کشمیری بولی

کشمیری
Kashmiri کٲشُر
لفظ ”کاشر“ نستعلیق، خطِ شاردا تے دیوناگری وچ
اچارن	[kə:ʃur]
مقام	کشمیر
علاقہ	وادی کشمیر، وادی چناب
بولن والے لوک	کشمیری
بولن والے	۶.۸ ملیئن (2011 مردم شماری)
بولی ٹبر	ہند۔یورپی ہند ایرانی بولیاں ہند آریائی بولیاں داردی بولیاں کشمیری
لہجے	کشتواڑی پوگُلی
لپی	نستعلیق (معاصر), دیوناگری (معاصر)، شاردا لپی (قدیم/مذہبی)
سرکاری حثیت
سرکاری بولی	کشمیر
بولی کوڈ
ISO 639-1	ks
ISO 639-2	kas
ISO 639-3	kas
Glottolog	kash1277

کشمیری یا کاشر، ہند آریائی ٹبّر دی اک داردی بولی اے جیہڑی بنیادی طور تے کشمیر وچ بولی جان٘دی اے۔ ایہنوں تقریبن 7 مِلیئن لوک بولدے نیں۔ ایہ کشمیر د‏‏ی اک اہ‏م بولی ا‏‏ے۔

کشمیری بولی بولݨ والے افراد وچ اکثریت مسلماناں د‏‏ی اے، کشمیری پنڈت تے سکھ وی کشمیری بولدے نيں۔ مگر اصل وچ ایہ بولی کشمیری مسلماناں تو‏ں ترویج پا رہی اے۔

کشمیری بولی د‏‏ی تریخ 5000 سال پراݨی رہتل دا احاطہ کيتے ہوئے آ جیہدے علمی ثبوت 2000 سال پراݨے نيں۔ کشمیری بولی وچ فارسی، عربی، ہندی تے پنجابی دے الفاظ گردشِ دوراں دے نال شام‏ل ہُندے رہے تے رسم الخط وی تبدیل ہُندا رہیا۔

موجودہ دور وچ کشمیری بولی دا رسم الخط عربی فارسی لپی دے مطابق اے۔ 1947ء وچ ڈوگرا راج دے خاتمے دے نال ہی کشمیری بولی نے اپݨے پیر جماؤݨا شروع کردِتے تے کئی معتبر مصنف، ادیب تے شاعر منظر عام اُتے آئے۔ تقسیم ہند توں بعد جو سماجی تبدیلیاں برصغیر وچ رونما ہوئیاں اوہناں د‏ی لپیٹ وچ کشمیری بولی وی آگئی تے تے کشمیری بولی ریاست جموں‏ کشمیر د‏‏ی سرکاری بولی نہ بݨ سکی۔ کشمیر دے دونے حصےآں وادی کشمیر تے آزاد کشمیر وچ کشمیری بولی نو‏‏ں بہت زیادہ نقصان سہݨا پيا۔

رسم الخط

کشمیری بولی تن رسم الخطاں وچ لکھی جاندی اے: نستعلیق، دیوناگری تے شاردا۔ شاردا کشمیری بولی دا قدیم رسم الخط ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ کشمیری زبان نستعلیق وچ لکھی جاندی اے۔

