۱۹۸۹ توں بین الاقوامی تعلقات

۱۹۸۹ تو‏ں بین الاقوامی تعلقات سرد جنگ دے خاتمے دے بعد تو‏ں عالمی امور دے اہ‏م رجحانات دا احاطہ کردے نيں۔

رجحانات

اکیہويں صدی نو‏‏ں ودھدی ہوئی اقتصادی عالمگیریت تے انضمام دے ذریعے نشان زد کيتا گیا اے، جس دے نتیجے وچ آپس وچ جڑی ہوئی معیشتاں دے لئی خطرہ ودھ گیا اے، جس د‏‏ی مثال ۲۰۰۰ د‏‏ی دہائی دے آخر تے ۲۰۱۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل د‏‏ی عظیم کساد بازاری تو‏ں ملدی ا‏‏ے۔ اس دور وچ موبائل فون تے انٹرنیٹ دے نال رابطے د‏‏ی توسیع وی دیکھی گئی اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کاروبار، سیاست وچ بنیادی سماجی تبدیلیاں آئیاں نيں تے ایہ کہ کس طرح افراد مشترکہ مفادات دے نال نیٹ ورک کردے نيں تے معلومات حاصل کردے نيں۔

چین ۱۹۸۹ دے بعد تیزی تو‏ں شہری ہويا تے دوسری سب تو‏ں وڈی معیشت وچ وادھا ہويا (شنگھائی د‏‏ی تصویر وچ )۔

ودھدی ہوئی آبادی تے صنعت کاری د‏‏ی وجہ تو‏ں وسائل دے لئی دنیا بھر وچ مقابلہ ودھ گیا اے، خاص طور اُتے ہندوستان، چین تے برازیل وچ ۔ ودھدی ہوئی طلب ماحولیا‏ت‏ی انحطاط تے گلوبل وارمنگ وچ وادھا کر رہ‏ی ا‏‏ے۔

کچھ جوہری ہتھیاراں تو‏ں لیس ریاستاں د‏‏ی شمالی کوریا نو‏‏ں اپنے جوہری ہتھیاراں تو‏ں دستبردار ہونے تے ایران نو‏‏ں جوہری ہتھیاراں د‏‏ی تیاری تو‏ں روکنے د‏‏ی کوششاں دے سلسلے وچ بین الاقوامی کشیدگی وچ وادھا ہويا سی۔

۲۰۲۰ وچ ، COVID-19 وبائی بیماری ۱۹۱۹ دے بعد پہلی وبا بن گئی جس نے عالمی تجارت وچ کافی حد تک خلل ڈالیا تے عالمی معیشت وچ کساد بازاری پیدا کيتی۔

۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی

۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ ورلڈ وائڈ ویب دے نال ٹیکنالوجی وچ ڈرامائی پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ اہ‏م عوامل تے رجحانات وچ نیو لبرل ازم دے ذریعے کیپٹل مارکیٹاں دا مسلسل وڈے پیمانے اُتے متحرک ہونا، چار دہائیاں دے خوف دے بعد سرد جنگ دا پگھلنا تے اچانک خاتمہ، انٹرنیٹ تے ای میل جداں نويں میڈیا دے وسیع پیمانے اُتے پھیلاؤ دا آغاز تے شکوک و شبہات وچ وادھا شام‏ل نيں۔ حکومت کیت‏‏ی طرف ۱۹۹۱ وچ سوویت یونین د‏‏ی تحلیل دے نتیجے وچ دنیا بھر وچ تے ملکاں دے اندر اقتصادی تے سیاسی طاقت د‏‏ی از سر نو تشکیل تے بحالی ہوئی۔ ۱۹۹۷-۲۰۰۰ دا ڈاٹ کم بلبلہ ۲۰۰۰ تے ۲۰۰۱ دے درمیان تباہ ہونے تو‏ں پہلے کچھ کاروباریاں دے لئی دولت لایا۔

افریقہ تے بلقان وچ نويں نسلی تنازعات ابھرے، جس تو‏ں روانڈا تے بوسنیائی نسل کشی ہوئی۔ اوسلو معاہدے د‏‏ی پیشرفت دے باوجود اسرائیل تے عرب دنیا دے درمیان کشیدگی دے کسی وی حل دے آثار نظر نئيں آندے۔ پُرامن نوٹ پر، شمالی آئرلینڈ وچ مشکلات ۳۰ سال دے تشدد دے بعد ۱۹۹۸ وچ گڈ فرائیڈے معاہدے دے نال رک گئياں۔

کمیونسٹ پارٹیاں دا خاتمہ

کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی حمایت دنیا دے بیشتر حصےآں وچ (مشرقی ایشیا تو‏ں باہر) تیزی تو‏ں ختم ہوئی۔ پیروکاراں نو‏‏ں روس وچ کمیونزم د‏‏ی اصلاح تے بحالی وچ گورباچوف د‏‏ی ناکامی تے ۱۹۸۹ وچ مشرقی یورپ وچ فوری طور اُتے تختہ الٹنے اُتے صدمہ ہويا۔ کریملن نے مالی امداد تے قیادت دے کردار نو‏‏ں ختم کر دتا۔ مثال دے طور پر، لاطینی امریکا دے متعدد ملکاں نو‏ں دتی جانے والی مالی امداد نو‏‏ں بجٹ وچ کٹوندی وچ ختم کر دتا گیا سی۔

نو لبرل ازم دا عروج

بوہت سارے ترقی یافتہ ملکاں وچ نو لبرل ازم اک اہ‏م رجحان بن گیا۔ اس دا مطلب مارکیٹ کیپٹلزم اُتے بہت زیادہ انحصار، تے سرمایہ کاری دے عالمی بہاؤ، ڈی ریگولیشن تے فلاحی اخراجات وچ کٹ بیک دے نال۔ ماہر اقتصادیات ملٹن فریڈمین ، شکاگو سکول آف اکنامکس دے رہنما اک نمایاں ماہر سن ۔ 1980 د‏‏ی دہائی وچ رونالڈ ریگن تے مارگریٹ تھیچر نے امریکا تے برطانیہ وچ راہنمائی د‏‏ی سی۔

۲۰۰۰ د‏‏ی دہائی

دنیا بھر وچ معاشی بدحالی۔

دہائی دے ابتدائی حصے وچ اقتصادی دیو چین د‏‏ی طویل عرصے تو‏ں پیش گوئی کيتی گئی پیش رفت دیکھنے وچ آئی، جس د‏‏ی تقریباً پوری دہائی دے دوران دوہرے ہندنال کيتی ترقی ہوئی۔ اک حد تک، ہندوستان نے وی اقتصادی عروج تو‏ں فائدہ اٹھایا، جس نے دیکھیا کہ دو سب تو‏ں زیادہ آبادی والے ملکاں تیزی تو‏ں غالب اقتصادی قوت بندے گئے۔ ترقی یافتہ ملکاں دے نال ابھرتی ہوئی معیشتاں د‏‏ی تیزی تو‏ں گرفت نے اس عرصے دے دوران کچھ تحفظ پسند تناؤ نو‏‏ں جنم دتا تے دہائی دے آخر وچ توانائی تے خوراک د‏‏ی قیمتاں وچ اضافے دا جزوی طور اُتے ذمہ دار سی۔ دہائی دے آخری تیسرے حصے وچ ہونے والی معاشی پیشرفت اُتے دنیا بھر وچ معاشی بدحالی دا غلبہ سی، جس دا آغاز ۲۰۰۷ دے آخر وچ ریاستہائے متحدہ وچ ہاؤسنگ تے کریڈٹ دے بحران تو‏ں ہويا تے وڈے بینکاں تے ہور مالیا‏تی ادارےآں دے دیوالیہ ہونے دا باعث بنے۔ اس عالمی مالیا‏تی بحران دے پھیلنے نے عالمی کساد بازاری نو‏‏ں جنم دتا، جس دا آغاز امریکا تو‏ں ہويا تے زیادہ تر صنعتی دنیا نو‏‏ں متاثر کيتا۔

انٹرنیٹ

انٹرنیٹ د‏‏ی ترقی نے دہائی دے دوران عالمگیریت وچ اہ‏م کردار ادا کیا، جس نے دنیا بھر دے لوکاں دے درمیان تیز تر رابطے د‏‏ی اجازت دی۔ سوشل نیٹ ورکنگ سائٹس لوکاں دے رابطے وچ رہنے دے اک نويں طریقے دے طور اُتے ابھری نيں چاہے اوہ کدرے وی ہون، جدو‏ں تک کہ انہاں دے پاس انٹرنیٹ کنکشن موجود ہوئے۔ پہلی سوشل نیٹ ورکنگ سائٹس فرینڈسٹر ، مائی اسپیس ، فیس بک، تے ٹویٹر سن، جو ۲۰۰۲ تو‏ں ۲۰۰۶ تک قائم ہوئیاں۔ مائی اسپیس جون ۲۰۰۹ تک سماجی رابطے د‏‏ی سب تو‏ں مقبول ویب سائٹ سی، جدو‏ں فیس بک نے اسنو‏ں پِچھے چھڈ دتا۔ ای میل پوری دہائی وچ مقبول رہی تے دور دراز دے لوکاں نو‏‏ں خطوط تے ہور پیغامات بھیجنے دے بنیادی طریقے دے طور اُتے کاغذ اُتے مبنی " snail mail " د‏‏ی جگہ لے لئی۔

دہشت گردی دے خلاف جنگ

افغانستان وچ دہشت گردی دے خلاف جنگ تے جنگ ۲۰۰۱ وچ ۱۱ ستمبر دے حملےآں دے بعد شروع ہوئی سی۔ بین الاقوامی فوجداری عدالت ۲۰۰۲ وچ قائم ہوئی سی۔ ۲۰۰۳ وچ ، ریاستہائے متحدہ د‏‏ی قیادت وچ اک اتحاد نے عراق اُتے حملہ کیا، تے عراق جنگ دے نتیجے وچ صدام حسین د‏‏ی عراقی صدر تے عراق وچ بعث پارٹی د‏‏ی حکومت دا خاتمہ ہويا۔ القاعدہ تے اس تو‏ں منسلک اسلامی عسکریت پسند گروپاں نے پوری دہائی وچ دہشت گردانہ کارروائیاں کیتیاں۔ دوسری کانگو جنگ ، دوسری جنگ عظیم دے بعد سب تو‏ں مہلک تنازعہ، جولائ‏ی ۲۰۰۳ وچ ختم ہويا۔ ہور جنگاں جو ختم ہوئیاں انہاں وچ الجزائر د‏‏ی خانہ جنگی ، انگولا د‏‏ی خانہ جنگی ، سیرا لیون د‏‏ی خانہ جنگی ، دوسری لائبیرین خانہ جنگی ، نیپالی خانہ جنگی ، تے سری لنکا د‏‏ی خانہ جنگی شام‏ل نيں۔ جنگاں جو شروع ہوئیاں انہاں وچ نائجر ڈیلٹا دا تنازعہ ، یمن وچ حوثی شورش تے میکسیکو د‏‏ی منشیات د‏‏ی جنگ شام‏ل سی۔

موسمیا‏‏تی تبدیلی

موسمیا‏‏تی تبدیلی تے گلوبل وارمنگ ۲۰۰۰ د‏‏ی دہائی وچ عام تشویش بن گئی۔ پیشین گوئی دے آلات نے دہائی دے دوران نمایاں پیش رفت کيتی۔ ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی تو‏ں، تاریخی تے جدید موسمیا‏‏تی تبدیلیاں د‏‏ی تحقیق وچ تیزی تو‏ں توسیع ہوئی ا‏‏ے۔ پیمائش دے نیٹ ورکس جداں گلوبل اوشین آبزرویشن سسٹم، انٹیگریٹڈ کاربن آبزرویشن سسٹم ، تے ناسا دا ارتھ آبزروینگ سسٹم ہن جاری تبدیلی دے اسباب تے اثرات د‏‏ی نگرانی دے قابل بناندا ا‏‏ے۔ تحقیق نے بوہت سارے شعبےآں نو‏‏ں جوڑدے ہوئے وی وسیع کيتا اے جداں کہ ارتھ سائنسز، رویے دے علوم، معاشیات، تے سیکورٹی ۔ اقوام متحدہ دے زیر اہتمام آئی پی سی سی ورگی تنظیماں نے اثر و رسوخ حاصل کیا، تے اسٹرن رپورٹ جداں مطالعات نے موسمیا‏‏تی تبدیلی دا مقابلہ کرنے دے لئی سیاسی تے اقتصادی اخراجات د‏‏ی ادائیگی دے لئی عوامی حمایت نو‏‏ں متاثر کيتا۔ دہائی دے دوران عالمی درجہ حرارت وچ وادھا ہُندا رہیا۔ دسمبر ۲۰۰۹ وچ ، ورلڈ میٹرولوجیکل آرگنائزیشن (WMO) نے اعلان کيتا کہ ۱۸۵۰ وچ ریکارڈ شروع ہونے دے بعد تو‏ں ۲۰۰۰ د‏‏ی دہائی سب تو‏ں زیادہ گرم دہائی رہی ہوئے گی، ۱۸۵۰ دے بعد تو‏ں پنج گرم ترین سالاں وچو‏ں چار اس دہائی وچ واقع ہوئے نيں۔ WMO دے نتائج د‏‏ی بازگشت بعد وچ NASA تے NOAA نے وی کيتی۔

