الاحتجاج علی اہل اللجاج (کتاب)
موضوع | کلامی |
---|---|
ناشر | منشورات شریف رضی |
متن | [[s:{{{Wikisource}}}|الاحتجاج علی اہل اللجاج (کتاب)]] ویکی ماخذ اُتے |
الإحْتِجاجُ عَلی أہْلِ اللّجاج نامی کتاب چھیويں صدی ہجری دے مشہور شیعہ عالم دین ابو نصر احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی دی عربی بولی دی کلام دے موضوع اُتے لکھی گئی تالیف اے۔ ایہ کتاب اختصار دے نال الاحتجاج یا احتجاج طبرسی دے ناں توں جانی جاندی اے۔ اس کتاب وچ رسول اللہ تے آئمہ طاہرین دے مناظرے تے استدلالات دی جمع آوری کيتی گئی اے ۔اسی طرح انہاں دے بعض پیروکاراں دے مخالفین مذہب توں مناظرے مذکور نيں۔ بعض شیعہ علما اس کتاب نوں غلطی توں فضل بن حسن طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان دی طرف منسوب کردے نيں۔ اس کتاب دے ترجمے تے شروحات لکھی گئی نيں۔
اصلی ناں
[سودھو]کتاب دے شروع وچ موجود مقدمے دی بناء اُتے کتاب دا ناں الاحتجاج اے اس وچ الإحتجاجُ عَلی أہلِ اللّجاج دی جانب کوئی اشارہ مذکور نئيں اے اگرچہ ہور حضرات نے اس کتاب دا ناں الإحتجاجُ عَلی أہلِ اللّجاج ہی ذکر کيتا اے۔ ایہ کتاب احتجاج طبرسی دے ناں توں وی مشہور اے۔
موضوع
[سودھو]یہ کتاب آئمہ معصومین تے ہور بزرگان دین دے مخالفین توں مختلف موضوعات دے مناظرےآں اُتے مشتمل اے .[۱]
تاریخچۂ مناظرہ
[سودھو]تریخ اسلام دے اوائل توں ہی دینی بزرگان نے حق دے اثبات تے باطل دے ابطال دے لئی مناظرے دے موضوع تے عنوان توں کئی تالیفات لکھياں یا اپنی تالیفات دی بعض فصول اس عنوان توں مخصوص کيتیاں ناں۔ ۲۰ دے نیڑے الاحتجاج دے ناں توں شیعہ علما نے کتاباں تصنیف کيتیاں ناں۔ احتجاج دے ناں توں پہلی کتاب ستويں امام دے صحابی محمد بن ابى عميرکی لکھی ہوئی سی۔[۲]
نسبت کتاب
[سودھو]صاحب کتاب لؤلؤة البحرین نے لکھیا اے: ساڈے بعض متاخر علما نے اس کتاب نوں غلطی توں أبو علی طبرسی مؤلّف تفسیر مجمع البیان دی طرف نسبت دتی اے جداں کہ محدّث امین استرآبادی،اس توں پہلے صاحب رسالہ مشایخ الشیعہ، اس توں پہلے محمّد بن أبی جمہور أحسائی اپنی کتاب عوالی اللئالی وچ اس اشتباہ دے مرتکب ہوئے نيں۔ ہور قاضی نور الله شوشتری نے مجالس المؤمنین وچ اسنوں صاحب مجمع البیان دی طرف منسوب کيتا۔[۳]
سبب تالیف
[سودھو]طبرسی الاحتجاج دے مقدمے وچ لکھدا اے: اس کتاب دی تالیف دا سبب ایہ بنا کہ امامیہ دے اک طائفہ نے مخالفین دے سامنے استدلال و بحث کرنے توں ہتھ اٹھا لیا اے تے اوہ کہندے نيں کہ ایہ کم ساڈے لئے روا نئيں اے کیونجے رسول تے آئمہ نے کدی کِسے توں جدال نئيں کيتا ہور اوہ شیعاں نوں وی اس گل کيتی اجازت نئيں دیندے نيں۔ اس بنا اُتے ميں نے ارادہ کيتا کہ اصول تے فروع دین وچ بزرگان دین دے مختلف موضوعات اُتے مخالفین توں کيتے گئے مناظرےآں دی جمع آوری کراں۔ طبرسی ہور کہیا: حق دے اظہار تے باطل دے رد دے لئی قوی تے توانا لوک دی نسبت مجادلے توں منع دا حکم نئيں آیا اے بلکہ عقائد وچ ضعیف افراد دی نسبت مجادلے توں منع کيتا گیا اے ۔[۴]
اعتبار کتاب
[سودھو]کتاب احتجاج انہاں معتبر کتاباں توں اے جس اُتے علما اعتماد کردے نيں تے کِسے پس و پیش دے بغیر اس دی روایات نقل کردے نيں۔اس کتاب دی روایات دی نسبت صرف اک اعتراض متوجہ اے کہاس دتی اکثر روایات مرسلہ نيں تے انہاں دتی اسناد کِسے کتاب وچ مذکور نئيں نيں ۔
مصنف نے کتاب دے مقدمے وچ لکھیا: ميں نے تفسیر امام عسکری (ع) دی روایات دے علاوہ ہور روایات نوں سند دے بغیر ذکر کيتا اے کیونجے یا تاں انہاں روایات اُتے اجماع قائم اے یا اوہ موافق عقائد نيں یا اوہ مخالف و موافق دی کتاباں وچ مشہور نيں۔ امام عسکری (ع) توں منسوب تفسیر دی روایات ہور کتاباں دی روایات دی مانند مشہور نئيں نيں اس لئی انہاں دی اسناد کيتیاں ناں۔ طبرسی دے اس بیان کيتی بنا اُتے علما اس کتاب دی سند دے بغیر روایات نوں طبرسی دے اس بیان اُتے اعتماد کردے ہوئے قبول کردے نيں۔ [۵]
اقوال علما وچ کتاب دا مقام
[سودھو]بوہت سارے شیعہ علما جداں شیخ حر عاملی امل الآمل[۶] وچ ، خوانساری روضات الجنات[۷] وچ ،خوئی معجم رجال الحدیث[۸] وچ تے ہور علما اسنوں اک نفیس تے فائدے اُتے مشتمل کتاب شمار کردے نيں۔
ترتیب مطالب
[سودھو]- کتاب دا مقدمہ انہاں ابحاث اُتے مشتمل اے: جدل و مناظره توں ممنوعیت اوراس دتی توبیخ دی روایات، سبب تالیف کتاب۔
- پیغمبر اکرم (ص) تے ہور ائمہ معصومین دے اصول تے فروع دین دے بارے وچ ماثور (مروی) استدلالات تے احتجاجات.