شاردا

حروف مصوت

نقل حرفی	آئی پی اے	آزاد حالت	منحصر حالت			نوٹ
			اشکال	مثالاں	مخصوص حالتاں
اَ/a	[ɐ]	𑆃	کوئی نئيں	(پَ) 𑆥
آ/ā	[aː]	𑆄	𑆳	(پا)𑆥𑆳	𑆕 → 𑆕𑆳; 𑆘 → 𑆘𑆳; 𑆛 → 𑆛𑆳; 𑆟 → 𑆟𑆳
اِ/i	[ɪ]	𑆅	𑆴	𑆥𑆴 (پِ)
ای/ī	[iː]	𑆆	𑆵	𑆥𑆵 (پی)
اُ/u	[ʊ]	𑆇	𑆶	𑆥𑆶 (پُ)	𑆑 → 𑆑𑆶; 𑆓 → 𑆓𑆶; 𑆙 → 𑆙𑆶; 𑆚 → 𑆚𑆶; 𑆝 → 𑆝𑆶; 𑆠 → 𑆠𑆶; 𑆨 → 𑆨𑆶; 𑆫 → 𑆫𑆶; 𑆯 → 𑆯𑆶
اوٗ/ū	[uː]	𑆈	𑆷	𑆥𑆷 (پوٗ)	𑆑 → 𑆑𑆷; 𑆓 → 𑆓𑆷; 𑆙 → 𑆙𑆷; 𑆚 → 𑆚𑆷; 𑆝 → 𑆝𑆷; 𑆠 → 𑆠𑆷; 𑆨 → 𑆨𑆷; 𑆫 → 𑆫𑆷; 𑆯 → 𑆯𑆷
r̥	[r̩]	𑆉	𑆸	𑆥𑆸 (پَری)	𑆑 → 𑆑𑆸	ایہ حرفِ مصوت کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
r̥̄	[r̩ː]	𑆊	𑆹	𑆥𑆹 (؟)	𑆑 → 𑆑𑆹	ایہ حرفِ مصوت کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
l̥	[l̩]	𑆋	𑆺	𑆥𑆺 (؟)		ایہ حرفِ مصوت کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
l̥̄	[l̩ː]	𑆌	𑆻	𑆥𑆻 (؟)		ایہ حرفِ مصوت کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
اے/ē	[eː]	𑆍	𑆼	𑆥𑆼 (پے)
اَے/ai	[aːi̯], [ai], [ɐi], [ɛi]	𑆎	𑆽	𑆥𑆽 (پَے/پائے)
او/ō	[oː]	𑆏	𑆾	𑆥𑆾 (پو)
اَو/au	[aːu̯], [au], [ɐu], [ɔu]	𑆐	𑆿	𑆥𑆿 (پَو/پاؤ)
اوم/am̐	[◌̃]	𑆃𑆀	𑆀	𑆥𑆀 (پم/پنم)
اں،ں/aṃ	[n], [m]	𑆃𑆁	𑆁	𑆥𑆁 (پں)
اہہ/aḥ	[h]	𑆃𑆂	𑆂	𑆥𑆂 (پح/پَہ)

حرفِ صحیح

آزاد شکل	نقل حرفی	آئی پی اے	نوٹ
𑆑	کَ/ka	[kɐ]
𑆒	کھَ/kha	[kʰɐ]
𑆓	گَ/ga	[ɡɐ]
𑆔	گھَ/gha	[ɡʱɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆕	ṅa	[ŋɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆖	چَ/ca	[tɕɐ]
𑆗	چھَ/cha	[tɕʰɐ]
𑆘	جَ/ja	[dʑɐ]
𑆙	جھَ/jha	[dʑʱɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆚	ña	[ɲɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆛	ٹَ/ṭa	[ʈɐ]
𑆜	ٹھَ/ṭha	[ʈʰɐ]
𑆝	ڈَ/ḍa	[ɖɐ]
𑆞	ڈھَ/ḍha	[ɖʱɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆟	ṇa	[ɳɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆠	تَ/ta	[tɐ]
𑆡	تھَ/tha	[tʰɐ]
𑆢	دَ/da	[dɐ]
𑆣	دھَ/dha	[dʱɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆤	نَ/na	[nɐ]
𑆥	پَ/pa	[pɐ]
𑆦	پھَ/pha	[pʰɐ]
𑆧	بَ/ba	[bɐ]
𑆨	بھَ/bha	[bʱɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆩	مَ/ma	[mɐ]
𑆪	یَ/ya	[jɐ]
𑆫	رَ/ra	[rɐ] , [ɾɐ], [ɽɐ], [ɾ̪ɐ]
𑆬	لَ/la	[lɐ]
𑆭	ḷa	[ɭɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆮	وَ/va	[ʋɐ]
𑆯	شَ/śa	[ɕɐ]
𑆰	ṣa	[ʂɐ]	ایہ حرفِ صحیح کشمیری بولی وچ استعمال نئيں ہُندا۔
𑆱	ثَ/sa	[sɐ]
𑆲	حَ،ہَ/ha	[ɦɐ]

مشاہیر ادب

• غلام احمد ناز
• غلام احمد مہجور
• رسل میر

باہرلے جوڑ

• [۱]

حوالے

 · پاکستان دیاں بولیاں

پنجابی · انگریزی · اردو · کشمیری · کھوار · گجراتی · پشتو · سندھی · شینا · بلوچی · بلتی · لداخی · براہوی · بروشسکی · ہندکو · کوہستانی · کلاشا · یدغا · وخی · دامیڑی · مداک لشٹی · پھالولا · ڈوماکی · گواربتی · کالامی · توروالی