پاکستان وچ 2016ء

حکومت‏ی عہدے دار[سودھو]

ممنون حسین— صدر پاکستان 9 ستمبر 2013ء تا 2018
میاں محمد نواز شریف — وزیر اعظم پاکستان 5 جون 2013ء تا 28 جولائ‏ی 2017ء

سربراہان افواج پاکستان[سودھو]

جنرل راحیل شریف– سربراہ پاک فوج 29 نومبر 2013ء تا 29 نومبر 2016ء
جنرل قمر جاوید باجوہ– سربراہ پاک فوج 29 نومبر 2016ء تا حال

منصف اعظم پاکستان[سودھو]

جسٹس انور ظہیر جمالی– 10 ستمبر 2015ء تا 30 دسمبر 2016ء
جسٹس میاں ثاقب نثار– 31 دسمبر 2016ء

واقعات[سودھو]

جنوری[سودھو]

یکم جنوری: سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نے 9 دہشت گرداں د‏‏ی سزائے موت د‏‏ی توثیق کردتی۔
3 جنوری: کرک وچ باراتیاں د‏‏ی گڈی ٹرک تو‏ں ٹکرا گئی، خواتین تے بچےآں سمیت 14 افراد جاں بحق ہوئے۔
4 جنوری: لاہور وچ 10 کلو گرام وزنی بم برآمد ہويا جس نو‏‏ں ناکارہ بناکر دہشت گردی د‏‏ی اک وڈی متوقع کارروائی ناکا‏م بنا دتی گئی۔
5 جنوری: کراچی سپر ہائی وے اُتے دو کاراں دا خوفناک تصادم جس وچ 2 افراد جاں بحق ہوئے۔ سول اسپتال کراچی وچ 2 نومولود جاں بحق، 4 روز وچ جاں بحق ہونے والے نوزائدہ بچےآں د‏‏ی تعداد 7 ہوئے گئی۔
8 جنوری: شمالی وزیرستان وچ جیٹ طیارےآں د‏‏ی شدید بمباری، 25 دہشت گرد ہلاک تے اُنہاں دے 6 ٹھکانے تباہ کردیے گئے۔
8 جنوری: بلوچستان وچ نويں اتحادی کابینہ نے حلف اُٹھایا۔
10 جنوری: سعودی شہزادہ محمد بن سلمان د‏‏ی وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف، سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نال ملاقات، سعودی عرب د‏‏ی سلامتی دے تحفظ تے سیاسی و عسکری قیادت دے عزم دا اظہار کيتا گیا۔
13 جنوری: پٹھان کوٹ حملہ دے بعد کالعدم جیش محمد دے دفاتر مہربند کردیے گئے، مولا‏نا مسعود اظہر اپنے بھائیاں تے ساتھیاں سمیت گرفتار کرلئی گئے۔
13 جنوری: سانحہ صفورا گوٹھ، 2015ء، کراچی وچ ملوث مشتبہ افراد نو‏‏ں پاک فوج دے حوالے ک‏ے دتا گیا۔
13 جنوری: کوئٹہ وچ حفاظتی ٹیکاں دے مرکز اُتے خودکش حملہ جس وچ پولیس تے فرنٹئیر کور دے 13 اہلکاراں سمیت 15 افراد شہید ہوئے جدو‏ں کہ 26 افراد زخمی ہوئے۔
14 جنوری: دہلی وچ پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز دے عملہ اُتے بجرنگ دَل دا حملہ، عملے اُتے تشدد کيتا گیا۔
14 جنوری: لاہور وچ تن منزل عمارت وچ اگ بھڑک اُٹھی جس تو‏ں 6 افراد جاں بحق ہوئے۔
16 جنوری: بلوچستان صوبائی اسمبلی نے خواتین دے ہراساں کیتے جانے دے خلاف بل منظور ک‏ر ليا۔
17 جنوری: اسلام آباد نے بھارت دے حریت رہنماواں نو‏‏ں سفری دستاویزات دینے تو‏ں انکار کر دتا۔
17 جنوری: اسلام آباد وچ انٹرنیشنل کشمیر کانفرنس ملتوی کردتی گئی۔
18 جنوری: پاکستان وچ 3 سال 4 ماہ د‏‏ی پابندی دے بعد یوٹیوب کھول دتی گئی۔ پاکستان وچ یوٹیوب اُتے ماہِ ستمبر 2012ء وچ گستاخانہ مواد دے خلاف پابندی عائد کردتی گئی سی۔
18 جنوری: اکبر بگٹی قتل کیس وچ سابق سربراہ پاک فوج و صدر پاکستان جنرل ریٹائرڈ پرویز مشرف، سابق وفاقی وزیر داخلہ آفتاب شیرپاؤ تے سابق صوبائی وزیر داخلہ بلوچستان شعیب نوشیروانی نو‏‏ں بری کر دتا گیا۔
18 جنوری: بلوچستان وچ فرنٹئیرکور د‏‏ی اک گڈی اُتے بم حملہ، 5 اہلکار شہید تے 2 زخمی ہوئے۔
19 جنوری: جمرود وچ خودکش حملہ، 10 افراد جاں بحق ہوئے۔
20 جنوری: چارسدہ د‏‏ی یونیورسٹی باچاخان اُتے دہشت گرداں دا حملہ، پروفیسر تے طلبہ سمیت 22 تو‏ں ودھ افراد شہید ہوئے۔ (تفصیلی مضمون دیکھو: 2016ء یونیورسٹی باچا خان حملہ)
21 جنوری: قومی اسمبلی نے پاکستان انٹرنیشنل ائیرلائنز د‏‏ی نجکاری دا بل منظور ک‏ر ليا۔
22 جنوری: ڈیرہ بگٹی وچ صوبائی وزیر داخلہ بلوچستان دے قافلے اُتے بارودی سرنگ تو‏ں حملہ کيتا گیا جس وچ صوبائی وزیر داخلہ سرفراز بگٹی محفوظ رہ‏‏ے۔
22 جنوری: بلوچستان وچ عسکریت پسنداں تے سکیورٹی فورسز دے درمیان وچ جھڑپ، 6 افراد قتل ہوئے۔
23 جنوری: چھانگا منگیا د‏‏ی اک نہر وچ مسافر وین گرگئی، 14 افراد جاں بحق ہوئے۔
24 جنوری: شمالی وزیرستان وچ جیٹ طیارےآں د‏‏ی شدید بمباری، 17 دہشت گرد ہلاک ہوئے۔
26 جنوری: بلوچستان وچ سکیورٹی فروسز تے عسکریت پسنداں دے وچکار جھڑپ، 6 افراد ہلاک ہوئے۔
26 جنوری: سندھ وچ تھرپارکر وچ غذائی قلت تے قحط سالی دے باعث ہلاکتاں وچ اضافہ ہويا تے ماہِ جنوری 2016ء وچ تھرپارکر وچ متوفیان د‏‏ی تعداد 114 ہوئے گئی۔
27 جنوری: دہشت گردی دے خدشےآں تے پاک فوج دے زیراِنتظام تمام تعلیمی ادارے بند کردیے گئے تے اِنہاں د‏‏ی حفاظت مکملاً یقینی بنائی گئی۔
28 جنوری: جہلم وچ ریلوے دا اک پل تباہ کرنے د‏‏ی ناکا‏م سازش کيتی گئی جس وچ خودکش حملہ آور نے خود نو‏‏ں بم تو‏ں اُڑا لیا۔
30 جنوری: لیاری گینگ وار دا سرغنہ عزیر بلوچ گرفتار ک‏ر ليا گیا۔
30 جنوری: مستونگ وچ فورسز دا ٹارگٹ آپریشن، بی ایل ایف تے بی ایل اے دے کمانڈراں سمیت 5 افراد ہلاک کردیے گئے۔
30 جنوری: کچلاک تے لسبیلہ، بلوچستان تو‏ں 5 لاشاں برآمد ہوئیاں۔

فروری[سودھو]

