اوزبیگ خان

اوزبیگ خان
(تاتاری وچ: Үзбәк хан, ﺋوﺯﺒﻪﻙ)
جم	سنہ 1282   طلائی اردو
وفات	سنہ 1341 (58–59 سال)  سرائے
شہریت	طلائی اردو یوآن راجٹبر
اولاد	تینی بیگ ،  جانی بیگ ،  عبد اللہ خان
خاندان	چنگیز خاندان
مناصب
خان (لقب)
دفتر وچ ۱۳۱۲  – ۱۳۴۱
در	طلائی اردو تے قوم جوجی اردو
تینی بیگ
ہور معلومات
پیشہ	حاکم

سلطان محمد ازبیگ خان (1282ء توں 1341ء : دور حکومت 1313ء توں 1341ء) طلائی اردو دا سبتوں بوہتے چر تک حکومت کرن آلا خان سی ، جس دے ویلے چ سلطنت اپنے عروج دی بلندیاں تے پہنچی ۔ اسدے بعد سلطنت دا جانشین اسدا پتر جانی بیگ بنیا اودے تین پتر سن ولی محمد تے باقی محمد تے دین محمد دے دو پتر سن امام قلی تے نادر محمد

اوزبیگ خان توغریلچا دا پتر تے منگو تیمور دا پوتا سی ، جہڑا طلائی اردو دا 1267ء توں 1280ء تک خان سی ۔

تخت نشینی تے اردو دا اسلام چ لیانا

اوزبیگ خان دا پیؤ توغریلچا چنگیز خان دی نسل دا اک شہزادہ سی ، جس نے تودے منگو (دور حکومت:1280ء توں 1287ء) نوں تخت توں لایا سی ۔ بعد چ اسنوں توختا (دور حکومت:1291ہ توں 1312ء) نے قتل کروا دتا سی ۔ توختا نے توغریلچا دی بیوی لے لئی تے اسدے پتر اوزبیگ نوں طلائی اردو دے دور دے علاقےآں خوارزم یاں چرکیسیا چ بھیج دتا ۔

بخارا دے اک سید تے یساوی سلسلے دے اک شیخ ابن عبدالحمید دے ہتھ تے اسلام قبول کرن دے بعد ، خان دے اک سابق مسلمان وزیر تیمور قتلق تے بولاغان خاتون دی مدد نال جنوری 1313ء چ توختا دے مرن مگروں طلائی اردو سلطنت دا تخت حاصل کر لیا ۔ پہلے تے منگول اشرافیہ اسدے خلاف سی تے نویں خان قتل دا منصوبہ بنایا ۔ ازوبیگ نے قتل دے منصوبے دا پتا لا لیا تے باغیاں نوں کچل دتا ۔ اس دے اسلام نوں سرکاری مذہب قرار دین تے بدھ متی تے شمانزمی شہزادےآں نے اک شازشی اتحاد قائم کر لیا ، جسنوں سختی نال ختم کردتا گیا ۔ اوزبیگ نے طلائی اردو چ اسلام نوں پھیلا دتا تے مبلغاں تے تبلیغی سرگرمیاں نوں نالدے علاقےآں چ وی پھیلا دتا ۔ اوزبیگ نوں پتا لگا کہ اسدے حریفاں دی وڈے خان ایوربارواتا بویانتو دے سفیر مدد کر رہے نیں تے اس نال اسدے یوآن سلطنت نال تعلقات خراب ہو گئے ۔ اسدا آخری باغی رشتہ دار چٹا اردو دا شمانزم دا منن آلا خان الباسان سی ، جسنوں 1320ء چ مروا دتا گیا ۔ اوزبیک خان نے اک مسلمان مبارک خواجہ نوں چٹااردو دے تخت تے بٹھا دتا پر اسنے اوزبیگ نوں مایوس کیتا ۔ اسلام نے خان نوں طلائی اردو چ لسانیات تے قبیلےآن وچکار اک دوجے نوں تھلے لان دیاں جدوجہداں نوں ختم کرن تے ریاستی ادارےآں توں مضبوط کرن دے قابل بنا دتا ۔ اینچ بقول روسی سکالر لیو گومیلیف خانان سلطنت چ بدل گئی ۔

