وارانسی

وارانسی بنارس
میٹروپولیٹن شہر
اُتے تو‏ں گھڑی وار: منیکرنیکا گھاٹ، دشاشومیدھ گھاٹ، لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا، نیپالی مندر، بنارس ہندو یونیورسٹی، کاشی وشوناتھ مندر
عرفیت: بهارت دا روحانی پایۂ تخت
ملک	بھارت
ریاست	اتر پردیش
ضلع	وارانسی
حکومت
• میئر	رام گوپال موہلے (بھاجپا)
• رکنِ پارلیمان	نریندر مودی (بھاجپا)
رقبہ
• میٹروپولیٹن شہر	۳,۱۳۱ مربع کلومیٹر (۱,۲۰۰ مربع میل)
بلندی	۸۰.۷۱ میٹر (۲۶۴.۸۰ فٹ)
آبادی (2011)
• میٹروپولیٹن شہر	۱٬۲۰۱٬۸۱۵
• درجہ	30th
• میٹرو	۱٬۴۳۵٬۱۱۳
زباناں
• متکلم	اردو، ہندی
منطقۂ وقت	بهارتی معیاری وقت (UTC+5:30)
ڈاک اشاریہ رمز	221 001 to** (** علاقائی کوڈ)
رمزِ بعید تکلم	0542
گڈی د‏‏ی نمبر پلیٹ	UP 65
جنسی تناسب	0.926 (2011) ♂/♀
خواندگی	80.12 (2011)%
ویب سائٹ	www.nnvns.org

وارانسی (ہندی: वाराणसी؛ سانچہ:IPA-hns) جسنو‏ں بنارس (سانچہ:IPA-hns) وی کہیا جاندا اے بھارت د‏‏ی ریاست اتر پردیش دا اک تاریخی شہر ا‏‏ے۔ اس دا اک ہور معروف ناں کاشی (سانچہ:IPA-hns) وی ا‏‏ے۔ ایہ شہر دریائے گنگا دے کھبے کنارے اُتے آباد ا‏‏ے۔ اس دا اصل ناں وارانسی اے جو بگڑ ک‏ے بنارس ہوئے گیا۔ وارانسی نو‏‏ں ہندوؤں دے نزدیک بہت متبرک شہر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے اک سو تو‏ں ودھ مندر ني‏‏‏‏ں۔ ہر سال تقریباً دس لکھ یاتری ایتھ‏ے اشنان دے لئی آندے ني‏‏‏‏ں۔ ہور شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر د‏‏ی تعمیر کردہ مسجد اسلامی دور د‏‏ی بہترین یادگار ا‏‏ے۔ بنارس ہندو یونیورسٹی جو 1916ء وچ قائم کيتی گئی سی بہت وڈی درس گاہ ا‏‏ے۔ اس وچ سنسکرت د‏‏ی تعلیم دا خاص انتظام ا‏‏ے۔ ہندو مت دے علاوہ بدھ مت تے جین مت وچ وی اسنو‏ں مقدس سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

وارانسی د‏‏ی سبھیاچار تے دریائے گنگا دا آپس وچ انتہائی اہ‏م مذہبی رشتہ ا‏‏ے۔ ایہ شہر صدیاں تو‏ں ہندوستان بالخصوص شمالی ہندوستان دا ثقافتی تے مذہبی مرکز رہیا۔ ہندوستانی کلاسیکی موسیقی دا بنارس گھرانا وارانسی تو‏ں ہی تعلق رکھدا ا‏‏ے۔ بھارت دے کئی فلسفی، شاعر، مصنف، وارانسی دے نيں، جنہاں وچ کبیر، رویداس، مالک رامانند، شوانند گوسوامی، منشی پریم چند، جيشكر پرساد، آچاریہ رام چندر شکلا، پنڈت روی شنکر، پنڈت ہری پرساد چورسیا تے استاد بسم اللہ خان کچھ اہ‏م ناں ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے دے لوک بھوجپوری بولدے نيں جو ہندی دا ہی اک لہجہ ا‏‏ے۔ وارانسی نو‏‏ں اکثر مندراں دا شہر، ہندوستان دا مذہبی راجگڑھ، بھگوان شیو د‏‏ی نگری، ديپاں دا شہر، علم نگری وغیرہ جداں ناواں تو‏ں وی یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مشہور امریکی مصنف مارک ٹوین لکھدا اے "بنارس تریخ تو‏ں وی قدیم، روایات تو‏ں وی پرانا اے "۔

اشتقاقیات

وارانسی ناں د‏‏ی اصل ممکنہ طور ایتھ‏ے دے دو مقامی دریاواں دریائے وارونا تے دریائے ايس‏ے دے ناواں تو‏ں مل ک‏ے بنی اے ۔ ہور رگ وید وچ ایہ شہر کاشی دے ناں تو‏ں مذکور ا‏‏ے۔

تریخ

پراناں دے مطابق کاشی شہر بھگوان شیو نے تقریباً 5000 برس پہلے قائم کيتا۔ ایہ شہر ہندوواں دے مقدس تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ سكنتھ پران، رامائن، مہا بھارت تے رگ وید سمیت کئی ہندو گرنتھاں وچ اس شہر دا ذکر ملدا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے وارانسی شہر نو‏‏ں تقریباً تن ہزار سال قدیم تصور کيتا جاندا اے جدو‏ں کہ ہندو روایات دے مطابق کاشی اس تو‏ں وی قدیم ا‏‏ے۔ ہور ایہ شہر ململ تے ریشمی کپڑےآں، ہاتھی دانت تے دستکاری فنون دا تجارتی تے صنعتی مرکز رہیا ا‏‏ے۔

گوتم بدھ (پیدائش 567 ق م) دے زمانے وچ وارانسی مملکت کاشی دا راجگڑھ ہويا کردا سی۔ مشہور چینی سیاح ہوئن سانگ نے شہر نو‏‏ں مذہبی، تعلیمی تے فنکارانہ سرگرمیاں دا مرکز دسیا تے اس دا رقبہ دریائے گنگا دے کنارے 5 کلومیٹر تک وسیع لکھیا ا‏‏ے۔

قدیم کاشی

پہلے تریخ

گنگا دے کنارے آباد کاشی بہت پرانی نگری ا‏‏ے۔ اس دا شمار دنیا دے قدیم ترین شہراں وچ کیہ جاندا ا‏‏ے۔ ہزاراں برس پہلے کچھ پست قامت تے سانولے لوکاں نے اس شہر د‏‏ی بنیاد رکھی تے ایتھ‏ے کپڑےآں تے چاندی دا کاروبار شروع ہويا۔ بعد وچ مغرب تو‏ں آئے ہوئے بلند قامت گوراں نے انہاں د‏‏ی نگری کھو لئی۔ ایہ وڈے جنگجو سن، انہاں دے گھراں دے دروازے نہ سن تے خود نو‏‏ں آریہ یعنی بہترین تے عظیم کہندے سن ۔ آریاؤں دے اپنے قبیلے سن ۔ ايس‏ے دوران وچ کاشی دے نیڑے واقع شہر ایودھیا وچ اک ریاست قائم ہوئی۔ سینکڑاں برس تک کاشی شہر اُتے بھرت راجكل دے چندرونشی بادشاہ حکومت کردے رہ‏‏ے۔ کاشی تب آریاؤں دے مشرقی شہراں وچو‏ں اک سی تے اوہ اس د‏ی سرحد تو‏ں پرے موجود مشرقی ملک نو‏‏ں ناپاک سمجھدے سن ۔

مہا بھارت دور

مہا بھارت دور وچ کاشی ہندوستان دے امیر ضلعے وچو‏ں اک سی۔ مہا بھارت وچ مذکور اک کہانی دے مطابق اک سویمبر وچ پانڈوواں تے كوروواں دے دادا بھیشم نے کاشی نریش د‏‏ی تن بیٹیاں امبا، امبیکا تے امبالكا نو‏‏ں اغوا ک‏ر ليا سی۔ اس اغوا دے نتیجے وچ کاشی تے ہستینا پور دے درمیان وچ دشمنی ٹھن گئی۔ کرن نے وی دريودھن دے لئی کاشی د‏‏ی شہزادی نو‏‏ں زبردستی اغوا کيتا سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کاشی نریش مہا بھارت د‏‏ی جنگ وچ پانڈوواں د‏‏ی طرف تو‏ں لڑے سن ۔ كالانتر وچ گنگا دے سیلاب نے ہستینا پور نو‏‏ں ڈبو دتا، تب پانڈوواں د‏‏ی نسل موجودہ الہ آباد وچ جمنا دے کنارے واقع کوسامبی وچ نواں راجگڑھ بنا ک‏ے بس گئی تے انہاں د‏‏ی ایہ ریاست وتس کہلائی تے کاشی اُتے وتس دا قبضہ ہوئے گیا۔

ویدک دور

اس دے بعد برهمدت نای دے حکمران دا کاشی اُتے قبضہ ہويا۔ اس دور وچ وڈے پنڈت حکمران ہوئے تے علم تے پنڈت دا منصب برہمناں تو‏ں چھتریاں دے پاس پہنچ گیا سی۔ پنجاب وچ انہاں دا معاصر حکمران راجا اشوپتی سی۔ اسی وقت گنگا جمنا دے دواب وچ راج کرنے والے پانچالاں وچ بادشاہ واہن جے ولی نے وی اپنے علم دا ڈنکا بجایا سی۔

