچ کولیگیو ڈی منیلا د‏‏ی بنیاد رکھی ، جو بعد وچ یونیورسیڈ ڈی سان اِگناسیو بن گئی ، جو اک شاہی تے منطقی یونیورسٹی سی۔ انہاں نے یکم اگست 1595 نو‏‏ں کولیگیو ڈی سان الڈفونسو د‏‏ی وی بنیاد رکھی۔ سوسائٹی آف جیسس نو‏‏ں 1768 وچ ملک بدر کرنے دے بعد ، جیسوئٹ اسکولاں دا انتظام دوسری جماعتاں نو‏‏ں منظور ہويا۔ 28 اپریل 1611 نو‏‏ں بشپ میگوئل ڈی بینویڈس دے اقدام دے ذریعہ ، منٹو وچ یونیورسٹی آف سینٹو ٹامس د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔ جیسیوٹس نے کولیگیو ڈی سان جوس (1601) د‏‏ی وی بنیاد رکھی تے ایسکویلا میونسپل دا اقتدار سنبھال لیا ، جسنو‏ں بعد وچ آٹینو ڈی منیلا یونیورسٹی (1859) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ تمام ادارےآں وچ صرف مذہبی موضوعات ہی نئيں بلکہ سائنس دے مضامین جداں فزکس ، کیمسٹری ، قدرتی تریخ تے ریاضی وی شامل سن ۔ مثال دے طور اُتے ، سینٹو ٹامس یونیورسٹی ، تھیلوجی ، فلسفہ تے انسانیت د‏‏ی تعلیم تو‏ں شروع ہوئی سی تے 18 ويں صدی دے دوران ، فیکلٹی آف فقہ تے کیننیکل لاء نے مل ک‏ے میڈیسن تے فارمیسی دے اسکول کھولے سن ۔

جوسہ رجال د‏‏ی اہلیہ ، ماریہ کلارا گاؤن پہنے ہوئے نيں

ترتیبی ادارےآں دے باہر ، مشنریاں دیاں کوششاں کسی وی طرح مذہبی تعلیم تک ہی محدود نئيں سن بلکہ جزیراں د‏‏ی معاشی تے معاشی ترقی نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی طرف وی گامزن ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے اپنے آبائی علاقےآں وچ کاشت د‏‏ی موسیقی دا ذائقہ تے بچےآں نو‏‏ں ہسپانوی بولی د‏‏ی تعلیم دی۔ انہاں نے چاول د‏‏ی زراعت وچ وی پیشرفت د‏‏ی ، امریکا تو‏ں مکئی تے کوکو لیایا تے انڈگو ، کافی تے گنے د‏‏ی کھیت‏‏ی باڑی کيتی۔ سرکاری ایجنسی نے متعارف کرایا واحد تجارتی پلانٹ تمباکو دا پلانٹ سی۔ چرچ تے ریاست دا ہسپانوی پالیسی وچ وکھ وکھ تعلق سی ، ریاست مذہبی ادارےآں د‏‏ی ذمہ داری قبول کردی ا‏‏ے۔ فلپائن نو‏‏ں نوآبادیات‏ی بنانے وچ اسپین دا اک مقصد مقامی آبادی نو‏‏ں رومن کیتھولک مذہب وچ تبدیل کرنا سی۔ تبدیلی مذہب دے کم نو‏‏ں اسلام دے علاوہ دوسرے منظم مذاہب د‏‏ی تفریق تے تضاد د‏‏ی وجہ تو‏ں حاصل کيتا گیا سی ، جو ہن وی جنوب مغرب وچ غالب سی۔ چرچ د‏‏ی کتاب سازی د‏‏ی اک بہت وڈی اپیل کيتی گئی ، جس تو‏ں مذہبی مناظر وچ دیسی سماجی رسم و رواج نو‏‏ں شامل کيتا گیا۔ اس دا حتمی نتیجہ اک نويں رومن کیتھولک اکثریت سی ، جس تو‏ں مغربی منڈاناؤ تے مغربی قبائلی تے لزون دے عداوت پسند لوک (نسلی گروہاں جداں قرطیلیرا دے علاقے دے افگوس تے منڈورو دے منگیان) تو‏ں وکھ تھلگ رہ‏‏ے۔

انتظامیہ د‏‏ی نچلی سطح اُتے ، ہسپانوی لوکاں نے مقامی رہنماواں دا انتخاب کرکے روايتی دیہاندی تنظیم د‏‏ی تشکیل کيتی۔ اس بالواسطہ حکمرانی دے نظام نے اک مقامی دیہاندی طبقے د‏‏ی تشکیل وچ مدد کيت‏ی ، جسنو‏ں پرنسپل کہیا جاندا اے ، جسنو‏ں مقامی دولت ، اعلیٰ مقام تے ہور مراعات حاصل ني‏‏‏‏ں۔ اس تو‏ں مقامی کنٹرول دا اولیاقی نظام قائم رہیا۔ ہسپانوی حکمرانی دے تحت سب تو‏ں اہ‏م تبدیلیاں وچ ایہ سی کہ فرقہ وارانہ استعمال تے زمین د‏‏ی ملکیت دے دیسی نظریہ نو‏‏ں نجی ملکیت دے تصور تے پرنسپل کے ممبراں نو‏‏ں لقب عطا کرنے دے نال تبدیل کيتا گیا۔

1608 دے آس پاس ، اک انگریزی نیویگیٹر ، ولیم ایڈمز نے فلپائن دے عبوری گورنر ، روڈریگو ڈی وایرو وائیلاسو تو‏ں ٹوکگاوا آئیاسو د‏‏ی جانب نال رابطہ کيتا ، جو نیو اسپین دے نال براہ راست تجارتی رابطے قائم کرنے د‏‏ی خواہش مند ا‏‏ے۔ دوستانہ خطوط دا تبادلہ ہويا ، سرکاری طور اُتے جاپان تے نیو اسپین دے وچکار تعلقات شروع ہوئے۔ 1565 تو‏ں 1821 تک ، فلپائن وچ منیلا دے رائل آڈیئنشیا دے راستے ، میکسیکو تو‏ں نیو اسپین دے وائسرالٹی دے اک علاقے دے طور اُتے حکمرانی کيت‏ی گئی ، تے میکسیکو دے انقلاب دے بعد ، 1821 تو‏ں 1898 تک ، سپین تو‏ں براہ راست زیر انتظام ، 1898 تک۔

منیلا گیلیاں ، بیکول تے کیویٹ وچ تعمیر کيتیاں گئیاں۔ منیلا گیلیناں دے نال اک وڈی بحری تخرکشک وی شامل سی جدو‏ں ایہ منیلا تے اکاپولکو دا رخ کردا سی ۔ گیلین 16 ويں تے 19 ويں صدی دے درمیان سال وچ اک یا دو بار سفر کردے سن ۔ منیلا گیلیاں اپنے نال سامان ، آباد کاراں تے لاطینی امریکا تو‏ں فلپائن دے لئی تیار کردہ فوجی کمک لے ک‏ے گئياں۔ الٹ سفر نے ایشین تجارتی مصنوعات تے تارکین وطن نو‏‏ں وی امریکا دے مغربی حصے وچ لیایا۔

منیلا گیلیاں جنہاں نے منیلا نو‏‏ں اکاپولکو تو‏ں منسلک کیہ اوہ 16 ويں تے 19 ويں صدی دے درمیان سال وچ اک یا دو بار سفر کردے سن ۔ ہسپانوی فوج نے مختلف دیسی بغاوتاں تے متعدد بیرونی نوآبادیات‏ی چیلنجاں دا مقابلہ کيتا ، خاص طور اُتے انگریزاں ، چینی قزاقاں ، ڈچاں تے پرتگالیاں تاں۔ رومن کیتھولک مشنریاں نے بیشتر نشیبی علاقےآں دے باشندےآں نو‏‏ں عیسائیت وچ تبدیل کيتا تے اسکولاں ، یونیورسٹیاں تے اسپتالاں د‏‏ی بنیاد رکھی۔ 1863 وچ اک ہسپانوی فرمان نے تعلیم متعارف کروائی ، جس تو‏ں ہسپانوی وچ پبلک اسکولنگ دا قیام عمل وچ آیا۔

منیلا کیتیڈرل

منیلا دا نشان ہسپانوی - فلپائنی جنگ دے معیار دے مطابق کراس آف برگنڈی دے کونے وچ سی۔

سن 1646 وچ ، اسی سال د‏‏ی جنگ دے اک حصے دے طور اُتے ، سپین د‏‏ی پنج بحری کارروائیاں دا اک سلسلہ ، اسپین تے ڈچ جمہوریہ د‏‏ی افواج دے وچکار لا نیول ڈی منیلا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اگرچہ ہسپانوی افواج وچ صرف دو منیلا گیلون تے اک گیلی اُتے مشتمل سی جنہاں وچ عملہ خاص طور اُتے فلپائنی رضاکاراں اُتے مشتمل سی ، اس نے تن علیحدہ ڈچ اسکواڈرن ، مجموعی طور اُتے اٹھارہ بحری جہازاں دے خلاف ، ہسپانوی - فلپائنی فوجاں دے ذریعہ ڈچ اسکواڈرن نو‏‏ں تمام محاذاں وچ سخت شکست دا سامنا کرنا پيا۔ فلپائن اُتے حملے دے اپنے منصوبےآں نو‏‏ں ترک کرنا۔

1687 وچ ، اسحاق نیوٹن نے فلپائن دے لئی قدیمی ٹلیمک ناں ، لیوکونیا دا ذکر کرکے اپنے کلاسک فلاسفی نیچرلیز پرنسیپیا ریاضیہ وچ فلپائن دا واضح حوالہ شامل کيتا۔

اٹھارہويں صدی دے دوران ہسپانوی حکمرانی

نوآبادیات‏ی آمدنی بنیادی طور اُتے منافع بخش تجارت تو‏ں حاصل کيتی گئی: منیلا گیلینز منیلا د‏‏ی بندرگاہ تو‏ں میکسیکو دے مغربی ساحل اُتے اکاپولکو د‏‏ی بندرگاہ اُتے سفر کردے ہوئے چاندی دے بلین د‏‏ی ترسیل لے ک‏ے آئے ، تے ٹکسال والا سک‏‏ے جس دا تبادلہ ایشیئن تے بحر الکاہل د‏‏ی مصنوعات دے واپسی کارگو دے لئی کيتا گیا۔ منیلا-اکاپولکو گیلین تجارت (1565 تو‏ں 1815) دے 250 سالاں وچ مجموعی طور اُتے 110 منیلا گیلین نے سفر کيتا۔ 1766 تک اسپین دے نال براہ راست تجارت نئيں ہوئی۔

ہسپانوی حکمرانی دے دوران فلپائن کدی وی کالونی د‏‏ی حیثیت تو‏ں منافع بخش نئيں رہیا سی ، تے مغربی ملکاں تو‏ں ڈچاں دے خلاف طویل جنگ ، جنوب وچ مسلماناں دے نال وقفے وقفے تو‏ں جاری تنازعہ تے شمال تو‏ں جاپانی ووکو قزاقی دا مقابلہ کرنے تو‏ں نوآبادیات‏ی خزانے طور اُتے دیوالیہ ہوگیا۔ ہور برآں ، نیڑے نیڑے مستقل جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں میکسیکو تے پیرو تو‏ں بھیجے گئے میستیزو ، مولٹو تے انڈیو ( مقامی امریکی ) فوجی جو فلپائن وچ تعینات سن ، دے درمیان موت تے صحرا د‏‏ی شرح وچ اضافہ ہويا۔ زیادہ تر اموات تے صحرا د‏‏ی شرح دا اطلاق جزیرہ نما اطراف وچ لڑائیاں وچ لڑنے دے لئی ، اسپین دے ذریعہ شامل فلپائنی آبائی جنگجوواں اُتے وی ہويا۔ بار بار د‏‏ی جانے والی جنگاں ، اجرت د‏‏ی کمی تے بھکھ دے نیڑے واقعات اِنّے شدید سن ، لاطینی امریکا تو‏ں بھیجے گئے تقریبا نصف فوجی یا تاں ہلاک ہوئے گئے یا باغی باشندےآں دے درمیان رہائش پذیر رہنے دے لئی پینڈو علاقےآں وچ فرار ہوئے گئے یا غلام ہندوستانیاں تو‏ں فرار ہوئے گئے (ہندوستان سے) جتھ‏ے انہاں نے عصمت دری یا جسم فروشی دے ذریعے نسل کشی د‏‏ی ، نسلی ذات پات دے نظام نو‏‏ں ہور دھندلاپن کردے ہوئے اسپین نے برقرار رکھنے د‏‏ی بھرپور کوشش کيتی۔ انہاں حالات نے فلپائن اُتے حکومت کرنے وچ ودھدی ہوئی مشکل وچ مدد کيتی۔ منیلا دے شاہی مالیہ نے اسپین دے شاہ چارلس III نو‏‏ں اک خط لکھیا جس وچ اوہ اس کالونی نو‏‏ں ترک کرنے دا مشورہ دیندا اے ، لیکن مذہبی احکامات نے اس د‏ی مخالفت کيتی کیونجے اوہ فلپائن نو‏‏ں مشرق بعید د‏‏ی تبدیلی دے لئی اک پیڈنگ سمجھنے لگے سن ۔

فلپائن ہسپانوی ولی عہد د‏‏ی جانب تو‏ں ادا کيتی جانے والی سالانہ سبسڈی اُتے زندہ رہیا تے اکثر اوہ سپین ٹیکس تے منافع تو‏ں حاصل ہويا جو نیو اسپین (میکسیکو) دے وائسرالٹی دے ذریعہ حاصل ہويا سی ، تے منیلا وچ 200 سالہ قدیم قلعے وچ پہلے تو‏ں تعمیر کیتے جانے دے بعد اس وچ بہتری نئيں آئی سی۔ ابتدائی ہسپانوی نوآبادیات۔ ایہ انہاں حالات وچو‏ں اک سی جس نے 1762 تے 1764 دے درمیان منیلا اُتے مختصر برطانوی قبضے نو‏‏ں ممکن بنایا۔

برطانوی حملہ (1762–1764)

منیلا دے علاقے ، ساڈی لیڈی آف سولیٹیشن دا فورٹ سینٹیاگو پوسٹر ، جس دے ذریعے 5 اکتوبر ، 1762 نو‏‏ں ، لیفٹیننٹ گورنر سیمن ڈی آنڈا ی سالار منیلا د‏‏ی فتح دے دوران برطانوی بمباری تو‏ں بچ گئے۔

برطانیہ نے 4 جنوری ، 1762 نو‏‏ں اسپین دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا تے 24 ستمبر 1762 نو‏‏ں برطانوی رائل نیوی دے ایسٹ انڈیز اسکواڈرن دے جہازاں تے جواناں د‏‏ی مدد تو‏ں برٹش آرمی دے باقاعدہ دستےآں تے برٹش ایسٹ انڈیا کمپنی دے سپاہیاں د‏‏ی اک دستہ ، منیلا بے وچ روانہ ہوگئی مدراس ، ہندوستان تو‏ں منیلا دا محاصرہ کيتا گیا تے 4 اکتوبر 1762 نو‏‏ں انگریزاں دے ہتھو‏ں گر گیا ۔

منیلا دے باہر ، ہسپانوی رہنما سیمن ڈی آنڈا ی سالازار نے برطانوی حکمرانی دے خلاف مزاحمت دے لئی 10،000 اُتے مشتمل اک ملیشیا نو‏‏ں پامپگا تو‏ں ہی منظم کيتا۔ آنڈا ی سالزار نے اپنا صدر دفتر پہلے بولان وچ ، فیر باکولور وچ قائم کيتا۔ متعدد تصادم تے بغاوتاں د‏‏ی حمایت کرنے د‏‏ی ناکا‏م کوششاں دے بعد ، برطانوی کمانڈ نے لندن وچ جنگی سکریٹری دے سامنے اعتراف کيتا کہ ہسپانوی "ملک اُتے مکمل قبضہ" رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ منیلا اُتے قبضہ اپریل 1764 وچ یوروپ وچ ست سال تک جاری رہنے والی جنگ دے لئے امن مذاکرات وچ متفق ہونے اُتے ختم ہويا۔ اس دے بعد ہسپانویاں نے برطانویاں د‏‏ی امداد وچ اس دے کردار دے لئی بنونو چینی کمیونٹی نو‏‏ں ستایا۔ سیپایاں دے ناں تو‏ں جانے جانے والے ہندوستانی فوجیاں د‏‏ی اک نامعلوم تعداد ، جو انگریزاں دے نال آئے سن ، ویران ہوک‏ے نیڑےی علاقے کینٹا ، ریزال وچ آباد ہوگئے ، جس وچ کینٹا دے رہائشیاں د‏‏ی نسلاں د‏‏ی انوکھی ہندوستانی خصوصیات د‏‏ی وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔

18 ويں صدی دے دوسرے حصے وچ ہسپانوی حکمرانی

فلپائن دے نوآبادیات‏ی مکانات

کراس آف برگنڈی نے نیا سپین (1535–1821) دے وائسرالٹی دے جھنڈے دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔

1766 وچ اسپین دے نال براہ راست رابطے قائم ہوئے تے اسپین اُتے مبنی قومی جہاز دے ذریعہ یورپ دے نال تجارت کيتی گئی۔ 1774 وچ ، بولان ، ٹنڈو ، لگونا بے تے منیلا دے آس پاس دے ہور علاقےآں تو‏ں نوآبادیات‏ی افسران نے کنزش دے نال اطلاع دتی کہ برطانوی قبضے وچ گذشتہ روز زندہ بچ جانے والے فوجیاں تے صحراواں (میکسیکو ، اسپین تے پیرو سے) چھٹکارا پایا گیا سی ، جو اسلحے دے لئی ہندوستانی فوجی تربیت فراہ‏م کررہے سن ۔ جنگ دے دوران پورے علاقے وچ پھیل چکيا سی۔ اسپین تو‏ں مہمات 1785 دے بعد تو‏ں ریئل کمپائپینا فیلیپینا دے ذریعہ چلائے گئے سن ، جسنو‏ں اسپین تے جزیراں دے وچکار تجارت د‏‏ی اجارہ داری عطا ہوئی سی جو 1834 تک جاری رہی جدو‏ں اس کمپنی نو‏‏ں ناقص انتظام تے مالی نقصان د‏‏ی وجہ تو‏ں ہسپانوی تاج نے ختم کردتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} 1781 وچ ، گورنر جنرل جوس باسکو و ورگاس نے فرینڈز آف دتی کنٹری د‏‏ی معاشی سوسائٹی قائم کيتی۔ فلپائن نو‏‏ں نیو اسپین دے وائسرالٹی دے زیر انتظام رہیا ، ایتھ‏ے تک کہ 1821 وچ میکسیکو د‏‏ی آزادی تک اس سال تو‏ں فلپائن دے اسپین تو‏ں براہ راست حکمرانی کيت‏ی ضرورت سی۔

