ابن سکیت

معلومات شخصیت
نام:	ابو یوسف یعقوب بن اسحاق دورقی اہوازی
لقب:	ابن سکیّت
پیدائش:	186 ھ.ق
اصحاب:	امام جوادؑ تے امام ہادیؑ
سماجی خدمات:	ماہر ادیب و لغت شناس

یَعْقوب بن اِسْحاق دورَقی اَہوازی(186-244ھ.ق)، اِبْن سِکّیت دے نام تو‏ں معروف، اپنے زمانے دے شیعہ ماہر ادیب، لغت شناس تے امام جوادؑ تے امام ہادیؑ دے اصحاب وچو‏ں سن ۔

آپ نو‏‏ں ابن سکیت کہنے دی وجہ آپ دے والد دی طولانی خاموشی تے سکوت دسیا جاندا ا‏‏ے۔ علم نحو تے عربی ادبیات وچ آپ نو‏‏ں شہرت حاصل سی تے آپ دی مشہور تصنیف اصلاح المنطق ا‏‏ے۔

جدوں متوکل عباسی نے اپنے بیٹےآں (المعتز باللہ تے المؤید باللہ) نو‏‏ں حضرت علیؑ دے صاحبزاداں (حسنین) نال موازنہ کردے ہوئے انہاں تو‏ں سوال کیتا تو آپ نے کہیا: حضرت علیؑ دا غلام قنبر تیرے تے تیرے بیٹےآں تو‏ں افضل ا‏‏ے۔ اسی گل اُتے متوکل نے انہاں نو‏ں قتل کرنے دا حکم صادر کیتا۔

ولادت تے کنیت

کہیا گیا اے کہ آپ سن 186 ھ.ق نو‏‏ں خوزستان دے شہر دورق وچ پیدا ہوئے تے اوتھ‏ے تو‏ں اپنے خاندان دے نال بغداد چلے گئے سن ۔

آپ دی کنیت ابن سکیت تے ابو یوسف ا‏‏ے۔ سکیت آپ دے والد اسحاق دا لقب سی جو انہاں نو‏ں طولانی سکوت تے خاموشی دی وجہ تو‏ں دتا گیا سی ۔

شخصیت تے علمی مقام

شیعہ علماء انہاں نو‏ں امام جوادؑ تے امام ہادیؑ دے انہاں اصحاب وچو‏ں قرار دیندے نيں جنہاں نو‏ں ائمہ دے نزدیک اک خاص احترام حاصل سی ۔ شیعہ علمائے رجال انہاں نو‏ں ثقہ، ماہر ادیب تے لغت شناس قرار دیندے نيں۔ افندی اصفہانی ثعلب تو‏ں نقل کردے نيں کہ علم لغت وچ ابن اعرابی دے بعد ابن سکیت تو‏ں ودھ کر کوئی ماہر ادیب نئيں سی ۔

مدرس تبریزی وی انہاں نو‏ں شعر و ادب، علم نحو تے ہور علوم عربیہ وچ ماہر تے علم رجال وچ ثقہ قرار دیندے ہوئے کہندے نيں کہ اوہ شعر تے قرآنی علوم اُتے مکمل تسلط رکھدے سن ۔

علمی آثار

ابن سکیت بہت ساری لکھتاں دے مالک سن تے انہاں دے علمی آثار نو‏‏ں علم لغت تے علم نحو دے منابع وچو‏ں قرار دتا جاندا ا‏‏ے۔

مطبوعہ آثار

1. اصلاح المنطق؛ انہاں دی سب تو‏ں معروف تالیف
2. الاضداد
3. الالفاظ
4. القلب و الابدال
5. شرح دیوان الحُطَیئۃ
6. شرح دیوان الخنساء
7. دیوان طرفۃ بن عبد
8. شرح دیوان عروۃ بن ورد
9. شرح دیوان قیس بن خطیم
10. شرح دیوان نابغہ ذبیانی
11. شرح دیوان مزرّد

خطی آثار

1. البحث
2. المقصور و الممدود
3. منطق الطیر و منطق الریاحین

منسوب آثار

1. الابل
2. الاجناس الکبیر
3. الارضین و الجبال و الاودیۃ
4. الاصوات
5. الامثال
6. ساب
7. الانواع
8. الایام و اللیالی
9. البیان
10. الthumb
11. التوسعہ فی کلام العرب
12. خلق الانسان
13. الدعاء
14. الزبرج
15. السرج و اللجام
16. سرقات الشعراء و ما تواردوا علیہ
17. الطرق
18. الطیر
19. فَعَل و اَفْعَل
20. المثنی و المبنی و المکنی
21. المذکر و المؤنث
22. معانی الابیات
23. معانی الشعر الکبیر
24. معانی الشعر الصغیر
25. النبات و الشجر
26. النوادر
27. الوحوش
28. الحشرات
29. ماجاء فی الشعر و ما حُرّف عن جہتہ

کیفیت شہادت

تاریخی مصادر دے مطابق آپ 5 رجب سن 244 ھ.ق نو‏‏ں 58 سال دی عمر وچ شہید ہوئے۔ آپ دی شہادت دی کیفیت دے بارے وچ احادیث مختلف نيں: بعض کہندے نيں کہ آپ نو‏‏ں شیعہ ہونے دے جرم وچ ماریا گیا، اس ضمن وچ اک واقعہ نقل کردے ہوئے آپ تے متوکل عباسی دے درمیان ہونے والی اک گفتگو دی طرف اشارہ کردے نيں۔ ابن سکیت متوکل عباسی دے بیٹےآں دے استاد سن، اک دن متوکل نے انہاں تو‏ں کہیا: آیا تواڈے نیڑے میرے دو بیٹے "معتز باللہ" تے "مؤید بالله" زیادہ محبوب نيں یا علی ابن ابی طالب دے بیٹے حسنین؟ ابن سکیت نے عباسی خلیفہ دے جواب وچ کہیا: خدا دی قسم حضرت علیؑ دا غلام قنبر وی تیرے تے تیرے بیٹےآں تو‏ں افضل نيں۔ اس موقع اُتے متوکل سخت ناراض ہو گیا تے اس نے اپنے کارندیاں نو‏‏ں ابن سکیت دی زبان کٹن دا حکم دتا۔ اس اُتے متوکل دے غلام نے انہاں نو‏ں پیراں تھلے روند ڈالا اسی حالت وچ انہاں نو‏ں انہاں دے گھر لے جایا گیا جتھ‏ے آپ دی موت واقع ہوئی۔

حوالے

منابع

• نجاشی، احمد بن علی، رجال نجاشی، قم، یونیورسٹی مدرسین، ۱۴۱۶ق.
• افندی، عبداللہ، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعہ الخیام، بی‌ تا.
• حلی، حسن بن یوسف، خلاصۃ الاقوال فی معرفۃ الرجال، نشر الفقاہۃ، ۱۴۱۷ق.
• خویی، ابو القاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌ جا، بی‌ نا، ۱۴۱۳ق.
• امین، محسن، اعیان الشیعہ، بیروت، دار التعارف، بی‌ تا.
• تفرشی، مصطفیٰ بن حسین، نقد الرجال، قم، آل البیت، ۱۴۱۸ق.
• مدرس تبریزی، محمد علی، ریحانہ الادب فی تراجم المعروفین بالکنیہ او اللقب، تہران، خیام، ۱۳۶۹ش.
• صدر، حسن، تاسیس الشیعہ لعلوم الاسلام، تہران، اعلمی، ۱۳۷۵ش.