ظفر اللہ خان جمالی
ظفر اللہ خان جمالی | |
---|---|
(اردو وچ: میر ظفراللہ خان جمالی) | |
جم | 1 جنوری 1944 [۱] |
وفات | 2 دسمبر 2020 (76 سال)[۲] |
وجہ وفات | دل دا دورہ |
طرز وفات | طبعی موت |
شہریت | برطانوی ہندستان (۱۹۴۴–۱۹۴۷) |
مذہب | اسلام |
جماعت | پاکستان پیپلز پارٹی |
عملی زندگی | |
مادر علمی | گورنمنٹ کالج لہور |
پیشہ | سیاست دان |
مادری زبان | اردو |
پیشہ ورانہ زبان | اردو ، بلوچی |
ترمیم |
میر ظفر اللہ خان جمالی پاکستان دے سابق وزیر اعظم نيں۔ اوہ پہلی جنوری 1944ء نوں صوبا بلوچستان دے ضلع نصیر آباد دے پنڈ روجھان جمالی وچ پیدا ہوئے۔ ابتدائی تعلیم روجھان جمالی وچ ہی حاصل کيتی۔ بعد وچ سینٹ لارنس کالج گھوڑا گلی مری، ایچی سن کالج لہور تے 1965ء وچ گورنمنٹ کالج لہور توں تریخ وچ ماسٹرز دی ڈگری حاصل کيتی۔
ظفر اللہ جمالی انگریزی، اردو، سندھی، بلوچی، پنجابی تے پشتو بولی اُتے عبور رکھتےسن ۔
شخصیت
[سودھو]جمالی دی پہچان اک سنجیدہ تے منجھے ہوئے سیاست دان دی رہی ۔ اوہ روایات دے پابند نيں جنہاں وچ دوستی تے تعلقات نبھانا تے دوسرےآں نوں نال لے کے چلنا شامل اے۔
خاندانی پچھوکڑ
[سودھو]جمالی خاندان قیام پاکستان توں ہی ملکی سیاست وچ سرگرم رہیا اے۔ ظفر اللہ جمالی دے تایا جعفر خان جمالی قائداعظم دے قریبی ساتھی سن ۔ جدوں محترمہ فاطمہ جناح ایوب خان دے خلاف اپنی انتخابی مہم دے سلسلے وچ انہاں دے علاقے وچ آئیاں تاں ظفراللہ جمالی محافظ دے طور اُتے انہاں دے نال سن ۔ جمالی خاندان دے افراد ہر دور وچ صوبائی تے وفاقی سطح اُتے حکومتاں وچ شامل رہے نيں۔ انہاں دے چچا زاد بھائی میر تاج محمد جمالی (مرحوم) ذوالفقار علی بھٹو دے دور وچ وفاقی وزیر رہے۔ میر عبد الرحمٰن جمالی تے میر فائق جمالی صوبائی کابینہ وچ رہے نيں۔ اس دے علاوہ سن اٹھاسی دے بعد توں انہاں دے آبائی پنڈ روجھان جمالی توں تن وزراء اعلیٰ بلوچستانمنتخب ہو چکے نيں جنہاں وچ تاج محمد دے علاوہ ظفراللہ دے بھتیجے جان جمالی وی شامل نيں۔ میر ظفراللہ دے والد میر شاہنواز جمالی پرانے مسلم لیگی رہنما میر جعفر خان جمالی دے بھائی سن جنہاں نے تحریک پاکستان وچ بھرپور حصہ لیا سی ۔ ظفراللہ دی شادی خاندان وچ ہی ہوئی جس توں انہاں دے تن بیٹے تے اک بیٹی اے۔ دو بیٹے، شاہنواز تے جاوید، پاک فوج وچ افسر نيں جدوں کہ تیسرے، فریداللہ باپ دی طرح سیاست وچ نيں تے سن ستانوے وچ رکن قومی اسمبلی وی منتخب ہو چکے نيں۔ انہاں دے قبیلے دا اک وڈا حصہ بلوچستان دے علاوہ صوبہ سندھ وچ وی آباد اے۔ ایويں انہاں دا سیاسی تے قبائلی اثر تے رسوخ دو صوبےآں اُتے محیط اے۔[۳]