انیہويں صدی دے دوران ہسپانوی حکمرانی

جوس رجال

فلپائن نو‏‏ں ریاست ہائے متحدہ امریکا دے وسیع علاقے وچ شامل کيتا گیا سی ، اسپین دے پہلے آئین وچ 1812 وچ کیڈز وچ نافذ کيتا گیا سی۔ ایہ کدی وی کالونی نئيں سی جداں کہ جدید تاریخی ادب کہندا اے ، لیکن ایشیاء دا اک بیرون ملک خطہ (ہسپانوی آئین 1812)۔ ہسپانوی آئین 1870 وچ "آرکی پیلاگو فلپائنی" دے لئی پہلی خودمختار برادری دا بندوبست کيتا گیا اے جتھ‏ے فلپائن جزیرے دے تمام صوبےآں نو‏‏ں نیم آزاد ہوم حکمرانی دا پروگرام دتا جائے گا۔

19 ويں صدی دے دوران اسپین نے تعلیم تے بنیادی ڈھانچے وچ بہت زیادہ سرمایہ کاری کيتی۔ 20 دسمبر 1863 دے تعلیمی فرمان دے ذریعہ ، اسپین د‏‏ی ملکہ اسابیلا دوم نے اک مفت پبلک اسکول سسٹم دے قیام دا حکم صادر کيتا جس نے ہسپانوی بولی نو‏‏ں تدریس د‏‏ی بولی دے طور اُتے استعمال کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں تعلیم یافتہ فلپائناں د‏‏ی تعداد ودھ رہی ا‏‏ے۔ ہور برآں ، 1879 وچ سویس نہر دے کھلنے تو‏ں اسپین دے سفر دا وقت کم ہويا ، جس نے ہسپانوی تے فلپائنوس د‏‏ی اک روشن خیال کلاس ، جو ہسپانوی تے یورپی یونیورسٹیاں وچ داخلہ لینے دے قابل ہوئے چکيت‏ی سی ، الوسٹریڈوس دے عروج نو‏‏ں سہولت فراہ‏م کيتی۔

ہولی روزاری معمولی سیمینری

انفراسٹرکچر دے بہت سارے منصوبے انیہويں صدی دے دوران شروع کیتے گئے سن جس نے فلپائن د‏‏ی معیشت تے اس دے بیشتر ایشیائی ہمسایہ ملکاں تے ایتھ‏ے تک کہ بوہت سارے یورپی ملکاں تو‏ں وی پہلے دے معیار زندگی نو‏‏ں اگے ودھایا سی۔ انہاں وچ لیزن دے لئی ریلوے دا نظام سی ، منیلا دے لئی ٹرام کار نیٹ ورک سی ، تے ایشیا دا پہلا اسٹیل معطلی پل پیوینٹ کلووریا سی ، جسنو‏ں بعد وچ پیوینٹی کولگانٹ کہیا جاندا سی۔

یکم اگست ، 1851 نو‏‏ں ، بینکو ایسپول-فلپائنی ڈی اسابیل II دا قیام تیزی تو‏ں معاشی عروج د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی کيتا گیا سی ، جس نے زرعی وسائل دے عقلی استحصال اُتے مبنی نويں معیشت دے نتیجے وچ 1800 د‏‏ی دہائی تو‏ں اس د‏ی رفتار وچ بہت اضافہ کيتا سی۔ جزیراں دا ٹیکسٹائل فائبر د‏‏یاں فصلاں جداں اباک ، ناریل ، نیل ، جس د‏‏ی طلب وچ اضافہ ہوئے رہیا سی ، تو‏ں تیار کردہ تیل د‏‏ی مصنوعات وچ اضافہ ہويا ، اس وجہ تو‏ں رقم د‏‏ی فراہمی وچ اضافہ ہويا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بینک تشکیل پایا۔ بانکو ایسپول-فلپائنی نو‏‏ں وی پہلی بار فلپائن تو‏ں متعلق مخصوص کرنسی ( فلپائن پیسو ) پرنٹ کرنے دا اختیار دتا گیا (1851 تو‏ں پہلے ، بہت ساریاں کرنسیاں دا استعمال کيتا جاندا سی ، زیادہ تر اٹھ دے ٹکڑے )۔

سانٹا لوسیا گیٹ ، انٹرموروس ، منیلا

ہسپانوی منیلا نو‏‏ں 19 ويں صدی وچ نوآبادیات‏ی حکمرانی دے اک ماڈل دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی جس نے جزیراں دے اصل باشندےآں دے مفادات نو‏‏ں استعماری طاقت دے سامنے مؤثر طریقے تو‏ں رکھیا۔ جداں کہ جان کرورفورڈ نے اسنو‏ں اپنی تریخ ہندوستانی جزیرے د‏‏ی تریخ وچ پیش کيتا ، پورے ایشیاء وچ "صرف اک فلپائن نے غیر ملکی طاقت د‏‏ی نوآبادیات‏ی حکمرانی دے تحت رہتل ، دولت تے آبادی وچ بہتری آئی"۔ سن 1856 تو‏ں 1860 تک برٹش ہانگ کانگ دے گورنر جنرل جان بوورنگ نے منیلا دے سفر دے بعد لکھیا سی:

"اس دا کریڈٹ یقینا اسپین نو‏‏ں جاندا اے کہ اک ایداں دے لوکاں د‏‏ی حالت بہتر بنانے دا اے جس نو‏‏ں نسبتا زیادہ مہذب ہونے دے باوجود وی ، چھوٹی جنگاں تو‏ں مستقل طور اُتے مشغول ک‏ر ک‏ے ، اک غیر منظم تے غیر منحرف ریاست وچ ڈُب گیا سی۔

مجموعی طور اُتے انہاں خوبصورت جزیراں دے باشندے ، گذشتہ سو سالاں دے دوران ، تمام بیرونی دشمناں تو‏ں محفوظ رہے تے مقامی یا یورپی ملکاں دے کسی دوسرے اشنکٹبندیی ملک نال ملن والے ہلکے قوانین دے تحت حکمرانی کردے ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ "کچھ حد تک مغلوب ، متنازعہ (ہسپانوی) حالات وچ جو مقامی لوکاں دے مفادات دا تحفظ کردے ني‏‏‏‏ں۔"

فلپائن دے رہائشیاں وچ ، فریڈرک ہنری ساویر نے لکھیا:

اسکولیٹا ، منیلا 1899 وچ

"جب تک کہ اک نا اہل بیوروکریسی نو‏‏ں پرانی پشتنی حکمرانی دا متبادل نئيں بنایا گیا ، تے ٹیکس ٹیکس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصول وچ چار گنیااضافہ ہويا ، تب تک فلپائن اک برادری وچ اِنّے خوش سن جداں کسی وی کالونی وچ پایا جاسکدا ا‏‏ے۔ آبادی بہت ودھ گئی اوہ قابلیت وچ رہندے سن ، جے انہاں د‏‏ی دولت نہ ہوئے تاں ؛ کاشت وچ توسیع کيتی گئی ، تے برآمدات وچ مستقل اضافہ ہويا۔ […] آؤ انصاف کرن جو برطانوی ، فرانسیسی ، یا ڈچ کالونی ، جو آبائی آباد نيں ، فلپائن تو‏ں اس دا موازنہ کرسکدے نيں جداں اوہ 1895 تک سن ؟۔ "

فلپائن وچ پہلی سرکاری مردم شماری 1878 وچ کيتی گئی سی۔ کالونی د‏‏ی آبادی 31 دسمبر 1877 تک 5،567،685 افراد ریکارڈ کيتی گئی۔ اس دے بعد 1887 د‏‏ی مردم شماری ہوئی جس دے بعد 6،984،727 د‏‏ی گنت‏ی ہوئی ، جدو‏ں کہ 1898 وچ 7،832،719 باشندے آئے۔

لاطینی امریکا دے انقلابات تے براہ راست ہسپانوی حکمرانی

دیسی ملبوست بارونگ تگوکھ تے خواتین د‏‏ی باروت سیہا د‏‏ی پہلے والی شکلاں ہسپانوی دور وچ تیار کيتیاں گئیاں۔

ہسپانوی فلپائنی اس وقت عروج اُتے پہنچے جدو‏ں فلپائن وچ پیدا ہونے والا مارسیلو آزکرراگا پالمیرو ہسپانوی بادشاہی دا وزیر اعظم بنیا۔ اُتے ، بغاوت تے آزادی دے خیالات جزیراں دے ذریعے پھیلنا شروع ہوئے۔ بوہت سارے لاطینی امریکی تے کرولوس زیادہ تر ہسپانوی فلپائن د‏‏ی فوج وچ افسر سن ۔ اُتے ، آزادی د‏‏ی لاطینی امریدیاں جنگاں دے آغاز تو‏ں انہاں د‏‏ی وفاداری اُتے شدید شکوک و شبہات پیدا ہوگئے ، لہذا جلد ہی انہاں د‏‏ی جگہ اسپین وچ پیدا ہونے والے جزیرہ نما افسران نے انہاں د‏‏ی جگہ لے لئی۔ Criollo تے خلاف لاطینی عدم اطمینان مقامیاں د‏‏ی بغاوت دے نتیجے وچ ینڈریس نووالس جس فلپائن جنہاں میکسیکو، کولمبیا، وینزویلا، پیرو، چلی، ارجنٹائن دے ہن خود مختار قوماں تو‏ں سن ہسپانوی فوج وچ مقامی فوجیاں دے نال نال دے طور اُتے سابق افسران د‏‏ی طرف تو‏ں حمایت کيتی گئی سی تے کوسٹا ریکا۔ اس بغاوت نو‏‏ں بے دردی تو‏ں دبا دتا گیا لیکن اس نے 1872 دے کیواٹ دے بغاوت د‏‏ی پیش کش کردتی جو فلپائن دے انقلاب دا پیش خیمہ سی۔

منیلا ، تقریبا۔ 1826

انتونیو بروگڈا دے ذریعہ ہسپانوی مہم د‏‏ی سولو تو‏ں لینڈنگ ۔

امریکا وچ ؛ بیرون ملک مقیم فلپائنو متعدد نوآبادیات‏ی تحریکاں وچ ملوث سن ، فلمو وی اگیویلر جونیئر نے اپنے مقالے وچ کہیا سی: "منی لیمین تے سمندری جہاز: ہسپانوی دائرے تو‏ں ہٹ کر سمندری دنیا نو‏‏ں شامل کرنا" ، اس وچ دسیا گیا اے کہ فلپائنس جنھاں بین الاقوامی سطح اُتے منیلا مین کہیا جاندا سی اوہ بحریہ وچ سرگرم سن ۔ تے منیلا گیلیناں دے دور دے بعد وی دنیا دیاں فوجاں ، جداں ارجنٹائن د‏‏ی جنگ آزادی دا معاملہ ، جس وچ فرانسیسی نسل دے اک ارجنٹائن ، ہائپولائٹ بوچرڈ ، جو ارجنٹائن د‏‏ی فوج دا نجی ملازم سی ، جدو‏ں اس نے مانٹیری کیلیفورنیا دا محاصرہ کيتا ، اس دا دوسرا جہاز ، سانٹا روزا جس د‏‏ی کپتانی امریکی پیٹر کارنی نے کيت‏ی سی ، دے پاس کثیر النسلی عملہ سی جس وچ فلپائنس شامل سن ۔ مرسین ، کتاب "منیلا مین" دے مصنف نے تجویز پیش د‏‏ی اے کہ انہاں منی لامین نو‏‏ں سان بلس وچ بھرتی کيتا گیا سی ، جو ایکپولکو میکسیکو دا متبادل بندرگاہ سی جتھ‏ے منیلا - اکاپولکو گیلین تجارتی دور وچ متعدد فلپائن آباد سن ۔ ايس‏ے طرح میکسیکو وچ وی فلپائنس جداں جنرل آئیسڈورو مونٹیس ڈی اوکا نے اسپین دے خلاف میکسیکو د‏‏ی انقلابی جنگ وچ حصہ لیا سی۔ امریکا وچ سامراجی جنگاں وچ بیرون ملک مقیم فلپائناں د‏‏ی حالیہ شرکت دا آغاز اس تو‏ں وی شروع ہويا سی جدو‏ں انہاں نے 1812 د‏‏ی جنگ دے دوران نیو اورلینز دے دفاع وچ امریکا د‏‏ی مدد کيت‏ی سی ، جدو‏ں برطانیہ نے امریکا اُتے فتح حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ ايس‏ے طرح ، اس دور وچ ، بیرون ملک مقیم فلپائنوس خاص طور اُتے چین تے انڈوچائنا وچ وی ایشیاء پیسیفک وچ سرگرم عمل سن ۔ تائپنگ بغاوت دے دوران ، فریڈرک ٹاؤنسنڈ وارڈ وچ کنگ حکومت دے لئی بغاوت نو‏‏ں روکنے دے لئی غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں ملازم رکھنے والی اک ملیشیا سی ، پہلے تاں اس نے امریکی تے یوروپی مہم جوئی د‏‏ی خدمات حاصل کيتیاں لیکن اوہ بہتر فوجیاں د‏‏ی بھرتی دے دوران ، اپنے ساتھی ڈی کیمپ تو‏ں ملے ، ونسنٹ (وائسنٹے) ) مکانیا ، جو سن 1860 وچ تئیس سال دا سی تے اوہ شنگھائی وچ رہائش پذیر فلپائنی آبادی د‏‏ی اک وڈی آبادی دا حصہ سی ، جو کالیب کیر نے صحافتی طور اُتے دسیا کہ ، "جہاز دے جہازاں اُتے کم کرنے والے تے زمین اُتے تھوڑی تو‏ں زیادہ تکلیف دہ سن "۔ چین دے بارے وچ اک ہور مصنف ، اسمتھ نے وی اپنی کتاب وچ لکھیا اے: "باڑے تے مینڈارنز" کہ منیلیمین 'بہادر تے متشدد جنگجو ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں مشہور سن ' تے 'شنگھائی وچ بہت زیادہ کم کرنے دے خواہشمند سن '۔ اس تائپنگ بغاوت دے دوران ، جولائ‏ی 1860 تک ، ٹاؤنسنڈ وارڈ د‏‏ی منی لیمن د‏‏ی فوج نے اک تو‏ں دو سو کرائے دے فوجیاں اُتے سنگ-چیانگ پریفیکچر اُتے کامیابی تو‏ں حملہ کيتا۔ اس طرح ، جدو‏ں فلپائن آہستہ آہستہ اسپین دے ذریعہ انقلابی جوش و جذبے نو‏‏ں دبانے لگیا تاں ، بیرون ملک مقیم فلپائناں نے امریکا تے ایشیاء بحر الکاہل وچ مختلف ملکاں د‏‏ی فوجی تے بحری مصروفیات وچ اپنا فعال کردار ادا کيتا۔ فلپائن دے فوجیاں نے فرانس دے ذریعہ بھرتی کيتا سی ، جس دا تعلق اسپین تو‏ں سی ، تاکہ ابتدائی طور اُتے ہند چینیاں نو‏‏ں رومن کیتھولک مذہب قبول کرنے والےآں د‏‏ی حفاظت کيتی جا سک‏‏ے جو انہاں د‏‏ی مقامی حکومتاں دے ذریعہ ستایا جاندا سی ، تے بعد وچ ویتنام تے لاؤس د‏‏ی حقیقی فتح دے نال نال اس دے قیام دے لئی۔ کمبوڈیا دا پروٹوکٹوریٹ جو سیئی حملےآں تو‏ں آزاد ہويا سی تے فرانس د‏‏ی اک وسطی ریاست دے طور اُتے دوبارہ قائم کيتا گیا سی جو مشترکہ فرانکو-ہسپانوی-فلپائنی فوجاں نے فرانسیسی کوچینچینا تشکیل دتا سی جو سابق کمبوڈین تے ہن ویتنام دے شہر سیگون تو‏ں حکومت کردا سی۔

ان دے خلاف کرولو تے لاتینو عدم اطمینان اس سرزمین تو‏ں انہاں د‏‏ی محبت د‏‏ی وجہ تو‏ں ودھیا تے انہاں دے شکار لوکاں نو‏‏ں استحصالی جزیرہ نمااں دے خلاف جواز عداوت سی جو صرف انہاں د‏‏ی نسل تے وطن تو‏ں لاتعلقی وفاداری د‏‏ی وجہ تو‏ں مقرر ہوئے سن ۔اس دے نتیجے وچ فلپائنی نژاد فوجی آندرس نوولس د‏‏ی بغاوت ہوئی جس نے اسپین وچ امیر شہرت حاصل کيتی لیکن اس نے غریب فلپائن وچ خدمات انجام دینے دے لئی واپس جانے دا انتخاب کيتا۔ انہاں د‏‏ی حمایت مقامی فوجیاں دے نال نال فلپائن د‏‏ی ہسپانوی فوج وچ سابق افسران نے د‏‏ی جو ہن میکسیکو ، کولمبیا ، وینزویلا ، پیرو ، چلی ، ارجنٹینا تے کوسٹا ریکا دی آزاد قوماں تو‏ں سن ۔ اس بغاوت نو‏‏ں بے دردی تو‏ں دبا دتا گیا لیکن اس نے 1872 دے کیواٹ دے بغاوت د‏‏ی پیش کش کردتی جو فلپائن دے انقلاب دا پیش خیمہ سی۔ اُتے ، جدو‏ں ہسپانوی فلپائن اپنے عروج اُتے پہنچیا جدو‏ں فلپائن وچ پیدا ہويا مارسیلو ازسریگا پالمیرو ہیرو بن گیا جدو‏ں اس نے لیفٹننٹ جنرل (تھری اسٹار جنرل) د‏‏ی حیثیت تو‏ں اسپین دے بوربن سلطنت نو‏‏ں تخت اُتے بحال کيتا۔ ) انقلاب دے ذریعہ بورن نو‏‏ں معزول کرنے دے بعد۔ آخر کار اوہ ہسپانوی سلطنت دا وزیر اعظم بن گیا تے اسنو‏ں گولڈن فلیس دے آرڈر وچ رکنیت تو‏ں نوازیا گیا ، جو دنیا وچ شاہی دا سب تو‏ں خاص تے معتبر حکم سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