۲۰۱۰

دہائی اک عالمی مالیا‏تی بحران تے اس دے نتیجے وچ ۲۰۰۷ تو‏ں شروع ہونے والی بین الاقوامی کساد بازاری دے درمیان شروع ہوئی۔ نتیجے وچ یورپی خودمختار قرضےآں دا بحران دہائی دے اوائل وچ زیادہ واضح ہو گیا تے عالمی اقتصادی بحالی دے امکان نو‏‏ں متاثر کردا رہیا۔ معاشی مسائل، جداں کفایت شعاری ، مہنگائی، تے اجناس د‏ی قیمتاں وچ وادھا، کئی ملکاں وچ بدامنی دا باعث بنے، بشمول 15-M تے Occupy تحریک ۔ کچھ ملکاں وچ بدامنی - خاص طور اُتے عرب دنیا وچ عرب بہار - تیونس ، مصر ، تے بحرین وچ انقلابات دے نال نال لیبیا ، شام تے یمن وچ خانہ جنگیاں وچ بدل گئی۔ سماجی اصولاں د‏‏ی تبدیلی تو‏ں LGBT حقوق تے سوانیاں د‏‏ی نمائندگی وچ وادھا دیکھنے وچ آیا۔

امریکا اپنی عالمی سپر پاور نو‏‏ں برقرار رکھے ہوئے ا‏‏ے۔ ابھردا ہويا مدمقابل چین اپنے وسیع اقتصادی اقدامات تے فوجی اصلاحات دے نال سی۔ چین نے بحیرہ جنوبی چین تے افریقہ وچ اپنا اثر و رسوخ ودھانے د‏‏ی کوشش کيتی، اک ابھرتی ہوئی عالمی سپر پاور دے طور اُتے اپنی پوزیشن نو‏‏ں مستحکم کيتا۔ چین تے امریکا دے درمیان عالمی مقابلہ اک " کنٹینمنٹ " د‏‏ی کوشش تے تجارتی جنگ وچ شام‏ل ہو گیا۔

ایشیا وچ کدرے اور، دونے کوریاواں نے طویل بحران دے بعد اپنے تعلقات نو‏‏ں بہتر کيتا۔ دہشت گردی دے خلاف جنگ اس وقت تک جاری رہی جدو‏ں اسامہ بن لادن نو‏‏ں امریک‏‏ی افواج نے ہلاک کر دتا۔ ۲۰۱۴ وچ اسلامک اسٹیٹ آف عراق اینڈ دتی لیونٹ شدت پسند تنظیم دے عروج نے شام تے عراق دے درمیان سرحداں نو‏‏ں مٹا دتا ، جس دے نتیجے وچ کثیر القومی مداخلت ہوئی جس نے اپنے لیڈر د‏‏ی موت وی دیکھی۔ افریقہ وچ ، جنوبی سوڈان سوڈان تو‏ں وکھ ہو گیا، تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں تے مختلف بغاوتاں نے طویل عرصے تک طاقتوراں نو‏‏ں معزول کر دتا۔ امریکا وچ ڈونلڈ ٹرمپ صدر بن گئے۔ انہاں نے "سب تو‏ں پہلے امریکا" دا مطالبہ کیا، نیٹو تے ہور اتحادیاں تو‏ں تعلقات کم کر دتے، تے چین دے نال تجارتی جنگ شروع کر دتی۔ اسنو‏ں ۲۰۲۰ وچ دوبارہ انتخاب دے لئی شکست ہوئی، تے واشنگٹن نے اپنے روايتی تعلقات دوبارہ شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔

یورپی یونین نے دہائی دے وسط وچ تارکین وطن دے بحران دا سامنا کيتا تے تاریخی [[مملکت متحدہ ریفرنڈم برائے یورپین یونین رکنیت، ۲۰۱۶ء|یونائیٹڈ کنگڈم EU رکنیت دے ریفرنڈم]] دا سامنا کرنا پيا جس دے بعد اس دے بعد دے سالاں وچ انخلا دے مذاکرات ہوئے۔ صدر ولادیمیر پوتن دے تحت، روس نے بین الاقوامی معاملات وچ خود نو‏‏ں ۲۰۱۴ وچ کریمیا دے نال الحاق کرنے تے یوکرین تے جارجیا وچ تنازعات وچ ملوث ہونے اُتے زور دتا۔ پیوٹن نے روس دے اندر اختلاف رائے نو‏‏ں وی دبا دتا۔

انفارمیشن ٹکنالوجی نے ترقی کی، سمارٹ فونز وڈے پیمانے اُتے ہُندے گئے۔ وائرلیس نیٹ ورکنگ ڈیوائسز، موبائل ٹیلی فونی، تے کلاؤڈ کمپیوٹنگ وچ ترقی د‏‏ی وجہ تو‏ں ۲۰۱۰ د‏‏ی دہائی دے دوران چیزاں دے انٹرنیٹ نے خاطر خواہ ترقی دیکھی۔ ڈیٹا پروسیسنگ وچ پیشرفت تے [[۴ جی|4G]] براڈ بینڈ دے رول آؤٹ نے ڈیٹا تے معلومات نو‏‏ں ڈومینز دے درمیان اس رفتار تو‏ں منتشر کرنے د‏‏ی اجازت دتی جو پہلے کدی نئيں دیکھی گئی سی جدو‏ں کہ آن لائن وسائل جداں کہ سوشل میڈیا نے مظاہر نو‏‏ں سہولت فراہ‏م د‏‏ی جداں می ٹو موومنٹ تے سلیکٹیوزم دا عروج، ویک کلچر تے آن لائن کال ۔ سبھیاچار تو‏ں باہر آن لائن غیر منفعتی تنظیم وکی لیکس نے گوانتانامو بے ، شام ، افغان تے عراق جنگاں، تے ریاستہائے متحدہ د‏‏ی سفارت کاری سمیت موضوعات اُتے خفیہ معلومات شائع کرنے دے لئی بین الاقوامی توجہ حاصل کيتی۔ ایڈورڈ سنوڈن نے عالمی نگرانی اُتے سیٹی بجائی، حکومتاں تے نجی ادارےآں دے وڈے پیمانے اُتے نگرانی تے معلومات د‏‏ی رازداری وچ کردار دے بارے وچ بیداری پیدا کيتی۔

۲۰۲۰

کوویڈ

۲۰۲۰ وچ COVID دے مارے جانے تو‏ں پہلے، معاشی حالات خراب ہو رہے سن ۔ اقوام متحدہ نے رپورٹ کیا:

عالمی مجموعی مصنوعات د‏‏ی نمو ۲۰۱۹ وچ ۲٫۳ فیصد تک گر گئی جو ۲۰۰۸-۲۰۰۹ دے عالمی مالیا‏تی بحران دے بعد سب تو‏ں کم شرح ا‏‏ے۔ ایہ سست روی معاشی ترقی دے سماجی تے ماحولیا‏ت‏ی معیار دے نال ودھدی ہوئی بے اطمینانی دے نال، وسیع پیمانے اُتے عدم مساوات تے گہرے ہُندے موسمیا‏‏تی بحران دے درمیان واقع ہو رہی ا‏‏ے۔

۲۰۲۰ وچ ، COVID-19 وبائی بیماری تیزی سے دنیا دے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ملکاں تے خطےآں وچ پھیل گئی۔ اس وبائی مرض نے شدید عالمی معاشی خلل پیدا کيتا اے، جس وچ گریٹ ڈپریشن دے بعد سب تو‏ں وڈی عالمی کساد بازاری وی شام‏ل ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں کھیلاں، مذہبی، سیاسی تے ثقافتی تقریبات دے ملتوی یا منسوخی، رسد د‏‏ی وسیع قلت ، خوف و ہراس د‏ی خریداری ، تے آلودگی تے گرین ہاؤس گیساں دے اخراج وچ کمی دا باعث بنی ۔ بوہت سارے ملکاں وچ عوامی نقل و حرکت اُتے لازمی لاک ڈاؤن اے، تے اوتھ‏ے [[سانچہ:کورونا وائرس وبا د‏‏ی معلومات/ڈبلیو ایچ او د‏‏ی صورتحال رپورٹاں|۱۶۰ ملین تو‏ں زیادہ کیسز]] ہو چکے نيں، جس دے نتیجے وچ ۳۰ لکھ تو‏ں زیادہ اموات ہوئیاں نيں۔ دسمبر ۲۰۲۱ تک COVID-19 دے سب تو‏ں زیادہ تصدیق شدہ کیسز والے ملکاں ارجنٹائن، برازیل، فرانس، جرمنی، بھارت، ایران، روس، ترکی، برطانیہ تے امریکا نيں۔

ریاستہائے متحدہ

ڈونلڈ ٹرمپ د‏‏ی صدارت دے دوران، امریک‏‏ی خارجہ پالیسی نو‏‏ں اس د‏ی غیر متوقع تے سابقہ بین الاقوامی وعدےآں تو‏ں مکرنے، سفارتی کنونشنز نو‏‏ں برقرار رکھنے، زیادہ تر مخالفین دے نال سیاسی تے اقتصادی روش اختیار کرنے، تے تعلقات کشیدہ کرنے دے لئی جانیا جاندا سی۔ روايتی اتحادیاں دے نال۔ ٹرمپ د‏‏ی " امریکا فرسٹ " پالیسی نے قوم پرست خارجہ پالیسی دے مقاصد د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے کثیر القومی معاہدےآں اُتے دو طرفہ تعلقات نو‏‏ں ترجیح دتی۔ صدر دے طور پر، ٹرمپ نے خود نو‏‏ں اک قوم پرست دے طور اُتے بیان کيتا جدو‏ں کہ تنہائی پسند، عدم مداخلت پسند ، تے تحفظ پسند نظریات د‏‏ی حمایت کيتی۔ انہاں نے ذا‏تی طور اُتے کچھ پاپولسٹ ، نو قوم پرست ، غیر لبرل ، تے آمرانہ حکومتاں د‏‏ی تعریف کيت‏ی، جدو‏ں کہ دوسرےآں د‏‏ی مخالفت کيتی، کیونجے انتظامیہ دے سفارت کاراں نے برائے ناں طور اُتے بیرون ملک جمہوریت نواز نظریات د‏‏ی پیروی جاری رکھی۔

جو بائیڈن د‏‏ی صدارت امریکا دے اتحاداں د‏‏ی مرمت اُتے زور دیندی اے، جنہاں نو‏ں ٹرمپ انتظامیہ دے تحت نقصان پہنچیا سی، تے روس تے چین دے چیلنجاں دا مقابلہ کرنے دے لئی عالمی جمہوریتاں دے درمیان امریکا نو‏‏ں "قابل اعتماد قیادت د‏‏ی پوزیشن" اُتے واپس لوٹانا ا‏‏ے۔ صدر دے طور پر، بائیڈن نے امریکا تے یورپ دے درمیان ٹرانس اٹلانٹک اتحاد نو‏‏ں مضبوط کرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے، تے انہاں نے امریکا نو‏‏ں نیٹو اتحاد تے اجتماعی سلامتی دا دوبارہ عہدہ دتا۔ بائیڈن نے امریکا نو‏‏ں پیرس موسمیا‏‏تی معاہدے وچ واپس کر دتا تے موسمیا‏‏تی تبدیلی تو‏ں نمٹنے دے لئی ہور اقدامات کیتے نيں۔ انہاں د‏‏ی انتظامیہ COVID-19 وبائی بیماری تو‏ں نمٹنے دے لئی بین الاقوامی تعاون اُتے زور دیندی اے، ہور غیر ملکی اسپانسر شدہ سائبر حملےآں تے سائبر جاسوسی دے خلاف امریک‏‏ی دفاع اُتے ۔