عملی سیاست
[سودھو]ذوالفقار علی بھٹو، میر جعفر خان جمالی نوں اپنا سیاسی مرشد منیا کردے سن ۔17 اپریل 1967ء نوں جعفر خان جمالی دی وفات دے موقع اُتے جدوں ذو الفقار علی بھٹو روجھان جمالی گئے تاں ظفر اللہ جمالی دے والد شاہ نواز جمالی توں انہاں نے کہیا کہ اس گھرانے توں سیاست دے لئی مینوں اک فرد دے دیجیئے، جس دے جواب وچ شاہ نواز جمالی نے ظفر اللہ جمالی دا ہتھ ذو الفقار علی بھٹو دے ہتھ وچ دے دتا سی ۔ ایہی توں ظفر اللہ خان جمالی نے باقاعدہ عملی سیاست وچ قدم رکھیا۔[۴]
1970ء دے انتخابات وچ صوبائی اسمبلی دے امیدوار کھڑے ہوئے لیکن کامیاب نہ ہو سکے۔ 1977ء وچ بلا مقابلہ صوبائی اسمبلی دے ارکان منتخب ہوئے تے صوبائی وزیر خوراک تے اطلاعات مقرر کیتے گئے۔ 1982ء وچ وزیر مملکت خوراک تے زراعت بنے۔ 1985ء دے انتخابات وچ نصیرآباد توں بلا مقابلہ قومی اسمبلی دے ارکان منتخب ہوئے۔ 1986ء وچ وزیر اعظم محمد خان جونیجو دی کابینہ پانی تے بجلی دے وزیر رہے۔ 29ء مئی 1988ء نوں جدوں صدر جنرل محمد ضیاء الحق نے جونیجو حکومت نوں برطرف کیہ تاں انہاں نوں وزیر ریلوے لگادتا۔ 1986ء دے انتخابات وچ صوبائی تے قومی اسمبلی دی نشست اُتے منتخب ہوئے۔ قومی اسمبلی دی نشست توں مستعفی ہو گئے تے صوبائی اسمبلی دے ارکان بنے۔ 1988ء وچ اوہ بلوچستان دے نگران وزیر اعلیٰ مقرر ہوئے۔ اس دے بعد ہونے والے انتخابات وچ منتخب ہونے دے بعد انہاں نے وزارت اعلیٰ دا منصب تاں برقرار رکھیا لیکن اسمبلی توڑ دتی جسنوں بعد وچ عدالت دے حکم توں بحال کیتا گیا۔ اس دے بعد نواب اکبر بگٹی وزیراعلیٰ بنے۔ 1990ء دے انتخابات وچ قومی اسمبلی دے امیدوار سن لیکن ناکامی دا سامنا کرنا پيا۔ جدوں کہ 1993ء وچ کامیاب ہو گئے۔ 9 نومبر 1996ء تا 22 فروری 1997ء دوبارہ بلوچستان دے نگراں وزیراعلیٰ رہے۔ 1997ء وچ سینٹ دے ارکان منتخب کیتے گئے ۔
مسلم لیگ (ق)
[سودھو]1999ء نواز شریف دی جلاوطنی دے بعد جدوں مسلم لیگ دو حصےآں وچ تقسیم ہو گئی تاں جمالی مسلم لیگ (ق) لیگ دے جنرل سیکریٹری بنے۔ ایہ جماعت نواز شریف دی حکومت دا تختہ الٹانے والے صدر جنرل پرویز مشرف دی زبردست حمایت کر رہی سی۔ مخالف دھڑے وچ ہونے تے وزیر اعظم دی نامزدگی دے امیدوار ہونے دے باوجود اوہ نواز شریف تے بینظیر بھٹو نوں وطن واپس آنے تے انتخابات وچ حصہ لینے دی اجازت دینے دے خواہش مند سن ۔
وزارتِ اعظما
[سودھو]انتخابات 2002اکتوبر دے نتیجے وچ انہاں نوں پارلیمنٹ نے 21 نومبر 2002 وچ وزیر اعظم منتخب کیا۔ وزیر اعظم دا انتخاب کئی سیاسی جماعتاں دے مذاکرات دے بعد عمل وچ آیا۔ ایہ مرحلہ اس وقت روبہ عمل ہويا جدوں پیپلز پارٹی دا اک دھڑا وکھ ہو کے مسلم لیگ (ق) دی حمایت اُتے آمادہ ہويا۔