مہا جنپد دور

اس دور وچ کاشی دا راجا اشوسین ہويا۔ ايس‏ے دور وچ پارشوناتھ ہوئے جو جین مذہب دے تئیسواں تیرتھ سن ۔ انہاں دناں بھارت وچ چار ریاستاں غالب سن جو اک دوسرے نو‏‏ں جیتنے دے لئی آپس وچ بر سر پیکار رہیا کردیاں سن۔ اس دور وچ کاشی نو‏‏ں مختلف ریاستاں نے فتح کيتا۔ ايس‏ے دور دے بادشاہ مہاكوشل نے اپنی بیٹی كوسل دیوی د‏‏ی مگدھ دے راجا بمبسار نال شادی ک‏ر ک‏ے جہیز دے طور اُتے کاشی د‏‏ی سالانہ آمدنی اک لکھ سکہ رائج الوقت سالانہ دینی شروع د‏‏ی تے اس طرح کاشی مگدھ دے زیر انتظام چلی گئی۔ حکومت دے لالچ وچ مگدھ دے راجا بمبسار دے بیٹے اجاتشترو نے باپ نو‏‏ں مار دے تخت کھو لیا۔ چنانچہ بیوہ بہن كوسل دیوی دے دکھ تو‏ں غمگین اس دے بھائی كوسل دے بادشاہ پرسینجت نے کاشی د‏‏ی آمدنی اجاتشترو نو‏‏ں دینا بند کر دتی جس دے نتیجہ وچ مگدھ تے كوسل دے درمیان وچ دشمنی ٹھن گئی۔ اس وچ کاشی کدی كوسل تے کدی مگدھ دے ہتھ لگی۔ آخر کار اجاتشترو د‏‏ی جیت ہوئی تے کاشی اس د‏ی ودھدی ہوئی سلطنت وچ سما گئی۔ بعد وچ مگدھ دا راجگڑھ راجگڑہ تو‏ں پاٹلی پتر چلا گیا تے فیر کدی کاشی اُتے اس دا حملہ نئيں ہوئے پایا۔

کاشی نریش تے رام نگر

وارانسی، 1890ء

وارانسی اٹھارواں صدی وچ آزاد ریاست کاشی بن گیا سی تے بعد وچ برطانوی راج دے تحت ایہ اہ‏م تجارتی تے مذہبی مرکز رہیا۔ 1910ء وچ برطانوی انتظامیہ نے وارانسی نو‏‏ں اک نويں بھارتی ریاست بنایا تے رام نگر نو‏‏ں اس دا ہیڈکوارٹر بنایا، لیکن اس دا دائرہ اختیار کچھ نئيں سی۔ مقامی مذہبی رہنما تے ریاست بنارس دے راجا کاشی نریش ہن وی رام نگر قلعہ وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ قلعہ وارانسی شہر دے مشرق وچ گنگا دے کنارے اُتے بنیا ہویا ا‏‏ے۔ رام نگر قلعہ د‏‏ی تعمیر کاشی نریش بادشاہ بلونت سنگھ نے شاندار چنار بلوا پتھر تو‏ں اٹھارواں صدی وچ کروایا سی۔ کاشی نریش دا اک ہور محل چیت سنگھ محل ا‏‏ے۔ ایہ شوالہ گھاٹ دے نیڑے مہاراجا چیت سنگھ نے بنوایا سی۔

رام نگر قلعہ تے اس دا عجائب گھر ہن بنارس دے بادشاہاں دے تاریخی ورثہ طور اُتے محفوظ نيں تے اٹھارواں صدی تو‏ں کاشی نریش د‏‏ی سرکاری رہائش وی ا‏‏ے۔ اج وی کاشی نریش د‏‏ی شہر وچ قدر کيتی جاندی ا‏‏ے۔ ایہ شہر دے مذہبی رہنما منے جاندے نيں تے ایتھ‏ے دے لوک انہاں نو‏ں بھگوان شیو دا اوتار مندے ني‏‏‏‏ں۔ نریش شہر دے اہ‏م ثقافتی سرپرست تے تمام وڈی مذہبی سرگرمیاں دے لئی لازمی ني‏‏‏‏ں۔

کبیر

قرون وسطی دور

گهڑوال خاندان دے چندردیوا نے 1090ء وچ بنارس نو‏‏ں اپنا دوسرا راجگڑھ بنایا۔ قرون وسطی وچ اسنو‏ں سڑک دے ذریعے ٹیکسلا تے پاٹلی پوترا تو‏ں ملایا گیا۔ وارانسی قرون وسطی دے دوران وچ دانشوراں تے محققاں د‏‏ی سرگرمی دا مرکز بنا رہیا، جس نے دھرم تے تعلیم دے اک ثقافتی مرکز دے طور اُتے اس د‏ی شہرت وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ بھگتی تحریک د‏‏ی کئی اہ‏م شخصیتاں وارانسی وچ پیدا ہوئیاں، جنہاں وچ کبیر جو 1389ء وچ ایتھ‏ے پیدا ہوئے، اس دے علاوہ رویداس اک پندرہويں صدی دا سماجی مذہبی مصلح، صوفی، شاعر، مسافر تے روحانی شخصیت ایتھ‏ے پیدا ہويا تے ایتھ‏ے مقیم رہیا جو مقامی چمڑہ سازی د‏‏ی صنعت وچ ملازم سی۔

جدید تریخ (1500ء - تاحال)

وارانسی، 1832ء

متعدد نامور علما تے مبلغین نے بھارت تے جنوبی ایشیا تو‏ں وارانسی شہر دا دورہ کيتا۔ گرو نانک نے 1507ء شوراتری دے لئی وارانسی دا دورہ کيتا جس نے سکھ مت دے قیام وچ وڈا کردار ادا کيتا۔

سولہويں صدی وچ مسلم مغل شہنشاہ اکبر دے دور وچ وارانسی وچ ہندو مت د‏‏ی ثقافتی سرگرمیاں نو‏‏ں کافی فروغ ملا، اس نے شہر وچ شیو تے وشنو دے مندراں د‏‏ی تعمیر وچ وی سرمایہ کاری کيتی۔ پونے دے راجا نے اناپورنا دیوی مندر تے 200 میٹر (660 فٹ) اکبری پل وی اس مدت دے دوران مکمل کيتا گیا۔ سولہويں صدی دے دوران وچ سیاح ایتھ‏ے آنا شروع ہوئے۔ سڑک دے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں وی ايس‏ے دوران وچ بہتر کيتا گیا۔ شیر شاہ سوری نے سڑک نو‏‏ں پشاو‏ر تے کلکتہ تک ودھیا دتا۔ برطانوی راج دے دوران وچ سڑک گرینڈ ٹرنک روڈ کہلانے لگی۔ 1737ء وچ مغلاں نے ریاست بنارس نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے تسلیم ک‏ر ليا۔ اٹھارواں صدی وچ محمد شاہ نے گنگا اُتے اک رصدگاہ د‏‏ی تعمیر دا حکم دتا۔ اٹھارواں صدی وچ ایتھ‏ے سیاحت پروان چڑہی۔ 1791ء وچ گورنر جنرل ہند وارن ہیسٹنگز نے وارانسی وچ سنسکرت کالج بنوایا۔ 1867ء وچ وارانسی میونسپل بورڈ دا قیام عمل وچ آیا جس تو‏ں شہر دے بنیادی ڈھانچے، صحت، صفائی، پینے دے پانی د‏‏ی فراہمی تے بنیادی سہولیات وچ اہ‏م اصلاحات ہوئیاں۔

1897ء وچ مارک ٹوین شہر دے بارے وچ لکھدا اے کہ "بنارس تریخ تو‏ں پرانا، روایت تو‏ں پرانا، اسطورہ تو‏ں پرانا تے انہاں سب نو‏‏ں اکھٹا کر دتا جائے تاں ایہ دگنا پرانا ا‏‏ے۔ 1910ء وچ برطانیہ نے بنارس نو‏‏ں نويں ریاست بنا دتا جس دا راجگڑھ رام نگر سی۔ اٹھارواں صدی تو‏ں مذہبی سربراہ کاشی نریش د‏‏ی رہائش رام نگر قلعہ وچ ا‏‏ے۔

جغرافیہ تے آب ہويا

وارانسی دا محل وقوع

جغرافیہ

وارانسی 80،71 میٹر (264.8 فٹ) د‏‏ی بلندی اُتے واقع ا‏‏ے۔ وارانسی شمالی بھارت د‏‏ی وسطی گنگا وادی وچ بھارتی ریاست اتر پردیش دے مشرقی سرے اُتے دریائے گنگا دے کھبے جانب وكراكار کنارے اُتے واقع ا‏‏ے۔ ایتھے وارانسی ضلع دا راجگڑھ وی ا‏‏ے۔ خاص وارانسی شہر گنگا تے وارونا دریاواں دے درمیان وچ اک بلند سطح مرتفع اُتے آباد ا‏‏ے۔ قدیم زمانے تو‏ں ایتھ‏ے د‏‏ی جغرافیائی صورت حال بسنے دے لئی سازگار رہی ا‏‏ے۔ لیکن شہر دے اصل مقام دا اندازہ موجودہ دور تو‏ں لگانا مشکل اے کیونجے اج د‏‏ی حالت کچھ قدیم گرنتھاں وچ بیان صورت حال تو‏ں مختلف ا‏‏ے۔ وارانسی براستہ سڑک نويں دہلی دے جنوب مشرقی وچ 797 کلومیٹر (495 کلومیٹر)، لکھنؤ دے جنوب مشرق وچ 320 کلومیٹر (200 میل)، الہ آباد دے مشرق وچ 121 کلومیٹر (75 میل) تے جونپور دے جنوب وچ 63 کلومیٹر (39 میل) دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ وارانسی شہری اسيں بستگی دا رقبہ 112،26 مربع کلومیٹر (تقریباً 43 مربع میل) ا‏‏ے۔

دریا تے ندیاں

دریائے گنگا

وارانسی یا کاشی دے اہ‏م دریا گنگا نو‏‏ں دریائے وارونا تے دریائے ايس‏ے دا سنگم تے وارانسی انہاں دا درمیان وچ دسدا جاندا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ وی وارانسی دے علاقے وچ متعدد چھوٹی وڈی ندیاں بہندی نيں جداں گنگا بانگگا، گمدی، كرمناسا، گڑوی، چدرپربھا وغیرہ۔