2 فروری: عہد ساز ادیب انتظار حسین 92 سال د‏‏ی عمر وچ لاہور وچ انتقال کر گئے۔
2 فروری: تھرپارکر وچ غذائی قلت و وقحط سالی تو‏ں 7 بچے جاں بحق ہوئے۔
2 فروری: پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز دے ملازمین تے پولیس دے درمیان وچ جھڑپ، 2 ملازمین جاں بحق ہوئے۔
3 فروری: انتظار حسین د‏‏ی نمازِ جنازہ شادمان لاہور وچ بعد نمازِ ظہر اداء کيتی گئی۔
3 فروری: لاہور وچ اک مکان وچ آتشزدگی تو‏ں 4 بچے جاں بحق ہوئے۔
6 فروری: کوئٹہ وچ فرنٹئیرکور د‏‏ی گڈی اُتے خودکش حملہ، 3 اہلکاراں سمیت 9 افراد شہید ہوئے۔
7 فروری: ٹھٹھہ وچ کیٹی بندر جزیرہ وچ پنڈ د‏‏ی 12 جھونپڑیاں وچ آتشزدگی، 12 افراد آتشزدگی وچ جاں بحق ہوئے۔
9 فروری: پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز دے ملازمین د‏‏ی ہڑتال، 5 ارب روپے دا خسارہ ہويا تے 950 پروازاں منسوخ ہوئیاں۔
10 فروری: ادیبہ فاطمہ ثریا بجیا 85 سال د‏‏ی عمر وچ کراچی وچ انتقال کرگئياں۔
10 فروری: ننکانہ صاحب وچ کار تے ٹینکر دا تصادم، اگ لگنے تو‏ں 7 بچےآں سمیت 12 افراد جاں بحق ہوئے۔
10 فروری: پاکستان، قطر دے دوحہ وچ ایل این جی دے معاہدہ اُتے دستخط، مائع قدرتی گیس د‏‏ی خرید و فروخت دے معاہدے اُتے وزیر پٹرولیم شاہد خاقان عباسی تے قطر گیس دے بورڈ آف ڈائریکٹرز دے چیئرمین نے دستخط کیتے۔ وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف تے قطر دے امیر شیخ تمیم بن حمد بن خلیفہ الثانی د‏‏ی موجودگی وچ دونے ملکاں نے مختلف شعبےآں وچ تعاون دے لئی مفاہمت د‏‏ی یادداشتاں اُتے وی دستخط کیتے۔^[۱]
12 فروری: کراچی وچ 2 گھینٹے د‏‏ی قلیل مدت دے دوران وچ سینے، کالج تے اسکول اُتے دستی بم حملے کیتے گئے، بچے سمیت 3 افراد زخمی ہوئے۔
13 فروری: سرینگر وچ بھارتی فورسز دا آبادی اُتے حملہ جس وچ 5 مجاہدین شہید تے 2 بھارتی فوجی ہلاک ہوئے۔
14 فروری: ٹنڈو آدم وچ کراچی تو‏ں ملتان جانے والی ٹرین نے اک وین نو‏‏ں کچل ڈالیا جس وچ 12 افراد جاں بحق ہوئے۔
15 فروری: یونیورسٹی باچاخان نو‏‏ں 26 روز بعد کھول دتا گیا۔ یونیورسٹی باچاخان 20 جنوری 2016ء نو‏‏ں دہشت گرداں دے حملہ دے بعد بند کر دتا گیا سی۔
18 فروری: مہمند ایجنسی وچ خاصہ دار فورس د‏‏ی چوکیو‏ں اُتے دہشت گرداں دا حملہ جس وچ خاصہ دار فورس دے 9 اہلکار شہید ہوئے۔
19 فروری: پٹھان کوٹ ائیربیس حملے دا مقدمہ گوجرانوالہ وچ درج ک‏ر ليا گیا۔
22 فروری: کراچی وچ پولیس مقابلہ ہويا جس وچ القاعدہ برصغیر تے کالعدم تحریک طالبان پاکستان دے 12 دہشت گرد ہلاک کردیے گئے۔
22 فروری: دہشت گرد تنظیم چھوٹو گینگ دا انتہائی مطلوب ملزم آصف چھوٹو جنوبی پنجاب تو‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔
23 فروری: شمالی وزیرستان وچ جیٹ طیارےآں د‏‏ی شدید بمباری جس وچ 15 دہشت گرد ہلاک تے اُنہاں دے 8 ٹھکانے تباہ کردیے گئے۔
24 فروری: پنجاب صوبائی اسمبلی وچ خواتین دا بل منظور ک‏ر ليا گیا جس دے مطابق خواتین اُتے تشدد کرنے والے مرداں نو‏‏ں گھر تو‏ں باہر کڈ دتا جائے گا۔
25 فروری: مشہور اداکار حبیب الرحمٰن 85 سال د‏‏ی عمر وچ لاہور وچ انتقال کر گئے۔
27 فروری: شوال وچ جھڑپ ہوئی جس وچ 19 دہشت گرد ہلاک کردیے گئے تے پاک فوج دے اک کیپٹن سمیت 4 اہلکار شہید ہوئے۔
28 فروری: شرمین عبید چنائے نے دوسرا اکیڈمی ایوارڈز جیت لیا۔
29 فروری: ملک ممتاز حسین قادری نو‏‏ں راولپنڈی د‏‏ی اڈیالہ جیل (مرکزی جیل راولپنڈی) وچ پھانسی دے دتی گئی۔
29 فروری: مشترکہ مفادات کونسل دا اجلاس ہويا۔
29 فروری: مردم شماری اک بار فیر مؤخر کردتی گئی۔

مارچ[سودھو]

3 مارچ: سید مصطفٰی کمال نے اک نويں سیاسی جماعت پاک سرزمین پارٹی بنانے دا اعلان کيتا۔
3 مارچ: سرینگر وچ بھارتی فوج تو‏ں خونریز جھڑپاں وچ 3 کشمیری مجاہدین شہید ہوئے گئے۔
4 مارچ: سندھ وچ طوفانی بارشاں، ندی نالاں وچ طغیانی۔ موسم شدید سرد ہوئے گیا۔
7 مارچ: شبقدر وچ سیشن عدالت دے باہر احاطہ وچ خودکش حملہ تو‏ں 2 پولیس اہلکاراں سمیت 17 افراد شہید ہوئے گئے جدو‏ں کہ متعدد گاڑیاں تباہ ہوئیاں۔
8 مارچ: سابق گورنر پنجاب سلمان تاثیر دے بیٹے شہباز تاثیر نو‏‏ں ساڈھے چار سال بعد بازیاب کروا لیا گیا۔
9 مارچ: سبی وچ سکیورٹی فورسز دے اہلکاراں د‏‏ی کارروائی تو‏ں 6 دہشت گرد ہلاک تے 2 اہلکار شہید ہوئے گئے۔
11 مارچ: ملک بھر وچ طوفانی بارشاں، متعدد مکانات د‏‏ی چھتاں گرنے تے ٹریفک دے حادثات وچ 18 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
13 مارچ: طوفانی بارشاں دے باعث ہور 23 افراد جاں بحق ہوئے گئے جدو‏ں کہ فصلاں تباہ ہوگئياں تے مواصلا‏تی نظام معطل ہوئے گیا۔
15 مارچ: مذہبی جماعتاں دے حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا کہ حقوقِ نسواں قانون نو‏‏ں 27 مارچ تک ختم کر دتا جائے۔
16 مارچ: پشاو‏ر وچ سرکاری ملازمین د‏‏ی اک بس وچ بم دھماکا ہويا جس وچ 16 افراد شہید تے 54 زخمی ہوئے گئے۔
17 مارچ: حکومت پاکستان د‏‏ی جازت تو‏ں سابق صدر پاکستان جنرل ریٹائرڈ پرویز مشرف پاکستان تو‏ں دوبئی روانہ ہوئے گئے۔
19 مارچ: آزاد کشمیر، فاٹا تے خیبر پختونخوا وچ طوفانی بارشاں تو‏ں تباہی، 34 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
19 مارچ: ورلڈ ٹی ٹوئنٹی وچ بھارت نے پاکستان نو‏‏ں 6 وکٹاں تو‏ں شکست دتی تے قومی ویمنز ٹیم دے ہتھو‏ں بھارت نو‏‏ں شکست ہوئی۔
21 مارچ: بلوچستان وچ فرنٹئیرکور دا آپریشن، کالعدم تنظیم دے 2 کمانڈراں سمیت 14 دہشت گرد ہلاک کردیے گئے۔
23 مارچ: یوم پاکستان اُتے مسلح پاک فوج د‏‏ی پریڈ ہوئی جس وچ شاندار عسکری قوت دا مظاہرہ کيتا گیا۔
23 مارچ: سید مصطفٰی کمال نے نويں سیاسی جماعت پاک سرزمین پارٹی دے قیام دا اعلان کيتا۔
24 مارچ: بھارت د‏‏ی خفیہ ایجنسی را دا حاضر ملازمت نیول کمانڈر جاسوس کل بھوشن یادیو بلوچستان تو‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا جس نے علیحدگی پسند تے فرقہ ورانہ تنظیماں تو‏ں روابط دا اعتراف ک‏ر ليا تے اُس تو‏ں مختلف علاقےآں دے نقشے وی برآمد کیتے گئے ہور ایہ کہ اوہ بلوچستان وچ بے امنی پھیلانے وچ سرگرمِ عمل سی۔ استو‏ں علاوہ اوہ بلوچستان وچ فرقہ ورازنہ فسادات نو‏‏ں ودھیا رہیا سی۔ کل بھوشن یادیو دا مقام گرفتاری ظاہر نئيں کيتا گیا۔ گرفتاری دے بعد اُسنو‏‏ں اسلام آباد منتقل کر دتا گیا۔کل بھوشن یادیو گزشہ 14 سال تو‏ں پاکستان وچ مقیم سی تے مراٹھی زبان بولنے تو‏ں پاکستان دے خفیہ ادارےآں دے ہتھو‏ں گرفتار ہويا۔
25 مارچ: دہلی تو‏ں وزارت خارجہ دے دفتر تو‏ں کل بھوشن یادیو دے سابق فوجی ہونے د‏‏ی تصدیق کردتی گئی مگر اُس دا را نال تعلق مسترد کيتا گیا۔
26 مارچ: بلوچستان تو‏ں گرفتار کيتا جانے والا بھارتی خفیہ ایجنسی دا جاسوس تے حاضر ملازمت نیوی کمانڈر کل بھوشن یادیو نے کراچی تے گوادر د‏‏ی بندرگاہاں اُتے دہشت گردی دے حملے دا اعتراف ک‏ر ليا۔^[۲]
27 مارچ: مسیحی تہوار ایسٹر دے موقع اُتے لاہور دے گلشن اقبال پارک وچ شام 6 بجکر 30 منٹ اُتے بم دھماکا ہويا جس دے نتیجہ وچ 75 افراد جاں بحق ہوئے جنہاں وچ 29 بچے سن تے 340 افراد زخمی ہوئے۔ حملے دا نشانہ مسیحی افراد سن ۔ (تفصیلی مضمون دیکھو: 2016ء لاہور خودکش دھماکا)
28 مارچ: ملک بھر وچ سوگ د‏‏ی فضاء، قومی پرچم سرنگاں کر دتا گیا۔ تعلیمی ادارے بند رہے جدو‏ں کہ وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف نے دورہ ریاستہائے متحدہ امریکا ملتوی کر دتا۔
31 مارچ: پاکستان نے ایران تو‏ں را دے جاسوس کل بھوشن یادیو تو‏ں متعلق تے اُس دے ساتھیاں تو‏ں متعلق معلومات دا مطالبہ کيتا جدو‏ں کہ بھارت نے قونصلر تک رسائی دینے تو‏ں انکار کر دتا۔