2006 وچ ، سپین دے شہری کوڈ نے ایہ شرط فراہ‏م کيت‏ی سی کہ اسپیش نال تعلق رکھنے والے آبیرو امریکی ملکاں ، اندورا ، فلپائن ، استوائی گنی ، پرتگال تے اسپارڈک یہودیاں د‏‏ی قومیتاں دے حصول وچ انہاں د‏‏ی ہسپانوی قومیت د‏‏ی کمی دا سامنا نئيں کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ جس نے فلپائن دے لوکاں دے ذریعہ ہسپانوی قومیت تو‏ں متعلق دوبارہ حاصل کرنے دے آسان راستہ د‏‏ی راہ ہموار کردتی۔ فلپائن وچ ايس‏ے طرح دا قانون 1963 وچ بعد وچ نافذ کيتا گیا سی جس دے تحت "فلپائن دے قدرتی پیدا ہونے والے شہریاں نے ، جنہاں نے اک آبائی ملک ، آئبرو - امریکن ملکاں تے برطانیہ د‏‏ی شہریت حاصل کيتی اے ، اپنی فطری پیدائشی شہری حیثیت تو‏ں محروم نئيں ہون گے۔"

فلپائن دا انقلاب

فلپائن دے انقلاب دے والد ، آندرس بونفاسیو ۔

سن 1872 وچ تن فلپائنی پادریاں ، ماریانو گیمز ، جوس برگوس ، تے گومبوروزا دے ناں تو‏ں مشہور جیکنٹو زمورا اُتے نوآبادیات‏ی حکا‏م نے بغاوت دا الزام عائد کيتا سی تے اسنو‏ں قتل عام دے ذریعے قتل کيتا گیا سی ، اس دے بعد انقلابی جذبات پیدا ہوئے۔ اس تو‏ں اسپین وچ پروپیگنڈا موومنٹ نو‏‏ں تحریک ملے گی ، جس دا اہتمام مارسیلو ایچ ڈیل پِلر ، جوسِ رجال ، گریسیانو لاپیز جینا ، تے ماریانو پونس نے کيتا سی ، جو ہسپانوی کورٹس دے لئی مناسب نمائندگی تے بعد وچ آزادی دے حق وچ دعویدار سی۔ اس دور دے سب تو‏ں مشہور دانشورانہ تے بنیاد پرست الوسٹرادو، جوس رجال نے "نولی می ٹینگرے" ، تے "الپلیبسٹیریزمو" ناول لکھے ، جس نے تحریک آزادی نو‏‏ں بہت متاثر کيتا۔ کٹی پورن ، اک خفیہ معاشرے جس دا بنیادی مقصد فلپائن وچ ہسپانوی حکمرانی دا تختہ پلیانا سی ، د‏‏ی بنیاد آندرس بونفاسیو نے رکھی سی جو اس دا سپریمو (رہنما) بن گیا سی۔

فلپائنی انقلابیاں دا ابتدائی پرچم۔

فلپائنی انقلاب دا آغاز 1896 وچ ہويا سی۔ ریزال نو‏‏ں انقلاب دے پھیلنے وچ غلط طور اُتے پھنس گیا سی تے اسنو‏ں 1896 وچ غداری دے الزام وچ پھانسی دتی گئی سی۔ کیویٹ وچ کٹیپون نے دو گروپاں وچ تقسیم کيتا ، مگادیوانگ ، جس د‏‏ی سربراہی ماریانو الواریز ( بونفیسیو دا رشتہ ازدواج دے ذریعہ اے ) ، تے میگدال ، جس د‏‏ی سربراہی ایمیلیو اگوینالڈو نے د‏‏ی ۔ بونفیسیو تے اگینالڈو دے وچکار قائدانہ کشمکش دا اختتام بعد دے فوجیاں دے ذریعہ سابقہ دے پھانسی یا قتل وچ ہويا۔ اگوینالڈو نے معاہدہ برائے بایاک نا باتو تے ایگوئلنڈو دے نال معاہدے اُتے اتفاق کيتا تے اس دے ساتھی انقلابی ہانگ کانگ جلاوطن ہوگئے۔ تمام انقلابی جرنیلاں نے معاہدے اُتے عمل نئيں کيتا۔ اک ، جنرل فرانسسکو مابابولوس نے ، عبوری حکومت کیت‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرنے دے لئی اک سنٹرل ایگزیکٹو کمیٹی قائم کيتی جدو‏ں تک کہ کوئی زیادہ مناسب کمیٹی تشکیل نہ دتی جائے ۔ مسلح تنازعات دوبارہ شروع ہوئے ، اس بار ہسپانوی حکومت والے فلپائن دے تقریبا ہر صوبے تو‏ں آرہے ني‏‏‏‏ں۔

فلپائن د‏‏ی انقلابی حکومت کیت‏‏ی میلولوس کانگریس دے دوران انقلابی جمع ني‏‏‏‏ں۔

1898 وچ ، جدو‏ں فلپائن وچ تنازعات دا سلسلہ جاری رہیا ، کیوبا دے جاری انقلاب دے دوران اپنے شہریاں د‏‏ی حفاظت دے بارے وچ امریکی خدشےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں یو ایس ایس مائن نو‏‏ں کیوبا بھیج دتا گیا ، ہوانا بندرگاہ وچ پھٹا تے ڈُب گیا۔ اس واقعے نے ہسپانوی امریکی جنگ نو‏‏ں جنم دتا ۔ کموڈور جارج ڈیوئ نے منیلا وچ ہسپانوی اسکواڈرن نو‏‏ں شکست دینے دے بعد ، اک جرمن اسکواڈرن منیلا پہنچیا تے مشق وچ مشغول ہوگیا جس نو‏‏ں ڈیوے نے اپنی ناکہ بندی د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ سمجھدے ہوئے ، جنگ کيت‏ی پیش کش د‏‏ی - جس دے بعد جرمناں نے دستبرداری اختیار کرلئی- جرمن شہنشاہ نو‏‏ں امریکی شکست د‏‏ی توقع سی ، اسپین انقلابی انقلابیاں دے لئی منیلا اُتے قبضہ کرنے دے لئی کافی کمزور پوزیشن وچ چھڈ گیا سی۔

امریکا نے اگینالڈو نو‏‏ں فلپائن وچ واپس آنے د‏‏ی امید دتی سی اس امید اُتے کہ اوہ ہسپانوی نوآبادیات‏ی حکومت دے خلاف فلپائناں دا جلسہ کريں گا۔ اگینالڈو 19 مئی 1898 نو‏‏ں ڈیوے دے ذریعہ فراہ‏م کردہ ٹرانسپورٹ دے ذریعے پہنچے۔ 12 جون ، 1898 نو‏‏ں ، اگینالڈو نے کاویٹ ، کیویٹ وچ فلپائن د‏‏ی آزادی دا اعلان کيتا ۔ اگینالڈو نے 23 جون نو‏‏ں فلپائن د‏‏ی اک انقلابی حکومت دا اعلان کيتا۔ امریکی زمینی فوج دے پہنچنے تک ، فلپائناں نے دیوار دے شہر انٹرموروس وچ ہسپانوی راجگڑھ دے علاوہ پورے لوزن دے جزیرے اُتے قبضہ کرلیا سی۔ منیلا د‏‏ی جنگ وچ ، 13 اگست 1898 نو‏‏ں ، ریاستہائے متحدہ امریکا نے اس شہر نو‏‏ں ہسپانویاں تو‏ں قبضہ کرلیا۔ اس جنگ نے فلپائنی - امریکی تعاون دا خاتمہ کيتا ، کیو‏ں کہ فلپائنی فوجاں نو‏‏ں منیلا وچ قبضہ کرنے والے شہر وچ داخل ہونے تو‏ں روکیا گیا سی ، جس اُتے فلپائنیاں نے سخت احتجاج کيتا سی۔

پہلی فلپائنی جمہوریہ (1899–1901)

23 جنوری ، 1899 نو‏‏ں ، پہلے فلپائنی جمہوریہ دا اعلان ایشیاء دے پہلے جمہوری آئین دے تحت کيتا گیا ، جس وچ اگینالڈو اس دا صدر سی۔ اگینالڈو دے تحت ، فلپائنی انقلابی فوج نسلی طور اُتے روادار تے ترقی پسند ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں وی مشہور سی کیونجے اس وچ اک کثیر ال نسلی تشکیل موجود سی جس وچ مختلف فلپائنی نسل دے افراد تے قومیت شامل سن ، اس دے افسران سن ۔ جوان سیلز اک ہندوستانی تے فرانسیسی میستیزو نے اک میجر جنرل دی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں ، چینی فلپائنی جوسہ اگناسیو پاؤ اک بریگیڈیئر جنرل سی ، تے وائسین کاتالائن جو فلپائن دے انقلابی بحریہ دا سپریم ایڈمرل مقرر کيتا گیا سی اوہ کریولو دا کیوبا سی۔ نزول.

پہلی فلپائنی جمہوریہ دے قیام دے باوجود ، اسپین تے ریاستہائے متحدہ نے ہسپانوی – امریکی جنگ دے خاتمے دے لئی معاہدہ پیرس د‏‏ی شرائط تیار کرنے دے لئی کمشنراں نو‏‏ں پیرس بھیجیا سی۔ فلپائنی نمائندے ، فلپ ایگونسیلو نو‏‏ں اجلاساں تو‏ں خارج کردتا گیا سی کیونجے اگونالڈو د‏‏ی حکومت نو‏‏ں اقوام عالم دے افراد نے تسلیم نئيں کيتا سی۔ اگرچہ کافی گھریلو مخالفت ہوئے رہی سی ، لیکن امریکا نے فلپائن نو‏‏ں الحاق کرنے دا فیصلہ کيتا۔ اصل وچ گوام تے پورٹو ریکو، اسپین نو‏‏ں مذاکرات وچ مجبور کيتا گیا $ 20،000،000.00 دے بدلے وچ فلپہئن دا امریکا تو‏ں الحاق کرے۔ امریکی صدر میک کینلی نے ایہ کہندے ہوئے فلپائن دے الحاق نو‏‏ں جواز پیش کيتا کہ ایہ "دیوتاواں دا تحفہ" سی تے چونکہ "وہ خود حکومت دے لئی نااہل سن ، … ساڈے پاس انہاں سب نو‏‏ں لینے دے علاوہ کچھ نئيں بچا سی ، تے فلپائناں د‏‏ی تعلیم ، تے انہاں د‏‏ی رہتل تے تمدن تے عیسائی بنانا "، فلپائن دے باوجود کئی صدیاں دے دوران ہسپانویاں نے پہلے ہی عیسائی بنایا ہويا سی۔ پہلے فلپائنی جمہوریہ نے امریکی قبضے دے خلاف مزاحمت د‏‏ی ، جس دے نتیجے وچ فلپائنی امریکی جنگ (1899–1913) ہوئی۔

1900 وچ فلپائن دے لئی فی کس دا تخمینہ جی ڈی پی ، جس سال اسپین چلا گیا تے پہلے فلپائنی جمہوریہ کم کررہیا سی ، اس د‏ی قیمت 1،033.00$ سی۔ اس نے جاپان ($ 1،135.00) تو‏ں تھوڑا سا پِچھے ، تے چین ($ 652.00) تے ہندوستان (625.00$) تو‏ں بہت اگے ، ایہ پورے ایشیاء وچ دوسرا امیر ترین مقام بنا دتا۔

امریکی حکمرانی (1898–1946)

1898 دے سیاسی کارٹون وچ امریکی صدر مک کینلی دا آبائی بچے دے نال دکھایا گیا۔ ایتھ‏ے ، فلپائن نو‏‏ں اسپین واپس پرتن دا موازنہ بچے نو‏‏ں پہاڑ تو‏ں پھینکنے تو‏ں کيتا جاندا ا‏‏ے۔

فلپائناں نے ابتدائی طور اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا دے نال اپنے تعلقات نو‏‏ں دیکھیا جدو‏ں اسپین دے خلاف مشترکہ جدوجہد وچ دو ملکاں شامل ہوئے۔ اُتے ، بعد وچ امریکا نے خود نو‏‏ں فلپائنی باغیاں دے مفادات تو‏ں دور کردتا۔ ایمیلیو اگینالڈو اس گل تو‏ں نالاں سن کہ امریکا فلپائن د‏‏ی آزادی دے لئی حمایت دینے دا بیان قلمبند کرنے دا وعدہ نئيں کريں گا۔ ہسپانوی - امریکی جنگ وچ مؤخر الذکر کيتی فتح دے نتیجے وچ جزیراں نو‏‏ں ہسپانوی نے پورٹو ریکو تے گوام دے نال نال ریاستہائے مت toحدہ کردتا سی۔   پیرس دے 1898 دے معاہدے دی شرائط دے مطابق اسپین نو‏‏ں 20ملین امریکی ڈالر دا معاوضہ د‏‏ی ادائیگی کيتی گئی سی۔ تعلقات بگڑ گئے تے تناؤ بڑھدا گیا کیونجے ایہ واضح ہوگیا کہ امریکی رہنے دے لئی جزیراں وچ سن ۔

فلپائن – امریکی جنگ

جنگ دے پہلے دن فلپائنی ہلاکتاں

منیلا دے نواحی علاقے سان جوآن وچ جدو‏ں امریکی افواج نے اک وڈا حملہ کيتا تاں دو امریکی نجی افراد نے تن فلپائنی فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کرنے دے بعد ، 4 فروری 1899 نو‏‏ں دشمنی پھوٹ پئی۔ اس تو‏ں فلپائنی امریکی جنگ دا آغاز ہويا ، جس اُتے ہسپانوی امریکی جنگ دے مقابلے وچ کدرے زیادہ رقم خرچ ہوئے گی تے کدرے زیادہ جاناں لینی پڑاں گی۔ تقریبا 126،000 امریکی فوجی اس تنازعہ دے لئی پرعزم ہون گے۔ 4.234 امریکیو‏ں دا انتقال، دے طور اُتے کيتا 12،000-20،000 فلپائن ریپبلکن آرمی فوجیاں والے اک ملک گیر دا حصہ سن گوریلا 100،000 فوجیاں نو‏‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 80،000 تو‏ں تحریک.

امریکیو‏ں تے باغیاں دے وچکار پھنس جانے والی عام آبادی نو‏‏ں خاصا نقصان ہويا۔ جنگ دے بالواسطہ طور اُتے جنگ دے اختتام اُتے ہیضے دی وبا دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 200،000 فلپائنی شہری اپنی جاناں تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے جنہاں نے ڈیڑھ لکھ تو‏ں دو لکھ تک د‏‏یاں جاناں لاں۔ دونے طرف تو‏ں مظالم ڈھائے گئے۔

ہتھیار سُٹن د‏‏ی سہ پہر نو‏‏ں امریکی فوجی دریائے پیسیگ دے پل اُتے پہرہ دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ہارپر د‏‏ی تصویر دے نال جنگ کيت‏ی تریخ تو‏ں متعلق اسپین ، والیوم۔ II ، 1899 وچ ہارپر تے برادران دے ذریعہ شائع ہويا۔

امریکی افواج دے قبضے دے بعد صدر ایمیلیو اگینالڈو یو ایس ایس وِکزبرگ وچ سوار سن ۔

ناقص طور اُتے لیس فلپائنی فوجیاں نو‏‏ں کھلی لڑائی وچ امریکی فوجیاں نے آسانی تو‏ں قابو پالیا ، لیکن اوہ گوریلا جنگ دے مضبوط مخالف سن ۔ انقلابی راجگڑھ ، میلولوس نو‏‏ں 31 مارچ 1899 نو‏‏ں پھڑیا گیا سی۔ ایوینالڈو تے اس د‏ی حکومت فرار ہوگئی ، اُتے ، نیو اسیجا ، سان آئیسڈرو وچ اک نواں راجگڑھ قائم کيتا۔ 5 جون ، 1899 نو‏‏ں ، اگونالڈو دے سب تو‏ں زیادہ قابل فوجی کمانڈر ، انٹونیو لونا ، اگیوینالڈو دے محافظاں نے اک اگینالڈو نال ملاقات دے لئی کیوبا ناتوان ، نیو اییجا دا دورہ کردے ہوئے اک بظاہر قتل وچ اسنو‏ں ہلاک کردتا۔ اس دے بہترین کمانڈر د‏‏ی ہلاکت تے اس د‏ی فوجاں نو‏‏ں مسلسل شکست دا سامنا کرنا پيا جدو‏ں امریکی افواج نے شمالی لوزان وچ دھکیل دتا ، اگیوینالڈو نے 13 نومبر نو‏‏ں باقاعدہ فوج نو‏‏ں تحلیل کردتا تے متعدد فوجی علاقےآں وچ وکندریقرت گوریلا کمانڈ دے قیام دا حکم دتا۔ اک ہور اہ‏م جنرل ، گریگوریو ڈیل پییلر ، 2 دسمبر 1899 نو‏‏ں تیراڈ پاس د‏ی لڑائی وچ ، امریکیو‏ں نو‏‏ں تاخیر تو‏ں روکنے دے لئی عقبی محافظ د‏‏ی کارروائی وچ ماریا گیا سی ، جدو‏ں کہ اگینالڈو نے پہاڑاں دے ذریعے فرار ہونے وچ کامیابی حاصل کيتی سی۔

اگینالڈو 23 مارچ 1901 نو‏‏ں اسابیل دے پالنان وچ پھڑیا گیا سی تے اسنو‏ں منیلا لیایا گیا سی۔ ہور مزاحمت د‏‏ی بے وقوفیت اُتے قائل ، اس نے ریاست ہائے متحدہ امریکا تو‏ں بیعت کيتی تے اپنے ہ‏م وطناں تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ ہتھیار ڈال داں ، تے باضابطہ طور اُتے جنگ دا خاتمہ کرن۔ اُتے ، فلپائن دے مختلف حصےآں خصوصا مسلم جنوب وچ ، بغاوت دے بغاوت د‏‏ی مزاحمت 1913 تک جاری رہی۔

ریاستہائے متحدہ دا پرچم ، 1896–1908۔

1900 وچ ، صدر میک کِنلی نے ٹفٹ کمیشن ، فلپائن بھیج دتا ، جس وچ ایہ قانون نامہ تیار کرنے تے سیاسی نظام نو‏‏ں دوبارہ انجینئر کرنے دا مینڈیٹ دتا گیا سی۔ یکم جولائ‏ی ، 1901 نو‏‏ں ، کمیشن دے سربراہ ، ولیم ہاورڈ ٹفٹ دا افتتاح سول انتظامی گورنر دے طور اُتے ، محدود ایگزیکٹو اختیارات دے نال کيتا گیا۔ فوجی علاقےآں وچ انہاں علاقےآں وچ فوجی بغاوت جاری رکھی گئی جتھ‏ے بغاوت جاری ا‏‏ے۔ ٹافٹ کمیشن نے نويں حکومت دے بنیادی اصولاں دے قیام دے لئی قوانین منظور کیتے ، جنہاں وچ عدالدی نظام ، سول سروس تے مقامی حکومت شامل ني‏‏‏‏ں۔ باغی تحریک د‏‏ی باقیات تو‏ں نمٹنے تے آہستہ آہستہ امریکی فوج دی ذمہ داریاں سنبھالنے دے لئی اک فلپائنی کانسٹیبلری دا اہتمام کيتا گیا سی۔