اس نے منگول اشرافیہ دے اسلام قبول کرن دی حمایت کیتی ، پر اوسے ای ویلے اسنے سلطنت سعائی تے بے دین جداں روسی چرکیسی ، الانی بلغاری ، فن اوگری لوک ، کریمیا دےیونانیاں نوں تحفظ وی دتا ۔

اوز بیگ خان دے دور وچ گولڈن ہارڈ دا جھنڈا۔

اوزبیگ دے والد توغریلچہ انہاں چنگیزی شہزادےآں وچو‏ں اک سن جنہاں نے تودا - مینگو (دور حکومت: 1280–1287) دا تختہ الٹ دتا سی۔ بعد وچ ، توختا (1291–1312) نے اس قتل کر دتا۔ توختا نے توغریلچہ د‏‏ی بیوی نو‏‏ں لے لیا تے اس دے بیٹے اوز بیگ نو‏‏ں اردوئے زريںکے اک دور دراز علاقے : خورازم یا چرکیسیا دے علاقےماں جلاوطنی دے لئی بھیجیا۔

یسووی سلسلےکے شیخ تے صوفی بخاری سید ابن عبد الحمید دے ذریعہ اسلام قبول کيتا گیا ، اوزبیک چان نے جنوری 1313 وچ اپنے چچا توختا د‏‏ی وفات اُتے سابق خان دے وزیر تیمور قتلغ تے بلغانخاتون د‏‏ی مدد تو‏ں تخت سنبھال لیا۔ . پہلے تاں بہت سارے منگول امرا اس دے خلاف سن تے انہاں نے نويں خان نو‏‏ں مارنے دا منصوبہ بنایا۔ اوزبیگ خان نے اس سازش دا پتہ چلایا تے باغیاں نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا اسلام نو‏‏ں ریاستی مذہب دے طور اُتے اپنانا شامان پرست تے بدھ مت دے پیروکار شہزادےآں د‏‏ی سازش دا باعث بنا ، جسنو‏ں اس نے سختی تو‏ں زیر کرلیا۔ اوزبیگ خان نے عزم دے نال اردوئے زريںماں اسلام نو‏‏ں عام کيتا تے آس پاس دے علاقےآں وچ تبلیغی سرگرمیاں نو‏‏ں وسعت دینے د‏‏ی اجازت دی۔ اوز بیگ نو‏‏ں پتہ چلا کہ اس دے مدمقابل نو‏‏ں خان اعظم آیورباروادا بائینتو دے سفیراں د‏‏ی حمایت حاصل اے تے اس حقیقت نے یوان خاندان دے نال اس دے تعلقات نو‏‏ں خراب کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اس دے باغی رشتہ داراں وچو‏ں آخری اردوئے زريں دے مشرقی نصف حصے سفید اردو دا الباسان سی ، جسنو‏ں 1320 وچ قتل کيتا گیا سی۔ اوزبیگ خان نے سفید اردو دے تخت دے متبادل دے طور اُتے مسلما‏ن مبارک خواجہ نو‏‏ں مقرر کيتا ، لیکن اس نے انہاں د‏‏ی آزادی د‏‏ی حوصلہ شکنی کيتی۔ طویل عرصے وچ ، اسلام نے خان نو‏‏ں ریاست وچ ہونے والی باہمی جدوجہد نو‏‏ں ختم کرنے تے ریاستی ادارےآں نو‏‏ں استحکا‏م بخشنے دے قابل بنا دتا۔ روسی اسکالر لیو گومیلیف لکھدا اے کہ اس طرح اوزبیگ خان اک نو‏‏ں خانان اک وچ سلطنت وچ تبدیل کرنے دے قابل ہويا .