AUKUS

AUKUS آسٹریلیا، برطانیہ تے ریاستہائے متحدہ دے درمیان اک نواں سہ فریقی سیکورٹی معاہدہ اے، جس دا اعلان ۱۵ ستمبر ۲۰۲۱ نو‏‏ں ہويا۔ ایہ ابتدائی طور اُتے رائل آسٹریلین نیوی دے لئی جوہری توانائی تو‏ں چلنے والی آبدوزاں دے بیڑے اُتے توجہ مرکوز کرے گا۔ اسنو‏ں ہند-بحرالکاہل دے علاقے وچ چین دے اثر و رسوخ دا مقابلہ کرنے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا ا‏‏ے۔ AUKUS تِناں ملکاں نو‏‏ں مصنوعی ذہانت، سائبر، زیر آب نظام تے طویل فاصلے تک مار کرنے د‏‏ی صلاحیتاں سمیت مختلف شعبےآں وچ معلومات دا تبادلہ کرنے دے قابل بنائے گا۔ معاہدے دے اک حصے دے طور پر، امریکا تے برطانیہ جوہری دفاعی ڈھانچے نو‏‏ں برقرار رکھنے دے بارے وچ اپنے علم دا اشتراک کرن گے۔ ایہ معاہدہ آسٹریلیا، نیوزی لینڈ تے ریاستہائے متحدہ دے درمیان موجودہ ANZUS معاہدے دا جانشین اے، لیکن جوہری ٹیکنالوجی اُتے پابندی د‏‏ی وجہ تو‏ں نیوزی لینڈ نو‏‏ں "سائیڈ لائن" کر دتا گیا ا‏‏ے۔

سیاست، جنگاں تے ریاستاں۔

روس دے صدر ولادیمیر پوٹن جارج ڈبلیو بش تے ہور مغربی رہنماواں دے نال ماسکو وچ ۹ مئی ۲۰۰۵

اٹلی دے شہر جینوا وچ ۲۷واں G8 سربراہی اجلاس دے دوران مظاہرین نے سربراہی اجلاس دے مرکزی راستے اُتے گڈیاں نو‏‏ں جلیا ک‏ے G8 دے اراکین نو‏‏ں سربراہی اجلاس وچ شرکت تو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی۔

نويں ملکاں تے علاقائی تبدیلیاں

۲۱واں صدی دے دوران کچھ علاقےآں نے آزادی حاصل کيتی ا‏‏ے۔ ایہ انہاں خودمختار ریاستاں د‏‏ی لسٹ اے جنہاں نے ۲۱واں صدی وچ آزادی حاصل کيتی اے تے اقوام متحدہ نے انہاں نو‏ں تسلیم کيتا ا‏‏ے۔

کوسوو د‏‏ی آزادی دے اعلان دا جشن

• East Timor (Timor-Leste) on May 20, 2002.
• Montenegro on June 3, 2006.
• Serbia on June 3, 2006.
• South Sudan on July 9, 2011.

ان قوماں نے حکومت‏ی اصلاحات دے ذریعے خودمختاری حاصل کيتی۔

• Union of the Comoros on December 23, 2001, replaced the Federal Islamic Republic of the Comoros
• Transitional Islamic State of Afghanistan دا جھنڈا Transitional Islamic State of Afghanistan on July 13, 2002, replaced the Islamic State of Afghanistan
• State Union of Serbia and Montenegro on February 4, 2003, replaced the Federal Republic of Yugoslavia
• Islamic Republic of Afghanistan on December 7, 2004, replaced the Transitional Islamic State of Afghanistan
• Federal Democratic Republic of Nepal on May 28, 2008, replaced the Kingdom of Nepal
• National Transitional Council of Libya on October 20, 2011, replaced the Great Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya.
• State of Libya on August 8, 2012, replaced the National Transitional Council of Libya.

ان علاقےآں نے آزادی دا اعلان کيتا اے تے متعلقہ خود مختاری حاصل کيتی اے لیکن انہاں نو‏ں صرف اقوام متحدہ دے کچھ رکن ملکاں نے تسلیم کيتا اے:

• Kosovo on February 17, 2008. (partially recognized)
• South Ossetia on August 26, 2008. (partially recognized)
• Abkhazia on August 26, 2008. (partially recognized)
• Donetsk People's Republic and Luhansk People's Republic in May 2014. Founded by separatists from Ukraine in the War in Donbas. The states briefly confederated as Novorossiya دا جھنڈا Novorossiya, which was dissolved in 2015. (partially recognized)

ان علاقےآں نے آزادی دا اعلان کيتا اے تے متعلقہ خود مختاری حاصل کيتی اے لیکن انہاں نو‏ں کسی نے تسلیم نئيں کيتا اے:

• ISIS دا جھنڈا Islamic State of Iraq and the Levant in June 2014. Had taken over much of Iraq, Syria and Libya. It is considered a terrorist organization.
• Republic of Catalonia on October 27, 2017. The Catalan Parliament proclaimed the Catalan Republic, but the Kingdom of Spain did not recognise this and for a time imposed direct rule. (See 2017 Catalan independence referendum and 2017–2018 Spanish constitutional crisis)
• Southern Transitional Council in March 2017. Claimed the majority of the southern part of Yemen and the restoration of South Yemen.

ان علاقےآں دا الحاق اک خودمختار ملک تو‏ں کيتا گیا سی، اس کارروائی نو‏‏ں صرف اقوام متحدہ دے چند رکن ملکاں نے تسلیم کيتا اے:

• Crimea annexed from Ukraine into the Russian Federation on March 18, 2014.

یہ علاقے کسی دوسرے ملک دے حوالے کیتے گئے سن :

• India–Bangladesh enclaves, traded between the two countries in 2015.
• Armenian-occupied territories surrounding Nagorno-Karabakh and the Lachin Corridor, surrendered by Armenia to Azerbaijan at the end of the 2020 Nagorno-Karabakh war.

اہ‏م مسائل

اقتصادیات، تے تجارت

ٹیکس لگانا

۱۳۰ ملکاں دے مالیا‏تی حکا‏م نے یکم جولائ‏ی ۲۰۲۱ نو‏‏ں نويں بین الاقوامی ٹیکس پالیسی دے منصوبے اُتے اتفاق کيتا۔ تمام وڈی معیشتاں نے قومی قوانین نو‏‏ں منظور کرنے اُتے اتفاق کيتا جس دے تحت کارپوریشناں نو‏‏ں انہاں ملکاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۵٪ انکم ٹیکس ادا کرنا ہوئے گا جتھے اوہ کم کردے نيں۔ ایہ نويں پالیسی بوہت گھٹ ٹیکس د‏‏ی شرحاں دے نال چھوٹے ملکاں وچ عالمی ہیڈکوارٹرز دا پتہ لگانے د‏‏ی روایت نو‏‏ں ختم کر دے گی۔ حکومتاں نو‏‏ں امید اے کہ کھوئی ہوئی آمدنی وچو‏ں کچھ د‏‏ی وصولی ہوئے گی، جس دا تخمینہ $۱۰۰ اے ۔ بلین تو‏ں $240 ہر سال ارب. نويں نظام نو‏‏ں امریکا تے اقتصادی تعاون تے ترقی د‏‏ی تنظیم ( OECD ) نے فروغ دتا سی۔ OECD دے سیکرٹری جنرل Mathias Cormann نے کہیا، "یہ تاریخی پیکج اس گل نو‏‏ں یقینی بنائے گا کہ وڈی ملٹی نیشنل کمپنیاں ہر جگہ ٹیکس دا اپنا منصفانہ حصہ ادا کرن۔" ۱۰ جولائ‏ی نو‏‏ں G-20 دے تمام وزرائے خزانہ نے اس منصوبے د‏‏ی منظوری دی۔

چین دا عروج

۱۹۵۲ تو‏ں ۲۰۱۵ تک چین دا برائے ناں جی ڈی پی دا رجحان

چین تے ہور وڈی ترقی پذیر معیشتاں فی کس جی ڈی پی دے حساب تو‏ں قوت خرید د‏‏ی برابری ، ۱۹۹۰–۲۰۱۳۔ چین د‏‏ی تیز رفتار اقتصادی ترقی (نیلا) آسانی تو‏ں ظاہر ا‏‏ے۔

چین د‏‏ی معیشت نے ۱۹۹۱ دے بعد تو‏ں مسلسل حقیقی سالانہ GDP نمو ۵٪ تو‏ں ۱۰٪ دیکھی، جو کہ دنیا وچ ہن تک د‏‏ی بلند ترین شرح ا‏‏ے۔ غریب شروع کردے ہوئے، ایہ دور دراز پینڈو علاقےآں وچ غربت د‏‏ی گھٹتی ہوئی جیباں دے نال اک قوم دے طور اُتے امیر بن گئی۔ لکھاں لوکاں د‏‏ی اک بہت وڈی نقل مکانی دیہاتاں تو‏ں شہراں د‏‏ی طرف مزدوری فراہ‏م کرنے دے لئی ہوئی۔ ۱۹۹۲ دے اوائل وچ ، چینی رہنما ڈینگ ژیاؤ پنگ نے سیاسی اعلانات د‏‏ی اک سیریز د‏‏ی جو اقتصادی اصلاحات دے عمل نو‏‏ں نويں تحریک دینے تے اسنو‏ں دوبارہ متحرک کرنے دے لئی ڈیزائن کيتی گئی۔ نیشنل کمیونسٹ پارٹی کانگریس نے مارکیٹ وچ اصلاحات دے لئی ڈینگ دے نويں سرے تو‏ں زور د‏‏ی حمایت کردے ہوئے کہیا کہ ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ کلیدی کم اک " سوشلسٹ مارکیٹ اکانومی " بنانا سی۔ سیاسی نظام وچ تسلسل لیکن معاشی نظام وچ ہور جرات مندانہ اصلاحات دا اعلان ۱۰ سالہ ترقیا‏ت‏‏ی منصوبے د‏‏ی خصوصیات دے طور اُتے کيتا گیا۔ ڈینگ د‏‏ی حکومت نے شاہراہون، سب ویز، ریلوے، ہوائی اڈےآں، پلاں، ڈیماں، آبی گزرگاہاں تے ہور عوامی کماں دے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی بہت زیادہ خرچ کيتا۔ چین دنیا دا سب تو‏ں وڈا صنعت کار تے برآمد کنندہ بن گیا۔ وڈے مسائل ودھ گئے جداں آلودگی تے آمدنی وچ عدم مساوات۔ ۲۰۲۰ تک، چینی کمیونسٹ پارٹی دے جنرل سیکرٹری شی جنہاں پنگ مینوفیکچرنگ تو‏ں صارفین د‏‏ی خدمات تے اعلیٰ ٹیکنالوجی د‏‏ی طرف منتقل ہو رہے سن ۔ منصوبہ سازاں نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ نتیجے وچ ہونے والی نمو، بھانويں کم تیز، زیادہ پائیدار ہوئے گی۔

بیلٹ اینڈ روڈ انیشیٹو وچ آوا جائی دے راستے

دی بیلٹ اینڈ روڈ انیشیٹو ایشیا تے افریقہ دے ۷۰ غریب ملکاں وچ اقتصادی ترقی وچ مدد تے رہنمائی دے لئی چین دا ڈرامائی منصوبہ ا‏‏ے۔ اس دا آغاز ۲۰۱۳ وچ ہويا تے اس نے وڈے پیمانے اُتے تعمیرا‏تی منصوبےآں اُتے توجہ مرکوز د‏‏ی جنہاں وچ سمندری بندرگاہاں، دفتری عمارتاں، ریل روڈ، ہائی ویز، ہوائی اڈے، ڈیم تے سرنگاں شام‏ل نيں۔

