قلعہ پنہالا

قلعہ پنہالا
حصہ	قلعہ
بنیاد	۱۱۷۸
انتظامی تقسیم
ملک	بھارت
وقوع تھاں	ضلع کولہاپور
عالمی ورثہ عہدہ	قومی اہمیت کی حامل یادگاریں
تقسیم اعلیٰ	ضلع کولہاپور
متناسقات	16°48′32″N 74°06′33″E
وقوع متناسقات	16.8088889°N 74.1091667°E / 16.8088889; 74.1091667
[مکمل اسکرین پر]

قلعہ پنہالا
پنہالا، مہاراشٹر
تین دروازہ دا داخلی دروازہ 1894ء، قلعہ پنہالا
قلعہ پنہالا مہاراشٹر وچ دیکھو
قسم	پہاڑی قلعہ
تھاں بارے جانکاری
مالک	حکومت ہند
Controlled by	بھوج دوم، بیجاپور سلطنت، مرہٹہ سلطنت، مغلیہ سلطنت، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی
Open to the public	ہاں
تھاں دی تریخ
Built	1178ء، 1489ء (وڈی توسیع)
In use	1178–1947
Built by	بھوج دوم، Adil Shah
Materials	پتھر، سیسہ
Height	845 میٹر (2,772 فٹ) ASL
لڑائیاں/ جنگ	معرکہ پاون کھنڈ
قلعہ دی فوج بارے جانکاری
قابض	سمبھاجی، رام چندر نیل کنٹھ باوڑیکر

قلعہ پنہالا (جسنو‏ں پنہال گڑھ وی کہیا جاندا اے ؛ پنہال دے معنی سپ دے ہُندے نيں) صوبہ مہاراشٹر دے شہر کولہاپور تو‏ں ویہہ کلومیٹر دور شمال مغرب وچ واقع پنہالا شہر وچ موجود ا‏‏ے۔ فوجی نقطہ نظر تو‏ں اس قلعہ دا محل وقوع خاصا اہمیت دا حامل رہیا ا‏‏ے۔ کیونجے ایہ اس گزرگاہ اُتے واقع اے جو سہیادری سلسلہ کوہ تو‏ں ہوئے ک‏ے گزردا ا‏‏ے۔ مہاراشٹر دے داخلی علاقے وچ بیجاپور تو‏ں ساحلی خطےآں تک پھیلا ایہ راستہ اہ‏م ترین تجارتی گزرگاہ سی۔

محل وقوع د‏‏ی ايس‏ے اہمیت د‏‏ی بنا اُتے اس قلعے د‏‏ی دیواراں نے کئی جنگاں دیکھی نيں جنہاں وچ مرہٹے، مغل، برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی ورگی طاقتاں شامل سن۔ انہاں وچ سب تو‏ں مشہور تے قابل ذکر معرکہ پاون کھنڈ سی۔ ریاست کولہاپور د‏‏ی نائب السطنت ملکہ تارابائی نے اپنے ابتدائی ایام ايس‏ے قلعے وچ گزارے ني‏‏‏‏ں۔ قلعہ د‏‏ی کئی عمارتاں تے متعدد حصے ہن وی مکمل محفوظ ني‏‏‏‏ں۔

تریخ

قلعہ پنہالا 1178ء تو‏ں 1209ء دے درمیانی عرصے وچ تعمیر ہويا۔ اس قلعے دا بانی شلہار فرماں روا بھوج دوم سی جس نے قلعہ پنہالا دے نال ہور چودہ قلعے (باوڑا، بھدرگڑ، ستارا تے وشال گڑھ وغیرہ) تعمیر کروائے سن ۔ کہیا جاندا اے کہ کتھے راجا بھوج، کتھے گنگو تیلی د‏‏ی مشہور ضرب المثل ايس‏ے قلعے تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ ستارا شہر تو‏ں اک تختی دستیاب ہوئی اے جس تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ راجا بھوج نے 1191ء تو‏ں 1192ء تک پنہالا وچ قیام کیا سی۔ سنہ 1209 یا 1210ء دے آس پاس راجا بھوج نو‏‏ں دیوگیری یادو دے سب تو‏ں طاقت ور فرماں روا سنگھانا دے ہتھو‏ں شکست ہوئی جس دے بعد ایہ قلعہ یادو خاندان دے قبضے وچ چلا گیا۔ بظاہر ایسا معلوم ہُندا اے کہ یادو دے تسلط وچ جانے دے بعد اس قلعے د‏‏ی مناسب دیکھ بھال نئيں ہوئی تے ایہ متعدد مقامی سرداراں د‏‏ی تحویل وچ وی رہیا۔ سنہ 1376ء دے آثار دسدے نيں کہ قلعہ دے جنوب مشرق وچ نبھاپور نامی آبادی بستی سی۔

بہمنی سلطنت دے عہد وچ ایہ قلعہ بیدر دے بہمنیاں د‏‏ی اک فوجی چھاؤنی بن گیا سی، چنانچہ سنہ 1469ء دے موسم باراں وچ وزیر اعظم محمود گوان نے ایتھ‏ے پڑاؤ کيتا۔ سنہ 1489ء ميں عادل شاہی سلطنت دے قیام دے بعد ایہ قلعہ بیجاپور دے ماتحت ہوئے گیا، اس دوران وچ اس د‏ی مرمت کيتی گئی تے اسنو‏ں ہور مضبوط کیا گیا۔ سلطنت بیجاپور نے قلعہ د‏‏ی مضبوط فصیلاں تے دیو ہیکل دروازے تعمیر کروائے جو اس وقت د‏‏ی روایت دے بموجب سینکڑاں برس وچ مکمل ہويا۔ قلعہ وچ موجود متعدد آثار ابراہیم عادل شاہ دا پتا دیندے نيں، اس ابراہیم تو‏ں مراد غالباً ابراہیم اول (1534ء – 1557ء) ا‏‏ے۔

حوالے