بٹّر
بٹر (انگریزی چButtar )؛ (اردو چ بٹّر) پنجاب دے جٹ دی اک گوت ہے۔ اس گوت دے جٹّ خاص کر پوربی پنجاب اتے پچھمی پنجاب وچ وسدے نے، اس توں بناں بھارت دے ہور صوبیاں- راجستھان، ہریانہ، باہرلے ملکاں- کینیڈا، امریکہ، انگلینڈ اتے یورپ دے ہور ملکاں وچ وی کجھ کو بٹر وسدے نے۔
مشرقی پنجاب وچ سارے بٹر سکھ نے ’تے مغربی پنجاب وچ بٹر مسلمان بن گئے۔ سارے ہی بٹراں دی ماں بولی پنجابی اے۔
مہان شہید بھائی تارہ سنگھ واں ماجھے دے پنڈ ‘واں’ دے بٹر جٹّ سن۔
بٹراں دی تریخ/اتہاس
[سودھو]ایہہ جگدیؤبنسی ‘پوار’ راجپوتاں وچوں ہن۔ ایہہ پواراں دا ہی اک اپگوت اے۔ اصل وچّ بٹر گوت دا مڈھ لکھی جنگل دا علاقہ اے۔ ستلج دریا ’تے گھگر دے درمیان والے علاقے نوں لکھی جنگل کہندے سن۔ لکھی جنگل فروزپور دے ستلج دے کنارے توں لے کے بٹھنڈے دے روہی-بیابان تکّ 80 (80) کلومیٹر لمبے اتے 25 (25) کلومیٹر چوڑے علاقے وچّ پھیلیا ہویا سی۔ اس وقت اس جنگل وچّ اک لکھ دے قریب درخت سن۔ اس کرکے اس جنگل نوں لکھی جنگل کہندے سن۔ اس وچّ سری مکتسر صاحب، بٹھنڈہ، موگا، فریدکوٹ اتیادِ علاقے شامل سن۔
سنّ 1881 (1881) دے سانجھے پنجاب وچ بٹراں دی گنتی صرف 10833 (10833) ہی سی۔ جٹاں دے ‘بٹر’ ‘دیول’ ‘دہیل’ اتے ‘سیکھوں’ گوت ‘پواراں’ دی ‘بھٹے’ شاکھا وچوں نے؛ اس بارے اک لوک-کتھا ہے کہ جدوں پواراں دے قلعے ‘جرگ’ ’تے دشمناں نے قبضہ کر لیا تاں اوہناں نے پواراں نوں چن-چن کے قتل کرنا شروع کر دتا تاں کجھ پوار دشمن نوں بھلیکھا دین لئی اپنے وڈیریاں دے نام اتے (نویں) گوت دلیو، دیول، سیکھوں، بلنگ اتیادِ دسکے قلعے توں باہر نکل آئے۔ اس لڑائی وچّ سبھ توں ودھ نقصان ‘بھٹے’ گوت والیاں دا ہویا۔
اس وقت چھوٹا ہون کارن ‘بٹر’ اپنے نانکے رہِ رہا سی۔ اس گھٹنا توں بعد ‘بٹر’ دی بنس دے لوکاں نے وی اپنا نواں گوت ‘بٹر’ ہی پرچلت کر لیا۔ پنڈ ‘بٹر بکھوآ’ دے لوک ہن وی ‘دلیو’ جٹاں نوں اپنا بھائی چارا سمجھدے نے اس لئی اجے وی اک-دوجے دے منڈے-کڑیاں دے آپس وچ ویاہ-شادی نہیں کردے۔
اتہاسکار شمشیر سنگھ اشوک، ‘بٹراں’ نوں ‘سورج بنسی’ راجپوت مندا ہے۔
بٹراں دے پنڈ
[سودھو]پنجاب وچ بٹراں دے اہم پنڈ نے، بہتے تاں خاص ‘بٹراں’ ہی دے نے۔
لیہندے پنجاب وچ:
لکھی جنگل توں اٹھ کے ایہہ دور گجرانوالہ ’تے ساہیوال تکّ چلے گئے نے۔ کجھ اہم پنڈ:
- کیرتو، ضلع شیخوپورا
- پنڈوری، ضلع شیخوپورا
- شیخرجادا، ضلع گجرانوالہ
- فروزیوالا، ضلع گجرانوالہ
- بٹراں والا، ضلع بہاولنگر
- دیالگڑھ، ضلع فیصل آباد
٭ بھامنیوالا، ضلع فیصل آباد ’تے ایہناں علاقیاں دے ہور کافی پنڈاں وچ بٹر وڈی گنتی وچ وسدے نے۔ ساندل بار وچّ بٹراں دا اک مشہور پنڈ ‘بٹر’ وی ہے۔ سیالکوٹ ’تے لاہور دے علاقیاں وچّ وی بٹراں دے کئی پنڈ نے۔
چڑھدے پنجاب وچ:
مالوے وچ بٹراں دے بہت پنڈ ہن۔ ماجھے وچ وی بٹر وڈی گنتی وچ وسدے نے، پر دوآبے وچ ایہناں دی گنتی گھٹّ اے۔
- بٹر سرینہ، مکتسر
- آسا بٹر، ضلع سری مکتسر صاحب
- بٹر بکھوآ، ضلع سری مکتسر صاحب
- گہری بٹر، ضلع بٹھنڈہ
- بٹر شیرا، ضلع موگا
- بٹر کلاں، ضلع موگا
- کوکری بٹر، ضلع موگا
- اجیتوال، ضلع موگا
- چکوال، ضلع موگا
- چوہڑچکّ، ضلع موگا
- نتھووال، ضلع لدھیانہ
- بٹر، ضلع فریدکوٹ
- بٹر، ضلع فیروزپور
- واں، ضلع امرتسر
- بٹر سویاں، ضلع امرتسر
- دیالگڑھ، ضلع گورداسپور
- وڈالا گرنتھیاں، ضلع گورداس پور
- ننگل بٹر، ضلع گورداس پور
- بٹراں، ضلع جالندھر
- بٹراں، ضلع گنگانگر
- بٹرسر، ضلع گنگانگر
پٹیالے ضلعے وچّ بٹر (لوک) ماجھے دے پنڈ ‘واں’ توں آ کے ‘ماجھا’ ‘ماجھی’ اتے ‘تھوہی’ اتیادِ پنڈاں وچّ آباد ہوئے نے۔ نابھے دے علاقے وچّ وی بٹر گوت دے لوک کئی پنڈاں وچّ وسدے ہن۔
کجھ بٹر جٹ روپڑ، کھرڑ، ہسار، سرسا، ’تے انبالہ علاقیاں وچ وی وسدے نے۔