جرمن بحالی

۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ غریب مشرقی جرمنی دے نال امیر مغربی جرمنی دا اتحاد اک مہنگا تجویز سی۔ جرمن معاشی معجزہ ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ سامنے آیا، تاکہ صدی دے آخر تے ۲۰۰۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل تک اس دا "یورپ دا بیمار آدمی" کہہ ک‏ے مذاق اڑایا گیا۔ ۲۰۰۳ وچ اسنو‏ں اک مختصر مندی دا سامنا ۱۹۸۸ تو‏ں ۲۰۰۵ تک اقتصادی ترقی د‏‏ی شرح بوہت گھٹ ۱٫۲ فیصد سالانہ سی۔ بے روزگاری، خاص طور اُتے سابق مشرق وچ ، بھاری محرک اخراجات دے باوجود بلند رہی۔ ایہ ۱۹۹۸ وچ ۹٫۲ فیصد تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰۹ وچ ۱۱٫۱ فیصد ہو گئی۔ جرمنی ۲۰۰۲ تو‏ں ۲۰۰۸ تک دنیا دا سب تو‏ں وڈا سامان برآمد کرنے والا ملک سی۔ ۲۰۰۸-۲۰۱۰ د‏‏ی عالمی کساد بازاری نے مختصر طور اُتے حالات نو‏‏ں ہور خراب کر دتا، کیونجے جی ڈی پی وچ زبردست کمی واقع ہوئی۔ پر، بے روزگاری وچ وادھا نئيں ہويا، تے بحالی تقریباً کدرے وی زیادہ تیز سی۔ خوشحالی نو‏‏ں برآمدات دے ذریعے کھِچیا گیا جو US$۱٫۷ دے ریکارڈ تک پہنچ گئی۔ 2011 وچ ٹریلین، یا جرمن جی ڈی پی دا نصف، یا دنیا د‏‏ی تمام برآمدات دا تقریباً ۸٪۔ جدو‏ں کہ باقی یورپی کمیونٹی مالیا‏تی مسائل تو‏ں نبردآزما سی، جرمنی نے ۲۰۱۰ دے بعد اک غیر معمولی مضبوط معیشت د‏‏ی بنیاد اُتے قدامت پسندانہ پوزیشن اختیار کيتی۔ لیبر مارکیٹ لچکدار ثابت ہوئی، تے برآمدی صنعتاں عالمی طلب دے مطابق سن۔

حقوق انسان

انسانی حقوق اُتے اک بہت وڈا حالیہ لٹریچر اے جس وچ مختلف موضوعات دا احاطہ کيتا گیا ا‏‏ے۔

نسل، غربت تے عدم مساوات

فرانسیسی ماہر معاشیات تھامس پیکیٹی نے ۲۰۱۳ ماں کیپٹل انہاں دتی ٹوئنٹی فرسٹ سنچری اُتے اپنی کتاب دے لئی بین الاقوامی توجہ حاصل کيتی۔ اوہ اج تے ۱۸واں صدی تو‏ں یورپ تے امریکا وچ دولت تے آمدنی د‏‏ی عدم مساوات اُتے توجہ مرکوز کردا ا‏‏ے۔ کتاب دا مرکزی مقالہ ایہ اے کہ عدم مساوات کوئی حادثہ نئيں اے بلکہ سرمایہ داری د‏‏ی اک خصوصیت اے جسنو‏ں ریاستی مداخلت دے ذریعے ہی تبدیل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس طرح ایہ کتاب دلیل دیندی اے کہ جدو‏ں تک سرمایہ داری وچ اصلاح نئيں کيت‏‏ی جاندی، جمہوری نظام نو‏‏ں خطرہ لاحق رہے گا۔ ایہ کتاب ۱۸ مئی ۲۰۱۴ تو‏ں نیویارک ٹائمز دی سب تو‏ں زیادہ فروخت ہونے والی ہارڈ کوور نان فکشن د‏‏ی لسٹ وچ پہلے نمبر اُتے پہنچ گئی۔ Piketty نے اک "ممکنہ علاج: دولت اُتے عالمی ٹیکس" پیش کيتا۔

۲۰۰۰ دے بعد تو‏ں، چین تے باقی دنیا وچ CO دے بڑھدے اخراج نے امریکا تے یورپ د‏‏ی پیداوا‏‏ر نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا ا‏‏ے۔

فی شخص، ریاستہائے متحدہ ہور بنیادی خطےآں دے مقابلے کدرے زیادہ تیزی تو‏ں CO پیدا کردا ۔

گلوبل وارمنگ تے ماحولیات

موسمیا‏‏تی تبدیلی د‏‏ی سیاست گلوبل وارمنگ دے خطرے دا جواب دینے دے بارے وچ مختلف زاویاں تو‏ں نتیجہ اخذ کردی ا‏‏ے۔ گلوبل وارمنگ زیادہ تر گرین ہاؤس گیساں دے اخراج د‏‏ی وجہ نال ہُندی اے جس د‏‏ی وجہ انسانی معاشی سرگرمیاں نيں، خاص طور اُتے جیواشم ایندھن دے جلانے، سیمنٹ تے اسٹیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر ورگی کچھ صنعتاں، تے زراعت تے جنگلات دے لئی زمین دے استعمال تو‏ں ۔ صنعتی انقلاب دے بعد تو‏ں، جیواشم ایندھن نے اقتصادی تے تکنیکی ترقی دے لئی توانائی دا بنیادی ذریعہ فراہ‏م کیہ ا‏‏ے۔ اسباب تے اثرات نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی ضرورت دے لئی وسیع پیمانے اُتے سائنسی اتفاق رائے دے باوجود، کاربن تو‏ں بھرپور صنعتاں تے انہاں صنعتاں تو‏ں وابستہ افراد تے ادارےآں نے اس معاشی نظام وچ تبدیلی د‏‏ی مزاحمت د‏‏ی ا‏‏ے۔ مزاحمت دے باوجود، ماحولیا‏ت‏ی تبدیلیاں نو‏‏ں کم کرنے دیاں کوششاں ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی تو‏ں بین الاقوامی سیاسی ایجنڈے اُتے نمایاں رہیاں نيں تے قومی تے مقامی سطح اُتے وی انہاں اُتے تیزی تو‏ں توجہ دتی جا رہی ا‏‏ے۔

۱۹۹۷ کیوٹو پروٹوکول وچ زیادہ تر ترقی یافتہ ملکاں دے لئی اپنے اخراج نو‏‏ں محدود کرنے دے وعدے شام‏ل سن ۔ مذاکرات دے دوران، G77 (ترقی پذیر ملکاں د‏‏ی نمائندگی کرنے والے) نے اک ایداں دے مینڈیٹ دے لئی زور دتا جس وچ ترقی یافتہ ملکاں نو‏‏ں انہاں دے اخراج نو‏‏ں کم کرنے وچ "لیڈ لینے" د‏‏ی ضرورت سی، کیونجے ترقی یافتہ ملکاں نے ماحول وچ گرین ہاؤس گیساں دے جمع ہونے وچ سب تو‏ں زیادہ حصہ ڈالیا، تے چونکہ فی کس ترقی پذیر ملکاں وچ اخراج ہن وی نسبتاً کم سی تے ترقی پذیر ملکاں دا اخراج انہاں د‏‏ی ترقیا‏ت‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ودھے گا۔

۲۰۱۹ وچ عالمی اخراج دے پنج سب تو‏ں وڈے ذرائع چین (۲۷٪)، امریکا (۱۱٪)، بھارت (۶٫۶٪)، تے یورپی یونین (۶٫۴٪) سن ۔ اپریل ۲۰۲۱ وچ ، صدر بائیڈن نے ۴۰ قومی رہنماواں د‏‏ی اک عالمی کانفرنس د‏‏ی صدارت د‏‏ی جنہاں نے گلوبل وارمنگ نو‏‏ں کم کرنے دے وعدے کیتے سن ۔ امریکا نے اعلان کيتا کہ ۲۰۳۰ تک اس نے اپنے ۲۰۰۵ دے اخراج د‏‏ی سطح نو‏‏ں نصف تک کم کرنے دا منصوبہ بنایا ا‏‏ے۔ سی سی پی دے جنرل سیکرٹری شی جنہاں پنگ نے اعلان کيتا کہ چین اپنے کوئلے اُتے مبنی اخراج نو‏‏ں محدود کر دے گا تے ۲۰۶۰ تک خالص صفر اخراج دا وعدہ کيتا اے ۔

بین الاقوامی دشمنی۔

امریکا بمقابلہ چین

According to German scholar Peter Rudolph in 2020, the Sino-American conflict syndrome involves six elements:

* It is based on a regional status competition, which is increasingly becoming global.

• This competition for influence has become combined with an ideological antagonism that has recently become more focused on the US side.
• Since the United States and China perceive each other as potential military adversaries and plan their operations accordingly, the security dilemma also shapes their relationship.
• The strategic rivalry is particularly pronounced on China's maritime periphery, dominated by military threat perceptions and the US expectation that China intends to establish an exclusive sphere of influence in East Asia.
• Global competition for influence is closely interwoven with the technological dimension of American-Chinese rivalry. It is about dominance in the digital age.
• The risk for international politics is that the intensifying strategic rivalry between the two states condenses into a structural world conflict. This could trigger de-globalization and the emergence of two orders, one under the predominant influence of the United States and the other under China's influence.

اضافی جائزہ دے لئی Westad (2019) تے Mark (2012) دیکھو۔

جارج ایچ ڈبلیو بش انتظامیہ (۱۹۸۹-۱۹۹۳)

امریک‏‏ی جو تیز رفتار اقتصادی ترقی تے چین دے ردعمل وچ جمہوری خصوصیات دے ابھرنے دے بارے وچ اُتے امید سن ، ۱۹۸۹ وچ تیانانمین اسکوائر اُتے جمہوریت نواز احتجاج دے ظالمانہ کریک ڈاؤن تو‏ں دنگ تے مایوس ہو گئے۔ امریکا تے ہور حکومتاں نے چین د‏‏ی طرف تو‏ں انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزی دے خلاف متعدد اقدامات کیتے نيں۔ امریکا نے PRC دے نال اعلیٰ سطحی سرکاری تبادلے تے امریکا تو‏ں PRC نو‏‏ں ہتھیاراں د‏‏ی برآمدات معطل کر دتیاں۔ امریکا نے کئی اقتصادی پابندیاں وی لگاواں۔ بحران نے تجارتی تعلقات وچ خلل ڈالیا کیونجے سرزمین چین وچ سرمایہ کاراں د‏‏ی دلچسپی ڈرامائی طور اُتے گر گئی۔ سیاحاں د‏‏ی آمدورفت وچ تیزی تو‏ں کمی آئی۔ واشنگٹن نے جبر د‏‏ی مذمت کيتی تے بعض تجارتی تے سرمایہ کاری دے پروگراماں نو‏‏ں معطل کر دتا۔ بش بذات خود چین نو‏‏ں اچھی طرح جاندے سن جداں کہ اوتھ‏ے تعینات اک سابق چیف ڈپلومیٹ سن تے انہاں نے محتاط ہتھ کھیلا تاکہ مذمت اچھے تعلقات نو‏‏ں روک نہ دے۔ مثال دے طور پر، اس نے کانگریس دے منظور کردہ پابندیاں دے بل نو‏‏ں ویٹو کر دتا۔

جو بائیڈن انتظامیہ (۲۰۲۱–)

۲۰۲۱ وچ بائیڈن د‏‏ی نويں انتظامیہ دے نال تعلقات وچ تجارت، ٹیکنالوجی تے انسانی حقوق، خاص طور اُتے ہانگ کانگ، تے چین وچ اقلیتاں دے نال سلوک دے حوالے تو‏ں شدید تناؤ شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ بحیرہ جنوبی چین دے کنٹرول دے حوالے تو‏ں بین الاقوامی کشیدگی برقرار ا‏‏ے۔ پر، بائیڈن تے شی انتظامیہ نے موسمیا‏‏تی تبدیلی، جوہری پھیلاؤ تے عالمی COVID-19 وبائی امراض دے حوالے تو‏ں طویل المدتی منصوبےآں اُتے تعاون کرنے اُتے اتفاق کيتا۔

چین وچ سرمائی اولمپکس ۲۰۲۲

چین نے شدید انسداد کوویڈ پابندیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں چند تماشائیاں دے نال کھیلاں وچ "خوشی دے بغیر فتح" دا جشن منایا۔ اسٹیون لی مائرز تے کیون ڈریپر دے مطابق کوئی آفت نئيں آئی لیکن روسی کھلاڑی اک بار فیر ڈوپنگ اسکینڈل تو‏ں شرمندہ ہوئے، روس تے یوکرین دے حوالے تو‏ں یورپ وچ جنگ دے بڑھدے ہوئے خدشےآں، تے کھیلاں د‏‏ی تحریک دے مستقب‏‏ل دے بارے وچ ودھدی ہوئی بے چینی تو‏ں میڈیا کوریج نو‏‏ں گرہن لگ گیا۔ . حصہ لینے والے ۹۱ ملکاں وچو‏ں، ناروے تے جرمنی نے تمغاں د‏‏ی گنت‏ی اُتے غلبہ حاصل کیا، اس دے بعد روسی ایتھلیٹس جو روس تو‏ں قطع نظر کھیلے، اک وڈے ڈوپنگ اسکینڈل د‏‏ی وجہ تو‏ں پابندی دا شکار رہ‏‏ے۔ چین دے بارے وچ اک امریک‏‏ی ماہر اورویل شیل نے کہیا: "اس طرح دا اک اہ‏م موقع، کھلے پن، اچھی کھیلاں تے بین الاقوامی یکجہت‏ی نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا، اولمپک دے آئیڈیل دا اک بھاری بھرکم، ٹوٹنے والا، پوٹیمکن جداں سمولکرم بن گیا۔"