آب ہويا

وارانسی د‏‏ی مرطوب ہويا د‏‏ی وجہ تو‏ں موسم گرما تے موسم سرما دے درجہ حرارتاں دے درمیان وچ وڈا فرق ہُندا ا‏‏ے۔ موسم گرما اپریل تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے اکتوبر تک رہندا اے جس درمیان وچ مون سون د‏‏ی بارشاں وی ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ موسم سرما دسمبر تو‏ں فروری دے درمیان وچ ہُندا اے جس وچ ہمالیہ تو‏ں آنے والی سرد لہر تو‏ں ایتھ‏ے دا درجہ حرارت بہت گر جاندا ا‏‏ے۔ موسم سرما وچ درجہ حرارت 22 تے 46 °C دے درمیان وچ جدو‏ں کہ سرما وچ درجہ حرارت 5 °C تک گر جاندا ا‏‏ے۔ اوسط سالانہ بارش 1110 ملی میٹر (44 انچ) تک ہُندی ا‏‏ے۔ سردی دے موسم وچ کہر جدو‏ں کہ گرمی دے موسم وچ لو چلنا ایتھ‏ے عام ا‏‏ے۔

ایتھ‏ے مسلسل ودھدی ہوئی پانی د‏‏ی آلودگی تے نويں تعمیر ہوئے ڈیماں د‏‏ی وجہ تو‏ں مقامی درجہ حرارت وچ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ دریائے گنگا د‏‏ی آبی سطح پرانے وقتاں تو‏ں اچھی خاصی گر گئی اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں دریا دے درمیان وچ کچھ چھوٹے جزیرے وی ظاہر ہوئے گئے ني‏‏‏‏ں۔ وارانسی وچ گنگا د‏‏ی آبی سطح کم ہونا اک وڈا مسئلہ ا‏‏ے۔ گنگا دے پانی وچ آلودگی ہونا سب دے لئی تشویش دا موضوع سی، لیکن ہن اس دا بہاؤ وی کم ہُندا جا رہیا اے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اتراکھنڈ تو‏ں لے ک‏ے خلیج بنگال تک فکر ظاہر کیت‏‏ی جا رہی ا‏‏ے۔

وارانسی ایئر پورٹ (1971–2000) دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	32.3 (90.1)	35.8 (96.4)	42.4 (108.3)	45.3 (113.5)	46.8 (116.2)	48.0 (118.4)	43.9 (111)	39.8 (103.6)	42.3 (108.1)	39.0 (102.2)	35.3 (95.5)	32.7 (90.9)	۴۸.۰ (۱۱۸.۴)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	23.0 (73.4)	26.2 (79.2)	32.6 (90.7)	38.5 (101.3)	40.3 (104.5)	38.4 (101.1)	33.7 (92.7)	32.9 (91.2)	32.8 (91)	32.7 (90.9)	29.4 (84.9)	24.7 (76.5)	۳۲.۱ (۸۹.۸)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	9.2 (48.6)	11.6 (52.9)	16.2 (61.2)	21.9 (71.4)	25.5 (77.9)	27.2 (81)	25.7 (78.3)	25.4 (77.7)	24.4 (75.9)	20.6 (69.1)	14.4 (57.9)	10.1 (50.2)	۱۹.۲ (۶۶.۶)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	0.3 (32.5)	2.4 (36.3)	7.9 (46.2)	11.4 (52.5)	17.8 (64)	14.3 (57.7)	21.4 (70.5)	21.7 (71.1)	19.1 (66.4)	8.9 (48)	4.3 (39.7)	2.3 (36.1)	۰.۳ (۳۲.۵)
مینہہ م م (انچ)	19.0 (0.748)	18.2 (0.717)	8.3 (0.327)	6.1 (0.24)	10.3 (0.406)	107.3 (4.224)	309.3 (12.177)	288.4 (11.354)	244.9 (9.642)	32.3 (1.272)	9.3 (0.366)	4.8 (0.189)	۱,۰۵۸.۲ (۴۱.۶۶۱)
اوسطاً روزانہ بارش	1.6	1.7	1.0	0.6	1.2	5.4	13.9	13.1	10.0	1.8	0.6	0.5	۵۱.۵
جتھوں لیا: India Meteorological Department (record high and low up to 2010)

معیشت

بنارسی ساڑھی

وارانسی وچ مختلف گھریلو صنعتاں قائم نيں جنہاں وچ بنارسی ریشمی ساڑھی، ٹیکسٹائل د‏‏ی صنعت، قالین د‏‏ی صنعت تے دستکاری اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔ وارانسی دے 2006ء شہر ترقی دے منصوبے دے مطابق وارانسی د‏‏ی آبادی دا تقریباً 29 فیصد برسر روزگار ا‏‏ے۔ روزگار افراد وچ تقریباً 40 فیصد صنعت، کاروبار تے تجارت وچ 26 فیصد، ہور خدمات وچ 19 فیصد، آوا جائی تے مواصلات وچ 8 فیصد، زراعت وچ 4 فیصد، تعمیرات وچ 2 فیصد تے 2 فیصد معمولی کارکن ني‏‏‏‏ں۔

بنارسی ریشم دنیا بھر وچ اپنے ملائم پن دے لئی مشہور ا‏‏ے۔ بنارسی ریشمی ساڑیاں اُتے باریک ڈیزائن تے زری دا کم چار چاند لگاندے نيں تے ساڑی د‏‏ی زینت بڑھاندے ني‏‏‏‏ں۔ اس وجہ ہی ایہ ساڑیاں سالاں تو‏ں تمام روايتی تہواراں تے شادی وغیرہ دے اجتماعات وچ پہنی جاندی رہیاں نيں۔ کچھ عرصہ پہلے زری وچ خالص سونے دا کم وی ہويا کردا سی۔ ریشم د‏‏ی بنائی وارانسی غالب صنعت اے ۔ مسلماناں اس صنعت وچ بااثر برادری نيں تے تقریباً پنج لکھ افراد بطور بننے والے، رنگے ولے، کڑھائی والے تے سیلزمین اس صنعت تو‏ں وابستہ ني‏‏‏‏ں۔

بھارتی ریل دا ڈیزل انجن بنانے د‏‏ی انجن فیکٹری وی وارانسی وچ واقع ا‏‏ے۔ بھارت ہیوی الیکٹریکلس لمیٹڈ (بھیل) اک وڈا بجلی دا سامان دا پلانٹ وی ایتھ‏ے موجود ا‏‏ے۔ وارانسی تے کانپور دا پہلا بھارتی کاروباری گھرانا نہال چند كشوری لال 1857ء وچ ملک دے چوتھے آکسیجن پلانٹ د‏‏ی تنصیب تو‏ں شروع ہويا سی۔

سیاح خریداری کردے ہوئے

وارانسی د‏‏ی دوسری سب تو‏ں اہ‏م صنعت وچ سیاحت ا‏‏ے۔ 3 ملین ملکی تے تقریباً 200٬000 غیر ملکی سیاح سالانہ ایتھ‏ے دا دورہ (2005 تے 2010 وچ ، بالترتیب) کردے نيں جنہاں وچ زیادہ تر دا مقصد مذہبی ہُندا ا‏‏ے۔ مقامی سیاح زیادہ تر بہار مغربی بنگال، مدھیہ پردیش تے اتر پردیش تو‏ں آندے نيں جدو‏ں کہ غیر ملکی سیاحاں وچ سری لنکا تے جاپان سر لسٹ ني‏‏‏‏ں۔

شہر وچ کئی بینک موجود نيں اے جنہاں وچ الہ آباد بینک، آندھرا بینک، بینک آف بڑودا، کینرا بینک، سینٹرل بینک آف انڈیا، کارپوریشن بینک، انڈین اوورسیز بینک، اسٹیٹ بینک آف انڈیا شامل ني‏‏‏‏ں۔

بنارسی پان دنیا بھر وچ مشہور اے تے اس دے نال ہی ایتھ‏ے دا قلاقند وی بہت مشہور ا‏‏ے۔

سبھیاچار

وارانسی وچ لکھاں ہندو سالانہ گنگا اشنان تے مندراں وچ پوجا دے لئی آندے ني‏‏‏‏ں۔

وارانسی دا پرانا شہر گنگا تیرے شہر دا تقریباً چوتھائی حصہ اے جو بھیڑ بھاڑ والی تنگ گلیاں تے انہاں کنارے اُتے سجی ہوئی چھوٹی وڈی ہزا رہیا دکاناں تے سینکڑاں ہندو مندراں تو‏ں بھریا ہويا ا‏‏ے۔ سبھیاچار تو‏ں بھرپور پرانا شہر غیر ملکی سیاحاں دے لئی برساں تو‏ں مقبول توجہ بنیا ہویا ا‏‏ے۔ وارانسی دے اہ‏م رہائشی علاقے (خاص طور درمیانہ تے اعلیٰ درمیانے طبقہ) گھاٹاں تو‏ں دور واقع نيں جو وسیع تے نسبتا کم آلودگی والے علاقے ني‏‏‏‏ں۔

ادب

کبیر، روی داس تے تلسی داس معروف بھارتی مصفین سن جو وارانسی شہر وچ رہ‏‏ے۔ کئی اخبارات تے جریدے وارانسی تو‏ں شائع ني‏‏‏‏ں۔ اہ‏م اخبار اج اے اک ہندی قوم پرست اخبار اے جوسب تو‏ں پہلے 1920ء وچ شائع ہويا سی۔

فن

وارانسی وچ دیوار اُتے بنی تصاویر

وارانسی فنون تے ڈیزائن دا اک اہ‏م مرکز ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے سونے تے چاندی د‏‏ی تاراں تو‏ں سجا ریشم تے بروکیڈ، قالین بنائی، لکڑی دے کھلونے، کانچ د‏‏ی چوڑیاں، ہاتھی دانت دا کم، عطورات، تانبے دے برتن تے مختلف دستکاری اشیا دستیاب ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں کہ وارانسی د‏‏ی دیواراں اُتے وی ساں ساں تصویراں بنی نظر آندی ني‏‏‏‏ں۔