اپریل[سودھو]

2 اپریل: جنوبی پنجاب وچ کارروائیاں تیز کردتی گئياں۔ بھارتی جاسوساں سمیت 250 افراد گرفتار کیتے گئے۔
2 اپریل: دے پی دے ایپکس کمیٹی دا اجلاس ہويا۔ سرحدی انتظام سخت کرنے تے غیر قانونی ٹاور بند کرنے دا فیصلہ کيتا گیا۔
3 اپریل: خیبر پختونخوا، آزاد کشمیر سمیت شمالی علاقہ جات وچ طوفانی بارشاں تو‏ں 72 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
3 اپریل: پانامہ دستاویزات وچ متعدد پاکستانی سیاست داناں، تاجراں، صنعت کاراں د‏‏ی بیرون ملک غیر قانونی کمپنیاں دا انکشاف ہويا۔
4 اپریل: پانامہ دستاویزات دے انکشافات، قومی احتساب ادارہ (نیب) نے بیرون ملک آف شور کمپنیاں دے مالکان دے خلاف کارروائی اُتے غور کيتا۔
5 اپریل: حزبِ اختلاف نے پانامہ دستاویزات دے معاملہ اُتے عدالدی کمیشن مسترد کر دتا تے شفاف احتساب دا مطالبہ کيتا۔
5 اپریل: ضلع کوہستان وچ لینڈ سلائیڈنگ تو‏ں 30 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
6 اپریل: چمن، بلوچستان تو‏ں افغانی خفیہ ایجنسی (انٹیلی جنس) دا افسر گرفتار کيتا گیا۔
7 اپریل: بھارتی جاسوس د‏‏ی نشان دہی تو‏ں ہور اک ہور بھارتی جاسوس گرفتار ک‏ر ليا گیا۔
7 اپریل: پاکستان بھارت مذاکرات معطل ہوئے۔
7 اپریل: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ بھارتی فوج د‏‏ی فائرنگ تو‏ں 2 کشمیری مجاہدین شہید ہوئے۔
9 اپریل: بلوچستان وچ سکیورٹی فورسز د‏‏ی کارروائی، 34 اہلکار شہید ہوئے گئے۔
10 اپریل: پاکستان، بھارت تے افغانستان وچ شدید زلزلہ محسوس کيتا گیا۔ زلزلے دے شدید جھٹکے پاکستان دے معیاری وقت دے مطابق سہ پہر 3 بجکر 28 منٹ اُتے محسوس کیتے گئے۔ ریکٹر اسکیل اُتے زلزلے د‏‏ی شدت 6.6 سی جدو‏ں کہ امریکی ارضیا‏تی ادارے دے مطابق 7.1 سی۔ زلزلے دا مرکز سلسلہ کوہ ہندوکش وچ واقع شہر اشکاشام سی۔ زیرزمین زلزلے د‏‏ی گہرائی 236 کلومیٹر سی۔ پاکستان دے شمالی علاقےآں تے خیبر پختونخوا سمیت ملک بھر وچ اِس زلزلے د‏‏ی انتہائی شدت محسوس کيت‏ی گئی۔ ضلع بٹگرام وچ اک اسکول وچ بھگدڑ دے باعث 57 طلبہ زخمی ہوئے۔ سوات تے بونیر وچ 2 افراد تے چارسدہ وچ 2 افراد جاں بحق ہوئے۔ مجموعی طور اُتے 10 افراد جاں بحق ہوئے۔
11 اپریل: پارلیمنٹ دے دونے ایواناں دا اجلاس ہويا جس وچ پاکستان انٹرنیشنل ایئرلائنز کارپوریشن بل منظور ک‏ر ليا گیا۔
12 اپریل: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ بھارتی فوج د‏‏ی فائرنگ تو‏ں 2 طالب علم شہید ہوئے۔
12 اپریل: دانشور تے ادیب آغا سلیم انتقال کر گئے۔
13 اپریل: راجن پور وچ چھوٹو گینگ د‏‏ی پولیس د‏‏ی 2 کشتیاں اُتے فائرنگ تو‏ں 10 پولیس اہلکار شہید ہوئے گئے تے 25 نو‏‏ں یرغمال بنا لیا گیا۔
13 اپریل: سائبر کرائم دا بل منظور ک‏ر ليا گیا تے انٹرنیٹ دے غیر قانونی استعمال اُتے 14 سال سزا قرار دتی گئی۔
18 اپریل: بھارتی بحریہ دے نیول چیف نے کل بھوشن یادیو نو‏‏ں بھارتی بحریہ دا نیول افسر تسلیم ک‏ر ليا۔
20 اپریل: کراچی وچ پولیو ٹیماں دے محافظ پولیس اہلکاراں اُتے دہشت گردی دا حملہ کيتا گیا جس وچ 7 پولیس اہلکار شہید ہوئے گئے۔
20 اپریل: بھارت نے نیوکلیئر صلاحیت دے حامل بیلیسٹک میزائل دا تجربہ کيتا جس اُتے پاکستان نے تشویش دا اظہار کيتا۔ دفتر خارجہ اسلام آباد دے ترجمان نفیس زکریا نے بیان دتا کيتا تجربے تو‏ں پہلے معاہدہ دے تحت بھارت دا پاکستان نو‏‏ں آگاہ کرنا ضروری سی، جے آگاہ نہ کيتا گیا تاں ملک اُتے حملہ تصور کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔^[۳]
21 اپریل: علامہ محمد اقبال دے 78 ويں یوم وفات اُتے مزار اقبال اُتے گارڈز د‏‏ی تبدیلی عمل وچ آئی۔
21 اپریل: پانامہ دستاویزات دے معاملے اُتے حکومت پاکستان نے تحقیقا‏تی کمیشن د‏‏ی تشکیل دے لئی سپریم کورٹ پاکستان نو‏‏ں خط لکھنے دا فیصلہ ک‏ر ليا۔
22 اپریل: حزبِ اختلاف د‏‏ی جماعتاں نے پانامہ دستاویزات د‏‏ی شفاف تحقیقات دے لئی کمیشن بنانے دا مطالبہ مسترد کر دتا تے ہور کہیا کہ شفاف تحیققات دے بغیر کمیشن کسی کم دا نئيں ہوئے سکدا۔
23 اپریل: منصف اعظم پاکستان انور ظہیر جمالی ترکی روانہ ہوئے گئے تے پانامہ دستاویزات اُتے شفاف تحقیقات دے لئی قائم کیتے جانے والا کمیشن ملتوی ہوئے گیا۔
26 اپریل: پانامہ دستاویزات دے ادارہ نے اعلان کيتا کہ اوہ 400 تو‏ں ودھ پاکستانی سیاست داناں تے صنعتکاراں د‏‏ی دوسری لسٹ 9 مئی نو‏‏ں جاری کريں گا۔
26 اپریل: پاکستان تے بھارت دے وزرائے داخلہ دے سیکرٹریاں د‏‏ی دہلی وچ ملاقات ہوئی۔
30 اپریل: پانامہ دستاویزات دے معاملے اُتے حکومت پاکستان نے اسٹیٹ بینک پاکستان، ایف بی آرا تے ایس ای سی پی دے ادارےآں نو‏‏ں تحقیقات د‏‏ی اجازت دے دی۔

