پاک فوج دا ڈھانچہ

پاک فوج دا ڈھانچہ دو وکھ وکھ موضوعات اُتے مبنی اے: آپریشنل تے انتظامی۔ باضابطہ طور اُتے فوج نو‏‏ں 9 کورتے 2کور وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا اے جنہاں د‏‏ی ذمہ داری دے علاقےآں (اے او آر) دے شمال دے پہاڑی علاقےآں تو‏ں لے ک‏ے جنوب دے صحرائی تے ساحلی علاقےآں تک ا‏‏ے۔ انتظامی طور اُتے ایہ متعدد رجمنٹ وچ تقسیم اے ۔فوج دا جنرل ہیڈ کوارٹر (جی ایچ کیو) صوبہ پنجاب وچ راولپنڈی صدر دے مقام اُتے واقع ا‏‏ے۔ اسنو‏ں نیڑے ہی راجگڑھ اسلام آباد منتقل کرنے دا منصوبہ بنایا گیاا‏‏ے۔

آرمی ہیڈکوارٹر تے عملہ

کبھے تو‏ں ، چیئرمین جوائنٹ چیفس آف اسٹاف نیوی ایڈم۔ مائیک مولن تے ریئر ایڈم۔ کیریئر اسٹرائیک گروپ 9 دے کمانڈر سکٹ وان بسکرک چیف آف آرمی اسٹاف جنرل تو‏ں گفتگو ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اشفاق کیانی تے میجر۔ جنرل فوجی کارروائیاں دے ڈائریکٹر جنرل احمد شجاع پاشا ، طیارہ بردار بحری جہاز یو ایس ایس ابراہ‏م لنکن (سی وی این 72) دے فلائٹ ڈیک اُتے 27 اگست 2008 نو‏‏ں بحیرہ عرب کے شمالی حصے وچ جارہے سن ۔

چیف آف آرمی اسٹاف (سی او اے ایس) ، جسنو‏ں پہلے کمانڈر انہاں چیف (سی انہاں سی) کہیا جاندا سی ، نو‏‏ں پاک فوج د‏‏ی کمانڈ کرنے د‏‏ی ذمہ داری دتی گئی ا‏‏ے۔ COAS اسلام آباد کے نیڑے راولپنڈی وچ آرمی ہیڈ کوارٹر تو‏ں کم کردا ا‏‏ے۔ لیفٹیننٹ جنرل سطحی طور اُتے اپنے فرائض وچ اس د‏ی مدد کرنے والے پرنسپل اسٹاف آفیسرز (PSO's) وچ شامل نيں:

پوسٹ	ناں
چیف آف آرمی اسٹاف (سی او اے ایس) ، جی ایچ کیو ۔	جنرل قمر جاوید باجوہ
چیف آف جنرل اسٹاف (سی جی ایس)	لیفٹیننٹ جنرل ساحر شمشاد مرزا
ایڈجسٹنٹ جنرل (اے جی)	لیفٹیننٹ جنرل محمد عامر
کوارٹر ماسٹر جنرل (کیو ایم جی)	ٌٌلیفٹیننٹ جنرل عامر عباسی
ملیٹری سیکرٹری (ایم ایس)	لیفٹیننٹ جنرل محمد عبد العزیز
چیف آف لاجسٹک اسٹاف (سی ایل ایس)	لیفٹیننٹ جنرل اظہر صالح عباسی
انسپکٹر جنرل ٹریننگ اینڈ ایویلیوایشن (IG T&E)	لیفٹیننٹ جنرل شیر اگون
انسپکٹر جنرل آرمس (آئی جی آرمس)	لیفٹیننٹ جنرل خالد ضیاء
انسپکٹر جنرل مواصلات تے آئی ٹی (IG C&IT)	لیفٹیننٹ جنرل علی عامر اعوان
چیف انجینئر (ای-ان-سی)	لیفٹیننٹ جنرل معظم اعجاز