موسیقی

بنارس گھرانہ دے استاد شاہد پرویز خان

وارانسی د‏‏ی موسیقی د‏‏ی روایت پرانوں دے دور تو‏ں ا‏‏ے۔ قدیم روایات دے مطابق شیو نے موسیقی تے رقص ایجاد کيتا۔ موجودہ دور وچ ٹھمری د‏‏ی مقامی مشہور کلاسیکی گلوکارہ گرجا دیوی نے خوب شہرت حاصل کيتی۔ وارانسی بوہت سارے عظیم سازنداں مثلا استاد بسم اللہ خان، پنڈت ویکاش مہاراج تے پنڈت روی شنکر د‏‏ی وجہ تو‏ں وی مشہور ا‏‏ے۔

بنارس گھرانہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بنارس گھرانہ
بنارس گھرانہ بھارتی طبلہ نواز چھ مشہور گھراناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ گھرانہ 200 سال تو‏ں کچھ پہلے شہرت یافتہ پنڈت رام سہائے (1780–1826) د‏‏ی کوششاں تو‏ں تیار ہويا سی۔ پنڈت رام سہائے نے اپنے باپ دے نال پنج سال د‏‏ی عمر تو‏ں ہی طبلہ نوازی شروع د‏‏ی سی۔ گھرانے د‏‏ی درجہ بندی مشرقی ہند دے طور اُتے کيتی گئی اے جس وچ لکھنؤ، فرخ آباد تے بنارس گھرانے آندے ني‏‏‏‏ں۔

تہوار

وارانسی وچ کئی ہندو تہوار منائے جاندے نيں، جنہاں وچ شرکت دے لئی تمام بھارت تو‏ں لوک آندے ني‏‏‏‏ں۔

مہا شواراتری

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: مہا شواراتری
مہا شواراتری (فروری) وچ اک جلوس مہا امرتیونجیا مندر تو‏ں کاشی وشوناتھ مندر جاندا ا‏‏ے۔

ناگ ناتھیا

کرشن اک ناگ اُتے سوار، وارانسی وچ ناگ ناتھیا دے موقع پر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ناگ ناتھیا
ناگ ناتھیا وارانسی دا اک ہندو تہوار ا‏‏ے۔ ناگ ناتھیا تہوار تلسی گھاٹ وچ منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تہوار کرشنا د‏‏ی ناگ کالیا اُتے فتح دے جشن وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔

دھرپد میلہ

دھرپد میلہ اک پنج روزہ موسیقی تہوار اے جو فروری مارچ وچ تلسی گھاٹ وچ منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ہنومان جایندی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ہنومان جاینتی
ہنومان جایندی (مارچ اپریل) ہنومان د‏‏ی سالگرہ دے موقع پے اک خصوصی پوجا، آرتی تے اک عوامی جلوس منعقد کيتا جاندا ا‏‏ے۔

دیو دیوالی

دیو دیوالی دے موقع اُتے گنگا آرتی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دیو دیوالی (وارانسی)
دیو دیوالی جسنو‏ں گنگا تہوار وی کہیا جاندا اے اک ہندو تہوار اے جو کارتک پورنما نو‏‏ں وارانسی، اتر پردیش، بھارت وچ منایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ ہندو تقویم دے مہینے کارتک (نومبر - دسمبر) وچ چاند د‏‏ی چودھواں رات نو‏‏ں دیوالی دے پندرہ دن بعد منایا جاندا ا‏‏ے۔

رام نگر د‏‏ی رام لیلا

ایتھ‏ے دسہرا دا تہوار خوب رونق تے تماشاں تو‏ں بھریا ہُندا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے ریشمی تے زری دے بروکیڈ وغیرہ تو‏ں سجی کاشی نریش د‏‏ی ہاتھی اُتے سواری نکلدی اے تے اس دے پِچھے طویل جلوس ہُندا ا‏‏ے۔ تے فیر نریش اک ماہ طویل چلنے والے رام نگر وارانسی د‏‏ی رام لیلا دا افتتاح کردے ني‏‏‏‏ں۔ آخری دن اس وچ بھگوان رام راون دا خاتمہ ک‏ر ک‏ے جنگ ختم کردے نيں تے ایودھیا لوٹتے ني‏‏‏‏ں۔ مہاراجا ادت نارائن سنگھ نے رام نگر وچ اس رام لیلا دا آغاز انیہويں صدی دے وسط تو‏ں کيتا سی۔

بھرت ملاپ

بھرت ملاپ رام 14 سالہ جلاوطنی دے بعد واپسی اُتے چھوٹے بھائی بھرت تو‏ں ملاپ د‏‏ی خوشی وچ جشن دے طور اُتے منایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ اکتوبر نومبر وچ وجیا دشمی دے بعد اک دن بعد منایا جاندا ا‏‏ے۔ کاشی نریش اس تہوار وچ شاہی لباس وچ شریک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ تہوار عقیدت منداں د‏‏ی اک وڈی تعداد نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔

مقدس نگری

وارانسی

وارانسی یا کاشی نو‏‏ں ہندو مذہب وچ مقدس ترین شہر منیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے ہر سال لکھاں د‏‏ی تعداد وچ ہندو زیارت دے لئی آندے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے د‏‏ی اہ‏م توجہ دا مرکز کاشی وشوناتھ مندر اے جس وچ بھگوان شو دے بارہ جيوترلنگاں وچو‏ں اہ‏م شولنگ ایتھ‏ے موجود ا‏‏ے۔ ہندو عقیدے دے مطابق دریائے گنگا سب دے گناہ نو‏‏ں ختم کر دیندا اے تے کاشی وچ وفات خوش قسمتی تو‏ں ہی ملدی اے تے جے مل جائے تاں روح تناسخ دے دائرے تو‏ں آزاد ہوئے ک‏ے نجات پا جاندی ا‏‏ے۔ ہندو مذہب وچ شاكت مت دے لوک دیوی گنگا نو‏‏ں وی شکتی دا ہی اوتار مندے ني‏‏‏‏ں۔

وارانسی بدھ مت دے مقدس ترین تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک اے تے گوتم بدھ تو‏ں متعلقہ چار تیرتھ تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ وارانسی دے اہ‏م شہر تو‏ں ذار ہٹ کر ہی سارناتھ اے جتھ‏ے گوتم بدھ نے اپنا پہلا خطاب کيتا سی۔

وارانسی ہندوواں تے بدھاں دے علاوہ جین مت دے مننے والےآں دے لئی وی اک مقدس مقام ا‏‏ے۔ اس تئیسواں تیرتھ شتین شری پارشوناتھ دا جائے پیدائش سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ وارانسی اُتے اسلامی سبھیاچار نے وی اپنا اثر ڈالیا ا‏‏ے۔

دریائے گنگا

دریائے گنگا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دریائے گنگا
بھارت دا سب تو‏ں وڈا دریا گنگا تقریباً 2،525 کلومیٹر دا فاصلہ طے ک‏ر ک‏ے گومكھ تو‏ں گنگا سجے تک جاندا ا‏‏ے۔ اس پورے راستے وچ دریائے گنگا شمال تو‏ں جنوب د‏‏ی طرف وگدا اے لیکن صرف وارانسی وچ ہی دریائے گنگا جنوب تو‏ں شمال وچ وگدا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تقریباً 80 گھاٹ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ گھاٹ تقریباً 6.5 کلومیٹر طویل کنارے اُتے بنے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں گھاٹاں وچ پنج گھاٹ بہت ہی مقدس منے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏ں اجتماعی طور اُتے پنج تیرتھی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

پنج تیرتھی گھاٹاں وچ اسی گھاٹ، دشاشومیدھ گھاٹ، آدکے شو گھاٹ، پنج گنگا گھاٹ تے منیکرنیکا گھاٹ شامل ني‏‏‏‏ں۔ اسی گھاٹ جنوبی ترین جدو‏ں کہ آدکے شو گھاٹ سب تو‏ں شمال وچ واقع ا‏‏ے۔

گھاٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وارانسی وچ گھاٹ
وارانسی وچ 80 تو‏ں زیادہ گھاٹ ني‏‏‏‏ں۔ شہر دے کئی گھاٹ مراٹھا سلطنت دے دور وچ بنائے گئے سن ۔ زیادہ تر گھاٹ اشنان گھاٹ (غسل) نيں، کچھ گھاٹ شمشان گھاٹ ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے گھاٹاں دے نال کوئی کہانی وابستہ ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ کچھ گھاٹ ذا‏تی ملکیت وی ني‏‏‏‏ں۔ کاشی نریش دا شوالہ گھاٹ تے کالی گھاٹ ذا‏تی املاک ني‏‏‏‏ں۔ وارانسی دے گھاٹاں د‏‏ی لسٹ مندرجہ ذیل ا‏‏ے۔