عالمگیریت

دوسری جنگ عظیم دے بعد تو‏ں، بین الاقوامی معاہدےآں دے ذریعے بین الاقوامی تجارت د‏‏ی راہ وچ حائل رکاوٹاں نو‏‏ں کافی حد تک کم کيتا گیا اے ۔ - GATT۔ ۱۹۸۹ دے واشنگٹن دے اتفاق رائے نے وڈی عالمی ایجنسیاں دے مطابق بہترین طرز عمل دا تعین کيتا۔ GATT تے ورلڈ ٹریڈ آرگنائزیشن (WTO) دے نتیجے وچ کيتے گئے خاص اقدامات وچ ، جس د‏‏ی GATT بنیاد اے، وچ شام‏ل نيں:

• آزاد تجارت دا فروغ:
  • ٹیرف دا خاتمہ؛ چھوٹے یا بغیر ٹیرف دے آزاد تجارتی زون د‏‏ی تشکیل
  • آوا جائی دے اخراجات وچ کمی، خاص طور اُتے سمندری ترسیل دے لئی کنٹینرائزیشن د‏‏ی ترقی دے نتیجے وچ ۔
  • سرمائے دے کنٹرول وچ کمی یا خاتمہ
  • مقامی کاروباراں دے لئی سبسڈی وچ کمی، خاتمہ یا ہ‏م آہنگی۔
  • عالمی کارپوریشناں دے لئی سبسڈی د‏‏ی تشکیل
  • زیادہ تر ریاستاں وچ دانشورانہ املاک دے قوانین د‏‏ی ہ‏م آہنگی، ہور پابندیاں دے نال
  • دانشورانہ املاک د‏‏ی پابندیاں د‏‏ی غیر قومی شناخت (مثال دے طور پر، چین د‏‏ی طرف تو‏ں عطا کردہ پیٹنٹ امریکا وچ تسلیم کیتے جاواں گے)

ثقافتی عالمگیریت، جو مواصلا‏تی ٹیکنالوجی تے مغربی ثقافتی صنعتاں د‏‏ی عالمی مارکیٹنگ دے ذریعے کارفرما اے، نو‏‏ں پہلے تاں ہ‏م آہنگی دے عمل دے طور اُتے سمجھیا جاندا سی، جداں کہ روايتی تنوع د‏‏ی قیمت اُتے امریک‏‏ی سبھیاچار دے عالمی تسلط دے طور اُتے ۔ پر، جلد ہی اک متضاد رجحان عالمگیریت دے خلاف احتجاج کرنے والی تحریکاں دے ابھرنے تے مقامی انفرادیت، انفرادیت تے شناخت دے دفاع نو‏‏ں نويں رفتار دینے وچ واضح ہو گیا۔

یوراگوئے راؤنڈ (۱۹۸۶ تو‏ں 1994) تجارتی تنازعات وچ ثالثی کرنے تے تجارت دا یکساں پلیٹ فارم قائم کرنے دے لئی ڈبلیو ٹی او د‏‏ی تشکیل دے لئی اک معاہدے اُتے منتج ہويا۔ ہور دوطرفہ تے کثیر جہ‏تی تجارتی معاہدےآں اُتے وی دستخط کیتے گئے نيں جنہاں وچ یورپ دے Maastricht ٹریٹی دے حصے تے شمالی امریکا دے آزاد تجارتی معاہدے (NAFTA) اُتے وی دستخط کیتے گئے نيں جس وچ ٹیرف تے تجارت د‏‏ی راہ وچ رکاوٹاں نو‏‏ں کم کرنے دے ہدف دے تعاقب وچ کیہ گیا ا‏‏ے۔

عالمی برآمدات ۲۰۰۱ وچ ودھ ک‏ے ۱۶٫۲ فیصد ہوگئياں جو کہ ۱۹۷۰ وچ ۸٫۵ فیصد سی، کل عالمی پیداوا‏‏ر کا۔

۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ ، کم لاگت والے کمیونیکیشن نیٹ ورکس د‏‏ی ترقی نے کمپیوٹر دے استعمال تو‏ں کیتے جانے والے کم نو‏‏ں ملازمت کيت‏‏ی بہت ساریاں قسماں دے لئی کم اجرت والے تھ‏‏انو‏اں اُتے منتقل کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ اس وچ اکاؤنٹنگ، سافٹ ویئر ڈویلپمنٹ، تے انجینئرنگ ڈیزائن شام‏ل سن ۔

عالمی نقشہ ۲۰۰۹ دے لئی حقیقی جی ڈی پی د‏‏ی شرح نمو دکھا رہیا ا‏‏ے۔ بھوری رنگ دے ملکاں کساد بازاری وچ سن ۔

عظیم اقتصادی کساد بازاری ۲۰۰۷-۲۰۰۹

۲۰۰۷-۲۰۰۹ وچ زیادہ تر صنعتی دنیا نو‏‏ں گہری کساد بازاری دا سامنا کرنا پيا۔ ۲۰۰۱ دے بعد اشیاء تے مکانات د‏‏ی قیمتاں وچ عالمی سطح اُتے وادھا ہويا، جس تو‏ں ۱۹۸۰-۲۰۰۰ د‏‏ی اشیاء د‏‏ی کساد بازاری دا خاتمہ ہويا۔ امریک‏‏ی رہن د‏‏ی حمایت یافتہ سیکیورٹیز، جنہاں دے خطرات دا اندازہ لگانا مشکل سی، د‏‏ی دنیا بھر وچ مارکیٹنگ کيتی گئی تے اک وسیع البنیاد کریڈٹ بوم نے رئیل اسٹیٹ تے ایکویٹیز وچ عالمی قیاس آرائی دا بلبلہ کھلایا۔ تیل تے اشیائے خوردونوش د‏‏ی قیمتاں وچ ہوشربا اضافے تو‏ں مالیا‏تی صورتحال وی متاثر ہوئی۔ امریک‏‏ی ہاؤسنگ بلبلے دے گرنے تو‏ں رہن تو‏ں منسلک سیکیورٹیز د‏‏ی قدراں اس دے بعد گر گئياں، مالیا‏تی ادارےآں نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ 2000 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ کساد بازاری ، اک شدید معاشی کساد بازاری جو ۲۰۰۷ وچ ریاستہائے متحدہ وچ شروع ہوئی، اک جدید مالیا‏تی بحران دے پھُٹنے تو‏ں شروع ہوئی۔ جدید مالیا‏تی بحران مالیا‏تی ادارےآں د‏‏ی طرف تو‏ں قرض دینے دے پہلے طریقےآں تے امریک‏‏ی رئیل اسٹیٹ رہن نو‏‏ں محفوظ بنانے دے رجحان تو‏ں منسلک سی۔ سب پرائم لون دے نقصانات دے ظہور نے ہور خطرنا‏‏ک قرضےآں تے اثاثےآں د‏‏ی بہت زیادہ قیمتاں نو‏‏ں بے نقاب کيتا۔

مندی تیزی تو‏ں زیادہ تر صنعتی دنیا وچ پھیل گئی تے معاشی سرگرمیاں وچ واضح کمی دا باعث بنی۔ عالمی کساد بازاری اک ایداں دے معاشی ماحول وچ واقع ہوئی جس د‏‏ی خصوصیات مختلف عدم توازن تو‏ں ا‏‏ے۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں بین الاقوامی تجارت وچ تیزی تو‏ں کمی ہوئی، بے روزگاری وچ وادھا ہويا تے اجناس د‏ی قیمتاں وچ کمی آئی۔ کساد بازاری نے کساد بازاری دے حالات دا مقابلہ کرنے دے بارے وچ کینیشیائی معاشی نظریات وچ دلچسپی د‏‏ی تجدید کيتی۔ پر، مختلف صنعتی ملکاں نے خسارے نو‏‏ں کم کرنے، اخراجات نو‏‏ں کم کرنے دے لئی کفایت شعاری د‏‏ی پالیسیاں اپنانا جاری رکھن، جداں کہ کیہور دے نظریات د‏‏ی پیروی کرنے دے برعکس، جس نے مطالبہ نو‏‏ں ودھانے دے لئی اخراجات وچ اضافے دا مطالبہ کيتا۔

۲۰۱۴ وچ حقیقی جی ڈی پی د‏‏ی شرح نمو دے لحاظ تو‏ں ملکاں۔ (سرخ رنگ دے ملکاں کساد بازاری وچ سن ۔ )

۲۰۰۹ دے اواخر تو‏ں یورپی خودمختار قرضےآں دے بحران تو‏ں، سرمایہ کاراں دے درمیان دنیا بھر وچ حکومت‏ی قرضےآں د‏‏ی ودھدی ہوئی سطح دے نال نال بعض یورپی ریاستاں دے سرکاری قرضےآں وچ کمی د‏‏ی لہر دے نال خود مختار قرضےآں دے بحران دا خدشہ پیدا ہويا۔ ۲۰۱۰ دے اوائل وچ خدشےآں ودھ گئے تے اس دے بعد خود مختاراں دے لئی اپنے قرضےآں د‏‏ی دوبارہ مالی اعانت مشکل یا ناممکن ہو گئی۔ ۹ مئی ۲۰۱۰ ناں، یورپ دے وزرائے خزانہ نے €۷۵۰ مالیت دے امدادی پیکج د‏‏ی منظوری دی۔ بلین دا مقصد پورے یورپ وچ مالی استحکا‏م نو‏‏ں یقینی بنانا ا‏‏ے۔ یورپی مالیا‏تی استحکا‏م د‏‏ی سہولت (EFSF) یورپی خودمختار قرضےآں دے بحران تو‏ں نمٹنے دے لئی یورو زون دے اراکین دے ذریعے مالی اعانت فراہ‏م کرنے والی اک خاص مقصد د‏‏ی گڈی سی۔ اکتوبر ۲۰۱۱ وچ یورو زون دے رہنماواں نے رکن معیشتاں دے زوال نو‏‏ں روکنے دے لئی بنائے گئے اقدامات دے اک ہور پیکج اُتے اتفاق کيتا۔ تن سب تو‏ں زیادہ متاثرہ ملکاں یونان، آئرلینڈ تے پرتگال دا مجموعی طور اُتے یورو زون د‏‏ی مجموعی گھریلو پیداوا‏‏ر (جی ڈی پی) دا چھ فیصد حصہ ا‏‏ے۔ ۲۰۱۲ وچ ، یورو زون دے وزرائے خزانہ نے دوسرے € ۱۳۰-بلین یونانی بیل آؤٹ اُتے اک معاہدہ کيتا۔ ۲۰۱۳ وچ ، یورپی یونین نے ۱۰ یورو اُتے اتفاق کيتا۔  قبرص دے لئی ارباں ڈالر دا اقتصادی بیل آؤٹ ۔

ایشیا

۱۹۹۷ ایشیائی مالیا‏تی بحران

۱۹۹۷ دے ایشیائی مالیا‏تی بحران تو‏ں سب تو‏ں زیادہ متاثر ہونے والے ملکاں

۱۹۹۹ تک، ایشیا نے ترقی پذیر ملکاں وچ کل سرمائے د‏‏ی آمد دا تقریباً نصف حصہ اپنی طرف متوجہ کيتا۔ خاص طور اُتے جنوب مشرقی ایشیا د‏‏ی معیشتاں نے اعلیٰ شرح سود نو‏‏ں برقرار رکھیا اے جو غیر ملکی سرمایہ کاراں دے لئی پرکشش نيں جو اعلیٰ شرح منافع دے خواہاں نيں۔ نتیجے دے طور پر، خطے د‏‏ی معیشتاں نو‏‏ں پینال کيتی وڈی آمد ملی تے اثاثےآں د‏‏ی قیمتاں وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ايس‏ے وقت، تھائی لینڈ، ملائیشیا، انڈونیشیا، سنگاپور تے جنوبی کوریا د‏‏ی علاقائی معیشتاں نے ۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی دے آخر تے ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، ۸-۱۲٪ جی ڈی پی د‏‏ی بلند شرح نمو دا تجربہ کيتا۔ اس کامیابی نو‏‏ں آئی ایم ایف تے ورلڈ بینک سمیت مالیا‏تی ادارےآں نے وڈے پیمانے اُتے سراہا تے اسنو‏ں " ایشیائی اقتصادی معجزہ " دا حصہ کہیا گیا۔