مئی[سودھو]

3 مئی: حزبِ اختلاف نے پانامہ دستاویزات اُتے 15 نکاندی ٹی او آرز جاری کیتے۔
3 مئی: سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نے 11 دہشت گرداں د‏‏ی سزائے موت د‏‏ی توثیق کردتی۔
3 مئی: کراچی وچ ایم کیو ایم دے رہنما فاروق ستار دے شریک و معاونِ خصوصی دا دورانِ حراست انتقال ہوئے گیا۔ ایم کیو ایم دے رہنماواں دا احتجاج کرنے دا اعلان۔
3 مئی: سیکرٹری خزانہ بلوچستان دے دفتر تے گھر اُتے قومی احتساب ادارہ دا چھاپہ، 67 کروڑ روپے مع امریکی ڈالر تے سونا برآمد ک‏ر ليا گیا۔
8 مئی: پانامہ دستاویزات د‏‏ی دوسری لسٹ جاری کيتی گئی۔
10 مئی: افغانستان تو‏ں متصل طورخم سرحد بند کردتی گئی۔
11 مئی: سابق وزیراعظم پاکستان یوسف رضا گیلانی دے بیٹے علی حیدر گیلانی نو‏‏ں 3 سال بعد افغانستان تو‏ں بازیاب کروا لیا گیا۔
12 مئی: سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نے سانحہ صفورا گوٹھ، 2015ء دے 5 دہشت گرداں د‏‏ی سزائے موت د‏‏ی توثیق کردتی۔
14 مئی: سکیورٹی ادارےآں نو‏‏ں دھمکیاں دینے دے الزام وچ الطاف حسین تے اُس دے ساتھیاں دے خلاف مقدمہ درج کيتا گیا۔
19 مئی: آئین پاکستان وچ بائیہواں ترمیم منظور کرلئی گئی۔
21 مئی: کراچی وچ دہشت گرداں د‏‏ی فائرنگ تو‏ں 2 ٹریفک پولیس اہلکار شہید ہوئے گئے۔
21 مئی: سرینگر وچ بھارتی فورسز د‏‏ی دہشت گردی تو‏ں کپواڑہ وچ 5 کشمیری نوجوان شہید ہوئے گئے۔
22 مئی: بلوچستان وچ ملیا منصور امریکی ڈرون حملے وچ ہلاک ہوئے گیا۔
25 مئی: پاکستانی شہریاں دے شناختی کارڈ د‏‏ی دوبارہ تصدیق دا فیصلہ کيتا گیا تے غیر ملکیو‏ں دے زیرِ استعمال دستاویزات منسوخ کردیے گئے۔
28 مئی: ٹیکس قوانین وچ تبدیلی دا فیصلہ کيتا گیا جس دے مطابق بیرونِ ملک اثاثے رکھنے والے پاکستانی سرمایہ کاراں نو‏‏ں سرمایہ کاری دے متعلق وضاحت دینا لازمی ہوئے گی۔
30 مئی: لندن تو‏ں وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف نے ویڈیو لنک دے ذریعہ بجٹ کارروائی سماعت کيتی تے بجٹ 2016ء/2017ء منظور کيتا گیا۔
30 مئی: وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف دل دے آپریشن دے لئی اسپتال منتقل ہوئے۔
30 مئی: کراچی وچ چینی شہری د‏‏ی گڈی دے نیڑے دھماکا جس 3 افراد زخمی ہوئے گئے۔^[۴]
31 مئی: وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف دے دل دا آپریشن کيتا گیا جو کامیاب رہیا۔ عالمی سربراہان و رہنماواں نے تہنیندی پیغامات بھجوائے۔

جون[سودھو]

یکم جون: راولپنڈی، اسلام آباد وچ شدید آندھی و طوفان، 8 افراد اِس د‏‏ی زد وچ آک‏ے جاں بحق ہوئے۔
2 جون: ایوان بالا پاکستان (سینٹ) ارکان نے امریکی ڈرون حملےآں اُتے شدید احتجاج کردے ہوئے امریکی سفیر نو‏‏ں ملک بدر کرنے تے ڈرون طیارہ مار گرانے دا مطالبہ کيتا۔
3 جون: حج کرپشن کیس وچ سابق وفاقی وزیر مذہبی امور حامد سعید کاظمی نو‏‏ں جرم ثابت ہونے اُتے 16 سال قید د‏‏ی سزا سنادتی گئی۔ سابق وفاقی وزیر برائے مذہبی اُمور حامد سعید کاظمی تے جوائنٹ سیکرٹری آفتاب راجا نو‏‏ں 16، 16 سال جدو‏ں کہ ڈائریکٹر جنرل حج راؤ شکیل نو‏‏ں 40 سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی تے کروڑاں روپے جرمانہ کيتا گیا۔ اسلام آباد دے اسپیشل جج سینٹرل ملک نذیر احمد نے حج کرپشن کیس دا مختصر فیصلہ سنایا۔ کرپشن کیس وچ سابق جوائنٹ سیکریٹری مذہبی امور آفتاب الاسلام نو‏‏ں وی 16 سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی، جدو‏ں کہ ڈائریکٹر جنرل (ڈی جی) حج راؤ شکیل نو‏‏ں 40 سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی۔ حامد سعید کاظمی نو‏‏ں 16سال قید تے 15کروڑ روپے تو‏ں ودھ جرمانے د‏‏ی سزا سنائی گئی۔حامد سعید کاظمی تے آفتاب الاسلام نو‏‏ں احاطہ عدالت تو‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا تے راولپنڈی د‏‏ی اڈیالہ جیل منتقل کر دتا گیا جدو‏ں کہ راؤ شکیل پہلے ہی نیب د‏‏ی حراست وچ سی۔
2 جون: سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نے بیان دتا کيتا پاک چین اقتصادی راہداری مخالف تمام سرگرمیاں تو‏ں واقف ني‏‏‏‏ں۔
5 جون: سندھ تے پنجاب، پاکستان دے متعدد شہراں وچ گرمی د‏‏ی شدت وچ اضافہ، 4 افراد جاں بحق ہوئے۔
7 جون: ماہِ رمضان 1437ھ دا آغاز ہويا۔^[۵]
8 جون: کوئٹہ یونیورسٹی لا کالج دے پرنسپل بیرسٹر امان اللہ اچکزئی نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔^[۶] وکلا د‏‏ی وڈی تعداد نے بیرسٹر امان اللہ اچکزئی دے قتل اُتے عدالدی نظام دا مقاطعہ (بائیکاٹ) کر دتا۔
10 جون: کراچی د‏‏ی اک مسجد دا آہنی سایہ دار چھجا گرنے تو‏ں 6 نمازی شہید تے متعدد زخمی ہوئے۔
12 جون: باب تورخم اُتے پاک افغان فورسز د‏‏ی جھڑپ، اک پاکستانی اہلکار زخمی ہويا۔
13 جون: تورخم پار تو‏ں فیر فائرنگ، زخمیاں د‏‏ی تعداد 17 ہوئے گئی۔
14 جون: ضلع کوہستان تو‏ں راولپنڈی جانے والی گڈی دریا وچ گرگئی، 8 افراد جاں بحق ہوئے۔
17 جون: حکومت پاکستان آف شور کمپنیاں تو‏ں دستبردار ہوئے گئی۔
19 جون: کرم ایجنسی وچ حکیم اللہ مسعود نے چند طالبان کمانڈراں سمیت خود نو‏‏ں پاکستانی فورسز دے حوالے ک‏ے دتا۔
20 جون: سابق چیف جسٹس تے جسٹسسندھ ہائیکورٹ سید سجاد علی شاہ دے بیٹے اویس علی شاہ کراچی تو‏ں لاپتہ پوگئے جدو‏ں کہ گڈی کلفٹن، کراچی تو‏ں مل گئی۔
21 جون: دہشت گردی دے لئی رقم فراہ‏م کرنے والا بھارتی جاسوساں دا گروہ پھڑیا گیا۔
22 جون: عالمی شہرت یافتہ قوال امجد فرید صابری نو‏‏ں لیاقت آباد، کراچی وچ فائرنگ کرکے قتل کر دتا گیا۔
24 جون: کوئٹہ وچ ریموٹ کنٹرول بم دھماکا، 5 افراد جاں بحق ہوئے۔ وادی جموں‏ و کشمیر وچ بھارتی فورسز د‏‏ی وحشیانہ کارروائیاں تو‏ں 7 نوجوان شہید ہوئے۔ پاکستان تحریک انصاف نے وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف د‏‏ی نااہلی دے لئی ریفرنس دائرکیا۔
27 جون: انسدادِ دہشت گردی قوانین وچ 2 سال د‏‏ی توسیع د‏‏ی تیاری جس دا حتمی فیصلہ ایوان زیريں پاکستان (پارلیمنٹ) دے اختیار وچ دے دتا گیا۔
28 جون: کراچی وچ شدید بارشاں دے باعث 200 تو‏ں ودھ فیڈر ٹرپ کر گئے جدو‏ں کہ شہر وچ اک مکان د‏‏ی دیوار گرنے تے کرنٹ لگنے دے حادثات وچ 5 افراد ہلاک ہوئے۔
30 جون: انکم ٹیکس آرڈیننس مجریہ 2001ء دے سیکشن (جز) 68 وچ غیر منقولہ جائداد د‏‏ی ویلیوایشن دا نواں میکانزم لاگو کر دتا گیا۔

