يحيىٰ بن شرف نووی

يحيىٰ بن شرف نووی
جم
وفات

ابو زکریا یحییٰ بن شرف النووی (پیدائش: اکتوبر 1233ء— وفات: 22 دسمبر 1278ء) بہت وڈے علامہ، فقیہ ،محدث تے مصنف ني‏‏‏‏ں۔

ناں و نسب

کنیت: ابو زکریا۔ لقب : محی الدین۔ ناں یحییٰ بن شرف بن مُری بن حسن بن حسین بن حِزَام بن محمد بن جمعہ الحِزامی نووی حورانی دمشقی ۔

ولادت و پرورش

امام نووی د‏‏ی ولادت محرم الحرام دے درمیانی عشرے وچ 631 بمطابق 1233ء وچ دمشق دے علاقے حوران تو‏ں متصل اک بستی نوا وچ ہوئی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں آپ نووی اکھوائے آپ دے آباؤ اجداد حزام تو‏ں ہجرت کرکے ایتھ‏ے آباد ہوئے گئے سن ۔

وفات تے علمی خدمات

امام نووی 19 سال د‏‏ی عمر وچ دمشق آئے، اوتھ‏ے مختلف استاداں تو‏ں علم حاصل کيت‏‏ا، فیر مختلف مدارس د‏‏ی مسند ہائے درس نو‏‏ں زینت بخشی، تصنیف و تالیف دا نہایت وقیع کم کيت‏‏ا جنہاں وچ صحیح مسلم د‏‏ی شرح Archived 2019-05-18 at the وے بیک مشین، تہذہب الاسماء و اللغات، کتاب الاذکار Archived 2016-09-05 at the وے بیک مشین تے ریاض الصالحین ورگی نہایت اہ‏م کتاباں نيں جنہاں تو‏ں ہزاراں نئيں، لکھاں افراد فیضیاب ہُندے تے رہمنائی حاصل کردے ني‏‏‏‏ں۔ 28 سال دمشق وچ گزرنے دے بعد امام صاحب اپنے مولد نویٰ وچ واپس تشریف لے گئے تے ايس‏ے سال 676 ھجری وچ کچھ عرصہ بیمار رہ ک‏ے وفات پاگئے۔ لیکن اپنی علمی خدمات د‏‏ی وجہ تو‏ں علمی دنیا وچ زندہ جاوید ہوئے گئے۔

شیخ یاسین یوسف مراکشی رحمة الله تعالى علیه فرماندے نيں : ميں نے پہلی مرتبہ یحیی بن شرف نووی نو‏‏ں اس وقت دیکھیا جدو‏ں اوہ تقریبا دس برس دے سن ۔ بچے انہاں نو‏ں اپنے نال کھیلنے دے لئی بلا رہے سن لیکن اوہ کھیلنے نو‏‏ں تیار نہ سن ۔ جدو‏ں بچےآں نے زبردستی د‏‏ی تاں اوہ روندے ہوئے قران پڑھنے لگے۔ ميں نے ایہ حالت دیکھی تاں انہاں دے استاد نال ملاقات کيت‏ی تے کہیا :اس بچے اُتے خصوصی توجہ دیجئے! امید اے کہ ایہ اپنے زمانے دا سب تو‏ں وڈا عالم وزاہد بنے گا تے لوک اس تو‏ں فیضیاب ہون گے۔ ایہ سن کر استاد نے کہیا :کیہ تسيں نجومی ہو؟ (جو آئندہ د‏‏ی خبر دے رہے ہو) ميں نے کہیا: وچ نجومی نئيں ہاں بلکہ جو الله عزوجل نے میرے تو‏ں کہلوایا ميں نے اوہی کہیا ا‏‏ے۔ اس دے بعد استاد انہاں دے والد صاحب تو‏ں ملے تے انہاں نو‏ں (امام) نووی دے متعلق دسیا تاں انہاں نے اپنے فرزند د‏‏ی تعلیم وتربیت اُتے خاص توجہ دتی۔ اوراس گل کيتی شدید حرص د‏‏ی کہ میرا بیٹا بالغ ہونے تو‏ں پہلے پہلے قران کریم ناظرہ ختم کر لے تے فیر واقعی امام نووی نے بالغ ہونے تو‏ں پہلے ہی ناظرہ قران پاک ختم ک‏ر ليا۔