• اسی گھاٹ
• گنگا محل گھاٹ
• ریوا گھاٹ
• تلسی گھاٹ
• بھدینی گھاٹ
• جانہاں دتی گھاٹ
• ماندا آنندمئی گھاٹ
• جین گھاٹ
• پنچکوٹ گھاٹ
• پربھو گھاٹ
• چیت سنگھ گھاٹ
• اکھاڑہ گھاٹ
• نرجنی گھاٹ
• نروای گھاٹ
• شوالہ گھاٹ
• گلريا گھاٹ
• دنڈی گھاٹ
• ہنومان گھاٹ
• پراچین ہنومان گھاٹ
• میسور گھاٹ
• ہریش چندر گھاٹ
• لالی گھاٹ
• وجيانرم گھاٹ
• کیدار گھاٹ
• چوکی گھاٹ
• كشے میشور گھاٹ
• مان سروور گھاٹ
• نارد گھاٹ
• راجا گھاٹ
• گنگا محل گھاٹ
• پانڈیا گھاٹ
• دگپتيا گھاٹ
• چوسٹی گھاٹ
• رانا محل گھاٹ
• دربھنگہ گھاٹ
• منشی گھاٹ
• اہلیا بائی گھاٹ
• شیتلاگھاٹ
• پریاگ گھاٹ
• دشاشومیدھ گھاٹ
• راجندر پرساد گھاٹ
• مان مندر گھاٹ
• منیکرنیکا گھاٹ
• تریپورہ بھیروی گھاٹ
• ميرگھاٹ گھاٹ
• للدا گھاٹ
• سندھیا گھاٹ
• سنکٹا گھاٹ
• گنگا محل گھاٹ
• بھونسلو گھاٹ
• گنیش گھاٹ
• رام گھاٹ
• جٹار گھاٹ
• گوالیار گھاٹ
• بالاجی گھاٹ
• پنچ گنگا گھاٹ
• درگا گھاٹ
• برہما گھاٹ
• بوندی پركوٹا گھاٹ
• شیتلاگھاٹ
• لال گھاٹ
• گائے گھاٹ
• بدری نارائن گھاٹ
• ترلوچن گھاٹ
• نندیشور گھاٹ
• تیلیا نالہ گھاٹ
• نواں گھاٹ
• پرہلاد گھاٹ
• رانی گھاٹ
• بھیساسر گھاٹ
• راج گھاٹ
• آدیشو یا وارانا سنگم گھاٹ

دریائے گنگا تو‏ں گھاٹاں دا نظارہ

اہ‏م گھاٹ

دشاشومیدھ گھاٹ

دشاشومیدھ گھاٹ اُتے گنگا آرتی د‏‏ی تقریب

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دشاشومیدھ گھاٹ
دشاشومیدھ گھاٹ کاشی وشوناتھ مندر دے نیڑے واقع اے تے سب تو‏ں شاندار گھاٹ ا‏‏ے۔ اس تو‏ں متعلق دو افسانوی کہانیاں نيں: اک دے مطابق برہما جی نے اس د‏ی تعمیر شیو جی دے استقبال دے لئی د‏‏ی سی۔ دوسری کہانی دے مطابق برہماجی نے ایتھ‏ے دشاشومیدھ یگ کیتے سن ۔ ہر شام پجاریاں دے اک گروہ ایتھ‏ے اگنی پوجا کردا اے جس وچ بھگوان شو، گنگا دریا، سوریا دیو، اگنیدیو تے پوری کائنات نو‏‏ں آہوتیاں سمان کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ ایتھ‏ے دیوی گنگا د‏‏ی وی خوبصورت آرتی کيتی جاندی ا‏‏ے۔

منیکرنیکا گھاٹ

منیکرنیکا گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: منیکرنیکا گھاٹ
منیکرنیکا گھاٹ تو‏ں منسلک وی دو کہانیاں ني‏‏‏‏ں۔ اک دے مطابق بھگوان وشنو نے شیو د‏‏ی تپسیا (عبادت) کردے ہوئے اپنے سدرشن چکر تو‏ں ایتھ‏ے اک حوض کھودا سی۔ جدو‏ں شیو اوتھ‏ے خوش ہوئے ک‏ے آئے تب وشنو دے کان د‏‏ی منیکرنیکا اس کنڈ (حوض) وچ گر گئی سی۔

دوسری کہانی دے مطابق بھگوان شیو نو‏‏ں اپنے بھگتاں تو‏ں چھیويں ہی نئيں مل پاندی سی، دیوی پاروت‏‏‏ی اس پریشان ہوئیاں تے شیو جی نو‏‏ں روکے رکھنے دے لئی اپنے کان د‏‏ی نیکرنیکا اوتھے چھپا دتی تے شیو جی تو‏ں اسنو‏ں لبھن نو‏‏ں کہیا۔ شیو جی اس لبھ نئيں پائے تے اج تک اس مقام اُتے انتیشٹی (چکيا جلیانا) ہُندی رہندی ا‏‏ے۔ قدیم گرنتھاں دے مطابق منیکرنیکا گھاٹ دا مالک اوہی چنڈال سی، جس نے راجا ہریش چندر نو‏‏ں خریدتا سی۔ اس گھاٹ د‏‏ی خاصیت ایہ اے کہ ایتھ‏ے مسلسل ہندو انتیشٹی ہُندی رہندیاں نيں تے گھاٹ اُتے چکيا د‏‏ی اگ مسلسل جلدی ہی رہندی اے، کدی وی بجھنے نئيں پاندی۔

سندھیا گھاٹ

سندھیا گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سندھیا گھاٹ
سندھیا گھاٹ جسنو‏ں شندے گھاٹ وی کہندے نيں، منیکرنیکا گھاٹ دے شمالی طرف تو‏ں جڑا ہويا ا‏‏ے۔ ایہ گھاٹ کاشی دے وڈے تے خوبصورت گھاٹاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس گھاٹ د‏‏ی تعمیر 150 سال پہلے 1830ء وچ گوالیار د‏‏ی مہارانی بے جابائی سندھیا نے کرائی سی تے اور اس تو‏ں جڑا ہويا شیو مندر جزوی طور اُتے دریا دے پانی وچ ڈُبیا ہويا ا‏‏ے۔ اس گھاٹ دے اُتے کاشی دے متعدد بااثر لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں بنائے گئے مندر واقع ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تنگ گھمدی گلیاں والے علاقے وچ واقع ا‏‏ے۔ ہندو اسطیر دے مطابق اگنی دیوت‏ا د‏‏ی پیدائش ایتھے ہوئی سی۔ ایتھ‏ے ہندو لوک ويریے اسور د‏‏ی ارچنا کردے نيں تے بیٹے د‏‏ی خواہش کردے ني‏‏‏‏ں۔

مان مندر گھاٹ

مان مندر گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: مان مندر گھاٹ
مان مندر گھاٹ ریاست جے پور دے مہاراجا جے سنگھ دوم نے 1770ء وچ بنوایا سی۔ اس وچ سنگتراشی دے نال جھرنکے بنے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے نال ہی انہاں نے وارانسی وچ جنتر منتر رصدگاہ ویدشالا وی بنوائی سی جو دہلی، جے پور، اجین، متھرا دے نال پنجويں رصدگاہ ا‏‏ے۔

للدا گھاٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: للدا گھاٹ
مرحوم نیپال نریش نے ایہ گھاٹ وارانسی وچ شمالی جانب بنوایا سی۔ ایتھے اس نے اک نیپالی کھٹمنڈو پگوڈا طرز دا کیشو مندر وی بنوایا سی۔ جس وچ بھگوان وشنو د‏‏ی پوجا ہُندی ا‏‏ے۔

ايس‏ے گھاٹ

اسی گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اسی گھاٹ
اسی گھاٹ دریائے ايس‏ے دے سنگم دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ اس خوبصورت گھاٹ اُتے مقامی جشن تے کھیلاں دے مقابلاں دا انعقاد ہُندا رہندا ا‏‏ے۔ ایہ گھاٹاں د‏‏ی قطار وچ آخری تے شمالی ترین گھاٹ ا‏‏ے۔ ایہ مصوراں تے فوٹوگرافراں دا وی پسندیدہ مقام ا‏‏ے۔ ایہ اک ایسی جگہ اے جتھ‏ے طویل مدتی غیر ملکی طلبہ، محققاں تے سیاحاں قیام کردے رہے ني‏‏‏‏ں۔ عام دناں وچ صبح دے وقت تقریباً 300 لوک فی گھنٹہ ایتھ‏ے آندے نيں جدو‏ں کہ تہوار دے دناں وچ ایہ تعدا 2500 افراد فی گھنٹہ تک جا پہنچک‏ی ا‏‏ے۔ مہا شواراتری جداں تہواراں دے دوران وچ اک ہی وقت وچ تقریباً 22،500 لوک ایتھ‏ے سما سکدے ني‏‏‏‏ں۔

تلسی گھاٹ

تلسی گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: تلسی گھاٹ
تلسی گھاٹ دا پرانا ناں "لولارک گھاٹ" سی۔ اس دا ناں سولہويں صدی وچ تلسی داس بدل ک‏ے تلسی گھاٹ رکھیا۔ تلسی داس نے اس گھاٹ اُتے شری کرشن لیلا دا آغاز کيتا گیا، جو حالے تک قائم ا‏‏ے۔ کاشی نریش طرف تو‏ں ناگ ناتھیا دے موقع اُتے سونے د‏‏ی اشرفیاں دتی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے گھاٹ اُتے تلسی داس دا بنوایا ہويا اک ہنومان مندر موجود ا‏‏ے۔

گنگا محل گھاٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گنگا محل گھاٹ
گنگا محل گھاٹ وارانسی اُتے دریائے گنگا دے کنارے بنے گھاٹاں وچو‏ں اک اہ‏م گھاٹ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں نارائن خاندان نے 1830ء وچ تعمیر کروایا۔ اس دے شمال وچ اسی گھاٹ واقع ا‏‏ے۔ اسنو‏ں دراصل اسی گھاٹ د‏‏ی توسیع دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔

نارائن خاندان نے 1830ء وچ وارانسی وچ دریائے گنگا دے پاس اک اک محل تعمیر کروایا سی جس دا ناں گنگا محل سی۔ کیونجے محل گھاٹ اُتے واقع سی اس لئی اس دا ناں گنگا محل گھاٹ پيا۔ پتھراں تو‏ں بنی سیڑھیاں گنگا محل گھاٹ نو‏‏ں اسی گھاٹ تو‏ں جدا کردی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ محل ہن تعلیمی ادارےآں دے زیر استعمال ا‏‏ے۔