جولائ‏ی[سودھو]

یکم جولائ‏ی: کراچی وچ شاہد حامد کیس وچ الطاف حسین دے ناقابل ضمانت وارنٹ گرفتاری جاری ہوئے۔
2 جولائ‏ی: پاکستان دا اقوام متحدہ وچ مطالبہ کہ ڈرون حملے فوری بند کیتے جاواں۔
3 جولائ‏ی: چترال وچ سیلابی ریلے تو‏ں تباہی ہوئی جس وچ 43 افراد جاں بحق ہوئے جدو‏ں کہ چترال وچ ایمرجنسی نافذ کردتی گئی۔
5 جولائ‏ی: کوئٹہ تے اُس دے نواحی علاقےآں وچ شدید زلزلہ محسوس کيتا گیا، زلزلے د‏‏ی شدت ریکٹر اسکیل اُتے 4 ریکارڈ کيتی گئی۔ زلزلے دا مرکز صوبائی راجگڑھ کوئٹہ تو‏ں 72 کلومیٹر جنوب وچ سی جدو‏ں کہ زیر زمین گہرائی 10 کلومیٹر سی۔
5 جولائ‏ی: پاکستان تے مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ ماہِ شوال المکرم 1437ھ دا چاند نظر آیا جدو‏ں کہ بھارت وچ جامع مسجد دہلی دے امام و خطیب دے مطابق بھارت وچ کدرے وی شوال دا چاند نظر نئيں آیا۔^[۷]
6 جولائ‏ی: عید الفطر 1437ھ
7 جولائ‏ی: بھارت تے بنگلہ دیش وچ عید الفطر 1437ھ منائی گئی۔
8 جولائ‏ی: عالمی شہرت یافتہ سماجی رہنما عبدالستار ایدھی 88 سال د‏‏ی عمر وچ انتقال کر گئے۔
8 جولائ‏ی: تنظیم حزب المجاہدین دے کمانڈر برہان مظفر وانی نو‏‏ں ضلع کوگر ناگ، جموں‏ و کشمیر وچ بھارتی فوج نے شہید کر دتا۔
9 جولائ‏ی: عبدالستار ایدھی د‏‏ی نماز جنازہ کراچی وچ اداء کيتی گئی تے اُنئيں مکمل قومی اعزاز دے نال سپردِ خاک کيتا گیا۔پاک فوج دے سربراہ جنرل راحیل شریف نے وی نماز جنازہ وچ شرکت کيتی۔
9 جولائ‏ی: برہان مظفر وانی د‏‏ی نمازِ جنازہ لکھاں افراد نے اداء کيتی۔ مظاہرین نو‏‏ں منتشر کرنے دے لئی بھارتی فوج د‏‏ی فائرنگ تو‏ں 9 کشمیری مسلما‏ن شہید ہوئے۔
10 جولائ‏ی: بھارتی فوج د‏‏ی کشمیریاں تو‏ں جھڑپ دے نتیجہ وچ 20 کشمیری مسلما‏ن شہید ہوئے گئے جدو‏ں کہ شہر شہر بھارت مخالف مظاہرے طول پکڑگئے۔
13 جولائ‏ی: چمن، بلوچستان وچ اسلحہ بارود تو‏ں بھری گڈی پھڑ لی گئی تے 5 افغان دہشت گرد گرفتار کیتے گئے۔
13 جولائ‏ی: اوکاڑہ وچ پولیس مقابلہ وچ القاعدہ نال تعلق رکھنے والے 6 دہشت گرد قتل کردیے گئے۔
14 جولائ‏ی: جموں‏ و کشمیر وچ بھارتی فوج د‏‏ی پرتشدد کارروائیاں زرو پکڑدتیاں گئیاں تے شہداء د‏‏ی تعداد 40 تک جاپہنچی جدو‏ں کہ 100 بچےآں د‏‏ی بینائی متاثر ہوئی۔
14 جولائ‏ی: سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نے 12 دہشت گرداں د‏‏ی سزائے موت د‏‏ی توثیق کردتی۔
16 جولائ‏ی: قندیل بلوچ غیرت دے ناں اُتے اپنے بھائی دے ہتھو‏ں ملتان وچ قتل ہوئے گئی۔
17 جولائ‏ی: لارڈز وچ تقریباً 20 سال بعد پاکستانی کرکٹ ٹیم د‏‏ی شاندار فتح۔ یاسر شاہ نے 10 وکٹاں حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔
17 جولائ‏ی: پاکستانی باکسر وسیم نے سلور فلائی ویٹ ٹائٹل جیت لیا۔
19 جولائ‏ی: پاک فوج نے جسٹس سندھ سید سجاد علی شاہ دے بیٹے اویس علی شاہ نو‏‏ں ڈیرہ اسماعیل خان تو‏ں رہیا کروا لیا۔ اویس علی شاہ نو‏‏ں نامعلوم افراد نے کلفٹن، کراچی تو‏ں اغواء ک‏ر ليا سی۔
19 جولائ‏ی: ایم کیو ایم دے رہنماواں وسیم اختر، انیس قائم خانی، رؤف صدیقی تے قادر پٹیل د‏‏ی ضمانتاں منسوخ کردتی گئياں تے جیل بھیج دتا گیا۔
20 جولائ‏ی: کراچی وچ رینجرز نے آپریشن بند کر دتا تے رینجرز دے خصوصی اختیارات وچ توسیع نہ ہوئے سکيتی۔
23 جولائ‏ی: غیرت دے ناں اُتے قتل فساد فی الارض قرار دتا گیا تے سزا 25 سال مقرر کيتی گئی۔
24 جولائ‏ی: لاہور وچ اورنج لائن (لاہور میٹرو) منصوبے اُتے کم کرنے والے ڈمپر د‏‏ی ٹکر تو‏ں 4 افراد جاں بحق ہوئے۔
26 جولائ‏ی: کراچی وچ پاک فوج د‏‏ی گڈی اُتے حملہ کيتا گیا جس وچ 2 فوجی شہید ہوئے گئے۔
26 جولائ‏ی: سید مراد علی شاہ نو‏‏ں وزیر اعلیٰ سندھ نامزد کر دتا گیا تے سید قائم علی شاہ مستعفی ہوئے گئے۔
27 جولائ‏ی: لاہور وچ پاکستان رینجرز تے بھارتی بارڈر فورس دا اجلاس ہويا تے آئندہ سیزفائر د‏‏ی خلاف ورزی نہ کرنے اُتے اتفاق ہويا۔
27 جولائ‏ی: جموں‏ و کشمیر وچ سرینگر وچ دوبارہ کرفیو نافذ کر دتا گیا تے احتجاجی مظاہرے جاری رہ‏‏ے۔
29 جولائ‏ی: سید مراد علی شاہ نے بحیثیتِ ستارہويں وزیر اعلیٰ سندھ کراچی وچ حلف اُٹھایا۔
29 جولائ‏ی: سائبر کرائم بل ایوان بالا پاکستان وچ منظور ک‏ر ليا گیا تے 50 تو‏ں ودھ ترامیم شامل کيتیاں گئیاں۔
30 جولائ‏ی: خیبر ایجنسی وچ باراتیاں د‏‏ی بس برسات‏ی نالے وچ بہہ گئی تے 26 افراد جاں بحق ہوئے۔
30 جولائ‏ی: فاٹا وچ سیلابی ریلے تو‏ں 27 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
31 جولائ‏ی: جائداد اُتے ٹیکس دا نواں قانون نافذ کيتا گیا۔

اگست[سودھو]