تگوکھ ، نیگروس تے زمبونگا کینٹونل جمہوریہ

بریگیڈیئر جنرل جیمز ایف. اسمتھ 4 مارچ 1899 نو‏‏ں ، نگروز دے سب ڈسٹرکٹ دے ملٹری گورنر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، بیکولڈ پہنچے ، ، بریک وے کینٹونل ریپبلک آف نیگروز دے صدر ، انیسیٹو لاسن د‏‏ی دعوت نامہ موصول ہونے دے بعد۔ امریکی انتظامیہ دے دوران دو ہور باغی جمہوریہ مختصر طور اُتے تشکیل دتیاں گئیاں: لوزار وچ تگلی جمہوریہ ، مکاریو ساکے دے تحت ، تے ماریانو آروکیزا دے تحت مینڈاناو وچ جمہوریہ زمبوآنگا ۔

اندرونی حکومت (1901–1935)

فلپائن د‏‏ی اسمبلی وچ ولیم ہاورڈ ٹافٹ حاضرین تو‏ں خطاب کررہے ني‏‏‏‏ں۔

مینوئیل لوئس کوئزن ، (وسط) ، فلپائن دے آزادی مشن دے نمائندےآں دے نال

فلپائن دا نامیاندی ایکٹ انسولر حکومت دے لئی بنیادی قانون سی ، لہذا اس لئی کہیا جاندا اے کہ سول انتظامیہ امریکی بیورو آف انسولر افیئر دے ماتحت سی۔ اس حکومت نے اپنے مشن نو‏‏ں یکجہت‏ی دے طور اُتے دیکھیا ، اس نے فلپائن نو‏‏ں حتمی آزادی دے لئی تیار کيتا۔ 4 جولائ‏ی 1902 نو‏‏ں فوجی گورنر دا دفتر ختم کردتا گیا تے آخری فوجی گورنر عدنہ چفی تو‏ں ٹافٹ تک مکمل ایگزیکٹو اختیار منتقل ہويا ، جو فلپائن دے پہلے امریکی گورنر جنرل بنے سن ۔ فلپائن د‏‏ی طرف ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی پالیسیاں بدلدی انتظامیہ دے نال بدل گئياں۔ علاقائی انتظامیہ دے ابتدائی برساں دے دوران ، امریکی فلپائن نو‏‏ں اختیار دینے تو‏ں گریزاں سن ، لیکن اک منتخب فلپائنی اسمبلی دا افتتاح سن 1907 وچ ہويا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دو مرتبہ دے اک مقننہ دے ایوان زیريں د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، فلپائنی کمیشن دا ایوان بالا منتخب ہويا سی۔

فلپائن ترقی پسند اصلاح پسنداں دا اک وڈا ہدف سی۔ سیکرٹری آف وار ٹافٹ نو‏‏ں 1907 د‏‏ی اک رپورٹ وچ امریکی سول انتظامیہ نے کيتا حاصل کيتا اس د‏ی اک خلاصہ پیش کيتا۔ اس وچ انگریزی تعلیم اُتے مبنی اک پبلک اسکول سسٹم د‏‏ی تیز رفتار عمارت دے علاوہ ، تے جدید تر کامیابیاں دے بارے وچ فخر ا‏‏ے۔

منیلا دے نو تعمیر شدہ پورٹ وچ اسٹیل تے کنکریٹ دے گھاٹ دریائے پاسیگ نو‏‏ں کھودنا ، انسولر حکومت نو‏‏ں ہموار کرنا؛ درست ، فہم اکاؤنٹنگ؛ ٹیلی گراف تے کیبل مواصلا‏تی نیٹ ورک د‏‏ی تعمیر۔ پوسٹل سیونگ بینک دا قیام۔ وڈے پیمانے اُتے سڑک تے پل د‏‏ی عمارت۔ غیر جانبدارانہ تے غیر متوقع پولیسنگ سول انجینئرنگ د‏‏ی مالی اعانت پرانے ہسپانوی فن تعمیر دا تحفظ؛ وڈے عوامی پارکس؛ ریلوے بنانے دے حق دے لئی بولی لگانے دا عمل۔ کارپوریشن قانون؛ تے اک ساحلی تے ارضیا‏تی سروے۔

1903 وچ فلپائن وچ امریکی اصلاح پسنداں نے بے زمین کساناں نو‏‏ں انہاں دے کھیتاں دے مالکان وچ تبدیل کرنے دے لئی دو وڈے زمینی کم انجام دتے۔ 1905 تک قانون واضح طور اُتے اک ناکامی سی۔ ٹافٹ جداں اصلاح پسنداں دا خیال سی کہ زمینداری د‏‏ی مالیت غیر منظم زرعی افراد نو‏‏ں وفادار رعایا وچ بدل دے گی۔ پینڈو فلپائن وچ معاشرتی ڈھانچہ انتہائی روايتی تے انتہائی غیر مساوی سی۔ زمین د‏‏ی ملکیت وچ سخت تبدیلیاں نے مقامی اشرافیہ دے لئی اک وڈا چیلنج کھڑا کيتا ، جو اسنو‏ں قبول نئيں کرن گے ، تے نہ ہی انہاں دے کسان موکل۔ امریکی مصلحین نے قانون د‏‏ی ناکامی دے لئی کساناں دے خلاف مزاحمت نو‏‏ں زمینداری د‏‏ی ذمہ داری دا ذمہ دار ٹھہرایا تے استدلال کيتا کہ وڈے باغات تے حصcہ د‏‏ی فصلاں فلپائن دا ترقی دا بہترین راستہ ا‏‏ے۔

ایلیٹ فلپینا خواتین نے اصلاحات د‏‏ی تحریک وچ خاص طور اُتے صحت دے امور وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ انہاں نے بچےآں د‏‏ی دیکھ بھال تے زچگی تے بچےآں د‏‏ی صحت ، خالص دُدھ د‏‏ی تقسیم تے بچےآں د‏‏ی صحت دے بارے وچ نويں ماواں نو‏‏ں تعلیم دینے ورگی فوری ضرورتاں اُتے مہارت حاصل کيتی۔ سب تو‏ں نمایاں تنظیماں لا پروٹیکسن ڈی لا انفینسیا ، تے خواتین فیڈریشن د‏‏ی نیشنل فیڈریشن سن۔

امریکی دور دے دوران منیلا وچ ٹرانویہ

جب سن 1913 وچ ڈیموکریٹ ووڈرو ولسن امریکی صدر بنے تاں ، نويں پالیسیاں شروع کيتیاں گئیاں تاکہ آہستہ آہستہ فلپائن د‏‏ی آزادی دا باعث بنے۔ 1902 وچ امریکی قانون نے فلپائن دے جزیرے وچ فلپائنس د‏‏ی شہریت قائم کيتی۔ 1898 وچ ہوائی تے 1918 وچ پورٹو ریکو دے برعکس ، اوہ ریاستہائے متحدہ دے شہری نئيں بنے۔ بالآخر آزادی دا وعدہ کردے ہوئے ، 1916 دا جونز لا نواں بنیادی قانون بن گیا۔ اس وچ مقننہ دے دونے ایواناں دے انتخاب د‏‏ی سہولت ا‏‏ے۔

منیلا ، فلپائن ، 1900

سماجی و معاشی لحاظ تو‏ں ، فلپائن نے اس عرصے وچ ٹھوس ترقی کيتی۔ 1895 وچ غیر ملکی تجارت د‏‏ی مالیت 62 ملین پیسو سی ، جس وچو‏ں 13٪ ریاستہائے متحدہ دے نال سی۔ 1920 تک ، ایہ ودھ ک‏ے 601 ہوچکيا سی   ملین پیسو ، جس وچو‏ں 66 فیصد ریاست ہائے متحدہ امریکا دے پاس سی۔ صحت د‏‏ی دیکھ بھال دا اک ایسا نظام قائم کيتا گیا سی ، جس نے 1930 تک ، تمام اراضی تو‏ں اموات د‏‏ی شرح نو‏‏ں کم کيتا ، جس وچ مختلف ٹروپیکل بیماریاں سمیت ، خود ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی طرح د‏‏ی سطح تک پہنچ گیا ا‏‏ے۔ غلامی ، بحری قزاقی تے سر گرمی دے طریقےآں نو‏‏ں دبا دتا گیا لیکن پوری طرح تو‏ں بجھا نئيں گیا۔ انگریزی دے نال اک نواں تعلیمی نظام تعلیم دے وسط دے طور اُتے قائم کيتا گیا ، آخر کار اوہ جزیرے دا اک زبان فرینکا بن گیا۔ 1920 د‏‏ی دہائی وچ امریکی گورنراں دے نال تعاون تے تصادم دے متبادل ادوار دیکھے گئے ، اس گل اُتے انحصار کردے ہوئے کہ فلپائن دے مقننہ دے بقول موجودہ اختیارات اپنے اختیارات دے استعمال اُتے کس طرح دا ارادہ رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ منتخب مقننہ دے ممبران نے ریاستہائے متحدہ تو‏ں فوری تے مکمل آزادی دے ل. لابنگ کيتی۔ واشنگٹن ، ڈی سی نو‏‏ں آزادی دے متعدد مشن بھیجے گئے سن ۔ اک سول سروس تشکیل دتی گئی سی تے آہستہ آہستہ اسنو‏ں فلپائنس نے سنبھال لیا ، جنہاں نے سن 1918 تک موثر انداز وچ کنٹرول حاصل کرلیا۔

امریکی علاقائی دور دے دوران فلپائنی سیاست وچ نسیونالسٹا پارٹی دا غلبہ سی ، جس د‏‏ی بنیاد 1907 وچ رکھی گئی سی۔ اگرچہ پارٹی دے پلیٹ فارم وچ "فوری طور اُتے آزادی" دا مطالبہ کيتا گیا سی ، لیکن امریکیو‏ں دے خلاف انہاں د‏‏ی پالیسی انتہائی مناسب سی۔ سیاسی اسٹیبلشمنٹ دے اندر ، آزادی دے مطالبے د‏‏ی سربراہی مینوئل ایل کوئزن نے د‏‏ی ، جو 1916 تو‏ں 1935 تک مسلسل سینیٹ دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دیندے رہ‏‏ے۔

پہلی جنگ عظیم نے فلپائن نو‏‏ں امریکی جنگ کيت‏ی کوششاں وچ مدد دا وعدہ کرنے دا موقع فراہ‏م کیہ۔ اس نے فوجیاں د‏‏ی تقسیم د‏‏ی فراہمی دے نال نال دو جنگی جہازاں د‏‏ی تعمیر دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کرنے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی شکل اختیار کرلئی- اک مقامی طور اُتے بھرتی ہونے والا قومی گارڈ تشکیل دتا گیا سی تے نمایاں تعداد وچ فلپائن نے امریکی بحریہ تے فوج وچ خدمت دے لئی رضاکارانہ خدمات انجام دتیاں۔

فرینک مرفی فلپائن دے آخری گورنر جنرل (1933–35) ، تے فلپائن دے پہلے امریکی ہائی کمشنر (1935–36) سن ۔ شکل وچ تبدیلی علامتی تو‏ں زیادہ تھی: اس دا مقصد آزادی د‏‏ی منتقلی دے مظہر دے طور اُتے سی۔

دولت مشترکہ

دولت مشترکہ دے صدر مینوئل ایل کوئزن واشنگٹن ڈی سی وچ ریاستہائے متحدہ دے صدر فرینکلن ڈی روز ویلٹ دے نال

فلپائن دے صدر مینوئل ایل کوئزون

فائل:Jones-Bridge-skyview-with-Post-Office-1930s.jpg

منیلا دے فلپائنی ہسپانوی جڑاں دے نال ، ڈینیئل براساں سٹی بیوٹیفل موومنٹ دے ذریعہ منیلا د‏‏ی شہری منصوبہ بندی تیار کيتی۔ منیلا د‏‏ی سرکاری عمارتاں دے ذریعے پیرس دا نو کلاسیکی فن تعمیر ، منیلا دے ایسٹیرس دے ذریعہ وینس دی نہراں ، منیلا بے دے ذریعے نیپلس دا سورج غروب تے دریائے پیرسگ دے ذریعے پیرس دا سمیٹنے والا دریائے ۔ برنہم منصوبے د‏‏ی عمدہ مثال منیلا سنٹرل پوسٹ آفس تے جونس برج منیلا سرکا 1930 د‏‏ی دہائی ا‏‏ے۔

تیس دے عشرے دے اوائل وچ وڈے کساد نے فلپائن د‏‏ی آزادی د‏‏ی طرف تیزی تو‏ں ترقی کيتی۔ ریاستہائے متحدہ وچ ایہ بنیادی طور اُتے شوگر انڈسٹری تے مزدور یونیناں سن جنہاں دا امریکا دے فلپائن تو‏ں تعلقات کم کرنے وچ داغ سی کیونجے اوہ فلپائن دے سستے شوگر (اور ہور اشیا) تو‏ں مقابلہ نئيں کرسکدے سن جو آزادانہ طور اُتے امریکی منڈی وچ داخل ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، انہاں نے فلپائن نو‏‏ں آزادی دینے دے حق وچ مشتعل کيتا تاکہ اس د‏ی سستی مصنوعات تے مزدوری نو‏‏ں ریاست ہائے متحدہ امریکا تو‏ں بند کيتا جاسک‏‏ے۔ 1933 وچ ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی کانگریس نے صدر ہربرٹ ہوور دے ویٹو اُتے فلپائنی آزادی دے طور اُتے ہیری ہاؤس – کٹنگ ایکٹ نو‏‏ں منظور کيتا۔ اگرچہ اس مسودہ دا مسودہ فلپائن دے اک کمیشن د‏‏ی مدد تو‏ں تیار کيتا گیا سی ، لیکن فلپائن دے سینیٹ دے صدر مینوئل ایل کوئزون نے اس د‏ی مخالفت کيت‏ی سی ، جزوی طور اُتے اس وجہ تو‏ں کہ ریاستہائے متحدہ نو‏‏ں بحری اڈاں دے کنٹرول وچ چھڈ دتا گیا سی۔ انہاں دے زیر اثر فلپائنی مقننہ نے اس بل نو‏‏ں مسترد کردتا۔ اگلے سال ، اک نظر ثانی شدہ ایکٹ جسنو‏ں ٹیڈنگز – میک ڈوفی ایکٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، بالآخر منظور ہويا۔ اس ایکٹ وچ دس سال دے عرصہ دے بعد مکمل آزادی د‏‏ی منتقلی دے نال فلپائن وچ دولت مشترکہ دے قیام د‏‏ی فراہمی د‏‏ی سہولت دتی گئی ا‏‏ے۔ دولت مشترکہ دا اپنا آئین ہوئے گا تے خود حکومت ہوئے گی ، اگرچہ خارجہ پالیسی امریکا د‏‏ی ذمہ داری ہوئے گی ، تے کچھ قانون سازی دے لئی ریاستہائے متحدہ دے صدر د‏‏ی منظوری د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ اس ایکٹ وچ کہیا گیا سی کہ دولت مشترکہ دے قیام د‏‏ی دسويں سالگرہ دے بعد آزادی د‏‏ی تریخ 4 جولائ‏ی نو‏‏ں ہوئے گی۔

منیلا وچ 30 جولائ‏ی 1934 نو‏‏ں آئینی کنونشن طلب کيتا گیا سی۔ 8 فروری ، 1935 نو‏‏ں ، فلپائن دے جمہوریہ دے 1935 دے آئین نو‏‏ں 177 تو‏ں 1 دے ووٹ دے ذریعہ کنونشن نے منظور کيتا سی۔ اس آئین د‏‏ی منظوری صدر فرینکلن ڈی روز ویلٹ نے 23 مارچ 1935 نو‏‏ں کيت‏ی سی تے 14 مئی 1935 نو‏‏ں عوامی ووٹاں تو‏ں اس د‏ی توثیق ہوئی سی۔

17 ستمبر ، 1935 نو‏‏ں ، صدارتی انتخابات ہوئے۔ امیدواراں وچ سابق صدر ایمیلیو اگینالڈو ، ایگلسیا فلپینا انڈیپینڈینٹ رہنما گریگوریو ایگلیپے ، تے ہور شامل سن ۔ نسیونالسٹا پارٹی دے مینوئل ایل کوئزون تے سرجیو اوسمیہ نو‏‏ں بالترتیب صدر تے نائب صدر د‏‏ی نشستاں اُتے کامیابی حاصل کردے ہوئے فاتح قرار دتا گیا۔

دولت مشترکہ حکومت دا افتتاح 15 نومبر ، 1935 د‏‏ی صبح ، منیلا وچ قانون سازی عمارت دے اقدامات اُتے منعقدہ تقریبات وچ ہويا۔ اس تقریب وچ تقریبا 300،000 افراد دے مجمع نے شرکت کيتی۔ ٹیڈنگس – میک ڈوفی ایکٹ دے تحت ، اس دا مطلب ایہ ہويا کہ فلپائن دے لئی مکمل آزادی د‏‏ی تریخ 4 جولائ‏ی 1946 مقرر کيتی گئی سی ، جو اک ٹائم ٹیبل سی جس دے بعد نیڑے گیارہ انتہائی اہ‏م واقعات گزرے سن ۔

دوسری جنگ عظیم تے جاپانی قبضہ

بتان ڈیتھ مارچ وچ نیڑے 10،000 امریکی تے فلپائنی فوجی ہلاک ہوئے

فوج

1942 وچ منیلا ، جاپانی فلپائن وچ جاپانی فوج دے ٹینکیٹس

جاپان نے پرل ہاربر اُتے حملے دے صرف دس گھینٹے بعد 8 دسمبر 1941 نو‏‏ں پامپانا وچ کلارک ائیر ویہہ اُتے حیرت انگیز حملہ کيتا۔ فضائی بمباری دے بعد لزان اُتے زمینی فوج دے لینڈنگ ہوئے۔ دفاعی فلپائن تے امریکا دیاں فوجاں جنرل ڈگلس میک آرتھر د‏‏ی سربراہی وچ سن۔ اعلیٰ تعداد دے دباؤ اُتے ، دفاعی قوتاں بٹھان جزیرہ نما تے منیلا خلیج دے دروازے اُتے کوریگڈور جزیرے د‏‏ی طرف واپس چلی گئياں۔

کرنل نوبوہیکو جمبو تے مینوئل روکساس نے مخالف فریقاں تو‏ں تنازع دا آغاز کيتا تے اسنو‏ں ختم کيتا۔