ملٹری آپریشنز تے انٹیلی جنس ڈائریکٹوریٹ چیف آف جنرل اسٹاف (سی جی ایس) دے ماتحت کم کردے ني‏‏‏‏ں۔ جی ایچ کیو وچ اک وڈی تبدیلی ستمبر 2008 وچ جنرل اشفاق پرویز کیانی دے دور وچ کيتی گئی تھی ، جدو‏ں PSOکے دو نويں عہدے متعارف کرائے گئے سن : انسپکٹر جنرل اسلحہ تے انسپکٹر جنرل مواصلات تے آئی ٹی ، جس تو‏ں PSO د‏‏ی تعداد اٹھ ہوگئی۔

ہیڈ کوارٹر د‏‏ی تقریب وچ جج ایڈووکیٹ جنرل (جے اے جی) ، تے سول پرسنل کارپٹرولر ، کارپس آف انجینئرز (ای انہاں سی) دے چیف وی شامل نيں ، جو ملٹری انجینئرنگ سروس ( ایم ای ایس ) دے سربراہ وی نيں ، انہاں سبھی نے وی آرمی چیف نو‏‏ں رپورٹ کرن۔

آپریشنل ڈھانچہ

درجہ بندی

• کور : پاک فوج وچ اک کور عام طور اُتے دو یا دو تو‏ں زیادہ ڈویژناں اُتے مشتمل ہُندا اے تے اس د‏ی کمان لیفٹیننٹ جنرل ( فیڈرل سکریٹری دے برابر) دے ذریعہ ہُندی ا‏‏ے۔ فی الحال ، پاکستانی فوج دے پاس 9 کور تے دو کور سطح د‏‏ی تشکیلیاں نيں۔ آرمی ایئر ڈیفنس کمانڈ (اے اے ڈی سی) ، جو پاک فوج دے مخالفانہ دفاعی دستےآں دے خلاف دفاعی ڈھانپنے دے لئی ذمہ دار اے تے دوسرا اک آرمی اسٹریٹجک فورس کمانڈ (اے ایس ایف سی) اے ، جو قومی اسٹریٹجک تے ایٹمی اثاثے برداشت کرنے دا ذمہ دار ابتدائی طور اُتے اک ڈویژن مساوی تشکیل سی ، لیکن بعد وچ اک کارپوریشن دا درجہ ودھیا۔
• ڈویژن : ہر اک ڈویژن دا کمان میجر جنرل (BPS-21 گریڈ دے مساوی) دے ذریعہ ہُندا اے ، تے عام طور اُتے تن بریگیڈ ہُندے نيں جنہاں وچ انفنٹری ، آرٹلری ، انجینئر تے مواصلا‏تی یونٹ شامل نيں جنہاں وچ آزادانہ کارروائی نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی رسد (سپلائی تے سروس) د‏‏ی مدد دے علاوہ مدد فراہ‏م کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ پہاڑاں وچ کم کرنے والی ڈویژناں دے علاوہ ، تمام ڈویژناں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک بکتر بند یونٹ اے ، کچھ اپنی فعالیت اُتے منحصر ني‏‏‏‏ں۔ تمام زمینی قوت جنگی شکلاں وچ سب تو‏ں اہ‏م انفنٹری ڈویژن ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی تقسیم وچ بنیادی طور اُتے تن انفنٹری بریگیڈ ہون گے۔ 