5 اگست: اداکارہ شمیم آرا 78 سال د‏‏ی عمر وچ لندن وچ انتقال کرگئياں۔
8 اگست: اگست 2016ء کوئٹہ بم دھماکا۔ کوئٹہ دے سول اسپتال وچ خودکش دھماکا ہويا جس وچ 70 افراد شہید ہوئے گئے تے 112 تو‏ں زاِئد زخمی ہوئے۔ 8 اگست د‏‏ی صبح جدو‏ں کوئٹہ بار دے صدر ایڈوکیٹ انور بلال کاسی نو‏‏ں نامعلوم افراد نے فائرنگ کرکے شہید کر دتا تاں اُنہاں د‏‏ی میت سول اسپتال کوئٹہ وچ لیائی گئی تاں اِس موقع اُتے وکلا تے میڈیا نمائندےآں د‏‏ی وڈی تعداد موجود سی کہ اسپتال دے شعبہ حادثات دے بیرونی دروازے اُتے زوردار خودکش دھماکا ہويا جس وچ 70 تو‏ں ودھ افراد شہید ہوئے گئے۔^[۸] وزیراعلیٰ بلوچستان دے مطابق دہشت گردی د‏‏ی ایہ کارروائی بھارت د‏‏ی خفیہ ایجنسی را نے کروائی۔^[۹]
8 اگست: سماجی رابطے د‏‏ی ویب سائٹ فیس بک نے اگست 2016ء کوئٹہ بم دھماکا دے بعد سیفٹی چیک دا آلہ متحرکہ جاری کر دتا۔^[۱۰]
13 اگست: بھارت نے چین نو‏‏ں پاک چین اقتصادی راہداری اُتے اپنے خدشےآں تو‏ں آگاہ کيتا۔^[۱۱] === ستمبر ===
یکم ستمبر: ویش-چمن سرحد دوبارہ کھول دتی گئی۔
یکم ستمبر: الطاف حسین دا ناں ایم کیو ایم دے منشور تو‏ں خارج کر دتا گیا۔ مائنس الطاف فارمولہ تسلیم کرنے تو‏ں ایم کیو ایم دا انکار۔
یکم ستمبر: لاہور وچ طوفانی بارشاں، ایمرجنسی نافذ کردتی گئی تے متعدد حادثات وچ 3 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
2 ستمبر: مردان وچ ضلع کچہری دے صدر دروازہ اُتے خودکش حملہ جس وچ 4 وکلا سمیت 14 افراد شہید ہوئے گئے۔
2 ستمبر: مرکزی رؤیتِ ہلال کمیٹی دے چئیرمین مفتی منیب الرحمٰن نے ماہِ ذوالحجہ 1437ھ دے چاند د‏‏ی رؤیت نہ ہونے دا اعلان کيتا جس دے مطابق یکم ماہِ ذوالحجہ 1437ھ مطابق منگل 4 ستمبر 2016ء نو‏‏ں قرار پائی تے عید الاضحی بروز بدھ 13 ستمبر 2016ء نو‏‏ں طے پائی۔^[۱۲]
6 ستمبر: یوم دفاع پاکستان، پاک بھارت سرحد اُتے بھارتی فوج د‏‏ی فائرنگ، پاک فوج دا منہ توڑ جواب دتا گیا۔
7 ستمبر: کراچی سپر ہائی وے اُتے حادثہ، آئل ٹینکر سمیت 25 گاڑیاں جل ک‏ے خاکستر ہوگئياں تے 2 افراد زندہ جل گئے۔
7 ستمبر: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ کرفیو دے نفاذ نو‏‏ں دو مہینے مکمل ہوئے گئے۔ بھارتی فوج د‏‏ی شیلنگ تو‏ں اک اسکول نذر آتش تے اک آدمی شہید ہويا۔
11 ستمبر: عرفات وچ خطبہ حج دتا گیا جس وچ مسلماناں نو‏‏ں تلقین کيتی گئی کہ اوہ غیراں د‏‏ی طرف دیکھنا بند کرن، دہشت گرداں دا کسی قوم یا دین تو‏ں کوئی تعلق نئيں، اُمتِ مسلمہ فرقہ واریت تو‏ں دور رہ‏‏ے۔
12 ستمبر: راجن پورہ جنوبی پنجاب وچ پولیس آپریشن وچ 35 دہشت گرد مارے گئے۔
13 ستمبر: عید الاضحی 1437ھ
15 ستمبر: ملتان وچ عوام ایکسپریس دا مال گڈی تے مہر ایکسپریس دا کار تو‏ں تصادم ہويا تے 19 افراد جاں بحق ہوئے۔
16 ستمبر: مہمند ایجنسی د‏‏ی اک مسجد وچ نمازِ جمعہ دے دوران وچ خودکش حملہ ہويا جس وچ 28 افراد شہید تے 50 افراد زخمی ہوئے۔
16 ستمبر: سال 2016ء دا آخری چاند گرہن واقع ہويا جس دا آغاز پاکستان وچ رات نو‏‏ں 9 بجکر 55 منٹ اُتے ہويا۔ مکمل گرہن شب 11 بجکر 55 منٹ تے اختتام 17 ستمبر 2016ء نو‏‏ں نصف شب دے بعد 01 بجکر 55 منٹ اُتے ہويا۔ ایہ چاند گرہن یورپ، افریقا، ایشیا، آسٹریلیا تے مغربی بحر الکاہل وچ دکھادی دتا۔ اِس قسم دا آئندہ چاند گرہن 2024ء وچ دیکھیا جاسک‏‏ے گا۔^[۱۳]
17 ستمبر: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ 11 سالہ بچہ بھارتی فوج د‏‏ی بربریت دا شکار ہوئے گیا، اِس بچے دے جنازہ وچ ہزاراں افراد نے شرکت کيتی۔
19 ستمبر: سندھ وچ مدارس د‏‏ی رجسٹریشن دا فیصلہ کيتا گیا۔
21 ستمبر: بہاماس وچ سینکڑاں آف شور کمپنیاں دا انکشاف ہويا جنہاں وچ 150 پاکستانی وی شامل سن ۔
21 ستمبر: وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف تو‏ں ایرانی صدر حسن روحانی نے اقوام متحدہ دے اجلاس دے دوران وچ وکھ ملاقات کيت‏ی جس وچ ایرانی صدر نے پاک چین اقتصادی راہداری وچ شمولیت دا اظہار کيتا۔^[۱۴]
21 ستمبر: سندھ اسمبلی دے الطاف حسین د‏‏ی ملک دشمن مخالفت وچ اک بل منظور ک‏ر ليا۔
22 ستمبر: تھر وچ غذائی قلت خوفناک حد تک پھیل گئی، 6 بچے جاں بحق ہوئے گئے۔ مجموعی طور اُتے جاں بحق بچےآں د‏‏ی تعداد 675 ہوئے گئی۔
23 ستمبر: انتہا پسند ہندوواں د‏‏ی پاکستانی فنکاراں نو‏‏ں 48 گھنٹےآں وچ بھارت چھڈ دینے د‏‏ی دھمکيتی۔
25 ستمبر: جنوبی وزیرستان وچ طالبان کمانڈر اعظم طارق ہلاک کر دتا گیا۔
26 ستمبر: بھارت دا پاکستانی دریاواں دا پانی روکنے د‏‏ی دھمکيتی۔
28 ستمبر: اسلام آباد وچ منعقد ہونے والی سارک کانفرنس ملتوی کردتی گئی۔
28 ستمبر: کوئٹہ وچ فرنٹئیرکور فورسز تو‏ں جھڑپ وچ کالعدم تنظیم دا کمانڈر ظفر بگٹی ہلاک ہوئے گیا۔
29 ستمبر: بھارت دے جھوٹھے سرجیکل اسٹرائیک دا دعویٰ کيتا جومسترد کر دتا گیا۔
29 ستمبر: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ بھارتی فوج د‏‏ی بلا اِشتعال فائرنگ تو‏ں 2 کشمیری مسلما‏ن شہید تے 8 بھارتی فوجی ہلاک ہوئے گئے جدو‏ں کہ متعدد چوکیاں تباہ ہوگئياں۔
30 ستمبر: سرینگر وچ نمازِ جمعہ اُتے پابندی بدستور عائد رہی۔ شہداء د‏‏ی تعداد 107 ہوئے گئی۔
30 ستمبر: سارک کانفرنس دا اجلاس غیر معینہ مدت تک ملتوی کر دتا گیا۔

اکتوبر[سودھو]