- غدیر خم دے واقعے دا ذکر، فدک دا ماجرا تے حضرت علی (ع)، فاطمہ زہرا(س)، ہور صحابہ تے اہل بیت دے استدلالات.
- حضرت علی دے اہل شام، معاویہ، خوارج تے اپنی بیعت دے توڑنے والےآں دے متعلق احتجاجات۔
- کتاب دے آخری حصے وچ حضرت صاحب الزمان (عج) دی غیبت صغری دے زمانے وچ نواب اربعہ توں مکاتبات تے احتجاجات ہور زمان غیبت کبری دی توقیعات مذکور نيں۔[۹]
تراجم تے شروحات
[سودھو]فارسی تراجم
[سودھو]- ترجمۂ مولی نظامالدین احمد غفاری مازندرانی۔
- ترجمۂ جعفری۔
- مفسر تے محقق کرکی دے شاگرد ابوالحسن، علی بن حسن زواری دا ترجمہ بناں کشف الاحتجاج۔
- عمادالدین قاری استرآبادی دا ترجمہ.
- ترجمہ بناں كشف الاحتجاج اثر ملیا فتح الله کاشانی (م۹۸۸ق) کہ جو شرح دے ہمراہ اے۔
اردو تراجم
[سودھو]- ترجمہ احتجاج طبرسی: مترجم مولانا اشفاق حسین۔
شروحات
[سودھو]- شرح ملیا فتح اللہ کاشانی۔
- شرح مرزا ابوالحسن بحرانی (م۱۱۹۳ق) (زندیہ دے زمانے دے شیراز دے عالم دین)۔
- شرح سید احمد بن محمد حسینی مختاری.[۱۰]
مخطوطات
[سودھو]- خطّی نسخہ کتابخانہ آستان قدس رضوی.
- خطّی نسخہ کتابخانہ ملک.
- کرم علی بن محمّد باقر کرمانی پاریزی سیرجانی مشہدی دا سال ۱۳۱۸ ق وچ خطّ نسخ وچ لکھیا ہويا نسخہ جو خط نستعلق دے حواشی دے نال کتابخانۂ ملک وچ موجود اے۔
- کتابخانۂ ملک دا اک ہور خطی نسخہ جس دے خطاط دا ناں محمّد بن محمّد علی خاوری اے جو سن ۱۰۶۹ قمری توں مربوط اے۔[۱۱]
چاپ
[سودھو]- سال ۱۲۶۸ ہجری قمری نوں ایران وچ چھپی۔
- ۱۳۰۰ ہجری قمری نوں ایران وچ طبع ہوئی۔
- ۱۳۵۴ ہجری قمری نوں نجف اشرف توں چھپی۔
- ۱۴۰۳ ہجری قمری وچ مطبوعہ ایران۔اس دتی تصویر برداری مؤسسۂ الجواد (بیروت) توں متعلق اے ۔اسکی چھپائی نہایت زیبا اے تے اس دا مقدمہ علامہ سید محمد بحرالعلوم نے لکھیا اے۔
- اسکی تحقیق دا کم سید محمدباقر موسوی خرسان نے انجام دتا۔اس نے آیات دے ایڈریس تے مشکل کلمات دی توضیح دے علاوہ بوہت سارے تحقیقی مطالب دا اضافہ کيتا اے جس وچ کتاب دے متن وچ آنے والی بہت ساریاں شخصیتاں دے حالات زندگی تے بہت ساریاں روایات دی توضیحات تعلیقے وچ ذکر کيتیاں نیں ہور کتاب دے آخر وچ کتاب تے کتاب دے حواشی دی لسٹ وی مذکور اے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ ق، ج۱، ص۵. (مقدمۂ کتاب).
- ↑ کتابخانۂ دیجیتال نور.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ترجمہ جعفری، ۱۳۸۱ ش، ص ۸.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ ق، ج۱، ص۴.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ۱۳۸۶ ق، ج۱، ص۴.
- ↑ حر عاملی، امل الآمل، ج۲، ص۱۷.
- ↑ خوانساری، روضات الجنات، ج۱، ص۱۹.
- ↑ خوئی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۱۶۵.
- ↑ کتابخانه دیجیتال نور.
- ↑ کتابخانہ دیجیتال نور.
- ↑ طبرسی، الاحتجاج، ترجمۂ جعفری، ۱۳۸۱ ش، ص۹.
منابع
[سودھو]- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، نجف، دارالنعمان، ۱۳۸۶ ق.
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، ترجمہ جعفری، تہران، اسلامیہ، ۱۳۸۱ ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، بغداد، مکتبۃ الأندلس.
- خوئی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۳ ق.
- خوانساری، محمد باقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان.
- کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات رایانہ ای علوم اسلامی نور.
|