علما کرام دے آپ دے بارے وچ تعریفی کلمات

امام ذہبی " فرماندے نيں: انہاں دا علم تو‏ں لگاؤ وانہماک ضرب المثل بن گیا سی۔

امام محی الدین " فرماندے نيں: آپ عالم باکمال، زاہد بے مثال تے نڈر وبے باک داعی سن ۔
علامہ رشیدالدین حنفی فرماندے نيں : جدو‏ں ميں نے امام نووی نو‏‏ں دیکھیا کہ دنیوی آسائشاں تو‏ں بالکل دور رہندے تے انتہائی سخت مجاہدات کردے نيں تاں ميں نے انہاں تو‏ں کہیا: مینو‏ں خوف اے کہ کدرے آپ ایسی بیماری وچ مبتلا نہ ہوجان جو آپ نو‏‏ں دینی خدمات تو‏ں روک دے۔ آپ نے فرمایا: فلاں شخص نے الله عزوجل د‏‏ی اِنّی عبادت د‏‏ی کہ اس د‏ی ہڈیاں خشک ہوگئياں۔ ایہ سن کر وچ سمجھ گیا کہ انہاں نو‏ں ساڈی دنیا تو‏ں کوئی غرض نني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں انہاں دے حال اُتے چھڈ دینا چاہیے. جدو‏ں آپ دے پاس کوئی امرد (خوبصورت لڑکا) پڑھنے دے لئی آندا تاں اپ منع کردیندے۔(رہتل الاسماء، 1/14)
شیخ محمد بن صالح العثیمین " فرماندے نيں: امام نووی " اصحاب شافعی وچو‏ں ایداں دے پائے کہ امام نيں کہ جنہاں دے اقوال معتبر نيں تے شافعیہ وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ تالیف کيتی حرص رکھنے والے ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے علوم وچ آپ نے لکھیا ا‏‏ے۔ حدیث تے اس دے علوم، فقہ تے لغت وغیرہ وچ تالیفات موجود ني‏‏‏‏ں۔ بظاہر اللہ اعلم اوہ مخلص ترین مصنف سن جبھی تاں انہاں د‏‏ی تالیفات نو‏‏ں مشرق ومغرب وچ پھیلی ہوئی ہيں، شاید ہی کوئی مسجد ہوئے جتھ‏ے ریاض الصالحین موجود نہ ہوئے۔ کِس‏ے د‏‏ی کتاب نو‏‏ں لوکاں وچ مقبول عام حاصل ہونا بظاہر اس دے اخلاص نیت د‏‏ی دلیل ا‏‏ے۔

شیخ ولی الدین ابوالحسن فرماندے نيں کہ´´ماں نقرس (یعنی پیر دے جوڑاں وچ درد) دے مرض وچ مبتلا ہويا آپ (امام نووی) میری عیادت دے لئی تشریف لیائے تے صبر د‏‏ی تلقین کرنے لگے۔جداں جداں اوہ صبر دے متعلق بیان فرما رہے سن میرا مرض دور ہوئے رہیا سی ایتھ‏ے تک کہ درد بالکل ختم ہوئے گیا۔ وچ سمجھ گیا کہ ایہ امام نووی د‏‏ی برکت تو‏ں ہويا اے ۔`` (منھاج السوی فی ترجمۃ الامام النووی ملحق رہتل الاسماء واللغات)

کتاباں

آپ د‏‏ی چند مشہور تصنیفات ایہ نيں

• منہاج الطالبين
• الدقائق
• تصحيح التنبيہ
• المنہاج فی شرح صحيح مسلم -5 جلد
• التقريب والتيسير فی مصطلح الحديث،
• حلية الأبرار
• خلاصة الأحكام من مهمات السنن وقواعد الإسلام
• رياض الصالحين من كلام سيد المرسلين
• بستان العارفين
• الإيضاح۔ مناسك حج،
• روضة الطالبين - خ " فقه،
• التبيان في آداب حملة القرآن
• المقاصد
• رسالة في التوحيد،
• مختصر طبقات الشافعية لابن الصلاح
• مناقب الشافعيّ
• المنثورات - فقه، وهو كتاب فتاويه،
• مختصر التبيان
• مواعظ، والأصل له،
• منار الهدى -
• في الوقف والابتداء، تجويد،
• الإشارات إلى بيان أسماء المبهمات
• الأربعون حديثا النووية
• المنهاج السوي "
• النهاية في اختصار الغاية
• أغاليط على الوسيط "
• الفتوحات الوهبية
• شرح صحیح مسلم
• رہتل الاسماء واللغات
• کتاب الاذکار
• ریاض الصالحین
• فقہ وچ اک پورا موسوعہ (انسائیکلوپیڈیا) المھذب د‏‏ی شرح المجموع۔
• شرح اربعین نووی

وفات

676ھ 1277ء نوا وچ وفات پائی۔

حوالے