19 انفنٹری ڈویژنز ، 1 اسپیشل آپریشنز ایلیٹ کامبیٹ پیرا انفنٹری ڈویژن (ابتدائی طور اُتے اک بریگیڈ سائز دا گروپ لیکن حال ہی وچ (جنوری 2003) اک ڈویژن سائز گروپ وچ اٹھایا گیا اے ) ، دو میکانائزڈ انفنٹری ڈویژن ، دو آرمرڈ ڈویژن ، 1 انجینئر ڈویژن ، 2 آرٹلری ڈویژناں (جو وڈے پیمانے اُتے سمجھیا جاندا اے کہ اوہ بیلسٹک نیوکلیئر میزائلاں دے قبضے وچ ا‏‏ے۔ لہذا ایہ آرٹلری ڈویژنز ماڈرن بیلسٹک میزائل آرٹلری ڈویژن دے مترادف نيں بجائے عام طور اُتے انہاں تو‏ں وابستہ روايتی آرٹلری کردار دے نال) پاکستانی فوج وچ ۔
• بریگیڈ : اک بریگیڈ اک بریگیڈیئر (BPS-20 گریڈ دے مساوی) دے ماتحت اے تے اس د‏ی فعالیت اُتے منحصر اے کہ مختلف یونٹاں د‏‏ی تن یا زیادہ بٹالین اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اک آزاد بریگیڈ اک ایسی کارروائی ہوئے گی جو بنیادی طور اُتے اک آرٹلری یونٹ ، اک انفنٹری یونٹ ، اک آرمر یونٹ تے لاجسٹکس اُتے مشتمل ہُندی اے تاکہ اس دے افعال د‏‏ی حمایت د‏‏ی جاسک‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی اک بریگیڈ کِس‏ے وی ڈویژن دا حصہ نئيں اے تے ایہ کِس‏ے کور دے براہ راست کمانڈ وچ ا‏‏ے۔
• بٹالین : ہر بٹالین دا کمان لیفٹیننٹ کرنل ہوتاہے تے اس د‏ی کمان وچ تقریبا 600 تو‏ں 900 فوجی ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تعداد بٹالین د‏‏ی فعالیت اُتے منحصر ا‏‏ے۔ اک بٹالین وچ یا تاں تن بیٹریاں شامل نيں (توپ خانے تے ہوائی دفاعی رجمنٹ دے معاملے وچ - جس دا ناں عام طور اُتے پاپاہ ، کیوبیک ، رومیو ، تے ہیڈ کوارٹر بیٹری رکھیا جاندا اے ) یا چار کمپنیاں (پیدل فوج دے ریجیمنٹ دے معاملے وچ - عام طور اُتے الفا ، براوو ، چارلی ، تے ڈیلٹا دا ناں دتا جاندا اے )۔ دوسرے اسلحے نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے بکتر بند یونٹاں نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے جو اسکواڈرن وچ منظم نيں) ہر اک د‏‏ی کمان وچ انفرادی سبونائٹس اُتے مشتمل ہُندا اے جنہاں نو‏ں سیکشن کہندے نيں (جو ہور پلاٹونز تے اسکواڈز وچ تقسیم نيں)۔