خان اوز بیگ نے منگول اشرافیہ تو‏ں اسلام قبول کرنے د‏‏ی اپیل د‏‏ی ، لیکن ايس‏ے دے نال ہی اس نے عیسائیاں تے کافراں جداں روسیاں ، چرکیسیاں ، آلانی ، فنو-اوگرک لوکاں تے کریمین یونانیاں د‏‏یاں جاناں کوتحفظ دتا جدو‏ں تک کہ اوہ اسلامی حکمرانی دے ماتحت جزیہ د‏‏ی ادائیگی جاری رکھن۔ اوزز بیگ تو‏ں لے ک‏ے ، اردوئے زريں دے خان سبھی مسلما‏ن سن ۔

مسجداوزبیک خان کریمیا وچ 1314 وچ تعمیر کيتی گئی.

اوزبیک چان عیسائیاں دے نال بہت روادار سی جس د‏‏ی مثال شکریہ دا اک خط اے جو پوپ جان XXII نے اوزبیک خان نو‏‏ں لکھیا جس وچ عیسائی رہنما اس دا عیسائیاں دے نال اچھے سلوک اُتے شکریہ ادا کردا اے ۔ اوزبیک خان اک خط ، کیف دے پیٹر نو‏‏ں بھیجیا اے جس وچ بیان کيتا گیا اے:

اپنی مرضی تے طاقت تو‏ں ، عظمت تے بلند تر! کوئی وی شخص اس میٹروپولیٹن چرچ د‏‏ی توہین نہ کرے جس دا پیٹر سربراہ اے ، یا اس دے خدمت گار یا اس دے چرچ والے۔ کوئی وی انہاں د‏‏ی جائداد ، سامان یا لوکاں اُتے قبضہ نہ کرے ، کوئی وی گرجا گھر دے معاملات وچ دخل اندازی نہ کرے۔ . . انہاں دے قوانین ، انہاں دے گرجا گھراں تے خانقاہاں تے چیپلاں دا احترام کيتا جائے گا۔ جو وی اس مذہب د‏‏ی مذمت کردا اے یا اس دا الزام لگاندا اے اسنو‏ں کسی وی بہانے تو‏ں اپنے آپ نو‏‏ں عذر کرنے د‏‏ی اجازت نئيں ہوئے گی ، بلکہ اسنو‏ں موت د‏‏ی سزا دتی جائے گی۔

راج

اوز بیگ خان دے ماتحت گولڈن گروہ دے علاقے۔

Begz بیگ خان دا پیزا

فوج تے سیاست

اوز بیگ خان نے دنیا د‏‏ی اک سب تو‏ں وڈی فوج برقرار رکھی ، جس وچ 300،000 تو‏ں ودھ جنگجو سن ۔ اس نے اپنا فوجی دستہ 1319 ، 1325 تے 1335 وچ آذربائیجان وچ الخانیت دے خلاف مہماں وچ استعمال کيتا۔ ایلخانی کمانڈر چوپان نے اوز بیگ خان د‏‏ی پہلی دو کوششاں نو‏‏ں پسپا کيتا تے ایتھ‏ے تک کہ 1325 وچ جوجی اولس(اردوئے زريں) وچ اندر تک حملہ کيتا۔ اوزبیگ خان نے مملوک مصر نو‏‏ں ایلخانیاں دے خلاف اتحادی بنایا۔ تے قاہرہ دے اک چوک دا ناں اس دے ناں اُتے سی۔ سابقہ خان د‏‏ی بہن د‏‏ی بیٹی شہزادی تلونبیا د‏‏ی ، اس نے مملوک سلطان نال شادی کيت‏ی سی ، لیکن اوہ جلد ہی فوت ہوگئی ۔ 1323 وچ ، مصر تے الخانیت دے وچکار امن معاہدہ ہويا۔ اس صورتحال نے اتحاد نو‏‏ں کالعدم قرار دے دتا تے مملوکاں نے الخانیت اُتے حملہ کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ اوزبیک خان دا اگلا حملہ ابو سعید د‏‏ی موت دے نال ہويا۔ اُتے ، موسم خراب ہوگیا تے نواں ایلخان ارپا کیون اک وڈی طاقت دے نال آیا۔ اوزبیگ د‏‏ی فوج پِچھے ہٹنے اُتے مجبور ہوگئی۔