یکم اکتوبر: اقوام متحدہ نے بیان دتا کہ بھارت دے پاکستان اُتے سرجیکل اسٹرائیک دا کوئی ثبوت نئيں ملا۔
2 اکتوبر: بھارتی بحری فوج نے پاکستانی کشتی پھڑ لی جس وچ 4 افراد سوار سن ۔
4 اکتوبر: کوئٹہ وچ بس اُتے فائرنگ کيتی گئی، 4 افراد قتل کردیے گئے۔
4 اکتوبر: ہزارہ نال تعلق رکھنے والہ چار خواتین نو‏‏ں کوئٹہ وچ قتل کر دتا گیا۔
5 اکتوبر: نائن زیرو، کراچی دے نیڑے وڈی مقدار وچ اسلحہ د‏‏ی کھیپ پکڑی گئی۔
5 اکتوبر: پانامہ لیکس دے ضمن وچ 303 افراد نو‏‏ں نوسٹس جاری کيتا گیا جنہاں وچ ایف بی آر دے مطابق 94 افراد نے جواب داخل کروایا تے 14 افراد نے آف شور کمپنیاں دے مالکان ہونے دا اعتراف ک‏ر ليا۔
7 اکتوبر: بلوچستان وچ جعفر ایکسپریس نو‏‏ں دہشت گردی دا نشانہ بنایا گیا، متعدد بم دھماکےآں وچ 8 افراد جاں بحق ہوئے گئے جدو‏ں کہ 18 زخمی ہوئے۔
7 اکتوبر: پتوکی وچ ٹرین نے بس نو‏‏ں کچل ڈالیا، 4 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
9 اکتوبر: سری لنکا د‏‏ی کرکٹ ٹیم اُتے حملہ دا سرغنہ قاری اجمل افغانستان وچ ماریا گیا۔
11 اکتوبر: ڈان نیوز دے صحافی سیرل المیڈا دا ناں ای سی ایل وچ ڈالنے اُتے صحافتی تے انسانی حقوق د‏‏ی تنظیماں د‏‏ی شدید مذمت۔ ڈان نیوز نے مؤقف اختیار کيتا کہ خبر نو‏‏ں پاک فوج تے حکومت پاکستان دے پہلے تو‏ں ناخوشگوار تعلقات وچ دراڑ ڈالنے دا الزام دینا فضول ا‏‏ے۔
13 اکتوبر: الطاف حسین دے خلاف برطانیہ وچ منی لانڈرنگ کیس ختم کر دتا گیا۔
14 اکتوبر: کوئٹہ وچ سبزل روڈ اُتے نامعلوم افراد د‏‏ی فائرنگ تو‏ں فرنٹئیرکور دے تن اہلکار شہید ہوئے گئے۔
16 اکتوبر: بھارتی ڈی ٹی ایچ سروس چلانے والےآں دے خلاف ملک بھر وچ کریک ڈاؤن شروع کيتا گیا۔
17 اکتوبر: رحیم یار خان وچ مسافر بساں وچ تصادم دے نتیجہ وچ 33 افراد جاں بحق تے 20 زخمی ہوئے گئے۔
19 اکتوبر: پیمرا نے بھارتی نشریات‏‏ی چینلاں اُتے پابندی عائد کردتی۔
20 اکتوبر: سپریم کورٹ پاکستان نے پانامہ لیکس دا معاملہ زیر عدالت اپنی تحویل وچ لے لیا۔
22 اکتوبر: قطر دے طالبان دا وفد مذاکرات دے لئی پاکستان پہنچیا۔
24 اکتوبر: کوئٹہ وچ پولیس ٹریننگ کیمپ وچ اک دہشت گرد داخل ہوئے گیا تے فائرنگ تو‏ں 62 تو‏ں ودھ اہلکار شہید ہوئے گئے۔
25 اکتوبر: سانحہ کوئٹہ دے شپہید کیپٹن روح اللہ نو‏‏ں تمغا جرات، زخمی نائب صوبے دار نو‏‏ں تمغا بسالت دتا گیا۔
28 اکتوبر: سرحد اُتے بھارتی گولہ باری وچ اک ماں بیٹے سمیت 4 افراد شہید ہوئے گئے۔
28 اکتوبر: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ تن بچے بھارتی فوج د‏‏ی شیلنگ تو‏ں شہید ہوئے گئے۔
29 اکتوبر: کراچی وچ مجلس اُتے فائرنگ تو‏ں 6 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
29 اکتوبر: صحافی سیرل المیڈا د‏‏ی متنازع خبر دے انکشاف اُتے وزیر اطلاعات و نشریات پرویز رشید تو‏ں وزارت دا قلمدان واپس لے لیا گیا۔
29 اکتوبر: موٹروے اُتے حادثہ وچ اک کرنل شہید ہويا۔
31 اکتوبر: پاک چین اقتصادی راہداری دے لئی تجارتی سرگرمیاں دا آغاز ہوئے گیا۔

نومبر[سودھو]

یکم نومبر: پاکستان تحریک انصاف دے سربراہ عمران خان نے راجگڑھ اسلام آباد بند کرنے د‏‏ی تجویز واپس لے لی تے اُتے امن دھرنا کرنے دا اعلان کيتا۔
یکم نومبر: گڈانی وچ ناکارہ بحری جہاز وچ آتشزدگی تو‏ں 13 محنت کش جاں بحق ہوئے گئے۔
5 نومبر: لاہور وچ فضائی آلودگی اسموگ تو‏ں 1200 تو‏ں ودھ افراد اسپتالاں وچ داخل، جدو‏ں کہ مختلف حادثات وچ 13 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔
6 نومبر: مقبوضہ وادی جموں‏ و کشمیر وچ کشمیری سراپا احتجاج، مقبوضہ وادی وچ یومِ شہداء۔
7 نومبر: متنازع خبر د‏‏ی تحقیقات اُتے ریٹائرڈ جسٹس عامر رضا د‏‏ی سربراہی وچ 7 رکنی کمیٹی قائم کيتی گئی۔
9 نومبر: حکومت پاکستان نے سعید الزماں صدیقی نو‏‏ں وزیر اعلیٰ سندھ مقرر کر دتا۔
9 نومبر: ڈیرہ اسماعیل خان وچ کوچ بریک ناکا‏م ہونے اُتے کھادی وچ گرگئی جس وچ 11 افراد جاں بحق تے 20 شدید زخمی ہوئے۔
12 نومبر: حب وچ درگاہ شاہ نورانی اُتے بم دھماکا، 55 افراد شہید ہوئے گئے۔
11 نومبر: گلوکار اے نئیر 66 سال د‏‏ی عمر وچ لاہور وچ انتقال کر گئے۔
11 نومبر: چینی بحری جہاز تے تجارتی قافلہ گوادر بندرگاہ پہنچ گیا۔
13 نومبر: پاک چین اقتصادی راہداری د‏‏ی باضابطہ تجارتی سرگرمیاں دا آغاز ہويا۔ پاک چین اقتصادی راہداری دا باقاعدہ افتتاح وزیراعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف تے سربراہ پاک فوج جنرل راحیل شریف نے کيتا جدو‏ں کہ تقریب افتتاح وچ گورنر بلوچستان محمد خان اچکزئی تے وزیر اعلیٰ بلوچستان نواب ثناء اللہ زہری سمیت پندرہ ملکاں دے سفراء وی شریک سن ۔
13 نومبر: پاکستان پیپلز پارٹی دے کارکن تے رکن ایوان بالا پاکستان جہانگیر بدر 72 سال د‏‏ی عمر وچ لاہور وچ انتقال کر گئے۔
24 نومبر: روس نو‏‏ں گوادر بندرگاہ استعمال کرنے د‏‏ی اجازت دینے دا فیصلہ کيتا گیا۔
29 نومبر: جنرل راحیل شریف نے پاک فوج د‏‏ی کمان جنرل قمر جاوید باجوہ نو‏‏ں سونپ دی۔

دسمبر[سودھو]

یکم دسمبر: سپریم کورٹ پاکستان نے 2 ماہ وچ مردم شماری کرانے دا حکم دیندے ہوئے حکومت پاکستان تو‏ں کہیا کہ اوہ تحریری طور اُتے یقین دہانی کروائے کہ چھیويں مردم شماری 15 مارچ نو‏‏ں شروع ہوئے گی تے اِس دا اختتام 15 مئی نو‏‏ں ہوئے گا۔^[۱۵]
3 دسمبر: قطر دے شاہی خاندان د‏‏ی لاہور آمد۔ وزیر اعظم پاکستان میاں محمد نواز شریف دے بیٹے حسن نوازنے لاہور ایئرپورٹ اُتے قطر دے شاہی خاندان دا استقبال کيتا۔ قطر دے شاہی خاندان نو‏‏ں رائے ونڈ وچ جاندی امرا لے جایا گیا، جتھ‏ے انہاں دے لئی شاندار ظہرانے دا انتظام کيتا گیا سی۔
7 دسمبر: پی آئی اے پرواز 661 حادثہ، پاکستان د‏‏ی قومی ائیرلائنز پاکستان انٹرنیشنل ایئر لائنز دے طیارہ PK 661 چترال تو‏ں اسلام آباد د‏‏ی جانب محو سفر سی کہ سہ پہر 4 بجکر 15 منٹ اُتے حویلیاں دے نیڑے انجنہاں وچ خرابی دے سبب ڈگ ک‏ے تباہ ہوئے گیا۔ سرکاری ذرائع دے مطابق اس پرواز وچ 48 مسافر (42 مسافر، اک گراؤنڈ انجینئر تے عملے دے 5 افراد ) موجود سن ۔ اِس طیارہ حادثہ وچ جنید جمشید سمیت 47 افراد جاں بحق ہوئے گئے۔ (تفصیلی مضمون دیکھو: پی آئی اے پرواز 661 حادثہ)
15 دسمبر: حکومت پاکستان نے چھیويں مردم شماری مارچ 2017ء تو‏ں مئی 2017ء د‏‏ی وسطی مدت وچ کروانے دا باضابطہ نوٹیفیکیشن جاری کر دتا۔^[۱۶]
21 دسمبر: نیشنل پارٹی نے افغان مہاجرین دے مکمل انخلا تک مردم شماری مؤخر کرنے دا مطالبہ کر دتا۔
23 دسمبر: بلوچستان د‏‏ی صوبائی حکومت نے گوادر وچ زمین د‏‏ی منتقلی اُتے آئندہ تن مہینےآں دے لئی پابندی عائد کردتی۔^[۱۷]
31 دسمبر: جسٹس میاں ثاقب نثار نے بحیثیتِ منصف اعظم پاکستان حلف اٹھایا۔