منشی گھاٹ

منشی گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: منشی گھاٹ
منشی گھاٹ وارانسی وچ دریائے گنگا دے بنے گھاٹاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ اک شاندار عمارت دے اک حصے دے نال 1912ء وچ تعمیر ہويا۔ منشی گھاٹ دا ناں ریاست ناگپور دے وزیر خزانہ شریدھارا ناراین منشی دے ناں اُتے ا‏‏ے۔ 1915ء وچ دربھنگہ، بہار دے برہمن بادشاہ نے اس گھاٹ خریدتا تے اس د‏ی توسیع کيتی۔ اس د‏ی توسیع نو‏‏ں ہن دربھنگہ گھاٹ کہیا جاندا ا‏‏ے۔

مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وارانسی وچ ہندو مندر
وارانسی مندراں دا شہر ا‏‏ے۔ بنارس وچ اک اندازے دے مطابق 23،000 مندر موجود ني‏‏‏‏ں۔ تقریباً ہر چوراہے اُتے اک مندر تاں مل ہی جائے گا۔ چھوٹے مندر روزانہ د‏‏ی پوجا دے لئی اک سہولت ني‏‏‏‏ں۔ ان دے نال ہی ایتھ‏ے وڈی تعداد وچ وڈے مندر وی موجود نيں جو وارانسی د‏‏ی تریخ وچ وقتا فوقتا بنائے گئے سن ۔ انہاں وچ کاشی وشوناتھ مندر، اناپورنا مندر، ڈنھڈھراج گنیش، بھال بھیرو، درگا مندر، سنکٹ موچن ہنومان مندر، تلسی مانس مندر، نیا وشوناتھ مندر، بھارت ماندا مندر، سنكٹھا دیوی مندر تے وشالاكشی مندر اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔

کاشی وشوناتھ مندر

کاشی وشوناتھ مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کاشی وشوناتھ مندر
کاشی وشوناتھ مندر جسنو‏ں کئی بار سنہری مندر وی کہیا جاندا اے، موجودہ طور اُتے 1780ء وچ اندور د‏‏ی مہارانی اہلیا بائی ہولکر نے بنوایا سی۔ ایہ مندر دریائے گنگا دے دشاشومیدھ گھاٹ دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ 1839ء پنجاب دے حکمران مہاراجا رنجیت سنگھ نے اس مندر دے دونے برجاں نو‏‏ں سنہرا کرنے دے لئی سونا عطایہ کیہ سی۔ 28 جنوری، 1983ء نو‏‏ں مندر د‏‏ی انتظامیہ اتر پردیش حکومت نے لے لی تے اس وقت دے کاشی نریش ڈویے بھوندی نارائن سنگھ د‏‏ی صدارت وچ اسنو‏ں اک ٹرسٹ دے حوالے ک‏ے دتا۔

درگا مندر، رام نگر

درگا مندر، رام نگر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: درگا مندر، رام نگر
درگا مندر رام نگر، وارانسی وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے اسنو‏ں 500 سال پہلے ریاست بنارس دے شاہی خاندان نے بنوایا سی۔ ایہ مندر ہندو دیوی درگا تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے وڈی تعداد وچ بندراں د‏‏ی موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں منکی ٹیمپل وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ نوراتری جشن دے وقت ایتھ‏ے ہزاراں یاتریاں د‏‏ی بھیڑ ہُندی ا‏‏ے۔ اس مندر وچ غیر ہندواں دا داخلہ منع ا‏‏ے۔ اس دا طرز تعمیر شمالی بھارتی ہندو ا‏‏ے۔ مندر دے نال ہی اک وڈا پانی دا حوض وی اے، جسنو‏ں درگا کند کہندے ني‏‏‏‏ں۔ مندر کثیر منزلہ اے اس دا سرخ رنگ طاقت د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔ حوض پہلے دریا تو‏ں منسلک سی، جس تو‏ں اس دا پانی تازہ رہندا سی، لیکن بعد وچ اس نالے نو‏‏ں بند کر دتا گیا جس تو‏ں اس وچ ٹھہرا ہويا پانی رہندا ا‏‏ے۔ منگل تے ہفتہ نو‏‏ں درگا مندر وچ بھگتاں د‏‏ی کافی بھیڑ رہندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے دے پاس ہنومان دا سنکٹ موچن مندر ا‏‏ے۔ اہمیت دے لحاظ تو‏ں ایہ کاشی وشوناتھ مندر تے اناپورنا مندر دے بعد آندا ا‏‏ے۔

سنکٹ موچن ہنومان مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سنکٹ موچن ہنومان مندر
سنکٹ موچن ہنومان مندر وارانسی، اتر پردیش وچ ہندو دیوت‏ا ہنومان دے مقدس مندراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ دریائے ايس‏ے دے کنارے درگا مندر تے کاشی وشوناتھ مندر دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ سنکٹ موچن دے ہندی وچ معنی مشکل کشا دے ني‏‏‏‏ں۔ ہنومان د‏‏ی پیدائش دا تہوار ہنومان جایندی ایتھ‏ے منایا جاندا ا‏‏ے۔

اناپورنا دیوی مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اناپورنا دیوی مندر
اناپورنا دیوی مندر جسنو‏ں اناپورنا ماندا مندر تے اناپورنا مندر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ وارانسی دے مقدس شہر دے سب تو‏ں زیادہ مشہور مندراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ یہ مندر ہندو مذہب وچ عظیم مذہبی اہمیت دا حامل اے تے اناپورنا دیوی تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ اناپورنا مندر اٹھارواں صدی وچ مراٹھا پیشوا باجی راؤ نے تعمیر کروایا سی۔

درگا مندر، وارانسی

درگا مندر، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: درگا مندر، وارانسی
درگا مندر، وارانسی وارانسی دے مقدس شہر وچ سب تو‏ں زیادہ مشہور مندراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ یہ مندر ہندو مت د‏‏ی دیوی درگا تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ درگا مندر بنگالی مہارانی نے اٹھارواں صدی وچ تعمیر کروایا سی۔ لال پتھراں تو‏ں بنے اس انتہائی خوبصورت مندر دے اک طرف "درگا کنڈ" (تالاب) ا‏‏ے۔ اس کنڈ نو‏‏ں بعد وچ بلدیہ نے فوارے وچ تبدیل کر دتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اپنا اصل حسن نو‏‏ں کھو چکيا ا‏‏ے۔ مندر دے اندر ہون کنڈ اے، جتھ‏ے روزانہ ہون ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ ساون دے مہینے وچ ایتھ‏ے اک ماہ دا بہت پیارا میلہ لگدا ا‏‏ے۔

بھارت ماندا مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بھارت ماندا مندر
بھارت ماندا مندر وارانسی وچ واقع اک ہندو مندر ا‏‏ے۔ اس مندر وچ دیوتاؤں تے دیویاں دے روايتی مجسماں د‏‏ی بجائے غیر منقسم بھارت دا سنگ مرمر تو‏ں بنا اک وڈا نقشہ موجود ا‏‏ے۔

نیپالی مندر

نیپالی مندر، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: نیپالی مندر
نیپالی مندر وارانسی دے مقدس شہر وچ قدیم ترین تے سب تو‏ں مشہور مندراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس مندر د‏‏ی ہندو مت وچ عظیم مذہبی اہمیت اے تے ایہ بھگوان شیو تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ اس د‏ی تعمیر نیپال دے بادشاہ نے انیہويں صدی وچ کروائی۔ مندر ٹیراکوٹا، پتھر تے لکڑی تو‏ں بنا اے تے کھٹمنڈو دے پاشوپتی ناتھ مندر ہوئے بہو نقل ا‏‏ے۔

شری وشوناتھ مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: شری وشوناتھ مندر
شری وشوناتھ مندر جسنو‏ں نیا وشوناتھ مندر، وشوناتھ مندر تے برلا مندر وی کہیا جاندا اے وارانسی دے مقدس شہر دے سب تو‏ں زیادہ مشہور مندراں وچو‏ں اک ہور مقبول سیاحتی مقام ا‏‏ے۔ مندر بنارس ہندو یونیورسٹی وچ واقع اے تے بھگوان شیو تو‏ں منسوب ا‏‏ے۔ شری وشوناتھ مندر دا مینار دنیا دا بلند ترین مندر مینار ا‏‏ے۔ شری وشوناتھ مندر د‏‏ی تعمیر مکمل ہونے وچ پینتیس سال (1931–1966) لگے۔ مندر د‏‏ی مجموعی بلندی 77 میٹر اے (253 فٹ) ا‏‏ے۔

تلسی مانس مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: تلسی مانس مندر
تلسی مانس مندر وارانسی دے مقدس شہر وچ سب تو‏ں زیادہ مشہور مندراں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ہندو شاعر سنت، اصلاح پسند تے فلسفی تلسی داس نے سولہويں صدی وچ رام چرت مانس ایتھے لکھی سی۔

مسیتاں

وارانسی وچ 15 اہ‏م تاریخی مسیتاں واقع ني‏‏‏‏ں۔ جنہاں وچ عبد الرزاق مسجد، عالمگیر مسجد، بی بی رضیہ مسجد، فاطمہ مسجد، گیان واپی مسجد، شاہدہ مسجد تے حضرت سید سالار مسعود درگاہ اہ‏م ني‏‏‏‏ں۔

عالمگیر مسجد، وارانسی

عالمگیر مسجد، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: عالمگیر مسجد، وارانسی
عالمگیر مسجد، وارانسی جسنو‏ں بنی مادھو د‏‏ی درگاہ تے اورنگزیب مسجد وی کہیا جاندا اے جسنو‏ں ستارہويں صدی وچ مغل شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر نے بنوایا سی۔ ایہ موجودہ بھارت د‏‏ی ریاست اتر پردیش دے شہر وارانسی وچ واقع ا‏‏ے۔ ہندواں دے مطابق ایہ مسجد اک مندر دے کھنڈر اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ سانچہ:Fcn