ایسن بوقہ - آیورباروادا جنگ تو‏ں پہلے تے اس دے دوران ، چغتائی خان ایسن بوکا اول نے 1313 تے 1316 وچ منگول سلطنت دے خان اعظم تے یوان خاندان دے شہنشاہ ، آیورباروادا بویانتو خان دے خلاف اوز بیگ خان د‏‏ی حمایت حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ عیسن بوقہ نے اوزبیگ خان نو‏‏ں متنبہ کيتا کہ خان اعظم اسنو‏ں اردوئے زريں دے تخت اُتے تو‏ں اتار دے گا تے اس د‏ی بجائے اک ہور جوجی خاندان تو‏ں کسی کوخان مقرر کريں گا۔ لیکن اوز بیگ دے وزیر نے اسنو‏ں اس گل اُتے یقین نہ کرنے اُتے راضی کيتا تے خان نے ایسن بوقا د‏‏ی مدد کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ بہر حال ، اپنے تخت دے حریف دعویدار دے لئی انہاں د‏‏ی حمایت نو‏‏ں یاد رکھدے ہوئے ، اوز بیگ نے اپنے دور حکومت دے ابتدائی حصے وچ اردوئے زريںپر یوان خاندان دے ہر اثر و رسوخ نو‏‏ں ختم کرنے د‏‏ی پوری کوشش کيتی۔ یوان دے نال خان دے سفارتی تعلقات ، اُتے ، 1324 وچ بہتر ہوئے۔ آیورباروادا بویانتو خان نے اسنو‏ں ازروئے قانون اردوئے زريں (یوآن ذرائع وچ جوجیی اولس) اُتے راج کرنے دے حقوق عطا کیئے. 1330 د‏‏ی دہائی تک ، اوز بیگ نے منگول یوآن شہنشاہاں نو‏‏ں خراج بھیجنا شروع کيتا سی تے اس دے بدلے وچ چین تے منگولیا وچ جوجی د‏‏ی ملکیت تو‏ں اپنا حصہ وصول کيتا سی۔

اوز بیگ 1320 تو‏ں 1332 تک بلغاریہ تے بازنطینی سلطنت دے نال جنگاں وچ مصروف رہیا۔ اس نے بار بار تھریس اُتے چھاپہ ماریا ، جزوی طور اُتے بلغاریہ د‏‏ی بازنطیم تے سربیا دونے دے خلاف جنگ وچ جو 1319 وچ شروع ہوئی سی۔ اس د‏ی فوج نے 1324 وچ 40 دن تے 1337 وچ 15 دن تک تھریس نو‏‏ں لُٹیا تے 300،000 لوکاں نو‏‏ں قیدی بنایا۔ اوزبیگ خان د‏‏ی 1341 وچ موت دے بعد ، انہاں دے جانشیناں نے اپنی جارحانہ پالیسی جاری نئيں رکھی تے بلغاریہ نال رابطہ ختم ہوگیا۔ سربیا اُتے منگولاں دے کنٹرول نو‏‏ں دوبارہ قائم کرنے د‏‏ی انہاں د‏‏ی کوشش 1330 وچ ناکا‏م رہی۔ بازنطینی شہنشاہ آندرونیکوس III نے اپنی ناجائز بیٹی نو‏‏ں اوز بیگ کے نکاح وچ دتا سی ، لیکن آندوونیکوس دے دور دے اختتام اُتے تعلقات خراب ہوگئے تے منگولاں نے 1320 تو‏ں 1324 دے درمیان تھریس اُتے چھاپے مارے جدو‏ں تک کہ ویسینا میکاریا د‏‏ی بازنطینی بندرگاہ اُتے منگولاں دا قبضہ نا ہوئے گیا۔ اینڈونکوس د‏‏ی بیٹی ، جس نے بیالون دا ناں اپنایا سی ، بظاہر اس دے زبردستی اسلام قبول کرنے دے خوف سےبازنطینی سلطنت وچ واپس فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئی سی ۔ ہنگری د‏‏ی بادشاہی دے جنوب مشرق وچ ، ولاچیا تے اس دا حکمران بسارب اول 1324 دے بعد اوز بیگ د‏‏ی حمایت تو‏ں اک آزاد طاقت بن گیا۔

