پاون کھنڈ دی لڑائی

معرکہ پاون کھنڈ
بسلسلہ مرہٹہ سلطنت د‏‏ی فتوحات
پاون کھنڈ دے مقام اُتے شیواجی تے باجی پربھو
تاریخ 13 جولائ‏ی 1660ء مقام پاون کھنڈ، وشال گڑھ، مہاراشٹر، بھارت نتیجہ فرار دا مقصد پورا ہويا
محارب
مرہٹہ سلطنت	بیجاپور سلطنت
کمانڈر اور رہنما
باجی پربھو دیش پانڈے ⚔	Siddi Masud Siddi Jauhar
طاقت
300	10,000
ہلاکتیں اور نقصانات
200+	1,400+

معرکہ پاون کِھنڈ درحقیقت عقبی فوج د‏‏ی اک مدافعانہ جنگ سی جس د‏‏ی آخری جھڑپ 13 جولائ‏ی 1660ء نو‏‏ں کولہاپور شہر تو‏ں نیڑے واقع وشال گڑھ قلعہ دے اطراف وچ موجود پہاڑی گزرگاہ اُتے عادل شاہی سلطنت دے سالار شیدی مسعود تے مرہٹہ سردار باجی پربھو دیش پانڈے دے درمیان وچ ہوئی سی۔

پس منظر

سنہ 1660ء وچ مرہٹہ رئیس شیواجی نو‏‏ں عادل شاہی افواج نے پنہالا قلعہ وچ محصور کر دتا سی۔ اس فوج دے سالار حبشی شیدی مسعود سن ۔ عادل شاہی اک شاہی سلسلہ اے جس نے صدیاں بیجاپور اُتے حکمرانی کيتی۔ اس محاصرہ دے وقت بیجاپور سلطنت دے تخت اُتے علی عادل شاہ دوم متمکن سن ۔ پہلے ازاں شیواجی نے عادل شاہی افواج نو‏‏ں متعدد مرتبہ شرمناک شکست تو‏ں دوچار کیتا سی اس لئی ہن اوہ شیواجی د‏‏ی مکمل سرکوبی دے درپئے سن ۔ گوکہ عادل شاہی سلطنت د‏‏ی مغلاں تو‏ں ہمیشہ ٹھنی رہندی سی لیکن اس وقت مرہٹہ جانباز شیواجی د‏‏ی سرکوبی دونے سلطنتاں دا مشترکہ مطمح نظر سی چنانچہ اس مہم وچ دونے سلطنت د‏‏ی افواج متحد ہوئے گئياں۔

تفصیلات

شیواجی نے قلعہ وشال گڑھ دے محاصرے تو‏ں نکل بھاگنے دا اک منصوبہ بنایا تے اس منصوبے اُتے عمل درآمد د‏‏ی ذمہ داری مرہٹہ سردار رنگے ناراین اورپے دے سپرد کيتی گئی جو عادل شاہیاں دے مطیع سن لیکن خفیہ طور اُتے شیواجی تو‏ں ساز باز کرکے معاہدہ ک‏ر ليا سی۔ وشال گڑھ وچ مغلاں دا اک فوجی پڑاؤ سی۔ شیواجی نے مہینےآں انتظار کيتا، منصوبہ بندی کردے رہے تے ادھر عادل شاہ د‏‏ی افواج وچ خوراک کم ہُندی رہی۔ شیواجی نو‏‏ں خوراک دا ذخیرہ ختم ہونے تک انتظار کرنا سی، جداں ہی عادل شاہی افواج نو‏‏ں ہور غذا د‏‏ی ضرورت پئی انہاں نے اپنے منصوبہ اُتے عمل کرنا شروع کر دتا۔

شیواجی، باجی پربھو تے انہاں دے تقریباً چھ سو سپاہی جو ماول خطے دے پہاڑی باشندے سن، سب نے مل ک‏ے عادل شاہی فوج اُتے شب خون ماریا۔ اک شخص جس دا ناں شیو کاشید سی اس نے شیواجی دا بہروپ بھریا تے پھڑیا گیا، لیکن جدو‏ں تک شیدی مسعود نو‏‏ں اپنی غلطی دا احساس ہويا بہت دیر ہوئے چورگی۔ اُتے انہاں نے رات د‏‏ی تاریدی ميں شیواجی دے تعاقب وچ اپنی فوج روانہ کيتی۔ ايس‏ے تعاقب دے دوران وچ عادل شاہی افواج د‏‏ی مٹھی بھر مرہٹہ سپاہیاں تو‏ں جھڑپ ہوئی، انہاں سپاہیاں د‏‏ی کمان باجی پربھو دیش پانڈے دے ہتھ وچ سی۔ انہاں دا مقصد تعاقب وچ آنے والے عادل شاہی سپاہیاں نو‏‏ں روکنا سی تاکہ شیواجی نو‏‏ں محفوظ مقام تک پہنچنے دا وقت مل سک‏‏ے۔ اس جھڑپ وچ گوکہ تمام مراٹھا سپاہی نوٹ دے گھاٹ اتر گئے تے خود باجی پربھو سخت زخمی ہوئے ک‏ے راہی ملک عدم ہوئے لیکن مرہٹہ اپنے مقصد وچ کامیاب رہ‏‏ے۔

حوالے

• Grant Duff – History of Marathas
• Babasaheb Purandare – Raja ShivChhatrapati
• S.D.Samant – Vedh Mahamanvacha
• Kasar D.B. – Rigveda to Raigarh making of Shivaji the great
• Bahekar Arjun – House of Sindhkhedkar Jadhavas
• J. N. Sarkar – Shivaji and His Times