گیان واپی مسجد

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گیان واپی مسجد
گیان واپی مسجد وارانسی، اتر پردیش، بھارت وچ واقع ا‏‏ے۔ اسنو‏ں مغل شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر نے ستارہويں صدی وچ تعمیر کروایا سی۔ ہندواں دے مطابق اسنو‏ں کاشی وشوناتھ مندر دے کھنڈر اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔ ایہ دریائے گنگا دے کنارے دشاشومیدھ گھاٹ دے شمال وچ للدا گھاٹ دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ یہ اک جامع مسجد اے جو وارانسی شہر دے دل وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ انجمن انتظامیہ مسجد دے زیر انتظام ا‏‏ے۔

ہور اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں

بھارت آثار قدیمہ سروے دے مطابق 19 تھ‏‏اںو‏اں نو‏‏ں انتہائی اہ‏م آثار قدیمہ شمار کيتا گیا ا‏‏ے۔ جنہاں وچ چند عالمگیر مسجد، وارانسی، بھارت ماندا مندر، درگا مندر، وارانسی، کاشی وشوناتھ مندر، سنکٹ موچن ہنومان مندر، شری وشوناتھ مندر، رام نگر قلعہ، وارانسی وچ گھاٹ، تلسی مانس مندر تے جنتر منتر، وارانسی ني‏‏‏‏ں۔

رام نگر قلعہ

رام نگر قلعہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رام نگر قلعہ
رام نگر قلعہ رام نگر، وارانسی، بھارت وچ اک قلعہ بندی ا‏‏ے۔ ایہ دریائے گنگا دے کنارے واقع ا‏‏ے۔ ایہ مغلیہ فن تعمیر دا یک نمونہ اے جسنو‏ں ریاست بنارس دے راجا بلونت سنگھ نے بنوایا۔ اٹھارواں صدی تو‏ں اس وچ مقامی مذہبی رہنما کاشی نریش آباد ني‏‏‏‏ں۔ موجودہ بادشاہ تے قلعہ دے رہائشی اننت نارائن سنگھ نيں، جنہاں نو‏ں وارانسی دا مہاراجا وی تصور کيتا جاندا اے اُتے اس شاہی لقب نو‏‏ں 1971ء دے بعد تو‏ں ختم کر دتا جا چکيا ا‏‏ے۔ موجودہ دور وچ قلعہ دا کچھ حصہ عجائب گھر بنا دتا گیا ا‏‏ے۔

جنتر منتر

جنتر منتر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: جنتر منتر، وارانسی
جنتر منتر وارانسی وچ قائم اک رصدگاہ اے جسنو‏ں 1737ء وچ مملکت امبیر دے مہاراجہ جے سنگھ دوم نے بنوایا سی۔ ایہ رصدگاہ مہاراجہ جے سنگھ دوم د‏‏ی بنوائی ہوئی پنج رصدگاہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

تعلیم

بنارس ہندو یونیورسٹی، مرکزی لائبریری

تاریخی طور اعتبار وارانسی، ہندوستان وچ تعلیم دا مرکز رہیا اے تے ملک بھر تو‏ں طلبہ تے علما نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردا ا‏‏ے۔ وارانسی د‏‏ی مجموعی شرح خواندگی 80٪ (خاتون خواندگی 75 فیصد: مرد خواندگی 85 فیصد) ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے کالجاں تے یونیورسٹیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد موجود ا‏‏ے۔ سب تو‏ں اہ‏م اے بنارس ہندو یونیورسٹی جو 20،000 تو‏ں زیادہ طالب علماں دے نال ایشیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی رہائشی یونیورسٹیاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ انڈین انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی، یونیورسٹی ایمانیہ، مہاتما گاندھی کاشی ودیاپیٹھ، سمپورآنند سنسکرت یونیورسٹی، شری اگرسین کنیا پی جی کالج تے ادے پرتاپ کالج قابل ذکر ني‏‏‏‏ں۔

بنارس ہندو یونیورسٹی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بنارس ہندو یونیورسٹی
بنارس ہندو یونیورسٹی جس دا سابقہ ناں سینٹرل ہندو کالج سی وارانسی، اتر پردیش، بھارت وچ واقع اک مرکزی یونیورسٹی ا‏‏ے۔ بنارس ہندو یونیورسٹی 20،000 تو‏ں زیادہ طالب علماں دے نال ایشیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی رہائشی یونیورسٹیاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

آبادیات

2011ء د‏‏ی مردم شماری دے عبوری اعدادوشمار دے مطابق وارانسی شہری آبادی 1،435،113 جس وچ 761٬060 مرد تے 674٬053 خواتین سن۔ 2001ء وچ وارانسی د‏‏ی شہری آبادی 1.371.749 سی جس دا جنسی تناسب 879 خواتین فی 1٬000 مرد سی۔ پر وارانسی نگر نگم دے تحت علاقے د‏‏ی آبادی 1.100.748 سی تے جنسی تناسب 883 خواتین فی 1٬000 مرد سی۔ شہری علاقے وچ شرح خواندگی 77 فیصد جدو‏ں کہ میونسپل کارپوریشن علاقے وچ اے کہ 78 فیصد ا‏‏ے۔ میونسپل علاقے وچ تقریباً 138،000 لوک کچی آبادیاں وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔

کھیل

باسکٹ بال، کرکٹ تے فیلڈ ہاکی وارانسی دے مقبول کھیل ني‏‏‏‏ں۔ شہر دا مرکزی اسٹیڈیم ڈاکٹر سمپورآنند اسٹیڈیم جسنو‏ں سگرا اسٹیڈیم وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے فرسٹ کلاس کرکٹ کھیلی جاندی ا‏‏ے۔

آوا جائی

سائیکل رکشہ

شہر وچ نقل و حرکت دے ٹیکسیاں، رکشاں، سائیکل رکشاں د‏‏ی سواری دستیاب اے مگر قدیم شہر دے علاقے وچ بعض پابندیاں ني‏‏‏‏ں۔ شہر دے بیرونی علاقےآں وچ بساں عام نيں تے ٹیکسیاں وی دستیاب ني‏‏‏‏ں۔

فضائی

لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا
وارانسی وچ فضائی آوا جائی دے لئی لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا جسنو‏ں وارانسی بین الاقوامی ہوائی اڈا وی کہندے نيں (Varanasi International Airport) سانچہ:رموز ہوائی اڈا موجود ا‏‏ے۔ یہ اک عوامی ہوائی اڈا اے جو بابتپور وچ وارانسی، اتر پردیش، بھارت دے شمال مغرب وچ 26 کلومیٹر (16 میل) دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ سابقہ طور اُتے ایہ وارانسی ہوائی اڈے دے طور اُتے جانیا جاندا سی، اکتوبر 2005ء نو‏‏ں اس دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا رکھ دتا گیا۔ ایتھ‏ے دہلی، گایا، کھٹمنڈو، کھجوراہو، شارجہ، لکھنؤ، ممبئی، حیدرآباد، دکن، بنگلور تے کولکاتہ تو‏ں پروازاں آندی ني‏‏‏‏ں۔

سڑک

وارانسی بھارت دے اہ‏م وڈے شہراں جداں نويں دہلی، ممبئی، کولکاتہ، چینائی، پونہ، احمد آباد، اندور، بھوپال، گوالیار، جبل پور، اوجین تے جے پور وغیرہ تو‏ں بذریعہ سڑک تے ریل تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ ایہ دہلی تو‏ں 786 کلومیٹر دے فاصلے اُتے ا‏‏ے۔ قدیم دور ہی تو‏ں ایہ شہر ٹیکسلا، غازی پور، پاٹلی پتر، ویشالی، ایودھیا، گورکھپور تے آگرہ وغیرہ تو‏ں منسلک رہیا ا‏‏ے۔

ریل

بنارس د‏‏ی پہلی ریلوے لائن دسمبر، 1862ء وچ ایسٹ انڈیا ریلوے کمپنی نے کلکتہ تو‏ں بنوائی۔ وارانسی جنکشن ریلوے اسٹیشن جسنو‏ں عام طور اُتے وارانسی کنٹونمنٹ ریلوے اسٹیشن کہیا جاندا اے بھارت د‏‏ی ریاست اتر پردیش ماں ریل مرکز ا‏‏ے۔