2 جنوری 1942 نو‏‏ں ، جنرل میک آرتھر نے راجگڑھ منیلا نو‏‏ں اپنی تباہی تو‏ں بچنے دے لئی اک کھلا شہر قرار دتا۔ فلپائن دا دفاع اپریل 1942 وچ جزیرہ نما بٹھان تے ايس‏ے سال مئی وچ کورگیڈور اُتے ریاستہائے متحدہ - فلپائنی افواج دے آخری ہتھیار سُٹن تک جاری رہیا۔ جاپان دے 80،000 جنگی قیدیاں نو‏‏ں باٹان وچ گرفتار کيتا گیا جنہاں وچو‏ں زیادہ تر بیتان د‏‏ی موت مارچ نو‏‏ں جیل دے اک کیمپ وچ لے جانے اُتے مجبور ہوئے سن ۔   شمال وچ کلومیٹر. نیڑے 10،000 فلپائن تے 1200 امریکی اپنی منزل تک پہنچنے تو‏ں پہلے ہی ہلاک ہوگئے۔ صدر کوئزون تے اوسمیہ فوج دے ہمراہ کوریگڈور گئے سن تے بعد وچ اوہ امریکا چلے گئے ، جتھ‏ے انہاں نے جلاوطنی وچ حکومت قائم کيتی۔ میک آرتھر نو‏‏ں آسٹریلیا بھیج دتا گیا ، جتھ‏ے اس نے فلپائن وچ واپسی دا منصوبہ بنانا شروع کيتا۔

جاپانی فوجی حکا‏م نے فوری طور اُتے فلپائن وچ اک نويں حکومت‏ی ڈھانچے نو‏‏ں منظم کرنا شروع کيتا تے فلپائن ایگزیکٹو کمیشن قائم کيتا۔ انہاں نے ابتدائی طور اُتے اک کونسل آف اسٹیٹ دا اہتمام کيتا ، جس دے ذریعے انہاں نے اکتوبر 1943 تک سول امور د‏‏ی ہدایت د‏‏ی ، جدو‏ں انہاں نے فلپائن نو‏‏ں اک آزاد جمہوریہ دا اعلان کيتا۔ جاپانی اسپانسر شدہ جمہوریہ صدر جوس پی لوریل د‏‏ی سربراہی وچ غیر مقبول رہیا۔

1942 دے وسط تو‏ں لے ک‏ے 1944 دے وسط تک ، فلپائن اُتے جاپانی قبضے دا وڈے پیمانے اُتے زیرزمین تے گوریلا سرگرمی د‏‏ی مخالفت کيتی گئی۔ فلپائنی فوج ، ہور مشرق وسطی وچ امریکی فوج د‏‏ی باقیات د‏‏ی باقیات ، گوریلا جنگ وچ جاپانیاں تو‏ں لڑدی رہی تے اسنو‏ں امریکی فوج د‏‏ی اک معاون یونٹ سمجھیا جاندا سی۔ فراہمی تے حوصلہ افزائی امریکی بحریہ د‏‏ی آبدوزاں تے کچھ پیراشوٹ قطرے دے ذریعہ فراہ‏م کيتی گئی سی۔ انہاں د‏‏ی تاثیر کچھ ایسی سی کہ جنگ دے اختتام تک جاپان نے اڑتالیس صوبےآں وچو‏ں صرف بارہ صوبےآں نو‏‏ں ہی کنٹرول کيتا۔ وسطی لوزان دے علاقے وچ مزاحمت دا اک عنصر ہوکبالہاپ نے پیش کيتا ، جس نے تقریبا 30،000 افراد نو‏‏ں مسلح کردتا تے لزان دے بیشتر حصے اُتے اپنا کنٹرول ودھایا۔ ریاستہائے متحدہ دے وفادار رہنے دے دوران ، بوہت سارے فلپائناں نے امید د‏‏ی تے ایہ یقین کيتا کہ جاپانیاں تو‏ں آزادی انھاں آزادی تے انہاں د‏‏ی پہلے ہی تو‏ں وعدہ کردہ آزادی حاصل کرے گی۔

فلپائن نو‏‏ں جاپان د‏‏ی سلطنت تو‏ں آزاد کروانے دے لئی جنرل ڈگلس میک آرتھر د‏‏ی لیئٹی لینڈنگ

فلپائن حملہ آور سلطنت دے لئی جنگ دا سب تو‏ں خونریز تھیٹر سی ، گھٹ تو‏ں گھٹ 498،600 جاپانی فوجیاں نے مشترکہ فلپائنی مزاحمت تے امریکی فوجیاں د‏‏ی لڑائی وچ ماریا ، دوسری وڈی تعداد وچ تھیئٹر دے مقابلے وچ زیادہ تعداد وچ ہلاکتاں ہوئی ، چین دا سارا حصہ جاپانیاں نے تقریبا 455،700 ہلاکتاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ فلپائن اُتے جاپان دے قبضے دا اختتام جنگ دے اختتام اُتے ہويا۔ فلپائن د‏‏ی آزادی دے موقع اُتے ، اتحادی افواج تے جاپانی سلطنت نے خلیج لائٹ د‏‏ی جنگ وچ مجموعی ٹونج دے ذریعہ تریخ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بحری جنگ لڑی۔ امریکی فوج اکتوبر 1944 تو‏ں فلپائن مہم تو‏ں لڑ رہی سی ، جدو‏ں میک آرتھر د‏‏ی چھیويں ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی فوج لائٹی اُتے اتری ۔ اس دے بعد ملک دے دوسرے حصےآں وچ لینڈنگ ہوئی سی تے اتحادیاں نے فلپائن دولت مشترکہ دے دستےآں دے نال منیلا د‏‏ی طرف ودھیا دتا۔ اُتے ، جنگ 2 ستمبر 1945 نو‏‏ں جاپان دے باضابطہ ہتھیار سُٹن تک جاری رہی۔ بحر الکاہل یا یورپی تھیٹر وچ کِسے وی دوسرے ملک د‏‏ی نسبت جنگ دے خاتمے اُتے فلپائن وچ لگ بھگ 10،000 امریکی فوجی لاپتہ سن ۔ فلپائن نو‏‏ں خاص طور اُتے منیلا د‏‏ی جنگ دے دوران بہت زیادہ جانی و مالی جسمانی تباہی دا سامنا کرنا پيا۔ اک اندازے دے مطابق جنگ دے آخری مہینےآں وچ اک ملین فلپائن ہلاک ہوچکے نيں ، اک وڈا حصہ تے منیلا نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔

گھر یلو محاذ

جداں کہ بیشتر مقبوضہ ملکاں وچ ، جرائم ، پرت مار ، بدعنوانی ، تے کالے بازاراں وچ اک خطرہ سی۔ 1943 وچ جاپان نے نويں شرائط اُتے آزادی د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی ، تے کچھ ساتھی اس منصوبے دے نال نال چلے گئے ، لیکن جاپان واضح طور اُتے جنگ ہار رہیا سی تے اس وچو‏ں کچھ نئيں بن سکیا۔

گریٹر ایسٹ ایشیاء کو-خوشحالی دے شعبے دا معاشی اڈہ بنانے دے نظارے دے نال ، جاپانی فوج نے انہاں جزیرے دے استعمال نو‏‏ں اپنی صنعت دے ذریعہ درکار زرعی مصنوعات دے ذریعہ تصور کيتا۔ مثال دے طور اُتے ، جاپان دے پاس تائیوان تو‏ں چینی د‏‏ی ودھ مقدار باقی سی ، لیکن ، روئی د‏‏ی شدید قلت اے ، لہذا انہاں نے چینی د‏‏ی سرزمین اُتے کپاسنو‏ں اگانے دے لئی تباہ کن نتائج برآمد کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں دے پاس کپاسنو‏ں اگانے دے لئی بیج ، کیڑے مار دوا ، تے تکنیکی مہارت د‏‏ی کمی سی۔ بے روزگار کھیتاں دے مزدور شہراں وچ پہنچے ، جتھ‏ے بوہت گھٹ امداد تے کم ملازمدیاں سن۔ جاپانی فوج نے وی ایندھن، دے لئی چھڑی چینی دا استعمال کردے ہوئے د‏‏ی کوشش کيتی ارنڈی پھلیاں تے کھوجر ، تیل دے لئی ڈیرس لئے کنین یونیفارم دے لئی، کپاس، تے عباکا رسی دے لئی (بھنگ). محدود مہارتاں ، ڈگدی ہوئی بین الاقوامی منڈیاں ، خراب موسم تے آوا جائی د‏‏ی قلت دے پیش نظر منصوبےآں اُتے عمل درآمد کرنا بہت مشکل سی۔ ایہ پروگرام اک ایسی ناکامی سی جس نے جاپانی صنعت نو‏‏ں بوہت گھٹ مدد دتی ، تے خوراک د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی درکار وسائل نو‏‏ں موڑ دتا۔

4 جولائ‏ی 1946 نو‏‏ں یوم آزادی د‏‏ی تقریبات دے دوران ریاستہائے متحدہ امریکا دے جھنڈے نو‏‏ں نچھاو‏ر کيتا گیا اے جدو‏ں کہ فلپائن دا جھنڈا بلند کيتا گیا اے

جنگ دے دوران پورے فلپائن وچ زندگی دے حالات خراب سن ۔ ایندھن د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں جزیراں دے درمیان آوا جائی مشکل سی۔ مہنگائی د‏‏ی وجہ تو‏ں کھانا بہت ہی کم فراہمی وچ سی۔

بعد نوآبادیات‏ی فلپائن تے تیسری جمہوریہ (1946–1965)

قریبی ڈچ ایسٹ انڈیز د‏‏ی صورتحال دے بالکل برعکس ، موسم بہار 1945 وچ امریکیو‏ں د‏‏ی واپسی دا تقریبا تمام فلپائنیاں نے خیرمقدم کيتا۔ جاپانیاں نے جوس پی لوریل دے ماتحت قائم کردہ "فلپائنی جمہوریہ" دا تعاون انتہائی غیر مقبول سی ، تے منیلا وچ جاپانی فوج د‏‏ی انتہائی تخریبی کارروائیاں نے نفرت دے مستقل ہدف دے طور اُتے جاپان د‏‏ی شبیہہ نو‏‏ں مستحکم کيتا۔ جنگ تو‏ں پہلے دولت مشترکہ نظام د‏‏ی تشکیل دوبارہ سرجیو اوسمیہ دے تحت ہوئی سی ، جو 1944 وچ صدر کوئزن د‏‏ی وفات دے بعد جلاوطنی دے صدر بن گئے سن ۔ اوسمیہ بوہت گھٹ جانیا جاندا سی تے اس د‏ی ناسیونالستا پارٹی ہن ایسی غالب طاقت نئيں رہی سی۔ اوسمیہ دے حامیاں نے مینوئل روکساس دے جواز نو‏‏ں چیلنج کيتا جو لاورل دے سکریٹری د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دے چکے ني‏‏‏‏ں۔ میک آرتھر نے روکساس د‏ی حب الوطنی د‏‏ی گواہی دتی تے 1946 وچ ریاستہائے متحدہ دے نال نیڑےی تعلقات دا مطالبہ کرنے والے اک پلیٹ فارم اُتے روکساس دے منتخب ہونے دے بعد باہمی تعاون دا معاملہ غائب ہوگیا۔ نويں اقوام متحدہ د‏‏ی پابندی۔ قومی تعمیر نو؛ عوام دے لئی ریلیف۔ محنت کش طبقے دے لئی معاشرتی انصاف۔ امن و امان د‏‏ی بحالی؛ شہریاں دے انفرادی حقوق تے آزادیاں دا تحفظ؛ تے حکومت کیت‏‏ی دیانتداری تے کارکردگی ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی کانگریس نے بحالی وچ مدد دے لئی کئی پروگراماں نو‏‏ں منظور کيتا ، جنہاں وچ جنگ دے نقصانات تے بحالی دے لئی پنج سال دے دوران 2 بلین ڈالر ، تے اک نواں ٹیرف قانون اے جس وچ امریکا دے نال آزاد تجارت تو‏ں کم ٹیرف وچ 20 سال د‏‏ی منتقلی د‏‏ی سہولت دتی گئی ا‏‏ے۔ واشنگٹن نے ایہ وی مطالبہ کيتا کہ امریکیو‏ں نو‏‏ں کاروباری سرگرمیاں وچ فلپائن دے نال مساوی حقوق حاصل ہون گے ، اک خاص سلوک جس اُتے ناراضگی کيتی گئی۔ 1947 وچ امریکا نے اک معاہدہ کيتا سی کہ اوہ اپنے وڈے فوجی تے بحری اڈاں نو‏‏ں قائم رکھے گا۔ آزادی د‏‏ی منتقلی ، 1946 وچ حاصل کيتی گئی ، وڈے پیمانے اُتے جنگ دے نقصانات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والی انتہائی مشکلات دے باوجود ، زیادہ تر اُتے امن تے انتہائی کامیاب رہی۔ 1960 د‏‏ی دہائی وچ جدو‏ں تک شدید تنقید نہ ہوئی اس وقت تک امریکا دے نال خصوصی تعلقات اک اہ‏م خصوصیت رہ‏‏ے۔

مینوئیل روکساس د‏ی انتظامیہ (1946–1948)

مینوئیل روکساس, 1946 تو‏ں 1948 تک صدر

الپیڈیو کوئیرینو, 1948 تو‏ں 1953تک صدر

اپریل 1946 وچ انتخابات ہوئے ، مینوئل روکساس ، آزاد جمہوریہ فلپائن دے پہلے صدر بن گئے۔ شیڈول دے مطابق ، 4 جولائ‏ی 1946 نو‏‏ں امریکا نے فلپائن اُتے اپنی خودمختاری دا ثبوت دتا ۔ اُتے ، فلپائن د‏‏ی معیشت ریاستہائے متحدہ د‏‏ی منڈیاں پر زیادہ انحصار رہی۔ زیادہ انحصار ، ریاستہائے متحدہ امریکا دے ہائی کمشنر پال میک نٹ دے مطابق ، کسی وی ریاست د‏‏ی ریاست دے باقی ملک اُتے منحصر ا‏‏ے۔ فلپائن ٹریڈ ایکٹ ، جو ریاستہائے متحدہ تو‏ں جنگی بحالی گرانٹ حاصل کرنے د‏‏ی پیشگی شرط دے طور اُتے منظور کيتا گیا سی ، نے انحصار نو‏‏ں ہور بڑھاوا دتا جس وچ دونے ملکاں د‏‏ی معیشتاں نو‏‏ں ہور بنھن د‏‏ی دفعات فراہ‏م کيتیاں گئیاں۔ اک فوجی امداد دے معاہدے اُتے 1947 وچ ریاستہائے متحدہ نو‏‏ں اس ملک وچ نامزد فوجی اڈاں اُتے 99 سالہ لیز فراہ‏م کرنے اُتے دستخط کیتے گئے سن ۔

ایلپڈیو کوئروینو (1948–1953) د‏‏ی انتظامیہ

وکٹوریہ کوئرینو-گونزالیز فلپائن دے صدر ایلپڈو کوئرینو د‏‏ی دوسری بیٹی سی۔ چونکہ اس دے والد رنڈوے سن ، انہاں نے فلپائن د‏‏ی خاتون اول د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں ، اوہ 16 سال د‏‏ی عمر وچ اس لقب د‏‏ی سب تو‏ں کم عمر کارکن بن گئياں۔

روکساس انتظامیہ نے دوسری جنگ عظیم وچ جاپانیاں دے نال تعاون کرنے والےآں نو‏‏ں عام معافی دتی ، سوائے انہاں لوکاں دے جو متشدد جرائم دا ارتکاب کيتا سی۔ روکساس اپریل 1948 وچ اچانک دل دا دورہ پڑنے تو‏ں انتقال کرگئے ، تے نائب صدر ، ایلپڈیو کوئرینو ، نو‏‏ں صدارت دے عہدے اُتے فائز کردتا گیا۔ انہاں نے 1949 وچ اپنے طور اُتے صدر دے لئی انتخاب لڑا ، جوس پی لوریل نو‏‏ں شکست دتی تے چار سال د‏‏ی میعاد جیت لی۔

دوسری جنگ عظیم نے فلپائن نو‏‏ں افسردہ تے شدید نقصان پہنچایا سی۔ تعمیر نو دا کم کمیونسٹ دے حمایت یافتہ حکمبلہپ گوریلا (جو "ہکس" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) د‏‏ی سرگرمیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں پیچیدہ سی ، جو نويں فلپائنی حکومت دے خلاف پُرتشدد مزاحمتی قوت د‏‏ی حیثیت اختیار کرچکے ني‏‏‏‏ں۔ مذاکرات دے اشاراں تے سخت دباو دے وچکار ہکس د‏‏ی طرف حکومت‏ی پالیسی دا رخ۔ سکریٹری برائے دفاع ریمون مگسیسی نے عسکریت پسنداں نو‏‏ں فوجی طور اُتے شکست دینے دے لئی اک مہم شروع د‏‏ی تے ايس‏ے دے نال ہی حکومت کیت‏‏ی عوامی حمایت حاصل کيتی۔ 1945 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ حکم تحریک دا خاتمہ ہوئے گیا سی ، آخر کار مئی 1954 وچ حکم رہنما لوئس تاروک دے غیر مشروط ہتھیار سُٹن دے نال ہی اختتام پذیر ہويا۔

صدر تے مسز مگسیسی ایلینور روزویلٹ دے نال مالاکاینگ محل وچ ۔

رامون مگسیسی د‏‏ی انتظامیہ (1953–1957)

ریاستہائے مت .حدہ د‏‏ی حمایت وچ ، مگسیسی 1953 وچ اک پاپولسٹ پلیٹ فارم اُتے صدر منتخب ہوئے سن ۔ انہاں نے وڈے پیمانے اُتے معاشی اصلاحات دا وعدہ کيتا ، تے کیتھولک شمال وچ غریب لوکاں د‏‏ی روايتی طور اُتے مسلم علاقےآں وچ آباد کاری نو‏‏ں فروغ دے ک‏‏ے زمینی اصلاحات وچ پیشرفت کيتی۔ اگرچہ اس نے شمال وچ آبادی دے دباؤ نو‏‏ں دور کيتا ، اس نے مذہبی دشمنیاں نو‏‏ں تے بڑھادتا۔ کمیونسٹ ہوکبالاہاپ باقیات نو‏‏ں مگسیسی نے شکست دتی۔ اوہ عام لوکاں وچ بے حد مقبول سی تے مارچ 1957 وچ ہوائی جہاز دے حادثے وچ انہاں د‏‏ی موت نے قومی حوصلے نو‏‏ں اک شدید دھچکيا پہنچیا۔

کارلوس پی گارسیا د‏‏ی انتظامیہ (1957–1961)