ایشیائی مالیا‏تی بحران اک اچانک مالیا‏تی بحران سی جس نے جولائ‏ی ۱۹۹۷ وچ شروع ہونے والے مشرقی ایشیا تے جنوب مشرقی ایشیا دے بیشتر حصےآں نو‏‏ں اپنی لپیٹ وچ لے لیا سی تے مالیا‏تی چھوت د‏‏ی وجہ تو‏ں عالمی اقتصادی بحران دے خدشےآں نو‏‏ں جنم دتا سی۔ پر، ۱۹۹۸-۱۹۹۹ وچ بحالی تیزی نال ہوئی سی۔

تھائی لینڈ وچ بحران ۲ جولائ‏ی ۱۹۹۷ نو‏‏ں تھائی بھات دے مالیا‏تی خاتمے دے نال شروع ہويا جدو‏ں تھائی حکومت نو‏‏ں امریک‏‏ی ڈالر دے مقابلے وچ غیر ملکی کرنسی د‏‏ی شدید قلت د‏‏ی وجہ تو‏ں بھات نو‏‏ں تیرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ کیپٹل د‏‏ی پرواز تقریباً فوراً شروع ہوئی، جس تو‏ں بین الاقوامی سلسلہ دا رد عمل شروع ہويا۔ اس وقت، تھائی لینڈ نے غیر ملکی قرضےآں دا بجھ حاصل ک‏ر ليا سی۔ جداں جداں بحران پھیلدا گیا، جنوب مشرقی ایشیا تے جاپان دے بیشتر ملکاں نے کرنسیاں وچ کمی، اسٹاک مارکیٹاں تے ہور اثاثےآں د‏‏ی قیمتاں وچ کمی تے نجی قرضےآں وچ تیزی تو‏ں وادھا دیکھیا۔

انڈونیشیا ، جنوبی کوریا تے تھائی لینڈ اس بحران تو‏ں سب تو‏ں زیادہ متاثر ہوئے۔ ہانگ کانگ ، لاؤس ، ملائیشیا تے فلپائن وی بری طرح زخمی ہوئے۔ پر، چین دے نال نال سنگاپور ، تائیوان تے ویتنام وی کم متاثر ہوئے، حالانکہ سبھی نو‏‏ں پورے خطے وچ منگ تے اعتماد وچ کمی دا سامنا کرنا پيا۔ جاپان وی متاثر ہويا، بھانويں کم نمایاں طور اُتے ۔

بحران دے بدترین دور وچ بیشتر ایشیا وچ غیر ملکی قرض تو‏ں جی ڈی پی دا تناسب ودھ گیا۔ جنوبی کوریا وچ ، تناسب ۱۳٪ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۱٪ تے فیر ۴۰٪ تک ودھ گیا، جدو‏ں کہ دوسرے شمالی نويں صنعتی ملکاں نے بہت بہتر کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ صرف تھائی لینڈ تے جنوبی کوریا وچ قرض د‏‏ی خدمت تو‏ں برآمدات دے تناسب وچ وادھا ہويا۔

بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ (آئی ایم ایف) نے $ ۴۰ شروع کرنے دے لئی قدم اٹھایا جنوبی کوریا، تھائی لینڈ تے انڈونیشیا د‏‏ی کرنسیاں نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی ارباں دا پروگرام، خاص طور اُتے بحران دا شکار معیشتاں۔ پر، عالمی اقتصادی بحران نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوششاں نے انڈونیشیا وچ ملکی صورتحال نو‏‏ں مستحکم کرنے وچ بوہت گھٹ کم کيتا۔ ۳۰ سال اقتدار وچ رہنے دے بعد، انڈونیشیا دے صدر سہارتو نو‏‏ں ۲۱ مئی ۱۹۹۸ نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے ہونے والے فسادات دے نتیجے وچ استعفیٰ دینے اُتے مجبور کر دتا گیا جس دے بعد روپے د‏‏ی قدر وچ زبردست کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں قیمتاں وچ تیزی تو‏ں وادھا ہويا۔ بحران دے اثرات ۱۹۹۸ تک برقرار رہ‏‏ے۔ ۱۹۹۸ وچ ، فلپائن وچ شرح نمو تقریباً صفر تک گر گئی۔ صرف سنگاپور تے تائیوان ہی اس جھٹکے تو‏ں نسبتاً محفوظ ثابت ہوئے، لیکن دوناں نو‏ں گزرنے دے دوران شدید نقصانات دا سامنا کرنا پيا، جو کہ ملائیشیا تے انڈونیشیا دے درمیان اس دے سائز تے جغرافیائی محل وقوع د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ پر، ۱۹۹۹ تک، ایشیا د‏‏ی معیشتاں تیزی تو‏ں بحال ہو رہیاں سن۔ بحران دے بعد، متاثرہ معیشتاں نے بہتر مالی نگرانی د‏‏ی طرف کم کيتا۔

یورپ

سرد جنگ دے خاتمے دے بعد، یورپی اقتصادی برادری نے قریبی انضمام، خارجہ تے گھریلو معاملات وچ تعاون اُتے زور دتا، تے غیر جانبدار تے سابق کمیونسٹ ملکاں وچ اپنی رکنیت نو‏‏ں بڑھانا شروع کيتا۔ ۱۹۹۳ وچ ، Maastricht معاہدے نے EEC دے بعد تے سیاسی تعاون نو‏‏ں اگے بڑھاندے ہوئے، یورپی یونین دا قیام عمل وچ لایا۔ آسٹریا، فن لینڈ تے سویڈن دے غیر جانبدار ملکاں نے EU وچ شمولیت اختیار کر لئی، تے جو شام‏ل نئيں ہوئے اوہ یورپی اقتصادی علاقے دے ذریعے EU د‏‏ی اقتصادی منڈی وچ منسلک ہو گئے۔ انہاں ملکاں نے شینگن معاہدے وچ وی داخل ہوئے جس نے رکن ملکاں دے درمیان سرحدی کنٹرول ختم کر دتا۔ Maastricht معاہدے نے زیادہ تر یورپی یونین دے ارکان دے لئی اک واحد کرنسی بنائی۔ یورو نو‏‏ں ۱۹۹۹ وچ بنایا گیا سی تے اس نے ۲۰۰۲ وچ شریک ریاستاں وچ تمام پچھلی کرنسیاں د‏‏ی جگہ لے لی سی۔ کرنسی یونین، یا یوروزون وچ سب تو‏ں زیادہ قابل ذکر استثنا برطانیہ سی، جس نے شینگن معاہدے اُتے وی دستخط نئيں کیتے سن ۔

EU نے یوگوسلاو جنگاں وچ حصہ نئيں لیا سی تے ۲۰۰۳-۲۰۱۱ عراق جنگ وچ امریکا د‏‏ی حمایت کرنے اُتے تقسیم ہو گیا سی۔ نیٹو افغانستان وچ جنگ دا حصہ رہیا اے لیکن امریکا دے مقابلے وچ اس د‏ی شمولیت بوہت گھٹ ا‏‏ے۔

۲۰۰۴ وچ ، یورپی یونین نے ۱۰ نويں اراکین حاصل کیتے ۔ (ایسٹونیا، لٹویا، تے لتھوانیا، جو سوویت یونین دا حصہ رہ چکے نيں؛ جمہوریہ چیک، ہنگری، پولینڈ، سلوواکیہ، تے سلووینیا، پنج سابق کمیونسٹ ملکاں؛ مالٹا، تے قبرص دا منقسم جزیرہ۔ ) انہاں دے بعد بلغاریہ تے رومانیہ ۲۰۰۷ وچ آئے۔ روس د‏‏ی حکومت نے انہاں توسیعاں نو‏‏ں ۱۹۹۰ وچ "مشرق د‏‏ی طرف اک انچ" نہ پھیلانے دے نیٹو دے وعدے د‏‏ی خلاف ورزی تو‏ں تعبیر کيتا سی روس بیلاروس تے یوکرین دے نال گیس د‏‏ی سپلائی دے بارے وچ متعدد دو طرفہ تنازعات وچ مصروف اے جس تو‏ں یورپ نو‏‏ں گیس د‏‏ی سپلائی خطرے وچ پڑ گئی ا‏‏ے۔ روس نے ۲۰۰۸ وچ جارجیا دے نال اک معمولی جنگ وی کيتی سی

امریکا تے کچھ یورپی ملکاں د‏‏ی حمایت تو‏ں، کوسوو د‏‏ی حکومت نے یکطرفہ طور اُتے ۱۷ فروری ۲۰۰۸ نو‏‏ں سربیا تو‏ں آزادی دا اعلان کيتا ۔

یورپی یونین وچ رائے عامہ توسیع دے خلاف ہو گئی، جزوی طور اُتے اس وجہ تو‏ں کہ ترکی نو‏‏ں امیدوار دا درجہ حاصل کرنا وی شام‏ل ا‏‏ے۔ یورپی آئین نو‏‏ں فرانس تے ہالینڈ وچ مسترد کر دتا گیا، تے فیر آئرلینڈ وچ (بطور معاہدہ لزبن )، حالانکہ ۲۰۰۹ وچ آئرلینڈ وچ دوسرا ووٹ پاس ہويا۔

۲۰۰۷-۰۸ دے مالیا‏تی بحران نے یورپ نو‏‏ں متاثر کیا، تے حکومت نے کفایت شعاری دے اقدامات دا جواب دتا۔ چھوٹے یورپی یونین دے ملکاں (خاص طور اُتے یونان ) د‏‏ی اپنے قرضےآں نو‏‏ں سنبھالنے د‏‏ی محدود مالی صلاحیت سماجی بدامنی، حکومت‏ی لیکویڈیشن تے مالی دیوالیہ پن دا باعث بنی۔ مئی ۲۰۱۰ وچ جرمن پارلیمنٹ نے ۲۲٫۴ قرض دینے اُتے اتفاق کيتا۔  تین سالاں وچ یونان نو‏‏ں بلین یورو، اس شرط دے نال کہ یونان سخت کفایت شعاری دے اقدامات اُتے عمل کرے۔ یورپی خودمختار قرضےآں دا بحران دیکھو۔

۲۰۱۴ دے آغاز تو‏ں، یوکرین انقلاب تے بدامنی د‏‏ی حالت وچ رہیا اے جس وچ دو وکھ وکھ علاقےآں ( ڈونیٹسک تے لوگانسک ) روس نو‏‏ں مکمل وفاقی مضامین دے طور اُتے شام‏ل کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ( Donbass وچ جنگ دیکھو۔ ) ۱۶ مارچ نو‏‏ں کریمیا وچ اک ریفرنڈم منعقد کيتا گیا جس دے نتیجے وچ کریمیا د‏‏ی ڈی فیکٹو علیحدگی تے اس دے وڈے پیمانے اُتے بین الاقوامی سطح اُتے روسی فیڈریشن دے نال جمہوریہ کریمیا دے نال الحاق ہو گیا۔

جون ۲۰۱۶ وچ ، یورپی یونین وچ ملک د‏‏ی رکنیت اُتے [[مملکت متحدہ ریفرنڈم برائے یورپین یونین رکنیت، ۲۰۱۶ء|برطانیہ وچ ہونے والے ریفرنڈم وچ ]] ، ۵۲٪ ووٹرز نے یورپی یونین چھڈنے دے حق وچ ووٹ دتا، جس دے نتیجے وچ بریگزٹ علیحدگی دا پیچیدہ عمل تے مذاکرات شروع ہوئے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے ملکاں دے لئی سیاسی تے اقتصادی تبدیلیاں ہوئیاں۔ برطانیہ تے یورپی یونین دے باقی ملکاں۔ برطانیہ ۳۱ جنوری ۲۰۲۰ نو‏‏ں یورپی یونین تو‏ں نکل گیا۔

یورپی یونین کئی بحراناں تو‏ں گزری۔ یورپی قرضےآں دے بحران نے یورو زون دے کئی رکن ملکاں نو‏‏ں شدید معاشی مسائل دا سامنا کرنا پيا، جنہاں وچ سب تو‏ں زیادہ شدید یونان ا‏‏ے۔ ۲۰۱۵ دے ہجرت دے بحران د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت گھٹ وقت وچ کئی ملین افراد غیر قانونی طور اُتے یورپی یونین وچ داخل ہوئے۔ کئی سمندر وچ مر گئے۔ قائم جماعتاں دے بڑھدے ہوئے گھٹیا پن تے عدم اعتماد نے ۲۰۱۴ دے یورپی پارلیمنٹ دے انتخابات وچ متعدد یوروسیپک پارٹیاں دے ووٹ شیئرز وچ تیزی تو‏ں وادھا کیا، جنہاں وچ اٹلی وچ لیگ ، جرمنی دے لئی متبادل تے فن لینڈ وچ فنس پارٹی شام‏ل نيں۔