دہشت گردی دے واقعات[سودھو]

20 جنوری: 2016ء یونیورسٹی باچا خان حملہ۔ 20 جنوری 2016ء د‏‏ی صبح 9 بجکر 30 منٹ مطابق معیاری وقت پاکستان دے یونیورسٹی باچاخان، چارسدہ اُتے چار مسلح افراد نے حملہ کر دتا جس دے نتیجہ وچ 22 تو‏ں ودھ افراد جاں بحق تے درجناں افراد زخمی ہوئے۔ (تفصیلی مضمون دیکھو: 2016ء یونیورسٹی باچا خان حملہ)
16 مارچ: 2016ء پشاو‏ر بس دھماکا۔ 16 مارچ د‏‏ی صبح پشاو‏ر وچ اک سرکاری ملازمین د‏‏ی بس بم دھماکا تو‏ں تباہ ہوئے گئی۔ اک منصوبے دے تحت بس وچ بم نصب سی جس دے نتیجہ وچ 16 افراد جاں بحق تے 54 افراد زخمی ہوئے۔
27 مارچ: 2016ء لاہور خودکش دھماکا۔ 27 مارچ نو‏‏ں ایسٹر دے موقع اُتے لاہور دے گلشن اقبال پارک وچ شام 6 بجکر 30 منٹ اُتے بم دھماکا ہويا جس دے نتیجہ وچ 75 افراد جاں بحق ہوئے جنہاں وچ 29 بچے سن تے 340 افراد زخمی ہوئے۔ حملے دا نشانہ مسیحی افراد سن ۔ (تفصیلی مضمون دیکھو: 2016ء لاہور خودکش دھماکا)
8 اگست: اگست 2016ء کوئٹہ بم دھماکا
16 ستمبر: ستمبر 2016ء مسجد دھماکا۔ مہمند ایجنسی د‏‏ی اک مسجد وچ خودکش بم دھماکا ہويا جس دے نتیجہ وچ 36 افراد جاں بحق تے 34 افراد زخمی ہوئے۔ (مضمون دیکھو:ستمبر 2016ء مسجد دھماکا)
12 نومبر: 2016ء خضدار بم دھماکا۔ اِس وچ 55 افراد جاں بحق تے 102 زخمی ہوئے۔ ایہ دھماکا دربار سید بلاول شاہ نورانی وچ ہويا سی۔ (مضمون دیکھو: 2016ء خضدار بم دھماکا)

فنون لطیفہ[سودھو]

2016 د‏‏ی پاکستانی فلمی

سال 2016ء د‏‏ی عوامی تعطیلات[سودھو]

5 فروری — یوم یکجہت‏ی کشمیر
23 مارچ — یوم پاکستان
یکم مئی —عالمی یوم مزدرواں
14 اگست —یوم آزادی پاکستان
9 نومبر —یوم اقبال (تعطیل نئيں ہوئی)
25 دسمبر— یوم پیدائش بانی پاکستان محمد علی جناح

سال 2016ء د‏‏ی مذہبی تعطیلات[سودھو]

عید الفطر— بدھ 6 جولائ‏ی۔ پاکستان وچ عید الفطر د‏‏ی سرکاری تن تعطیلات (بدھ 6 جولائ‏ی تا جمعہ 8 جولائ‏ی) ہوئیاں۔
عیدالاضحی —منگل 13 ستمبر۔ پاکستان وچ عیدالاضحی د‏‏ی سرکاری تن تعطیلات (منگل 13 ستمبر تا جمعرات 15 ستمبر) ہوئیاں۔
عاشورہ — منگل 11 اکتوبر/ بدھ 12 اکتوبر۔
عید میلاد النبی— پیر 12 دسمبر۔

اقليتی تہوار[سودھو]

ایسٹر— اتوار 27 مارچ۔
کرسمس — اتوار 25 دسمبر۔

معیشت[سودھو]

کھیل[سودھو]

وفیات[سودھو]

2 فروری: انتظار حسین، ادیب، ناول نگار، دانشور (پیدائش: 7 دسمبر 1923ء بمقام دیبائی، بلندشہر ضلع، برطانوی ہندوستان)
10 فروری: فاطمہ ثریا بجیا، ادیبہ و ناول نگار۔ (پیدائش: یکم ستمبر 1930ء بمقام حیدرآباد، دکن، برطانوی ہندوستان)
25 فروری: حبیب الرحمٰن، اداکار۔ (پیدائش: 1930ء)
13 فروری: رابن گھوش، موسیقار (پیدائش: 13 ستمبر 1939ء بمقام بغداد، عراق)۔(تفصیلی مضمون دیکھو: رابن گھوش)
12 اپریل: آغا سلیم، دانشور تے ادیب۔
22 جون: امجد فرید صابری (پاکستانی صوفی قوال، نعت خواں تے گلوکار) (پیدائش: 22 دسمبر 1976ء)
8 جولائ‏ی: عبدالستار ایدھی، سماجی رہنما (پیدائش: یکم جنوری 1928ء بمقام بانٹوا، بانٹوا مناودار)
5 اگست: شمیم آرا، اداکارہ، فلمی ہدایت کار، فلم پروڈیوسر (پیدائش: 22 مارچ 1938ء بمقام علی گڑھ، برطانوی ہندوستان) (تفصیلی مضمون دیکھو: شمیم آرا)۔
11 نومبر: اے نئیر، موسیقار (پیدائش: 14 اپریل 1955ء بمقام ساہیوال ضلع، پنجاب، پاکستان)^[۱۸]
13 نومبر: جہانگیر بدر، رکن پاکستان پیپلز پارٹی (پیدائش: 25 اکتوبر 1944ء بمقام لاہور، برطانوی ہندوستان)

ہور ویکھو[سودھو]

2015 وچ پاکستان

حوالے[سودھو]

سانچہ:پاکستان وچ سال

[1] پاکستان، قطر دے ایل این جی معاہدے اُتے دستخط - Pakistan – Dawn News

[2] ہندوستانی جاسوس دا بندرگاہاں اُتے حملے د‏‏ی منصوبہ بندی دا اعتراف - Pakistan – Dawn News

[3] ہندوستان دا بیلسٹک میزائل دا تجربہ: پاکستان نو‏‏ں تشویش - Pakistan – Dawn News

[4] کراچی وچ چینی شہری د‏‏ی گڈی دے نیڑے دھماکا - Pakistan – Dawn News

[5] رواں سال اک نال رمضان شروع ہونے دا امکان - Pakistan – Dawn News

[6] College principal shot dead in Quetta – Pakistan – DAWN.COM

[7] پاکستان وچ عید الفطر دے چاند دا اعلان - Pakistan – Dawn News

[8] کوئٹہ دے سول ہسپتال وچ خودکش دھماکا، 70افراد ہلاک - Pakistan – Dawn News

[9] 70 dead as blast hits Quetta Civil Hospital after lawyer's killing – Pakistan – DAWN.COM

[10] کوئٹہ دھماکے دے بعد سیفٹی چیک - Pakistan – Dawn News

[11] ہندوستان نے چین نو‏‏ں سی پیک اُتے خدشےآں تو‏ں آگاہ کر دتا - World – Dawn News

[12] ذی الحج دا چاند نظر نہ آنے دا اعلان - Pakistan – Dawn News

[13] سال دا آخری چاند گرہن - Pakistan – Dawn News

[14] ایران ’سی پیک‘ دا حصہ بننے دا خواہش مند - Pakistan – Dawn News

[15] مردم شماری مارچ 2017 وچ کروانے دا حکم - Pakistan – Dawn News

[16] مردم شماری: حکومت نے بالآخر نوٹیفکیشن جاری کر دتا - Pakistan – Dawn News

[17] گوادر وچ زمین د‏‏ی منتقلی اُتے پابندی - Pakistan – Dawn News

[18] معروف گلوکار اے نیئر انتقال کرگئے - Entertainment – Dawn News

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]