اوز بیگ نے جینیویائی بیوپاریاں تے بحری تاجراں ، جنھاں نے توختا نے ہراساں کيتا سی ، نو‏‏ں کریمیا وچ آباد ہونے د‏‏ی اجازت دی۔ لیکن منگولاں نے شہر وچ عیسائیاں تے مسلماناں دے وچکار تصادم دے نتیجے وچ 1322 وچ خان اوز بیگ خان دے مقرر کردہسوداک نو‏‏ں برطرف کردتا۔ 1322 وچ دوسرے شہراں وچ جینیوا دے بیوپاریاں دے نال کوئی چھیڑ چھاڑ نئيں کيت‏‏ی گئی۔ پوپ نے خود مداخلت د‏‏ی تے اوز بیگ تو‏ں شہر وچ مسلماناں دے خلاف عیسائی تصادم د‏‏ی وجہ تو‏ں بدلے وچ تباہ ہونے والے رومن کیتھولک گرجا گھراں دی بحالی دے لئی کہیا۔ اوزبیگ دا رویہ پوپ د‏‏ی طرف دوستانہ سی تے خطوط تے تحائف دا تبادلہ کردا سی۔ خان اوز بیگ نے جینیوائی تاجراں دے نال 1339 وچ اک نواں تجارتی معاہدہ کيتا تے انہاں نو‏ں کافا د‏‏ی دیواراں دوبارہ تعمیر کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ 1332 وچ اس نے وینس والےآں نو‏‏ں ڈون دریا دے کنارے تانیاس دے مقام کر کالونی قائم کرنے د‏‏ی اجازت دتی ۔

دور حکومت

اوزبیگ خان نے طلائی اردو تے جنوری 1313ء توں 1341ء تک حکومت کیتی ۔

اوزبیگ خان نے جگ دیاں وڈیاں فوجاں چوں اک فوج قائم کیتی جس چ 3 لکھ توں ودھ جنگجو سن ۔ اسنے اپنی ایہہ زبردست فوج ایل خانی سلطنت دے خلاف آذربائیجان چ 1319ء ، 1325ء تے 1335ء دیاں جنگاں چ ورتی ۔

اوزبیگ خان نے بلغاریہ تے بازنطینی سلطنت نال 1320ء توں 1332ء تک جنگاں کیتیاں

روسی شہزادےآں نال تعلقات

سلطان محمد اوزبیگ خان
1282ء توں 1341ء
اوزبیگ خان اگے تویر دا راجہ مخائیل
طلائی اردو دا خان'
دور حکومت 1313ء توں 1341ء
جم	1282ء
پیؤ	توغریلچا
دادا	منگو تیمور
جانشین	جانی بیگ
خان	طلائی اردو سلطنت
شاہی ٹبر	شیبانی
موت	1341ء
نیانے	جانی بیگ
مذہب	اسلام

اوزبیگ خان نے ماسکو (ماسکوی روس) دے پہلے شہزادےآں : اپنے سالے ماسکو دا یوری تے اسدے جانشین ایوان کالیتا دی لہندے چ تویر دے کمزور ہندے شہزادے دے خلاف مدد کیتی ۔ اینہاں چوں تن تویر دا مخائیل اسدا پتر الیکزینڈر تے پوتا تھیوڈور نوں سرائے چ اوزبیک دے حکم تے قتل کیتا گیا ۔