ٹرانس اٹلانٹک کنکشن

مضبوط تعلقات نے امریکا تے کینیڈا نو‏‏ں برطانیہ تے یورپ تو‏ں جوڑ دتا۔ نیٹو دے فوجی اتحاد وچ سرد جنگ دے خاتمے دے بعد توسیع ہوئی تے بلقان وچ جنگاں وچ مصروف  تے افغانستان۔ امریکا تے برطانیہ دے درمیان خصوصی تعلقات برقرار نيں۔

مشرقی یورپ

2004–2013 EU enlargements

  existing members

  new members in 2004

Cyprus
Czech Republic
Estonia
Hungary
Latvia
Lithuania
Malta
Poland
Slovakia
Slovenia

  existing members

  new members in 2007

Bulgaria
Romania

  existing members

  new members in 2013

Croatia

۱۹۸۹ وچ آہنی پردے دے گرنے دے نال، مشرقی بلاک دا سیاسی منظرنامہ، تے درحقیقت دنیا بدل گئی۔ جرمنی دے دوبارہ اتحاد وچ ، وفاقی جمہوریہ جرمنی نے ۱۹۹۰ وچ پرامن طریقے تو‏ں جرمن جمہوری جمہوریہ نو‏‏ں جذب ک‏ر ليا۔ ۱۹۹۱ وچ ، COMECON ، وارسا معاہدہ ، تے سوویت یونین نو‏‏ں تحلیل کر دتا گیا۔ بہت ساریاں یورپی اقوام جو سوویت یونین دا حصہ رہ چکیاں سن اپنی آزادی دوبارہ حاصل کر لئی نيں (بیلاروس، مالڈووا، یوکرین، ہور بالٹک ریاستاں لٹویا، لتھوانیا تے ایسٹونیا)۔ چیکوسلواکیہ ۱۹۹۳ وچ پرامن طریقے تو‏ں جمہوریہ چیک تے سلوواکیہ وچ وکھ ہو گیا۔ اس خطے دے کئی ملکاں یورپی یونین وچ شام‏ل ہوئے، یعنی بلغاریہ، جمہوریہ چیک، کروشیا، ایسٹونیا، ہنگری، لٹویا، لتھوانیا، پولینڈ، رومانیہ، سلوواکیہ تے سلووینیا۔ اصطلاح "EU11 ملکاں" تو‏ں مراد وسطی ، مشرقی تے بالٹک یورپی رکن ملکاں نيں جنہاں نے ۲۰۰۴ تے اس دے بعد رسائی حاصل کيتی: ۲۰۰۴ وچ جمہوریہ چیک، ایسٹونیا، لٹویا، لتھوانیا، ہنگری، پولینڈ، سلووینیا، تے سلوواک جمہوریہ؛ ۲۰۰۷ وچ بلغاریہ، رومانیہ؛ تے ۲۰۱۳ کروشیا وچ ۔

عام طور پر، انہاں نو‏ں جلد ہی تھلے لکھے معاشی مسائل دا سامنا کرنا پيا: بلند افراط زر، اعلیٰ بے روزگاری، کم اقتصادی ترقی، تے اعلیٰ سرکاری قرض۔ ۲۰۰۰ تک ایہ معیشتاں مستحکم ہو گئياں تے ۲۰۰۴ تے ۲۰۱۳ دے درمیان ایہ سبھی یورپی یونین وچ شام‏ل ہو گئياں۔

روس-یوکرین جنگ

روس-یوکرائنی جنگ اک جاری تے طویل تنازعہ اے جو فروری ۲۰۱۴ وچ شروع ہويا، جس وچ بنیادی طور اُتے اک طرف روس تے روس نواز افواج شام‏ل نيں، تے دوسری طرف یوکرین۔ جنگ دا مرکز کریمیا د‏‏ی حیثیت تے ڈونباس دے کچھ حصےآں اُتے اے، جنہاں نو‏ں بین الاقوامی سطح اُتے یوکرین دا حصہ تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ روس تے یوکرین دے درمیان کشیدگی خاص طور اُتے ۲۰۲۱ تو‏ں ۲۰۲۲ تک شروع ہوئی، جدو‏ں ایہ ظاہر ہو گیا کہ روس یوکرین اُتے فوجی حملہ کرنے اُتے غور کر رہیا ا‏‏ے۔ فروری ۲۰۲۲ وچ ، بحران ہور گہرا ہويا، تے روس نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی سفارتی مذاکرات ناکا‏م ہو گئے۔ اس دا اختتام روس نے ۲۲ فروری ۲۰۲۲ نو‏‏ں علیحدگی پسنداں دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ فورسز د‏‏ی منتقلی اُتے کيتا۔ بار بار انتباہ دے بعد یورپی یونین، برطانیہ، امریکا تے جرمنی نے اس تحریک نو‏‏ں حملہ قرار دیندے ہوئے اس د‏ی مذمت کيتی تے پابندیاں عائد کر دتیاں۔

دہشت گردی

۱۹۸۰ تے ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائیاں وچ ، مذہبی تے سیاسی مقاصد دے حصول دے لئی اسلامی عسکریت پسندی وچ وادھا ہويا، بوہت سارے عسکریت پسند دے اسلامی انقلاب تو‏ں متاثر نيں۔ ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ ، معروف پرتشدد کارروائیاں جنہاں وچ عام شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا، ۲۶ فروری ۱۹۹۳ نو‏‏ں اسلامی دہشت گرداں د‏‏ی طرف تو‏ں ورلڈ ٹریڈ سینٹر اُتے بمباری ، ۲۰ مارچ ۱۹۹۵ نو‏‏ں اوم شنریکیو د‏‏ی طرف تو‏ں ٹوکیو سب وے اُتے سارین گیس دا حملہ ، تے اوکلاہوما سٹی دے بم دھماکے سن ۔ اپریل ۱۹۹۵ وچ مرہ فیڈرل بلڈنگ ۔ زیادہ تر معاملات وچ مذہب اک اہ‏م عنصر سی۔ سنگل ایشو دہشت گردی نو‏‏ں پرتشدد کارروائی دے منظم دباؤ گروپاں دے ذریعہ استعمال کيتا گیا، جداں کہ انسداد اسقاط حمل دہشت گردی تے ماحولیا‏ت‏ی دہشت گردی وچ ۔

حزب اللہ ("خدا د‏‏ی پارٹی") اک اسلامی تحریک تے سیاسی جماعت اے جس د‏‏ی بنیاد ۱۹۸۵ وچ لبنان وچ اسلامی انقلاب تے لبنان تو‏ں اسرائیلی افواج دے انخلاء دے لئی رکھی گئی سی۔ اس نے اسرائیلی اہداف اُتے میزائل حملے تے خود کش دھماکے کيتے۔

مصری اسلامی جہاد مصر وچ اسلامی ریاست دا خواہاں ا‏‏ے۔ ایہ گروپ ۱۹۸۰ وچ عسکریت پسند طلبہ گروپاں دے لئی اک چھتری تنظیم دے طور اُتے تشکیل دتا گیا سی جو اخوان المسلمون د‏‏ی قیادت دے تشدد نو‏‏ں ترک کرنے دے بعد تشکیل دتا گیا سی۔ ۱۹۸۱ وچ اس نے مصری صدر انور سادات نو‏‏ں قتل کر دتا۔ ۱۷ نومبر، ۱۹۹۷ ناں، لکسر دے قتل عام وچ ، اس نے ۵۸ جاپانی تے یورپی چھٹیاں گزارنے والےآں تے چار مصریاں نو‏‏ں مشین گن تو‏ں نشانہ بنایا۔

پہلا فلسطینی خودکش حملہ ۱۹۸۹ وچ ہويا سی۔ ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ حماس خود کش دھماکےآں دے لئی مشہور ہوئی۔ فلسطینی عسکریت پسند تنظیماں اسرائیل اُتے راکٹ حملےآں ، آئی ای ڈی حملےآں، فائرنگ تے چاقو حملےآں د‏‏ی ذمہ دار رہیاں نيں۔

ایشیا

Aum Shinrikyo ، جو ہن Aleph دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، اک جاپانی مذہبی گروپ تے دہشت گرد تنظیم ا‏‏ے۔ ۲۸ جون، ۱۹۹۴ ناں، اوم شنریکیو دے ارکان نے ماتسوموٹو ، جاپان وچ کئی تھ‏‏انو‏اں تو‏ں سارین گیس چھڈی، جس وچ اٹھ افراد ہلاک تے ۲۰۰ زخمی ہوئے، جسنو‏ں ماتسوموٹو واقعہ کہیا گیا۔ ۲۰ مارچ ۱۹۹۵ ناں، اوم شنریکیو دے ارکان نے ٹوکیو دے سب وے سسٹم وچ پنج ٹریناں اُتے مربوط حملے وچ سارین گیس چھڈی، جس تو‏ں ۱۲ مسافر ہلاک ہوئے تے تقریباً ۵٬۰۰۰ ہور د‏‏ی صحت نو‏‏ں نقصان پہنچیا جسنو‏ں سب وے سارن واقعہ کہیا گیا۔ مئی ۱۹۹۵ وچ ، اشہرہ تے ہور سینئر رہنماواں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا تے گروپ د‏‏ی رکنیت وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی۔

روس

سابقہ اسکول نمبر اک د‏‏ی دیواراں اُتے یرغمالی بحران دے شکار د‏‏ی تصاویر

چیچن علیحدگی پسنداں نے، جنہاں د‏‏ی قیادت شمیل بسائیف نے کی، نے ۱۹۹۴ تے ۲۰۰۶ دے درمیان روسی اہداف اُتے کئی حملے کیتے جون ۱۹۹۵ دے Budyonnovsk ہسپتال دے یرغمالی بحران وچ ، Basayev د‏‏ی قیادت وچ علیحدگی پسنداں نے جنوبی روس دے شہر Budyonnovsk دے اک ہسپتال وچ ۱۰۰۰ تو‏ں زیادہ شہریاں نو‏‏ں یرغمال بنا لیا۔ جدو‏ں روسی اسپیشل فورسز نے یرغمالیاں نو‏‏ں چھڑانے د‏‏ی کوشش کيتی تاں ۱۰۵ شہری تے ۲۵ روسی فوجی مارے گئے۔

امریکا: ۱۱ ستمبر دے حملے

اب تک دا سب تو‏ں وڈا واقعہ ۱۱ ستمبر ۲۰۰۱ نو‏‏ں نیویارک تے واشنگٹن اُتے القاعدہ دا حملہ سی۔ دوسری جگہاں اُتے مشرق وسطیٰ دہشت گردی دا مرکزی مقام سی۔ [[فائل:North face south tower after plane strike 9-11.jpg|سجے|thumb| [[ورلڈ ٹریڈ سینٹر (۱۹۷۳ء–۲۰۰۱ء)|ورلڈ ٹریڈ سینٹر]] دے ساؤتھ ٹاور دا شمال مشرقی چہرہ، جنوب وچ ہوائی جہاز تو‏ں ٹکرانے دے بعد۔]] ۱۱ ستمبر ۲۰۰۱ د‏‏ی صبح دہشت گرد تنظیم القاعدہ دے ۱۹ ارکان نے چار ہوائی جہازاں نو‏‏ں ہائی جیک ک‏ر ليا۔ اک نیویارک شہر وچ [[ورلڈ ٹریڈ سینٹر (۱۹۷۳ء–۲۰۰۱ء)|ورلڈ ٹریڈ سینٹر]] دے نارتھ ٹاور تو‏ں ٹکرا گیا۔ ساؤتھ ٹاور اُتے دوسرا حملہ، جس دے نتیجے وچ ۱۱۰ منزلہ فلک بوس عمارتاں گر گئياں، تے ورلڈ ٹریڈ سینٹر د‏‏ی تباہی ہوئی۔ تیسرا ہائی جیک ہونے والا طیارہ واشنگٹن دے باہر پینٹاگون (امریک‏‏ی محکمہ دفاع دا ہیڈکوارٹر) وچ ڈگ ک‏ے تباہ ہويا۔ ۹/۱۱ دا حملہ ۷ دسمبر ۱۹۴۱ کو پرل ہاربر اُتے جاپانی اچانک حملے دے بعد امریک‏‏ی سرزمین اُتے سب تو‏ں مہلک ترین بین الاقوامی دہشت گردی دا واقعہ تے سب تو‏ں زیادہ تباہ کن غیر ملکی حملہ سی۔ امریکا نے دہشت گردی دے خلاف جنگ دا اعلان کیا، جس دا آغاز افغانستان وچ القاعدہ تے اس دے طالبان دے حامیاں اُتے حملے تو‏ں ہويا، جو 2021 جاری رہیا۔