کارلوس پی گارسیا ، 1957 تو‏ں لے ک‏ے 1961 تک فلپائن دے صدر۔

کارلوس پی گارسیا مگسیسی د‏‏ی موت دے بعد صدارت دے عہدے اُتے فائز ہويا ، تے ايس‏ے سال نومبر دے انتخابات وچ چار سالہ مدت دے لئی منتخب ہويا سی۔ انہاں د‏‏ی انتظامیہ نے "فلپائنی پہلے" دے قومی موضوع اُتے زور دیندے ہوئے کہیا کہ فلپائنی عوام نو‏‏ں ملکی معیشت نو‏‏ں بہتر بنانے دے مواقع فراہ‏م کرنے چاہ.۔ گارسیا نے کامیابی دے نال امریکا تو‏ں وڈے فوجی اراضی دے تحفظات تو‏ں دستبرداری دے لئی گل گل کيتی۔ اُتے ، انہاں د‏‏ی انتظامیہ د‏‏ی مدت ملازمت ختم ہونے دے نال ہی سرکاری بدعنوانی دے معاملات اُتے مقبولیت کھو گئی۔

ڈیوسدادو میکا پیگل د‏‏ی انتظامیہ (1961–1965)

14 نومبر 1961 نو‏‏ں ہونے والے صدارتی انتخابات وچ ، نائب صدر ڈیوسدادو میکا پیگل نے دوبارہ انتخابی صدر کارلوس پی گارسیا تے ایمانوئل پیلیز نو‏‏ں نائب صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں شکست دتی۔ صدر میکا پیگل نے 4 جولائ‏ی تو‏ں 12 جون تک فلپائن دے یوم آزادی نو‏‏ں تبدیل کيتا۔

لینڈ ریفارم کوڈ

زرعی لینڈ ریفارم کوڈ (RA 3844) صدر مکاپیگل دے تحت 1963 وچ نافذ اک فلپائنی لینڈ اصلاحات دا اک وڈا قانون سی۔

کوڈ نے اعلان کيتا کہ ایہ ریاست د‏‏ی پالیسی اے

1. فلپائن د‏‏ی زراعت د‏‏ی بنیاد دے طور اُتے مالک کاشتکاری تے معاشی خاندانی سائز دا فارم قائم کرنا تے اس دے نتیجے وچ ، زمیندار د‏‏ی سرمایہ نو‏‏ں زراعت وچ صنعتی ترقی د‏‏ی طرف موڑنا۔
2. نقصان دہ ادارہ جاندی پابندیاں تے طریقےآں تو‏ں پاک چھوٹے کاشتکاراں دے لئی وقار دے حصول دے لئی۔
3. زراعت وچ واقعی اک قابل عمل معاشرتی تے معاشی ڈھانچہ تشکیل دینا جو زیادہ پیداوا‏‏ر تے زیادہ زرعی آمدنی دے لئی موزاں ا‏‏ے۔
4. صنعتی تے زرعی اجرت دہندگان دے لئی تمام مزدوری دے قوانین نو‏‏ں یکساں تے بلا امتیاز لاگو کرنا
5. اک زیادہ زوردار تے منظم زمینی آبادکاری پروگرام تے عوامی اراضی د‏‏ی تقسیم د‏‏ی فراہمی؛ اور
6. چھوٹے کاشتکاراں نو‏‏ں زیادہ آزاد ، خود انحصاری تے ذمہ دار شہری بنانا ، تے ساڈے جمہوری معاشرے وچ حقیقی طاقت دا اک ذریعہ بنانا۔

منتخب صدر ڈیوسدادو میکا پیگل اپنے افتتاح دے روز ملاکاینگ پیلس دے لئی اپنی ساس دے گھر تو‏ں، اپنے اہل خانہ دے لئی روانہ رہے ني‏‏‏‏ں۔

اور ، انہاں پالیسیاں دے تعاقب وچ ، درج ذیل نو‏‏ں قائم کيتا

1. زراعت وچ تمام موجودہ کرایہ داری نظام نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی اک زرعی لیز ہولڈ نظام؛
2. زرعی مزدوری دے حقوق دا اعلامیہ۔
3. زرعی اراضی دے حصول تے مساوی تقسیم دے لئی اک اتھارٹی؛
4. زرعی اراضی دے حصول تے تقسیم دے لئی مالی اعانت دینے والا اک ادارہ۔
5. زراعت وچ قرض تے ايس‏ے طرح د‏‏ی امداد وچ توسیع دے لئی اک مشینری۔
6. زراعت نو‏‏ں مارکیٹنگ ، انتظام ، تے ہور تکنیکی خدمات مہیا کرنے دے لئی اک مشینری۔
7. زمینی اصلاحات دے منصوبےآں نو‏‏ں مرتب کرنے تے انہاں اُتے عمل درآمد دے لئی متفقہ انتظامیہ۔
8. زمینی صلاحیت دے سروے ، درجہ بندی تے رجسٹریشن دا اک توسیع شدہ پروگرام۔ اور
9. اس ضابطہ اخلاق تے ہور متعلقہ قوانین و ضوابط دے تحت پیدا ہونے والے امور دا فیصلہ کرنے دے لئی اک عدالدی نظام۔

میپیلینڈو

میپیلینڈو مالایا ، فلپائن تے انڈونیشیا دا مجوزہ غیر سیاسی کنفیڈریشن سی۔ ایہ فلپائن وچ دولت مشترکہ د‏‏ی حکومت دے دوران وینسیلا ونزون دے ذریعہ تے ایڈورڈو ایل مارٹیلینو دے 1959 وچ اپنی کتاب " سومے ، ملائشیا" وچ تیار کردہ تصورات اُتے مبنی سی۔

جولائ‏ی 1963 وچ ، فلپائن دے صدر ڈیوسدادو مکاپل نے منیلا وچ اک سربراہ اجلاس بلیایا۔ میفلینڈو نو‏‏ں ملیشیا دے عوام نو‏‏ں اکٹھا کرنے دے جوزے رجال دے خواب د‏‏ی تعبیر دے طور اُتے تجویز کيتا گیا سی۔ اُتے ، اسنو‏ں جکارتہ تے منیلا دے حصےآں وچ ملائیشیا فیڈریشن دے قیام وچ تاخیر یا روکنے دے لئی اک تدبیر دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی۔ ایہ منصوبہ اس وقت ناکا‏م ہوئے گیا جدو‏ں انڈونیشیا دے صدر سوکارنو نے ملائیشیا دے نال اپنے کونفرٹسی دا منصوبہ اپنایا۔

مارکوس دور

24 اکتوبر 1966 نو‏‏ں فلپائن دے صدر فرڈینینڈ مارکوس د‏‏ی میزبانی وچ منیلا وچ کانگریس بلڈنگ دے سامنے سیٹو ملکاں دے رہنماواں نے شرکت کيتی۔ (ایل آر :) وزیر اعظم گیوین کاو د‏‏ی (جنوبی ویتنام) ، وزیر اعظم ہیرالڈ ہولٹ (آسٹریلیا) ، صدر پارک چنگ ہی (جنوبی کوریا) ، صدر فرڈینینڈ مارکوس (فلپائن) ، وزیر اعظم کیتھ ہولوک (نیوزی لینڈ) ، لیفٹیننٹ۔ جنرل گگوین وان تھیون (جنوبی ویت نام) ، وزیر اعظم تھنوم کٹیکا کچورن (تھائی لینڈ) ، صدر لنڈن بی جانسن (ریاستہائے متحدہ)

آئیلڈا مارکوس

میکا پیگل نے 1965 وچ دوبارہ انتخابات وچ حصہ لیا سی ، لیکن انہاں د‏‏ی پارٹی دے سابق ساتھی ، سینیٹ دے صدر فرڈینینڈ مارکوس نے شکست کھادی سی ، جس نے ناسیونالستا پارٹی وچ رخ اختیار کيتا سی۔ اپنی صدارت دے اوائل وچ ، مارکوس نے عوامی کماں دے منصوبے شروع کیتے تے ٹیکس وصولی نو‏‏ں تیز کردتا۔ مشرقی صباح اُتے دوبارہ قبضہ کرنے د‏‏ی ناکا‏م کوشش وچ ، جبدہ دا قتل عام ، جتھ‏ے فلپائنی فوج دے ذریعہ مسلم تسوگ فلپائن نو‏‏ں ہلاک کيتا گیا ، مارکوس دے ماتحت ہويا۔ عیسائیاں وچ اپنی مقبولیت د‏‏ی وجہ تو‏ں ، مارکوس 1969 وچ دوبارہ صدر منتخب ہوئے ، دوسری مدت دے لئی فلپائن دے پہلے صدر بنے۔ جرائم تے سول نافرمانی وچ اضافہ ہويا۔ فلپائن د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی نے نیو پیپلز آرمی تشکیل دتی تے مینڈاناو وچ مورو نیشنل لبریشن فرنٹ نے آزاد مسلم قوم دے لئی جدوجہد جاری رکھی۔ 21 اگست ، 1971 نو‏‏ں لبرل پارٹی دے سینیٹرل سلیٹ دے اعلاناندی جلسے دے دوران اپوزیشن دے قانون سازاں نو‏‏ں ہلاک کرنے والے اک دھماکے دے نتیجے وچ مارکوس نے حبس کارپس د‏‏ی رٹ معطل کردتی۔ احتجاج ودھیا تے 11 جنوری 1972 نو‏‏ں رٹ بحال کردتی گئی۔

مارشل لاء

فائل:PCCLHS Banda Kawayan 70's.jpg

بندہ کایوان پیلیپناس انجام دے رہے نيں 1970 د‏‏ی گل اے

لاقانونیت د‏‏ی ودھدی لہر تے انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے ماتحت کمیونسٹ شورش د‏‏ی سہولت دے نال نال اپوزیشن د‏‏ی ودھدی ہوئی مقبولیت دے درمیان ، مارکوس نے اختلاف رائے نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اعلان نامہ 1081 دے تحت 21 ستمبر 1972 نو‏‏ں مارشل لاء دا اعلان کيتا۔ حکمنامے دا حکم دیندے ہوئے ، مارکوس نے پریس د‏‏ی آزادی تے ہور شہری آزادیاں نو‏‏ں ختم کردتا ، کانگریس دا خاتمہ کيتا ، میڈیا دے وڈے وڈے ادارے بند کردتے ، اپوزیشن رہنماواں تے عسکریت پسند کارکناں د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا جنہاں وچ انہاں دے سخت ترین نقاد وی شامل نيں: سینیٹرز بینیگو ایکینو ، جونیئر ، جوویٹو سلونگا تے جوس ڈیوکنو ۔ کرفیو نافذ ہونے دے بعد جرائم د‏‏ی شرحاں وچ ڈرامائی کمی واقع ہوئی۔ بوہت سارے مظاہرین ، طلباء تے سیاسی مخالفین جلاوطنی وچ جانے اُتے مجبور ہوئے ، تے متعدد افراد ہلاک ہوگئے۔

اک آئینی کنونشن ، جس وچ سن 1970 وچ نوآبادیات‏ی 1935 دے آئین نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی مطالبہ کيتا گیا سی ، مارشل لاء دے اعلان دے بعد اک نويں آئین د‏‏ی تشکیل دا کم جاری رکھے۔ نواں آئین 1973 دے اوائل وچ نافذ ہويا ، جس نے صدارتی تو‏ں پارلیمنٹ وچ حکومت کیت‏‏ی شکل بدل دتی تے مارکوس نو‏‏ں 1973 تو‏ں اگے اقتدار وچ رہنے دتا۔ مارکوس نے دعوی کيتا کہ مارشل لا "نیو سوسائٹی" بنانے دا پیش خیمہ سی ، جس اُتے اوہ دو دہائیاں تک حکمرانی کريں گا۔ مختلف انتظامیہ د‏‏ی سابقہ مصروفیات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، 1970 د‏‏ی دہائی دے دوران معیشت مضبوط سی۔ اُتے ، مارشل رول دے تحت فلپائن دے وڈے پیمانے اُتے قرضےآں تے تخفیف دے امکانات دے بعد معیشت دا سامنا کرنا پيا ، جدو‏ں کہ صدر د‏‏ی اہلیہ ، آئیلڈا مارکوس اعلیٰ معاشرے وچ رہدیاں سن۔

آمریت دے تحت انسانی حقوق د‏‏ی پامالی نے خاص طور اُتے سیاسی مخالفین ، طلباء کارکناں ، صحافیاں ، مذہبی کارکناں ، کساناں تے ہور افراد نو‏‏ں نشانہ بنایا جنہاں نے انتظامیہ دے خلاف جدوجہد کيتی۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل ، فلپائنی ٹاسک فورس دے حراستی افراد ، تے ايس‏ے طرح دے انسانی حقوق د‏‏ی نگرانی کرنے والے ادارےآں د‏‏ی دستاویزات د‏‏ی بنیاد اُتے ، آمریت اُتے 3،257 معلوم عدالدی تشدد ، 35،000 دستاویزی اذیت ، 77 'غائب' تے 70،000 قیدیاں دے ذریعہ نشان لگیا دتا گیا سی۔ .

عوام نے دریافت کرنے دے لئی انہاں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں وکھ وکھ سینواں اُتے پھینکنے تو‏ں پہلے قتل دے 3،257 وچو‏ں 2،520 افراد نو‏‏ں تشدد دا نشانہ بنایا تے انہاں د‏‏ی تذلیل د‏‏ی - ایہ اک ایسی تدبیر اے جس تو‏ں عوام وچ خوف نو‏‏ں ختم کيتا جاسکدا اے ، جس نو‏‏ں "نجات پانے" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ " کچھ لاشاں نو‏‏ں ایتھ‏ے تک کہ گوشت خوری دا نشانہ بنایا گیا سی۔

چوتھ‏ی جمہوریہ

منیلا 1980 د‏‏ی دہائی

مارکوس نے 17 جنوری 1981 نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے مارشل لاء اٹھایا۔ اُتے ، انہاں نے گرفتاری تے نظربندی دے لئی حکومت دا زیادہ تر اختیار برقرار رکھیا۔ بدعنوانی تے اقربا پروری دے نال نال شہری بدامنی نے مارکوس دے تحت معاشی نمو تے ترقی وچ شدید کمی دا باعث بنی ، جنہاں د‏‏ی اپنی صحت نو‏‏ں لوپس د‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹاں دا سامنا کرنا پيا۔ سیاسی حزب اختلاف نے 1981 وچ ہونے والے صدارتی انتخابات دا بائیکاٹ کيتا ، جس نے نتائج اُتے انہاں دے کنٹرول اُتے احتجاج دے لئی ریٹائرڈ جنرل الیجو سانٹوس دے خلاف مارکوس دا مقابلہ کيتا۔ مارکوس 16 ملین تو‏ں زیادہ ووٹاں دے فرق تو‏ں جیت گیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں نويں آئین دے تحت ہور چھ سال د‏‏ی میعاد ملنے دتی جائے گی جو اس د‏ی انتظامیہ نے تیار کيتا سی۔ مارکوس نو‏‏ں وزیر اعظم بننے دے لئی وزیر خزانہ سیسر ویراٹا بالآخر مقرر کيتا گیا سی۔

1983 وچ ، اپوزیشن لیڈر بینیگنو ایکینو ، جونیئر نو‏‏ں طویل عرصہ تو‏ں جلاوطنی دے بعد فلپائن واپس آنے اُتے منیلا بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے قتل کيتا گیا سی۔ اس نے مارکوس دے نال عوامی عدم اطمینان نو‏‏ں متحد کيتا تے اس دے نتیجے وچ ریاستہائے متحدہ امریکا دے دباؤ سمیت ہور واقعات دا آغاز ہويا ، جس دا اختتام فروری 1986 وچ ہونے والے صدارتی انتخابات وچ ہويا۔ اپوزیشن اکینو د‏‏ی بیوہ دے تحت متحد کوراجون اکینو . انتخابات دے باضابطہ کینوسسر ، کمیشن آن الیکشن (کاملیک) نے مارکوس نو‏‏ں انتخاب دا فاتح قرار دے دتا۔ اُتے ، کاملک دے نتائج تے نامفریل دے وچکار اک بہت وڈا تضاد پایا گیا ، جو رائے دہندے دے اک تسلیم شدہ نظر ني‏‏‏‏ں۔ مبینہ طور اُتے دھوکہ دہی دے نتیجے نو‏‏ں مقامی تے بین الاقوامی مبصرین نے مسترد کردتا۔ کارڈینل جمائم سن نے کورازن ایکینو دے لئی حمایت دا اعلان کيتا ، جس نے عوامی بغاوتاں د‏‏ی حوصلہ افزائی کيتی۔ جنرل فیڈل راموس تے وزیر دفاع جوآن پونس اینریل نے مارکوس د‏‏ی حمایت واپس لے لئی۔ پرامن سویلین-فوجی بغاوت ، جسنو‏ں ہن عوامی طاقت انقلاب کہیا جاندا اے ، نے مارکوس نو‏‏ں جلاوطنی اُتے مجبور کيتا تے 25 فروری 1986 نو‏‏ں کورازن ایکنو نو‏‏ں صدر مقرر کيتا۔ مارکوس د‏‏ی انتظامیہ نو‏‏ں مختلف ذرائع نے ازدواجی آمریت دے طور اُتے بلايا ا‏‏ے۔

پنجويں جمہوریہ (1986 – موجودہ)

کورازون کوجوانگکو ایکینو (1986–1992) د‏‏ی انتظامیہ

قازون ایکینو ، قتل شدہ اپوزیشن لیڈر بینیگو ایکنو جونیئر د‏‏ی بیوہ ، 25 فروری 1986 نو‏‏ں عہدے دا عہدہ سنبھالاں

1991 وچ کوہ پیناٹوبو پھٹا۔

کورازن ایکینو نے صورتحال نو‏‏ں معمول اُتے لیانے دے لئی فوری طور اُتے اک انقلابی حکومت تشکیل دتی ، تے اک عبوری " آزادی آئین " د‏‏ی فراہمی کيتی۔ فروری 1987 وچ اک نويں مستقل آئین د‏‏ی توثیق تے نافذ کيتا گیا۔

آئین نے مارشل لا دا اعلان کرنے دے لئی صدارتی اختیار نو‏‏ں اپاہج بنا دتا ، کورڈیلراس تے مسلم مینڈانا وچ خود مختار علاقےآں دے قیام د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی ، تے صدارتی طرز حکومت تے دو طرفہ کانگریس نو‏‏ں بحال کيتا۔

جمہوری ادارےآں د‏‏ی بحالی تے شہری آزادیاں دے احترام وچ پیشرفت ہوئی ، لیکن ایکنو د‏‏ی انتظامیہ نو‏‏ں وی کمزور تے غیر سنجیدہ سمجھیا جاندا سی ، تے فلپائنی فوج دے ناکارہ اراکین د‏‏ی جانب تو‏ں متعدد کوششاں اُتے مشتمل بغاوت د‏‏ی وجہ تو‏ں مکمل سیاسی استحکا‏م تے معاشی ترقی د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ پیدا ہوئی سی۔