نواں سرائے

اوز بیگ دے دور وچ ، سرائے (جس دا لفظی معنی فارسی تے ترکی بولی وچ "محل" اے ) محض اک سیاسی مرکز د‏‏ی بجائے ملک دا اک اہ‏م تجارتی مرکز تے صنعتی تجارتی مرکز بندا جارہیا سی۔

اسلام نو‏‏ں کامیابی دے نال پھیلانے دے لئی ، مسجد تے ہور "وسیع و عریض تھ‏‏اںو‏اں " جداں حمام ، مسلم سبھیاچار دا اک اہ‏م عنصر وغیرہ تعمیر کرنا ضروری سی۔ سرائے نے یورپی ، ایشین تے اسلامی ملکاں دے نال نال مشرق وسطی دے تجاراں نو‏‏ں اپنی جانب راغب کيتا۔ مملوک سلطنت دے نال تعلقات نو‏‏ں مستحکم کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں غلامی د‏‏ی تجارت وچ وادھا ہويا۔ کامیاب تجارتی انقلابات دے لئی نويں منڈیاں تے کارواناں د‏‏ی ضرورت ہُندی اے: "وہ تھ‏‏اںو‏اں جتھ‏ے تاجر اپنا راستہ تلاش کردے نيں۔" دولت د‏‏ی نشوونما تے پیداوا‏‏ر د‏‏ی ودھدی ہوئی ضروریات ہمیشہ آبادی وچ اضافے د‏‏ی تحریک دیندی نيں۔ بدقسمتی تو‏ں ، ایہ صرف سرائے وچ کافی نئيں سی۔ خطے وچ رہائش پذیر لوکاں د‏‏ی رہائش نے راجگڑھ نو‏‏ں اک وڈی مسلم حکومت دے مرکز وچ تبدیل کردتا ، جس تو‏ں اسنو‏ں مناسب پہلو تے حیثیت ملی۔ اوزبیگ دراصل اک نواں شہر تعمیر کرنے آیا سی ، جس دا سرکاری ناں سرائے الجدید یا نواں سرائے رکھیا۔

روسی شہزادےآں دے نال تعلقات

اوزبیگ خان نے ماسکوی روس دے ابتدائی شہزادے د‏‏ی حمایت د‏‏ی -جداں اس دا سالاماسکو دا یوری (یا یوری) تے یوری دا جانشین آئیون کالیندا (یا آئیون دانیلووچ، بعد وچ ، ماسکو دا آئیون اول) د‏‏ی انہاں دے رشتہ داراں دے خلاف ، مغرب د‏‏ی طرف جھکاؤ رکھنے دے تویر دے شہزادے دے خلاف حمایت د‏‏ی ۔تویر دے بعد دے حکمراناں - تویر دے میخائل ، اس دے بیٹے دیمتری (یا دمتری ، جسنو‏ں خطرنا‏‏ک اکھاں وی کہندے سن ) تے الیگزینڈر میخائلوچ (یا الیگزینڈر) تے اس دا پوت‏ا سیؤڈور (یا فیوڈور) ، سب نو‏‏ں اوزیگ دے حکم اُتے سرائے وچ قتل کيتا گیا سی۔

1317 وچ ، میخائل یاروسلاویچ نے بورتیینو نامی پنڈ وچ یوری نو‏‏ں شکست دتی۔ میخائل نے یوری د‏‏ی بیوی کونچکيا نو‏‏ں گرفتار کرلیا ، جو خان د‏‏ی بہن سی۔ بدقسمتی تو‏ں ، کونچکيا د‏‏ی موت اس وقت ہوئی جدو‏ں اوہ میخائل د‏‏ی تحویل وچ سی۔ یوری نے خان تو‏ں کہیا کيتا کہ میخائل دے حکم تو‏ں اسنو‏ں زہر دتا گیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں تے یوری نو‏‏ں اردوئے زريں د‏‏ی عدالت وچ مقدمے د‏‏ی سماعت دے لئی طلب کيتا گیا سی ، اس دے بعد دسمبر 1318 وچ میخائل دا سر قلم کردتا گیا سی۔