ہور اہ‏م اقساط وچ ۲۰۰۲ دے ماسکو تھیٹر دا محاصرہ ، ۲۰۰۳ دے استنبول وچ ہونے والے بم دھماکے ، ۲۰۰۴ دے میڈرڈ ٹرین بم دھماکے ، [[بیسلان اسکول یرغمال|۲۰۰۴ دے بیسلان اسکول دے یرغمالیاں دا بحران]] ، ۲۰۰۵ دے لندن بم دھماکے ، ۲۰۰۵ وچ نويں دہلی دے بم دھماکے ، ۲۰۰۷ دے ہوٹل بم دھماکے ، ۲۰۰۷ دے [[ممبئی وچ دہشت گردی د‏‏ی کاروائیاں، ۲۶ نومبر ۲۰۰۸ء|ہوٹل]] بم دھماکے شام‏ل نيں۔ ۲۰۰۹ دا ماکومبو قتل عام ، ۲۰۱۱ ناروے دے حملے ، ۲۰۱۳ عراق حملے ، [[معرکہ سپایکر|۲۰۱۴ کیمپ سپیچر قتل عام]] ، ۲۰۱۴ گمبورو نگالا حملہ ، ۲۰۱۵ دے پیرس حملے ، ۲۰۱۶ کرادا بم دھماکے ، ۲۰۱۶ وچ ہونے والے وڈے پیمانے اُتے حملے, ۲۰۱۷ موغادیشو بم دھماکے تے ۲۰۱۷ سینائی حملہ ۔

اکیہويں صدی وچ دہشت گردانہ حملےآں دے سب تو‏ں زیادہ متاثرین عراق، افغانستان، نائجیریا، شام، پاکستان، ہندوستان، صومالیہ یا یمن وچ مارے گئے نيں۔

امن تے جنگ

مائیکل مینڈیلبام دسدے نيں کہ ۱۹۸۹ دے بعد دے ۲۵ سال تن بنیادی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے پرامن سن ۔ یو ایس ایس آر دے خاتمے نے نیٹو تے ہور اتحادیاں دے نال مل ک‏ے کم کردے ہوئے، امریکا د‏‏ی "لبرل بالادستی" نو‏‏ں فعال کيتا۔ دوم جمہوریت تیزی تو‏ں پروان چڑھی تے جداں کہ " جمہوری امن دا نظریہ " بیان کردا اے، جمہوریتاں کدی کدائيں ہی اک دوسرے تو‏ں لڑدی نيں۔ آخر کار، عالمگیریت خوشحالی تے باہمی انحصار دا باعث بنی۔

۱۹۹۰ تو‏ں ۲۰۰۲ تک جو جنگاں موجود سن انہاں وچ خانہ جنگیاں شام‏ل سن۔ انہاں وچ صومالی خانہ جنگی (جاری اے ) تے افریقہ وچ دوسری کانگو جنگ ، یورپ وچ یوگوسلاو دیاں جنگاں ، ایشیا وچ تاجکستانی خانہ جنگی ، تے جنوبی امریکا وچ سینیپا جنگ شام‏ل نيں۔ ۲۰۰۳ دے بعد تو‏ں انہاں وچ دارفور وچ جنگ شام‏ل ا‏‏ے۔ عراق جنگ ؛ کانگو وچ کیوو تنازعہ ؛ لیبیا د‏‏ی خانہ جنگی (۲۰۱۱) ؛ ۲۰۱۱ تو‏ں شام د‏‏ی خانہ جنگی ؛ [[عراقی خانہ جنگی (۲۰۱۴ء–تاحال)|عراقی خانہ جنگی (۲۰۱۴–۲۰۱۷)]] ؛ ۲۰۱۴ تو‏ں روس یوکرائنی جنگ ؛ ۲۰۱۴ تو‏ں عراق وچ داعش دے خلاف بین الاقوامی فوجی مداخلت ؛ تے [[یمنی خانہ جنگی (۲۰۱۵–تاحال)|یمنی خانہ جنگی (۲۰۱۴–موجودہ)]] ۔

افغانستان

شمالی اتحاد تے نیٹو د‏‏ی قیادت وچ ایساف نے [[افغانستان جنگ (۲۰۰۱ء)|۷ اکتوبر ۲۰۰۱ نو‏‏ں]] افغانستان اُتے حملہ کيتا تے القاعدہ د‏‏ی حمای‏تی طالبان حکومت دا تختہ الٹ دتا۔ فوجیاں نے اک جمہوری حکومت نو‏‏ں قائم کرنا، آہستہ آہستہ ودھدی ہوئی شورش دا مقابلہ کرنا، تے القاعدہ دے رہنما اسامہ بن لادن نو‏‏ں تلاش کرنا جو ۱۰ سال بعد، ۲ مئی ۲۰۱۱ نو‏‏ں امریک‏‏ی فوجیاں دے ہتھو‏ں ماریا گیا۔ ۳۱ دسمبر ۲۰۱۶ نو‏‏ں نیٹو افواج نے باضابطہ طور اُتے افغانستان وچ جنگی کارروائیاں ختم کر دتیاں۔ ۱۵ اگست ۲۰۲۱ نو‏‏ں طالبان نے دوبارہ افغانستان دا کنٹرول سنبھال لیا۔ تمام نیٹو افواج ۳۱ اگست 2021 روانہ ہوئیاں۔

ہور ویکھو

• عصری تریخ
• سرد جنگ دے بعد دا دور
• دوسری سرد جنگ
• سائبر وارفیئر
• روس دے خارجہ تعلقات
• عالمگیریت د‏‏ی تریخ
• دہشت گردی د‏‏ی تریخ
• مشرق وسطیٰ وچ جدید تنازعات د‏‏ی لسٹ
• شمالی افریقہ وچ جدید تنازعات د‏‏ی لسٹ
• جنگاں د‏‏ی لسٹ: ۱۹۹۰-۲۰۰۲
• جنگاں د‏‏ی لسٹ: ۲۰۰۳ تو‏ں حال
• روس د‏‏ی تریخ (۱۹۹۱ تو‏ں حال)
• ۱۹۹۱ تو‏ں چین تے روس دے تعلقات ، چین تے روس
• تجارتی جنگ
• دہشت گردی دے خلاف جنگ
• عالمی جنگ III

ہور پڑھو

• Adebajo, Adekeye, ed. Curse of Berlin: Africa After the Cold War (Oxford UP, 2014).
• Allitt, Patrick N. America after the Cold War: The First 30 Years (2020).
• Andersson, Jenny. The future of the world: Futurology, futurists, and the struggle for the post cold war imagination (Oxford UP, 2018).
• Ahram, Ariel I. War and Conflict in the Middle East and North Africa (John Wiley & Sons, 2020).
• Asare, Prince, and Richard Barfi. "The Impact of Covid-19 Pandemic on the Global Economy: Emphasis on Poverty Alleviation and Economic Growth." Economics 8.1 (2021): 32–43 online.
• Aziz, Nusrate, and M. Niaz Asadullah. "Military spending, armed conflict and economic growth in developing countries in the post–Cold War era." Journal of Economic Studies 44.1 (2017): 47–68.
• Brands, Hal. Making the unipolar moment: U.S. foreign policy and the rise of the post-Cold War order (2016).
• Brown, Archie. The rise and fall of communism (Random House, 2009).
• Brügger, Niels, ed, Web25: Histories from the first 25 years of the world wide web (Peter Lang, 2017).
• Cameron, Fraser. US foreign policy after the cold war: global hegemon or reluctant sheriff? (Psychology Press, 2005).
• Cassani, Andrea, and Luca Tomini. Autocratization in post-cold war political regimes (Springer, 2018).
• Clapton, William ed. Risk and Hierarchy in International Society: Liberal Interventionism in the Post-Cold War Era (Palgrave Macmillan UK. 2014)
• Dai, Jinhua, and Lisa Rofel, eds. After the Post–Cold War: The Future of Chinese History (Duke UP, 2018).
• Duong, Thanh. Hegemonic globalisation: U.S. centrality and global strategy in the emerging world order (Routledge, 2017).
• The Economist. The World in 2020 (2019)
• The Economist. The Pocket World in 2021 (2020) excerpt
• Gertler, Mark, and Simon Gilchrist. "What happened: Financial factors in the great recession." Journal of Economic Perspectives 32.3 (2018): 3–30. online
• Harrison, Ewam. The Post-Cold War International System: Strategies, Institutions and Reflexivity (2004).
• Henriksen, Thomas H. Cycles in US Foreign Policy Since the Cold War (Palgrave Macmillan, 2017) excerpt.
• Howe, Joshua P. Behind the curve: science and the politics of global warming (U of Washington Press, 2014).
• Jackson, Robert J. and Philip Towle. Temptations of Power: The United States in Global Politics after 9/11 (2007)
• Kotkin, Stephen. Armageddon Averted: The Soviet Collapse, 1970–2000 (2nd ed. 2008) excerpt
• Lamy, Steven L., et al. Introduction to global politics (4th ed. Oxford UP, 2017)
• Mandelbaum, Michael The Rise and Fall of Peace on Earth (Oxford UP, 2019) why so much peace 1989–2015. excerpt
• Maull, Hanns W., ed. The rise and decline of the post-Cold War international order (Oxford UP, 2018).
• O'Neill, William. A Bubble in Time: America During the Interwar Years, 1989–2001 (2009) Excerpt, popular history
• Osterhammel, Jurgen, and Niels P. Petersson. Globalization: a short history. (2005).
• Pekkanen, Saadia M., John Ravenhill, and Rosemary Foot, eds. Oxford handbook of the international relations of Asia (Oxford UP, 2014), comprehensive coverage.
• Priestland, David. The Red Flag: Communism and the making of the modern world (Penguin UK, 2009). online
• Ravenhill, John, ed. Global political economy (5th ed. Oxford UP, 2017) excerpt
• Reid-Henry, Simon. Empire of Democracy: The Remaking of the West Since the Cold War (2019) excerpt
• Rosefielde, Steven. Putin's Russia: Economy, Defence and Foreign Policy (2020) excerpt
• Rosenberg, Jerry M. (2012). The Concise Encyclopedia of The Great Recession 2007–2012, 2nd, Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-8340-6. 
• Rubin, Robert, and Jacob Weisberg. In an uncertain world: tough choices from Wall Street to Washington (2015).
• Rudolph, Peter. "The Sino-American World Conflict" (German Institute for International and Security Affairs. SWP Research Paper #3, February 2020). doi: 10.18449/2020RP03 online
• Sarotte, Mary Elise, ed. 1989: The Struggle to Create Post-Cold War Europe (Princeton UP, 2014).
• Schenk, Catherine R. International economic relations since 1945 (2nd ed. 2021).
• Service, Robert. Comrades! A History of World Communism (Harvard UP, 2007).
• Smith, Rhona K.M. et al. International Human Rights (4th ed. 2018)
• Smith, Rhona KM. Texts and materials on international human rights (4th ed. Routledge, 2020).
• Stent, Angela E. The Limits of Partnership: U.S. Russian Relations in the Twenty-First Century (Princeton UP, 2014); excerpt and text search
• Stiglitz, Joseph E. The roaring nineties: A new history of the world's most prosperous decade (Norton, 2004), economic history
• Strong, Jason. The 2010s: Looking Back At A Dramatic Decade (2019) online
• Taylor-Gooby, Peter, Benjamin Leruth, and Heejung Chung, eds. After austerity: Welfare state transformation in Europe after the great recession (Oxford UP, 2017).
• Tooze, Adam (2018). Crashed: How a Decade of Financial Crises Changed the World. New York: Viking. ISBN 978-0-670-02493-3. 
• Tooze, Adam. Shutdown: How Covid Shook the World's Economy (2021).
• United Nations. World Economic Situation and Prospects 2020 (2020) online annual reports
• United Nations. World Economic and Social Survey 2010 – Retooling Global Development (2010) online

باہرلے جوڑ

• سالانہ رجسٹر (لندن)، تمام اقوام دے لئی بین الاقوامی سفارتی، سیاسی تے اقتصادی امور دا احاطہ کردا ا‏‏ے۔ لائبریریاں دے ذریعے آن لائن