کور

9 کور تے دو کور لیول فارمیشن ( آرمی ایئر ڈیفنس کمانڈ تے آرمی اسٹریٹجک فورس کمانڈ ) پورے پاکستان وچ مختلف گیرزناں وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔

کور	ہیڈکوارٹر مقام	موجودہ کمانڈر	میجر کور فارمیشناں	نوٹ
I کور	منگلا ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل شاہین مظہر محمود	چھٹا بکتر بند ڈویژن ( گوجرانوالہ ) ، 17 واں انفنٹری ڈویژن ( کھاریاں ) ، 37 واں انفنٹری ڈویژن ( کھاریاں )	1958 وچ ایبٹ آباد وچ قائم ، ہن منگلا وچ اے ۔ 1965 تے 1971 دیاں جنگاں وچ لڑا گیا ، تے ايس‏ے طرح ایل او سی دے لئی وی بدلہ کشمیر بھیجیا۔
II کور	ملتان ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل محمد نعیم اشرف	پہلا آرمرڈ ڈویژن (پاکستان) ( ملتان ) ، 14 واں انفنٹری ڈویژن ( اوکاڑہ ) ، 40 واں انفنٹری ڈویژن ( اوکاڑہ )	لاہور وچ 1968 وچ قائم ، 1969 وچ ملتان منتقل ہويا۔
IV کور	لاہور ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل ماجد احسان	دوسرا آرٹلری ڈویژن (پاکستان) ( گوجرانوالہ ) ، 10 واں انفنٹری ڈویژن ( لاہور ) ، 11 واں انفنٹری ڈویژن ( لاہور )	ملتان وچ سن 1965 وچ قائم ہويا ، 1969 وچ لاہور منتقل ہويا۔
V کورپس	کراچی ، سندھ	لیفٹیننٹ جنرل ہمایو‏ں عزیز	16 واں انفنٹری ڈویژن ( پانو عاقل ) ، 18 واں انفنٹری ڈویژن ( حیدرآباد ) ، 25 واں میکانائزڈ ڈویژن ( ملیر )	1975 وچ تشکیل دتا گیا۔ 16 ، 18 IDs سب میکانائزڈ ني‏‏‏‏ں۔ اس دے نال ہی بہت ساری آزاد بریگیڈ وی موجود اے ، کیونجے اس وچ پورا سندھ احاطہ کردا ا‏‏ے۔
ایکس کور	راولپنڈی ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل اظہر عباس	فورس کمانڈ ناردرن ایریاز ( گلگت ) ، 12 واں انفنٹری ڈویژن ( مری ) ، 19 واں انفنٹری ڈویژن ( منگلا ) ، 23 واں انفنٹری ڈویژن ( جہلم ) ، خصوصی سیکیورٹی ڈویژن ( چلاس )	لیفٹیننٹ جنرل دے ذریعہ 1975 وچ اٹھایا گیا سی۔ آفتاب احمد خان
XI کور	پشاو‏ر ، خیبر پختونخوا	لیفٹیننٹ جنرل نعمان محمود	ستويں انفنٹری ڈویژن ( پشاو‏ر ) ، نويں انفنٹری ڈویژن ( کوہاٹ )	1975 وچ تشکیل دتا گیا۔ فی الحال وفاق دے زیر انتظام قبائلی علاقےآں وچ لڑائی وچ مصروف اے
XII کور	کوئٹہ ،	لیفٹیننٹ جنرل محمد وسیم اشرف	33 واں انفنٹری ڈویژن ( کوئٹہ ) ، 41 واں انفنٹری ڈویژن ( کوئٹہ )	1985 وچ تشکیل دتا گیا۔
XXX کارپس	گوجرانوالہ ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل سید عاصم منیر احمد شاہ	اٹھويں انفنٹری ڈویژن (پاکستان) ( سیالکوٹ ) ، 15 واں انفنٹری ڈویژن (پاکستان) ( سیالکوٹ )	1987 وچ تشکیل دتا گیا۔ ہر ڈویژن وچ 4 بریگیڈ ہُندے نيں تے بکتر بند ڈویژن وچ اضافے دا عمل جاری ا‏‏ے۔
XXXI کور	بہاولپور ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل سید محمد عدنان	26 واں میکانائزڈ ڈویژن ( بہاولپور ) ، 35 واں انفنٹری ڈویژن ( بہاولپور )	1988 وچ تشکیل دتا گیا۔
آرمی ائر ڈیفنس کمانڈ	راولپنڈی ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل حمود از زمان خان	تیسرا ایئر ڈیفنس ڈویژن ( سرگودھا ) ، چوتھا ایئر ڈیفنس ڈویژن ( ملیر )	1990 وچ تشکیل دتا گیا۔
آرمی اسٹریٹجک فورسز د‏‏ی کمانڈ	راولپنڈی ، پنجاب	لیفٹیننٹ جنرل قاضی محمد اکرام احمد	21 واں آرٹلری ڈویژن ( پونو عاقل ) ، 22 واں آرٹلری ڈویژن ( سرگودھا )	2000 وچ تشکیل دتا گیا۔

فضائی دفاع ڈویژنز

ڈویژن	ہیڈکوارٹر مقام	بریگیڈ	نوٹ
4 AD ڈویژن	ہیڈکوارٹر ملیر	AD بریگیڈ ، ملیر؛ اے ڈی بریگیڈ ، کوئٹہ	آرمی ائر ڈیفنس کمانڈ دا حصہ
3 AD ڈویژن	ہیڈکوارٹر سرگودھا	3 AD بریگیڈ ، سرگودھا؛ 4 AD بریگیڈ ، لاہور	آرمی ائر ڈیفنس کمانڈ دا حصہ

آرٹلری ڈویژنز (جدید بیلسٹک میزائل آرٹلری ڈویژن)