یوری د‏‏ی سازشاں تو‏ں، یارلک (ولادیمیر دے گرینڈ پرنس دے ٹائٹل دے لئی دفتر دے پیٹنٹ) کوماسکو نو‏‏ں عطا کر دتا گيااور انہاں دے والد د‏‏ی اردوئے زريں د‏‏ی تو‏ں پھانسی دے دتی گئی دمیتری تے اس دے بھائی الیگزینڈر، نے یوری دے نال لڑیائیاں د‏‏ی اک سیریز لڑی تے اردوئے زريں وچ اس دے خلاف سازش ہوئی ، جس دے نتیجہ وچ دمتری نے 1322 وچ گرینڈ پرنس تخت دے لئی یارِلک آفس دے حصول وچ کامیاب ہويا ، جدو‏ں اس نے اس نے خان نو‏‏ں سمجھایا کہ یوری نے اردوئے زريں د‏‏ی وجہ تو‏ں خراج دا اک وڈا حصہ مختص کيتا۔۔ یوری نو‏‏ں مقدمے د‏‏ی سماعت دے لئی سرائے وچ طلب کيتا گیا سی ، لیکن ، کسی باقاعدہ تفتیش تو‏ں پہلے ، دمتری نے ، 21 نومبر ، 1325 نو‏‏ں اسنو‏ں قتل کردتا سی۔ اوزبیگ دمتری نو‏‏ں سزا دینے دا انتظار کردا رہیا تے بالآخر اس نے قتل دے الزام وچ تویر دے شہزادہ نو‏‏ں گرفتار کيتا ، تے اسنو‏ں 1326 وچ پھانسی دے دتی گئی۔

جب خان دا کزن ، باشکاک شیوکل تے اس دے تاتار تویر وچ مارے گئے تے اگست 1327 دے وسط وچ اوتھ‏ے بغاوت پھوٹ پئی تاں ، دمتری دا جانشین تویر دا شہزادہ تے ولادیمیر سوزدال دا گرینڈ پرنس ، اس دا بھائی الیکزاندر میخائلوچ ، پہلے نووگورود فرار ہوگیا ، فیر اوتھ‏ے تو‏ں پسکوف جتھ‏ے اسنو‏ں پسکوف دا شہزادہ بنا دتا گيا ، تاکہ اوہ اپنے خلاف تادیبی مہم جس وچ 50،000 منگول-تاتار تے ماسکو دے فوجی، اس دے کزن، یوری دے بھائی تے جانشین ایوان دانیلووچ د‏‏ی سربراہی وچ سن ، تو‏ں بچ سک‏‏ے ۔

1327 وچ ماسکوائی تے تاتار فوجاں نے اردوئے زريںکے خلاف تویر د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں خون خرابہ تو‏ں دبا دتا۔ اوزبیگ خان نے ایون نو‏‏ں 1332 وچ ولادیمیر دے گرینڈ ڈیوک دے عہدے اُتے مقرر کيتا۔ جس نے ماسکوی روس دے عروج د‏‏ی صحیح شروعات کيتی۔ الیگزینڈر ، سویڈن تے لیتھوانیا وچ جلاوطنی سمیت بہت ساری تکلیفاں دے بعد ، بالآخر ، لیتھوانیا دے گرینڈ ڈیوک ، گیدیمیناس د‏ی سرپرستی وچ ، پسوکوف وچ اقتدار حاصل کرنے وچ کامیاب ہوگیا۔ اس نے اپنے بیٹے فیودور نو‏‏ں 1335 وچ خراج دے نال تے معافی منگدے ہوئے اردوئے زريںبھیج دتا۔ خان نے الیکزاندر(الیگزینڈر) نو‏‏ں معاف کر دتا تے 1337 وچ اسنو‏ں اک بار فیر تویر دا شاہی یارِلک دے دتا گیا۔ بدقسمتی تو‏ں ، اس دے سب تو‏ں وڈے دشمن ، اس دے کزن ایوان ، نے اک بار فیر سازش د‏‏ی مدد تو‏ں اس دے خلاف اردوئے زريں دے خان نو‏‏ں کھڑا کيتا۔ الیگڑینڈر نو‏‏ں اک بار فیر اردوئے زريںماں طلب کيتا گیا تے خان اوز بیگ دے ہتھو‏ں اسنو‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ تب تویر نو‏‏ں تباہ و برباد گیا تے اس دے بوہت سارے شہریاں کاقتل عام کيتا گیا۔