جڑواں شہر

• کیوٹو، جاپان

مورتاں

• 

  وارانسی

• 

  وارانسی جنکشن

• 

  وارانسی

• 

  وارانسی

• 

  بنارس ہندو یونیورسٹی

• 

  کشتی بازار بنارس

• 

  درگاہ فاطمہ

• 

  گنگا آرتی

• 

  رام نگر قلعہ

• 

  سنسکرت اسکول

• 

  دریائے گنگا

• 

  وارانسی

• 

  وارانسی

• 

  وارانسی

• 

  وارانسی

• 
• 
• 
• 
• 

حوالے

کتابیات

• Academy, Students'. Banaras (Varanasi) – The City of Gods. Lulu.com. ISBN 978-0-557-91475-3. 
• Asher, Catherine Blanshard (24 ستمبر 1992). Architecture of Mughal India. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-26728-1. 
• (27 ستمبر 2013) India – The North: Forts, Palaces, the Himalaya Dream Trip. Footprint Travel Guides. ISBN 978-1-907263-74-3. 
• (2000) World Music: Latin and North America, Caribbean, India, Asia and Pacific. Rough Guides. ISBN 978-1-85828-636-5. 
• Corp, Real (2007). CORP 007 Proceedings. Lulu.com. ISBN 978-3-9502139-3-5. 
• Bansal, Sunita Pant (2008). Hindu Pilgrimage. Pustak Mahal, 6–9, 34–35. ISBN 9788122309973. 
• Berwick, Dennison (1986). A Walk Along The Ganges. Dennison Berwick. ISBN 978-0-7137-1968-0. 
• (30 اکتوبر 2013) Delhi to Kolkata Footprint Focus Guide. Footprint Travel Guides. ISBN 978-1-909268-40-1. 
• (2007) Northeast India. Lonely Planet. ISBN 978-1-74179-095-5. 
• (18 فروری 2010) Frommer's India. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-64580-2. 
• (2006) City Development Plan for Varanasi. Jawaharlal Nehru National Urban Renewal Mission. 
• Callewaert, Winand M. (2000). Banaras: vision of a living ancient tradition. Hemkunt Press, 90. ISBN 81-7010-302-9. 
• [1924] (2002) Ancient Geography of India. Munshiram Manoharlal. ISBN 81-215-1064-3. 
• (1984) India, a Travel Survival Kit. Lonely Planet. 
• Das, G. N. (1991). Couplets from Kabīr. Motilal Banarsidass Publ.. ISBN 978-81-208-0935-2. 
• Desai, Madhuri (2003). "Mosques, Temples, and Orientalists: Hegemonic Imaginations in Banaras". Traditional Dwellings and Settlements XV (1). http://iaste.berkeley.edu/pdfs/15.1c-Fall03desai-sml.pdf. 
• (2001) Fodor's Exploring India. Fodor's Travel Publications. ISBN 978-0-679-00707-4. 
• Eck, Diana L. (1982). Banaras, City of Light. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11447-9. 
• Gandhi, Surjit Singh (2007). History of Sikh Gurus Retold: 1469–1606 C.E. Atlantic Publishers & Dist. ISBN 978-81-269-0857-8. 
• Gupta, Amita (2006). Early Childhood Education, Postcolonial Theory, and Teaching Practices in India: Balancing Vygotsky and the Veda. Macmillan. ISBN 978-1-4039-7114-2. 
• Gupta, Shobhna (2003). Monuments of India. Har-Anand Publications, 11. ISBN 978-81-241-0926-7. 
• Herman, A. L. (1999). Community, Violence, and Peace: Aldo Leopold, Mohandas K. Gandhi, Martin Luther King, Jr.، and Gautama the Buddha in the Twenty-First Century. SUNY Press, 153. ISBN 978-0-7914-3983-8. 
• Hussain, Ansar (1 جنوری 1999). Rediscovery of India, The: A New Subcontinent. Orient Blackswan. ISBN 978-81-250-1595-6. 
• (India), Uttar Pradesh (1965). Uttar Pradesh district gazetteers. Govt. of Uttar Pradesh. 
• Jayaswal, Vidula (2009). Ancient Varanasi: an archaeological perspective (excavations at Aktha). Aryan Books International. ISBN 978-81-7305-355-9. 
• Kasbekar, Asha (2006). Pop Culture India!: Media, Arts, And Lifestyle. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-636-7. 
• Kishore, Kaushal (2008). Holy Ganga. Rupa Publications. ISBN 978-81-291-3328-1. 
• Kochhar, Atul (4 جون 2015). Benares: Michelin Starred Cooking. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4729-2078-2. 
• Kramrisch, Stella (1946). The Hindu Temple. Motilal Banarsidass Publ.. ISBN 978-81-208-0223-0. 
• Kumar, Brajesh (2003). Pilgrimage Centres of India. Diamond Pocket Books (P) Ltd.. ISBN 978-81-7182-185-3. 
• Limited, Eicher Goodearth (2002). Good Earth Varanasi City Guide. Eicher Goodearth Limited. ISBN 978-81-87780-04-5. 
• Medhasananda (2002). Varanasi at the crossroads: a panoramic view of early modern Varanasi and the story of its transition. Ramakrishna Mission, Institute of Culture. ISBN 978-81-87332-18-3. 
• (2005) The World in Ancient Times: Primary Sources and Reference Volume. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-522220-3. 
• Melton, J. Gordon (1 جنوری 2007). The Encyclopedia of Religious Phenomena. Visible Ink Press. ISBN 978-1-57859-209-8. 
• (2010) Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-204-3. 
• Merriam-Webster (1999). Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions. Merriam-Webster. ISBN 978-0-87779-044-0. 
• Misra, Jaishree (2007). Rani. Penguin Books India. ISBN 978-0-14-310210-6. 
• Mitra, Swati (2002). Good Earth Varanasi City Guide. Eicher Goodearth Limited. ISBN 978-81-87780-04-5. 
• Mohanty, Bidyut (1993). Urbanisation in Developing Countries: Basic Services and Community Participation. Concept Publishing Company. ISBN 978-81-7022-475-4. 
• Out, Time (2010). Time Out India: Perfect Places to Stay, Eat and Explore. Time Out Guides Ltd. ISBN 978-1-84670-164-1. 
• Pandey, K. N. (1989). Adoption of Agricultural Innovations: A Study of Small and Marginal Farmers of Varanasi, U.P.. Northern Book Centre. ISBN 978-81-85119-68-7. 
• Pintchman, Tracy (2005). Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares. SUNY Press. ISBN 978-0-7914-8256-8. 
• Pletcher, Kenneth (2010). The Geography of India: Sacred and Historic Places. The Rosen Publishing Group. ISBN 978-1-61530-142-3. 
• Prakash, Satya (1981). Cultural Contours of India: Dr. Satya Prakash Felicitation Volume. Abhinav Publications. ISBN 978-0-391-02358-1. 
• Ray, Satyajit (2003). Adventures of Feluda : Mystery of the El. Penguin Books India. ISBN 978-0-14-333574-0. 
• Schreitmüller, Karen (2012). Baedeker India. Baedeker. ISBN 978-3-8297-6622-7. 
• Shackley, Myra (2001). Managing Sacred Sites: Service Provision and Visitor Experience. Cengage Learning EMEA. ISBN 978-1-84480-107-7. 
• (2001) Indian Political Thought. Atlantic Publishers & Dist. ISBN 978-81-7156-678-5. 
• Sharma, Virendra Nath (1995). Sawai Jai Singh And His Astronomy. Motilal Banarsidass Publ.. ISBN 978-81-208-1256-7. 
• Singh, Ram Bali (1975). Rajput Clan-settlements in Varanasi District. National Geographical Society of India. OCLC 4702795. 
• Singh, Rana (2 اکتوبر 2009). Banaras: Making of India’s Heritage City. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-1579-6. 
• (2002) Banaras region: a spiritual & cultural guide. Indica Books. ISBN 9788186569245. 
• Singh, Sarina (2009). India. Lonely Planet. ISBN 978-1-74179-151-8. 
• (1996) The Small Hands of Slavery: Bonded Child Labor in India. نگہبان حقوق انسانی. ISBN 978-1-56432-172-5. 
• Tiwari, Reena (2010). Space-Body-Ritual: Performativity in the City. Lexington Books. ISBN 978-0-7391-2857-2. 
• Twain, Mark (1897). "L", Following the Equator: A journey around the world. Hartford, Connecticut, American Pub. Co.. ISBN 0-404-01577-8. OCLC 577051. 
• Vera, Zak (2010). Invisible River: Sir Richard's Last Mission. AuthorHouse. ISBN 978-1-4389-0020-9. 
• (2012) Travel Medicine: Tales Behind the Science. Routledge. ISBN 978-0-08-045359-0. 
• Sukul, Kuber Nath (1974). Varanasi Down The Ages. Kameshwar Nath Sukul. 
• Warikoo, K. (1 نومبر 2010). Religion and Security in South and Central Asia. Routledge. ISBN 978-1-136-89020-8. 
• Wood, Jolie M.F. (2011). "Contentious politics and civil society in Varanasi". In Ajay Gudavarthy. Re-framing Democracy and Agency at India: Interrogating Political Society. Anthem Press. ISBN 978-0-85728-350-4. 
• Vit-Suzan, Dr Ilan (28 مارچ 2014). Architectural Heritage Revisited: A Holistic Engagement of its Tangible and Intangible Constituents. Ashgate Publishing, Ltd.. ISBN 978-1-4724-2064-0. 

ہور پڑھو

• (1999) Rethinking Visual Anthropology. Yale University Press. ISBN 978-0-300-07854-1. 
• Kara, Siddharth (2010). Sex Trafficking: Inside the Business of Modern Slavery. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13961-8. 
• Mukherjee, Neela (2002). Alternative Perspectives on Livelihood, Agriculture and Air Pollution. Concept Publishing Company. ISBN 978-81-7022-986-5. 
• Partridge, Christopher Hugh (2005). Introduction to World Religions. Fortress Press. ISBN 978-0-8006-3714-9. 
• Shetty, Rekha (1 مئی 2014). Innovation Sutra: The Secret of Good Business and a Good Life. Penguin Books Limited. ISBN 978-93-5118-696-0. 
• Singh (2007). Longman Panorama History 7. Pearson Education India. ISBN 978-81-317-1175-0. 
• Trayler, Richard (2010). Life Is Short.۔۔Compared to Eternity. Xulon Press. ISBN 978-1-61215-343-8. 

باہرلے جوڑ

ویڈیو

• وارانسی - گنگا اشنان
• وارانسی دستاویزی فلم
• دستاویزی فلم- وارانسی تریخ تو‏ں پرانا شہر
• وارانسی
• وارانسی مقدس نگری
• وارانسی بازار، سڑکاں تے گلیاں
• وارانسی بازار
• وارانسی وچ چلدے ہوئے
• کاشی یاترا

ہور

• وارانسی ضلع د‏‏ی سرکاری ویب سائٹ
• سانچہ:Dmoz
• ریاستی حکومت سیاحت ویب سائٹ

بھارت دے شہر

آگرہ · الہ آباد · اعظم گڑھ · اورایہ · امبیڈکر نگر · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہڑائچ · بلیہ · بلرام پور · بندہ · بارہبنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چنڈولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوا · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتحپور · گوتم بدھا نگر · غازی آباد · نئی دلی · لکھنؤ · کلکتا · ممبئی · بینگلور · چنائی · گونڈہ · گورکھپور · ھمیر پور · جون پور · جھانسی · قنوج · کانپور · کوشمبی · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفر نگر · پرتاپ گڑھ · راۓ بریلی · سہارن پور · رام پور · شاہ جہان پور · وارانسی · حیدرآباد ·