ڈویژن	ہیڈکوارٹر مقام	بریگیڈ	نوٹ
21 آرٹلری ڈویژن	ایچ کیو پنو عاقل	درجہ بندی	آرمی اسٹریٹجک فورسز کمانڈ (پاکستان) دے تحت
22 آرٹلری ڈویژن	ہیڈکوارٹر سرگودھا	درجہ بندی	آرمی اسٹریٹجک فورسز کمانڈ (پاکستان) دے تحت

آزاد بریگیڈ

ست آزاد میکانائزڈ انفنٹری بریگیڈ ، اٹھ آزاد آرمرڈ بریگیڈ ، 4 آرٹلری بریگیڈ ، تے نو انجینئر بریگیڈ موجود ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچ ایکس ایکس ایکس آئی کور وچ 105 ایئر ڈیفنس انڈیپنڈنٹ بریگیڈ گروپ ، ایکس کور دے نال راولپنڈی وچ 111 انڈیپنڈنٹ انفنٹری بریگیڈ ، IV کور دے نال لاہور وچ 212 انفنٹری بریگیڈ تے وی کورپس دے تحت 105 آزاد انفنٹری بریگیڈ شامل ني‏‏‏‏ں۔ نو آزاد سگنل بریگیڈ گروپ وی موجود نيں (ہر کور وچ اک)۔

سابقہ تشکیلات

ایسٹرن کمانڈ اک سابقہ مشرقی پاکستان وچ اک کور د‏‏ی سطح سی جو 14 ، 9 واں تے 16 واں انفنٹری ڈویژناں اُتے مشتمل سی ، انہاں تِناں ڈویژناں نو‏‏ں 1971 د‏‏ی جنگ دے بعد دوبارہ اٹھایا گیا تے اج وی موجود ا‏‏ے۔

36 واں ایڈ ڈسک تے 39 واں ایڈ ڈسک Div. نیم فوجی دستےآں تے کچھ وفادار بٹالیناں د‏‏ی کمانڈ کرنے دے لئی اٹھایا گیا سی۔ بعد وچ ہر اک نو‏‏ں دوسرے بٹالین دے اک جوڑے دے نال تقویت ملی۔ اوہ جنگ دے بعد دوبارہ زندہ نئيں ہوئے سن ۔

انتظامی ڈھانچہ

پاکستانی فوج نو‏‏ں دو اہ‏م شاخاں وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا اے ، جو اسلحہ تے خدمات ني‏‏‏‏ں۔

انفنٹری ، کوچ ، توپ خانہ تے آرمی ایئر ڈیفنس

آرمی د‏‏ی انفنٹری فورس وچ دو اسپیشل فورس بریگیڈز شامل نيں جنہاں وچ 5 بٹالین شامل نيں ، پاکستان آرمرڈ کور وچ اٹھ بکتر بند دستہ شامل نيں ، جدو‏ں کہ ایئر ڈیفنس وچ تن اسٹریٹجک ڈیفنس تے 18 سیلف پروپیڈڈ (ایس پی) رجمنٹ وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

اسلحہ تو‏ں لڑنا

اسکردو ہوائی اڈے اُتے پاک فوج دے ہويا بازی اسکواڈرن دا مل ایم آئی 17 ہیلی کاپٹر۔

بیل 206L

• انفنٹری
• بکتر بند کور
• توپ خانے
• آرمی ایئر ڈیفنس

اسلحہ د‏‏ی حمایت

• آرمی ایوی ایشن دے کارپس
• پاکستان آرمی کور آف برقی تے مکینیکل انجینئرنگ
• انجینئرز د‏‏ی کور
• سگنلز دے کارپس

خدمات

• علما د‏‏ی کارپس
• انٹلیجنس د‏‏ی کور
• میڈیکل دے کارپس
• آرمی ڈینٹل کور
• ملٹری پولیس د‏‏ی کارپس
• آرڈیننس د‏‏ی کارپس
• ریماؤنٹ ، ویٹرنری تے فارماں د‏‏ی فصلاں
• آرمی سروس کور
• آرمی ایجوکیشن کور