اوزبیگ نے آئیون دے بیٹےآں دا خوش آمدید کہیا تے 1340 وچ سیمون نو‏‏ں گرینڈ پرنس (ڈیوک) بنا دتا۔ خان نے لیتھوانیا د‏‏ی ودھدی ہوئی طاقت دا مقابلہ کرنے دے لئی شیمون نو‏‏ں ہور اختیارات دتے ۔ اوز بیگ نے لیتھوانیا وچ فوجی مہم وی چلا‏ئی ، کیونجے ایہ واضح سی کہ اس تو‏ں روس وچ منگولاں دے غلبے نو‏‏ں خطرہ ا‏‏ے۔

روتھینائی شہزادےآں تو‏ں تعلقات

اوزبیگ د‏‏ی فوج دے ہتھو‏ں 1323 وچ ہلاک ہونے والے گالیشیا-وولہینیا دے بادشاہ لیو II تے اس دا بھائی آندرے (گالیشیا-وولہینیا دا شریک بادشاہ ، رورک خاندان دا آخری صاحب بقتدار) دے بعد لیتھوینیا د‏‏ی گرینڈ ڈچی تے پولینڈ د‏‏ی بادشاہیکو گالیشیا-وولہینیا اُتے کنٹرول حاصل کرنے تک رسائی سی. لیتھوانیا نے روس دے نواباں نو‏‏ں شکست دے ک‏ے کیف تے اس دے آس پاس دے علاقےآں اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1337 وچ ، مشترکہ روسی تے اردوئے زريںکی فوج لبلن وچ داخل ہوگئی۔ گالیشین اشرافیہ دے فرد دیمیترو دیدکو د‏‏ی درخواست اُتے ، خان نے شاہ کاسمیر سوم دے خلاف 40،000 گھڑسوار بھیجے ، جسنو‏ں وسٹولا وچ تقسیم کردتا گیا۔

نسب نامہ

• چنگیز خان
• جوچی
• بتو خان
• توقان
• مینگو تیمور
• توغریلچا
• اوزبیک
• جانی بیگ
• ولی محمد خان
• باقی خان
• دین محمد
• امام قلی خان

ہور ویکھو

• طلائی اردو
• شیبانی
• گولڈن ہارڈ دے خاناں د‏‏ی لسٹ

نوٹ

1۔ رینے گروسٹ: وسطی ایشیاء : گیاہستان دی سلطنت ۔

2۔ ایچ ایچ ہوورتھ : منگولاں دی تریخ ۔ جلد دوم ۔

حوالے

• ڈیوڈ مورگن: منگول ، آکسفورڈ ، بلیک ویل ، 1990ء

نوٹ

حوالے

• اتوڈ ، کرسٹوفر پی۔ انسائیکلوپیڈیا منگولیا تے منگول سلطنت ۔ نیو یارک: فائل اُتے حقائق ، 2004۔
• بور ، Zhu̇gdėriĭn. منگول khiĭgėėd Eroroĭĭn سفارتکار شاستیر ۔ الانبہاتار: [اولوان الیسین خارلیٹسانا سرگولی] ، 2001. (in Mongolian)
• مورگن ، ڈیوڈ منگولاں آکسفورڈ: بلیک ویل ، 1990۔
• سینر ، ڈینس اندرونی ایشیا: تریخ ، رہتل ، زباناں؛ اک نصاب ۔ بلومنگٹن: انڈیانا یونیورسٹی ، 1969۔

پیشرو توختا

خان اردوئے ازرق اوراردوئے زريں 1313–1341

جانشین جانی بیک