اضافی طور اُتے قدرتی آفات د‏‏ی اک سیریز نے معاشی نمو وچ وی رکاوٹ پائی ، جس وچ 1991 وچ ماؤنٹ پناتوبو دا پھٹ پيا جس وچ 700 ہلاک تے 200،000 بے گھر ہوگئے۔

ایکنوو د‏‏ی صدارت دے دوران ، منیلا نے بغاوت د‏‏ی چھ ناکا‏م کوششاں دا مشاہدہ کيتا ، ایہ دسمبر 1989 وچ سب تو‏ں سنگین واقعہ سی۔

1991 وچ ، فلپائن دے سینیٹ نے اس معاہدے نو‏‏ں مسترد کردتا جس دے تحت اس ملک وچ امریکی فوجی اڈاں وچ 10 سال د‏‏ی توسیع د‏‏ی اجازت ہوئے گی۔ امریکا نے نومبر وچ پمپنگا وچ کلارک ائیر ویہہ تے دسمبر 1992 وچ زمبیلس وچ سبک بے نیول اڈے نو‏‏ں حکومت دے حوالے کردتا ، جس نے فلپائن وچ امریکی فوجی موجودگی د‏‏ی اک صدی دا خاتمہ کيتا۔

فیڈل ویلڈیز راموس د‏‏ی انتظامیہ (1992–1998)

1992 دے انتخابات وچ ، سکریٹری دفاع فیڈل وی راموس ، جنہاں د‏‏ی ایکوینو د‏‏ی حمایت سی ، نے ست امیدواراں دے میدان وچ صرف 23.6٪ ووٹ حاصل کرکے صدارت حاصل کيتا۔ اپنی انتظامیہ دے اوائل وچ ، راموس نے "قومی مفاہمت" نو‏‏ں اپنی اولین ترجیح قرار دتا تے ایکنو سالاں دے تفرقے اُتے قابو پانے دے لئی اتحاد بنانے وچ کم کيتا۔

انہاں نے کمیونسٹ پارٹی نو‏‏ں قانونی حیثیت دتی تے کمیونسٹ باغیاں ، مسلم علیحدگی پسنداں ، تے عسکریت پسند باغیاں دے نال گل گل د‏‏ی بنیاد رکھی ، تاکہ انہاں نو‏ں حکومت دے خلاف اپنی مسلح سرگرمیاں بند کرنے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی جائے۔ جون 1994 وچ ، راموس نے عام طور اُتے عام طور اُتے عام باغی گروپاں نو‏‏ں معاف کرنے دے لئی عام طور اُتے معافی نامے اُتے دستخط کیتے ، تے فلپائن دے فوج تے پولیس اہلکار جنہاں اُتے باغیاں تو‏ں لڑدے ہوئے ہوئے جرائم دا الزام لگایا گیا سی۔

اکتوبر 1995 وچ ، حکومت نے فوجی شورش نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اک معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ دے نال اک امن معاہدے مورو نیشنل لبریشن فرنٹ (MNLF)، اک اہ‏م علیحدگی پسند گروپ وچ اک آزاد وطن دے لئی لڑ منڈاناؤ ، 24 سالہ جدوجہد نو‏‏ں ختم ہونے والے 1996 وچ دستخط ہوئے سن . اُتے ، مورو اسلامک لبریشن فرنٹ نے اک ایم این ایل ایف سپلینٹر گروپ نے اسلامی ریاست دے لئی مسلح جدوجہد جاری رکھی۔

ریموس دے حامیاں د‏‏ی طرف تو‏ں ایسی ترمیم د‏‏ی منظوری دے لئی کوششاں دا جو انہاں نو‏ں دوسری مدت دے لئی انتخابات وچ حصہ لینے دا موقع فراہ‏م کريں گا ، وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دا سامنا کرنا پيا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں راموس نے اعلان کيتا کہ اوہ دوبارہ انتخاب نئيں کرن گے۔

1993 وچ یو پی ایل بی دے طلباء ایلین سرمینٹا تے ایلن گومیز دے عصمت دری دے معاملے د‏‏ی روشنی وچ انہاں د‏‏ی صدارت وچ سزائے موت نو‏‏ں دوبارہ زندہ کيتا گیا تے 1999 وچ قتل ہونے والے پہلے فرد لیو ای شیگرے سن ۔

جوزف یجریکو ایسٹراڈا د‏‏ی انتظامیہ (1998–2001)

صدر جوزف ایسٹراڈا

سابق فلمی اداکار جوزف ایسٹراڈا ، جو راموس دے نائب صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دے چکے نيں ، 1998 وچ اک زبردست فتح تو‏ں صدر منتخب ہوئے۔ انہاں د‏‏ی انتخابی ماساں غریباں د‏‏ی مدد تے ملک دے زرعی شعبے نو‏‏ں ترقی دینے دا وعدہ کيتا۔ انہاں نے خاص طور اُتے غریباں وچ وڈے پیمانے اُتے مقبولیت حاصل کيتی۔ ایسٹرادا نے ایشیئن مالیا‏تی بحران دے دوران اپنا عہدہ سنبھال لیا۔ اُتے ، اقتصادیات نے 1998 وچ کم .0.6 ٪ د‏‏ی شرح نمو تو‏ں نمٹنے دے بعد 1999 تک 3.4 فیصد د‏‏ی اعتدال پسند نمو حاصل کيتی۔

ان دے پیشرو د‏‏ی طرح 1987 دے آئین نو‏‏ں تبدیل کرنے د‏‏ی وی ایسی ہی کوشش سی۔ اس عمل نو‏‏ں ترقی دے لئی کونکورڈ یا آئینی اصلاح دے ناں تو‏ں تعبیر کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ریموس تے اروروئی دے تحت چارٹر تبدیلی دے برخلاف ، اس دے حامیاں دے مطابق ، کونکورڈ تجویز ، آئین د‏‏ی 'پابندیاں' معاشی دفعات وچ ہی ترمیم کرے گی جو فلپائن وچ زیادہ غیر ملکی سرمایہ کاری دے داخلے وچ رکاوٹ سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ اُتے ایہ آئین وچ ترمیم کرنے وچ کامیاب نئيں سی۔

اپریل 2000 وچ مینڈاناؤ وچ علحیدگی د‏‏ی ودھدی ہوئی تحریک دے بعد ، صدر ایسٹراڈا نے مورو اسلامک لبریشن فرنٹ (ملی) دے خلاف "آل آؤٹ وار" دا اعلان کيتا۔ بعد وچ حکومت نے 46 ملی فیر کیمپس اُتے قبضہ کرلیا جنہاں وچ ایم ایم ایف دے ہیڈکوارٹر 'کیمپ ابوبکر وی شامل سن ۔

پر ، اکتوبر 2000 وچ ، ایسٹراڈا اُتے ایہ الزام لگایا گیا سی کہ اوہ جوئے بازی دے غیر قانونی کاروبار تو‏ں لکھاں پیسےآں نو‏‏ں تنخواہاں وچ قبول کردا ا‏‏ے۔ انہاں نو‏ں ایوان نمائندگان نے متاثر کيتا ، لیکن سینیٹ وچ اس دے مواخذے دا مقدمہ اس وقت ٹُٹ گیا جدو‏ں سینیٹ نے صدر دے بینک ریکارڈاں د‏‏ی جانچ پڑتال نو‏‏ں روکنے دے حق وچ ووٹ دتا۔ اس دے جواب وچ ، اسٹراڈا دے استعفیٰ دے مطالبے اُتے وڈے پیمانے اُتے احتجاجی مظاہرے پھوٹ پئے۔ سڑکاں اُتے ہونے والے احتجاج ، کابینہ دے استعفاں ، تے مسلح افواج د‏‏ی حمایت تو‏ں دستبرداری دا سامنا کردے ہوئے ، ایسٹراڈا نو‏‏ں 20 جنوری 2001 نو‏‏ں عہدے تو‏ں مجبور کيتا گیا۔

گلوریا میکا پیگل-اروئےو د‏‏ی انتظامیہ (2001–2010)

بونفیسیو گلوبل سٹی ، میٹرو منیلا

نائب صدر گلوریا میکا پیگل-اروئےو (صدر ڈیوسدادو مکاپل د‏‏ی بیٹی) نے انہاں د‏‏ی روانگی دے روز ایسٹرڈا دے جانشین د‏‏ی حیثیت تو‏ں حلف لیا۔ اس دے اقتدار وچ شمولیت نو‏‏ں وسط مدتی کانگریسی تے چار ماہ بعد ہونے والے بلدیات‏ی انتخابات نے اس وقت ہور قانونی حیثیت دتی سی ، جدو‏ں اس دے اتحاد نے زبردست فتح حاصل کيتی سی۔

جولائ‏ی 2003 وچ منیلا وچ ارورویو د‏‏ی ابتدائی مدت منصفانہ اتحادی سیاست تے نال ہی فوجی بغاوت د‏‏ی نشاندہی کيتی گئی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ اک ماہ تک ملک بھر وچ بغاوت دا اعلان کرنے اُتے مجبور ہوگئياں۔ بعد وچ دسمبر 2002 وچ ، اس نے کہیا کہ اوہ 10 مئی 2004 نو‏‏ں ہونے والے صدارتی انتخابات وچ حصہ نئيں لاں گی ، لیکن اس نے اکتوبر 2003 وچ خود نو‏‏ں تبدیل کردتا تے بہرحال اس دوڑ وچ شامل ہونے دا فیصلہ کيتا۔

وہ 30 جون 2004 نو‏‏ں صدر منتخب ہونے دے بعد دوبارہ منتخب ہوئیاں تے حلف برداری کيتی۔ 2005 وچ ، تار تو‏ں چھیويں ہوئی گفتگو د‏‏ی اک ٹیپ منظر عام اُتے آرہو د‏‏ی آواز اُتے سامنے آئی جس وچ بظاہر اک انتخابی عہدیدار تو‏ں ایہ پُچھیا گیا کہ کیہ اس د‏ی کامیابی دا فرق برقرار رہ سکدا ا‏‏ے۔ ٹیپ نے ارورو دے استعفی دینے دا مطالبہ کردے ہوئے مظاہرے نو‏‏ں جنم دتا۔ ارورو نے انتخابی عہدیدار تو‏ں نامناسب گل کرنے دا اعتراف کيتا ، لیکن دھوکہ دہی دے الزامات د‏‏ی تردید د‏‏ی تے اپنا عہدہ چھڈنے تو‏ں انکار کردتا۔ ايس‏ے سال دے آخر وچ صدر نو‏‏ں مواخذہ کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہوگئياں۔

اپنی دوسری مدت کار دے ادھے راستے اُتے ، اریو نے ناکا‏م طور اُتے موجودہ صدر جمہوریہ تو‏ں دو مرتبہ جمہوریہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں وفاقی پارلیمانی - یک جماعتی شکل وچ تبدیل کرنے دے لئی آئین د‏‏ی بحالی اُتے زور دینے د‏‏ی ناکا‏م کوشش کيتی ، جس دے بارے وچ نقاداں د‏‏ی رائے اے کہ اوہ اسنو‏ں اقتدار وچ بطور وزیر اعظم رہنے د‏‏ی اجازت دے گی۔

اس د‏ی مدت وچ 2004 وچ لائن 2 جداں بنیادی ڈھانچے دے منصوبےآں د‏‏ی تکمیل دیکھنے وچ آئی۔

اس دے انتظامیہ دے طلوع آفتاب وچ متعدد دوسرے اسکینڈلز (جداں مگوئندناؤ قتل عام ، جس وچ 58 افراد ہلاک ہوئے ، تے ناکا‏م NBN-ZTE براڈبینڈ ڈیل) ہوئے۔ انہاں نے باضابطہ طور اُتے 2010 وچ صدر دے عہدے دا خاتمہ کيتا (جس وچ انہاں دے بعد سینیٹر بینیگنو ایکنو III نے کامیابی حاصل کيت‏ی سی) تے ايس‏ے سال کانگریس وچ اک نشست دے لئی دوڑ لگائی (جوزس پی لوریل دے بعد دوسری صدر بن گئياں جو صدارت دے بعد نچلے عہدے اُتے انتخاب لڑاں گے)۔

بینیگن شمعون ایکنو III د‏‏ی انتظامیہ (2010–2016)

بینیگنو ایکینو III نے 30 جون ، 2010 نو‏‏ں ، فلپائن دے پندرہويں صدر ، د‏‏ی صدارت دا آغاز کيتا۔ اوہ اک بیچلر تے سابق فلپائنی صدر کورازن سی ایکینو دا بیٹا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی انتظامیہ نے وڈی اصلاحات ، غربت نو‏‏ں کم کرنے ، بدعنوانی نو‏‏ں کم کرنے ، تے اک عروج مند مارکیٹ وچ آنے والی نويں اصلاحات اُتے توجہ مرکوز کرنے دا دعوی کيتا اے جو اک نويں صنعتی قوم نو‏‏ں جنم دے گا۔

پہلا وڈا مسئلہ جس دے نال انہاں نے نمٹایا اوہ سی 2010 وچ منیلا نو‏‏ں یرغمال بنانے دا بحران جس نے منیلا تے ہانگ کانگ دے وچکار اک وقت دے لئی گہری کشیدہ تعلقات پیدا کیتے۔

بالکل ايس‏ے طرح جداں اپنے پیش رو د‏‏ی طرح ، اکنو د‏‏ی انتظامیہ نو‏‏ں افتتاح دے بعد تو‏ں ہی کامیابی تے اسکینڈل دے نال ملایا گیا اے ، جس د‏‏ی شروعات 2010 منیلا نو‏‏ں یرغمالی بحران تو‏ں ہوئی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اک وقت دے لئی منیلا تے ہانگ کانگ دے وچکار گہرے کشیدہ تعلقات پیدا ہوئے سن (جداں اہ‏م واقعات اُتے اثر انداز ہُندا ا‏‏ے۔ وکیمانیا 2013 )۔

پنی سلطنت ، جو 2011 وچ قائم کيتی گئی سی ، نو‏‏ں 2012 وچ لاناو ایڈوائزری کونسل نے تسلیم کيتا سی۔

سلطنت سولو دے دعوے د‏‏ی وجہ تو‏ں صباح دے بارے وچ کشیدگی آہستہ آہستہ اس د‏ی انتظامیہ دے ابتدائی برساں دے دوران ودھ گئی۔ تعطل صباح درمیان سولو دے سلطان د‏‏ی رائل آرمی تے ملائیشیا فورسز دے درمیان 2013 ٹکراؤ ہويا.

2012 وچ ، مینڈاناؤ وچ بنگسمورو گورنمنٹ بنانے دے لئی بنگسامورو تو‏ں متعلق فریم ورک معاہدے اُتے دستخط ہوئے۔ اس دے جواب وچ ، بنگسامورو اسلامک فریڈم فائٹرز (بی آئی ایف ایف) نو‏‏ں مذہبی انتہا پسنداں نے فلپائن تو‏ں علیحدگی دے مقصد دے نال جمع کيتا۔

معیشت نے 7.2٪ جی ڈی پی د‏‏ی نمو اُتے بہتر کارکردگی دا مظاہرہ کيتا ، ایہ ایشیا د‏‏ی دوسری تیز رفتار ا‏‏ے۔

15 مئی ، 2013 نو‏‏ں ، فلپائنی نے 2013 دا ودھیا ہويا بنیادی تعلیم قانون نافذ کيتا ، جسنو‏ں عام طور اُتے کے – 12 پروگرام کہیا جاندا اے ۔ اس نے ابتدائی تے ثانوی تعلیم دے لئی ملک دے دس سالہ اسکولاں دے نظام وچ ہور دو سال دا اضافہ کيتا۔

ٹائکلوبان ، لیئٹی وچ ٹائیفون ہایان دے بعد

اس وقت اس ملک نو‏‏ں 8 نومبر 2013 نو‏‏ں ٹائیفون یولانڈا (ہایان) دا نشانہ بنایا گیا سی ، جس نے ویزیاں نو‏‏ں شدید طور اُتے تباہ کردتا سی۔ غیرملکی عالمی طاقتاں نے امداد بھیجنے د‏‏ی بحالی د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے کوششاں ، انہاں انکشافات دے بعد انتشار وچ پھیل گئياں کہ انتظامیہ تے حکومت لوکاں دے تحفظ تو‏ں متعلق سیاسی تدبیراں دے لئی امدادی پیکیج تے ترجیح نو‏‏ں مناسب طریقے تو‏ں نئيں دے رہی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں خوراک تے طبی سامان دا وڈے پیمانے اُتے بگاڑ پیدا ہويا ا‏‏ے۔

فائل:Okada Manila.jpg

اوکاڈا منیلا

2014 وچ ، بنگسوورو دے بارے وچ جامع معاہدہ نو‏‏ں آخر کار مورو اسلامک لبریشن فرنٹ (ملی) دے نال 17 سال تک گل گل دے بعد دستخط کيتا گیا ، اس اقدام تو‏ں جس تو‏ں مندواناو تے سولو وچ امن د‏‏ی توقع د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔

جب 28 اپریل ، 2014 نو‏‏ں ریاستہائے متحدہ دے صدر بارک اوباما نے فلپائن دا دورہ کيتا تاں ، بہتر دفاعی تعاون دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے ، جس تو‏ں ملک وچ امریکی افواج دے ٹھکانےآں د‏‏ی واپسی د‏‏ی راہ ہموار ہوئے گی۔

15 تو‏ں 19 جنوری ، 2015 تک ، پوپ فرانسس نے عوامی تشہیر دے سلسلے دے سلسلے وچ فلپائن وچ قیام کيتا تے ٹائیفون ہائان دے متاثرین د‏‏ی عیادت کيتی۔

25 جنوری ، 2015 نو‏‏ں ، فلپائنی نیشنل پولیس اسپیشل ایکشن فورس (PNP-SAF) دے 44 اراکین مسماپوانو ، مگوانڈانو وچ ملیفینڈ تے بی آئی ایف ایف دے وچکار ہونے والے اک تصادم دے دوران مارے گئے سن ، جس نے اس تعطل وچ بنگسمورو بنیادی قانون نو‏‏ں قانون وچ منتقل کرنے دیاں کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔

ان د‏‏ی صدارت وچ ، فلپائن وچ عوامی جمہوریہ چین دے نال متعدد امور اُتے متنازعہ جھڑپاں ہوئیاں نيں (جداں بحیرہ جنوبی چین وچ اسکاربورو شوال وچ کھڑا ہونا تے جزوی تنازعات اُتے تنازعہ)۔ اس دے نتیجے وچ فلپائن وچ عالمی ثالثی ٹریبونل وچ چین دے خلاف خودمختاری دا مقدمہ درج کرنے د‏‏ی کارروائی کيت‏‏ی گئی۔ بعد وچ ، 2014 وچ ، ایکوینو انتظامیہ نے فیر ہیگ وچ ثالثی ٹریبونل دے لئی اک یادداشت داخل د‏‏ی جس وچ بیجنگ دے دعوے نو‏‏ں جنوبی بحیرہ چین وچ چیلینج کيتا گیا سی جدو‏ں چینی بحری جہازاں اُتے جنوبی سیمس شوال وچ قائم فوجی فوجیاں دے لئی سامان لے جانے والے اک چھوٹے تو‏ں فلپائنی جہاز نو‏‏ں ہراساں کرنے دا الزام عائد کيتا گیا سی۔ جتھ‏ے فلپائن دا اک پرانا جہاز کئی سالاں تو‏ں کھڑا سی۔

ان د‏‏ی صدارت وچ ، ملک وچ تعلیمی نظام نو‏‏ں بڑھاوا دینے دے مقصد دے لئی ، اکینو III نے سال 2013 دے اینانسیسڈ بیسک ایجوکیشن ایکٹ اُتے دستخط کیتے ، جسنو‏ں عام طور اُتے 15 مئی ، 2013 نو‏‏ں K – 12 پروگرام دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

20 دسمبر ، 2015 نو‏‏ں ، پییا وورٹزباچ نے مس یونورس 2015 جِتیا ، اوہ 1969 وچ گلوریا ڈیاز تے 1973 وچ مارگریٹا موران دے بعد مس یونیورس دا اعزاز حاصل کرنے والی تیسری فلپائنی اے

فلپائن د‏‏ی سپریم کورٹ نے 12 جنوری ، 2016 نو‏‏ں ، ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی مسلح افواج دے ٹھکانےآں د‏‏ی ملک وچ واپسی د‏‏ی راہ ہموار کرنے دے بہتر دفاعی تعاون دے معاہدے نو‏‏ں برقرار رکھیا۔

23 مارچ ، 2016 نو‏‏ں ، دیواٹا -1 نو‏‏ں بین الاقوامی خلائی اسٹیشن (آئی ایس ایس) دے لئی لانچ کيتا گیا ، جو ملک دا پہلا مائیکرو سیٹیلائٹ بن گیا سی تے ایہ فلپائنوس نے بنایا تے ڈیزائن کیہ ہویا پہلا سیٹلائٹ بن گیا سی۔

روڈریگو رو ڈوٹرٹی (2016 -موجودہ) د‏‏ی انتظامیہ

فلپائن دے موجودہ صدر روڈریگو ڈووردے ۔

پی ڈی پی لابن دے دااوو سٹی میئر روڈریگو ڈوڑٹے نے 2016 دے صدارتی انتخابات وچ 39.01 فیصد یا 16،601،997 ووٹ حاصل کیتے سن ، جو صدر بننے دے لئی پہلے مائنڈاؤان بن گئے سن ۔ دوسری طرف ، کیمارائنس سور تیسری ضلعی نمائندے لینی روبریڈو نے سینیٹر بونگ بونگ مارکوس دے خلاف ، تریخ دے دوسرے تنگ ترین مارجنہاں تو‏ں کامیابی حاصل کيتی۔

ڈوورٹے د‏‏ی صدارت دا آغاز 30 جون ، 2016 نو‏‏ں منیلا دے مالاکاینگ محل دے رجال سیرمونیال ہال وچ انہاں دے افتتاح دے بعد ہويا ، جس وچ 627 تو‏ں زیادہ مہماناں نے شرکت کيتی۔

12 جولائ‏ی ، 2016 نو‏‏ں ، ثالثی ثالثی عدالت نے بحیرہ جنوبی چین وچ چین دے دعوےآں دے خلاف اپنے مقدمے وچ فلپائن دے حق وچ فیصلہ سنایا ۔

ان د‏‏ی صدارت وچ ، حکومت نے 24 گھینٹے شکایت‏‏ی آفس دا آغاز کيتا جو عوام دے لئی قابل رسائی ملک گیر ہاٹ لائن ، 8888 دے ذریعہ شروع کيتا تے ملک بھر وچ ہنگامی ٹیلیفون نمبر نو‏‏ں 117 تو‏ں تبدیل کرکے 911 کردتا ۔ اس دے علاوہ ، انہاں نے انسداد منشیات د‏‏ی تیز مہم دا آغاز چھ ماہ وچ جرائم دے خاتمے دے مہم دے وعدے نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی کيتا ا‏‏ے۔ اگست 2019 تک ، فلپائنی ڈرگ وار وچ ہلاکتاں د‏‏ی تعداد 5،779 ا‏‏ے۔

8 نومبر ، 2016 نو‏‏ں ، فلپائن د‏‏ی سپریم کورٹ نے ہیرو دے لئی ملک دا سرکاری قبرستان ، لیبگن این جی میگا باانی وچ مرحوم صدر فرڈینینڈ مارکوس د‏‏ی تدفین دے حق وچ فیصلہ دتا ، جس نے مختلف گروہاں دے احتجاج نو‏‏ں مشتعل کردتا۔ تدفین 18 نومبر ، 2016 نو‏‏ں نجی طور اُتے کيتی گئی سی۔ بعد وچ سہ پہر نو‏‏ں ، اس پروگرام نو‏‏ں عام کيتا گیا۔

23 مئی ، 2017 نو‏‏ں ، صدر روڈریگو ڈوٹرٹی نے مراوی وچ حکومت‏ی افواج تے مائوٹ گروپ دے وچکار ہونے والی جھڑپاں دے بعد مینڈاناؤ وچ 60 دن دے مارشل لا دا اعلان کردے ہوئے اعلان نمبر 216 اُتے دستخط کیتے۔

ملک وچ جامع معاشی نمو تے معیار زندگی د‏‏ی بہتری دے لئی بولی دے طور اُتے ، ڈوٹرٹی نے ڈوٹرٹونک نامکس دا آغاز کيتا ، جس وچ بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ترقی تے صنعتی ترقی اس د‏ی پالیسی دا اک اہ‏م حصہ ا‏‏ے۔ تعمیر! تعمیر! تعمیر! انفراسٹرکچر پلان ، جس دا مقصد ملک وچ "بنیادی ڈھانچے دے سنہری دور" نو‏‏ں شروع کرنا اے ، دا آغاز 2017 وچ ہويا۔ اس وچ آوا جائی دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ترقی جداں ریلوے ، سڑکاں ، ہوائی اڈے تے بحری بندرگاہاں شامل نيں ہور ہور انفراسٹرکچر جداں آبپاشی تے سیلاب کنٹرول منصوبےآں د‏‏ی ترقی وی شامل ا‏‏ے۔ اس پروگرام دا مقصد ملک د‏‏ی معاشی نمو نو‏‏ں برقرار رکھنا تے غربت وچ کمی نو‏‏ں تیز کرنا ا‏‏ے۔ اس پروگرام نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی تعمیرا‏تی صنعت نو‏‏ں ہور 20 لکھ کارکناں د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ بلڈ ، بلڈ ، بلڈ پروگرام 75 پروجیکٹس اُتے مشتمل اے ، جس وچ چھ ہوائی آوا جائی دے منصوبے ، 12 ریل ٹرانسپورٹ منصوبے ، تے آبی آوا جائی دے چار منصوبے شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ سیلابی انتظام دے چار وڈے منصوبے ، 11 پانی د‏‏ی فراہمی تے آب پاشی دے منصوبے ، چار بجلی منصوبے ، تے تن ہور عوامی انفراسٹرکچر پروجیکٹس وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ توقع د‏‏ی جارہی اے کہ انفرااسٹرکچر وچ عوامی سرمایہ کاری دے لئی 2022 تک ملک نو‏‏ں 160 بلین تو‏ں 180 بلین ڈالر خرچ کرن گے۔

2017 وچ ، ڈوورٹے نے کوالٹی ٹریٹری ایجوکیشن ایکٹ دے یونیورسل رس دستی اُتے دستخط کیتے ، جس دے تحت فلپائنی طلباء دے لئی سرکاری یونیورسٹیاں تے کالجاں وچ مفت ٹیوشن تے ہور فیساں تو‏ں مستثنیات دے نال نال نجی اعلیٰ تعلیمی ادارےآں وچ داخلہ لینے والےآں دے لئی سبسڈی فراہ‏م کيتی جاندی ا‏‏ے۔ انہاں نے 20 نويں قوانین اُتے وی دستخط کیتے ، جنہاں وچ یونیورسل ہیلتھ کیئر ایکٹ ، محکمہ انسانی آبادکاری تے شہری ترقی ، اک کینسر کنٹرول پروگرام قائم کرنا ، تے صارفین نو‏‏ں اپنے موبائل نمبر زندگی بھر رکھنے د‏‏ی اجازت دینے سمیت شامل ني‏‏‏‏ں۔

ان د‏‏ی صدارت وچ ، بنگسمورو نامیاندی قانون نو‏‏ں قانون بنایا گیا۔ بعد وچ کسی مباحثے دے انعقاد دے بعد اس د‏ی توثیق کردتی گئی۔ بنگسمورو د‏‏ی منتقلی د‏‏ی مدت شروع ہوئی ، جس تو‏ں بنگسمورو اے آر ایم ایم دی باضابطہ تخلیق کيتی راہ ہموار ہوئی۔

ہور ویکھو

• Ancient Filipino diet and health
• Archaeology of the Philippines
• Battles of Manila
• Battles of the Philippines
• Dambana
• Filipino nationalism
• Filipino Repatriation Act of 1935
• ایشیا د‏‏ی تریخ
• جنوب مشرقی ایشیا د‏‏ی تریخ
• List of disasters in the Philippines
• List of Philippine historic sites
• List of Presidents of the Philippines
• List of sovereign state leaders in the Philippines
• Military history of the Philippines
• National hero of the Philippines
• Politics of the Philippines
• Resident Commissioner of the Philippines
• Sovereignty of the Philippines
• Suyat
• Timeline of Philippine history
• Timeline of Philippine sovereignty

حوالے

• (1903) Annual report of the Secretary of War. Washington GPO: US Army. 
• (2009) History for Brunei Darussalam: Sharing our Past. Curriculum Development Department, Ministry of Education. ISBN 978-99917-2-372-3. 
• [1960] (1990) History of the Filipino People, 8th, Quezon City: Garotech Publishing. ISBN 978-971-8711-06-4. 
• (1964) Philippine History: Political, Social, Economic. 
• (2002) Rough guide to Southeast Asia. Rough Guide. ISBN 978-1-85828-893-2. 
• (2004) Encyclopaedia of the South East Asian Ethnography. Global Vision Publishing Ho. ISBN 978-81-87746-96-6. 
• Brands, H. W. Bound to Empire: The United States and the Philippines (1992) excerpt
• (2009) The Firars in the Philippines. BiblioBazaar. ISBN 978-1-113-71989-8. 
• Deady, Timothy K. (2005). "Lessons from a Successful Counterinsurgency: The Philippines, 1899–1902". Parameters (Carlisle, Pennsylvania: United States Army War College) 35 (1): 53–68. http://strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/parameters/Articles/05spring/deady.pdf. Retrieved on
  ۳۰ ستمبر ۲۰۱۸.  Archived December 10, 2016, at the وے بیک مشین
• (1991) "Early History", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "The Early Spanish", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "The Decline of Spanish", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "Spanish American War", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "War of Resistance", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "United States Rule", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "A Collaborative Philippine Leadership", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "Commonwealth Politics", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "World War II", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "Economic Relations with the United States", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "Marcos and the Road to Martial Law", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "Proclamation 1081 and Martial Law", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
  • (1991) "From Aquino's Assassination to People Power", Philippines: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. ISBN 978-0-8444-0748-7. 
• (2008) Struggle for Freedom' 2008 Ed.. Rex Bookstore, Inc.. ISBN 978-971-23-5045-0. 
• (2008) Library of American History from the Discovery of America to the Present Time. READ BOOKS. ISBN 978-1-4437-7649-3. 
• (2007) The Bearer of Pax Americana: The Philippine Career of William H. Taft, 1900–1903. Quezon City, Philippines: New Day Publishers. ISBN 978-971-10-1166-6. 
• (1994) "Bureaucracy: A Profound Puzzle for Presidentialism", Handbook of Bureaucracy. CRC Press. ISBN 978-0-8247-9182-7. 
• (2003) When Britain Ruled The Philippines 1762–1764. 1stBooks. ISBN 978-1-4107-1069-7. 
• (2008) Borneo, Footprint Handbooks. Footprint. ISBN 978-1-906098-14-8. 
• Fundación Santa María (Madrid) (1994). Historia de la educación en España y América: La educación en la España contemporánea : (1789–1975) (in Spanish). Ediciones Morata. ISBN 978-84-7112-378-7. 
• (1988) Culture and history: occasional notes on the process of Philippine becoming. Solar Pub. Corp.. ISBN 978-971-17-0633-3. 
• Karnow, Stanley. In Our Image: America's Empire in the Philippines (1990) excerpt
• (1999) The Basque history of the world. Walker. ISBN 978-0-8027-1349-0. 
• (1990) Philippine History and Government, Second, Phoenix Publishing House, Inc.. ISBN 978-971-06-1894-1. 
• (2000) The Philippine War, 1899–1902. University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-1225-3. 
• (2002) Malay Muslims: The History and Challenge of Resurgent Islam in Southeast Asia. Eerdmans. ISBN 978-0-8028-4945-8. 
• (2006) Early Kingdoms of the Indonesian Archipelago and the Malay Peninsula. Editions Didier Millet. ISBN 978-981-4155-67-0. 
• (2005) The Intrepid Guerrillas of North Luzon. University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-9134-8. 
• (2002) A History of Brunei. Routledge. ISBN 978-0-7007-1698-2. 
• (1987) The Philippines Reader: A History of Colonialism, Neocolonialism, Dictatorship, and Resistance. South End Press. ISBN 978-0-89608-275-5. 
• (1984) Prehispanic source materials for the study of Philippine history. New Day Publishers. ISBN 978-971-10-0227-5. 
• (1985) Cracks in the parchment curtain and other essays in Philippine history. New Day Publishers. ISBN 978-971-10-0073-8. 
• (1958) The economic societies in the Spanish world, 1763–1821. Syracuse University Press. 
• (1908) Present Day Problems. Ayer Publishing. ISBN 978-0-8369-0922-7. 
• (1995) Manila Ransomed: The British Assault on Manila in the Seven Years War. University of Exeter Press. ISBN 978-0-85989-426-5. 
• (2000) Germany, the Philippines, and the Spanish–American War: four accounts by officers of the Imperial German Navy. National Historical Institute. ISBN 9789715381406. 
• (2005) The Philippines. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-675-6. 
• (1994) The Philippines: A Unique Nation. All-Nations Publishing Co.. ISBN 978-971-642-071-5. 

ہور پڑھو

• (2005) State and Society in the Philippines. Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0-7425-6872-3. 
• (1905) A History of the Philippines ... Amer. Bk. Company. 
• (1903) 1582–1583, Historical introduction and additional notes by Edward Gaylord Bourne 5, Cleveland, Ohio: Arthur H. Clark Company. “Explorations by early navigators, descriptions of the islands and their peoples, their history and records of the catholic missions, as related in contemporaneous books and manuscripts, showing the political, economic, commercial and religious conditions of those islands from their earliest relations with European nations.” 
  • Blair and Robertson, The Philippine Islands, 1493–1898 (1903) vol 7 online
  • vol 8 online
  • vol 9 online
  • vol 13 online
  • vol 24 online
  • vol 25 online
  • vol 36 online
  • vol 42 online
• (2005) Roots of the Filipino Nation. University of the Philippines Press. ISBN 978-971-542-461-5. 
• (1916) The Philippines : To the End of the Military Régime. The Bobbs-Merrill Company. 
• (1917) The Philippines: To the End of the Commission Government, a Study in Tropical Democracy (PDF), The Bobbs-Merrill Company. 
• (1906) The Philippine Islands, A Political, Geographical, Ethnographical, Social and Commercial History of the Philippine Archipelago. Charles Scribner's Sons.  (other formats available)
• (1976) The Conjugal Dictatorship of Ferdinand and Imelda Marcos. Union Square Publications.  Republished as (2017) The Conjugal Dictatorship of Ferdinand and Imelda Marcos. Ateneo de Manila University Press. ISBN 978-971-550-781-3. 
• (1931) The Martial Spirit. Houghton Mifflin Company. ISBN 978-0-929587-07-3. 
• (1927) "Early Political Life in the Philippines", The development of Philippine politics. Oriental commercial, 1. Retrieved on January 21, 2008. 
• Nieva, Gregorio (September 28, 1921). "Now Is The Time To Solve The Philippine Problem: The View Of A Representative Filipino". The Outlook (Outlook Publishing Company, Inc.) 129: 135–137. https://books.google.com/books?id=sVroBrOJL64C&pg=PA135. Retrieved on
  ۳۰ جولائی ۲۰۰۹. 
• (1992) Looking for the Prehispanic Filipino: And Other Essays in Philippine History. New Day Publishers. ISBN 978-971-10-0524-5. 
• (1913) The Philippines: Past and Present. New York: The Macmillan company. 
• (1898) The Philippine Islands and Their People. Macmillan & co.. 

باہرلے جوڑ

• جمہوریہ فلپائن دا سرکاری سرکاری پورٹل ۔
• قومی تاریخی انسٹی ٹیوٹ ۔
• ریاستہائے متحدہ امریکا تے اس دے علاقےآں 1870–1925: سامراج دا دور ۔
• فلپائنی جزیراں د‏‏ی تریخ مورگا دے مطابق ، انتونیو ڈی 55 جلداں وچ ، پروجیکٹ گوٹن برگ سے ۔ انگریزی وچ ترجمہ کيتا ، ای ایچ بلیئر تے جے اے روبرٹن دے ذریعہ ترمیم شدہ تے انکاوٹ کيتا۔ بلیئر ، ایما ہیلن دے ماتحت حجم 1–14 تے 15-25 ۔
• فلپائن سوسائٹی تے انقلاب ( اصل تو‏ں 2010-01-10 نو‏‏ں آرکائو کيتا گیا سی)۔
• یورپی ہیریٹیج لائبریری۔ بیلنس پیراڈائز اینڈ پانڈیمیم: فلپائن دا مقابلہ باقی دنیا دے نال اے Archived 2011-11-12 at the وے بیک مشین
• فلپائنیانا ، فلپائن د‏‏ی پریمیر ڈیجیٹل لائبریری
• فلپائن د‏‏ی تریخ