- جمالی دور وچ پرویز مشرف دے حمایتاں تے مخالفین دے درمیان جاری رہنے تے الی رسہ کشی اک سال دے بعد دسمبر 2003ء وچ متحدہ مجلس عمل دی مدد توں ستارہواں ترمیم دی منظوری دے بعد ختم ہوئی۔ متحدہ مجلس عمل تے پرویز مشرف دے درمیان ایہ معاہدہ طے پایا کہ ستارہواں ترمیم منظور کرانے دے بعد پرویز مشرف 31 دسمبر 2004ء تک وردی اتارلاں گے۔ لیکن پرویز مشرف نے ایہ وعدہ وفا نہ کیا۔
- اپنے وزارت عظمیٰ وچ ظفر اللہ جمالی نے کئی وسط ایشیائی، خلیجی ملکاں سمیت امریکا دا وی دورہ کیا۔ بش سینئر توں 90ء دی دہائی وچ تعلق قائم سی ۔ پرانے تعلق نوں استعمال کردے ہوئے دورہ امریکا دے دوران صدر بش توں تعلق استوار کیتا ۔[۵]
- ڈاکٹر عبد القدیر خان دی امریکا منتقلی دے لئی کاغذات اُتے دستخط توں انکار کیا۔[۶]
- جمالی اپنے دور اقتدار وچ کوئی وڈا عوامی ریلیف دینے وچ ناکم رہے اُتے انہاں دی سب توں وڈی کامیابی ایہ رہی کہ انہاں نوں دے دور وچ کوئی وڈا بحران نئيں رہیا، متحدہ مجلس عمل توں مذاکرات نوں چلائے رکھنا وی انہاں دی بری کامیابی سمجھی گئی ۔
جمالی کبینا
[سودھو]وزیر اعظم ظفر اللہ خان جمالی دی کابینہ وچ خورشید قصوری،فیصل صالح حیات، راؤ سکندر اقبال، شیخ رشید احمد، عبدالستار لالیکا، ہمایوں اختر، کنور خالد یونس، نواز شکور، غوث بخش مہر، لیاقت جتوئی، اولیس لغاری، سمیر املک تے سردار یار محمد رند شامل سن ۔
استعفا
[سودھو]وزیر اعظم بننے دے بعد صدر جنرل پرویز مشرف دے قریبی ساتھی سمجھے جانے لگے، انھاں نے دورانِ حکومت صدر دی پالیسیاں دی مکمل حمایت وی کيتی۔ ظفر اللہ جمالی ہمیشہ اک وسیع تر سیاسی اتحاد دے لئی کوشاں رہے تے جمہوریت دی بحالی دی طرف روبہ عمل رہنے دا وعدہ کیتا اُتے اوہ اپنی ایہ پوزیشن برقرار نہ رکھ سکے تے 26 جون 2004ء نوں وزیر اعظم دے عہدہ توں مستعفی ہو گئے ۔[۷]
استعفے دی وجوہات
[سودھو]- وزیر اعظم جمالی دے استعفٰے دی وجہ واضح طور اُتے بیان تاں نئيں کيتی گئی اُتے تجزیہ کاراں دا خیال اے کہ ایہ سب چوہدری شجاعت حسین تے ظفر اللہ جمالی دے درمیان اختلافات دا نتیجہ سی جو اس دے بعد ملک دے عبوری وزیر اعظم بنے۔ تجزیہ کاراں دے مطابق جنرل مشرف نے میر ظفر اللہ خان جمالی توں وعدہ لیا سی کہ اوہ تمام ایگزیکٹیو تقرریاں انہاں دی منظوری تے مسلم لیگ دے سربراہ چوہدری شجاعت حسین توں مشاورت توں کرینگے تاکہ گڈ گورننس دا مقصد پورا ہُندا رہے لیکن ایسا نہ ہو سکیا تے میر ظفراللہ جمالی نے چند وفاقی سیکرٹریاں دے تبادلے اپنے طور اُتے کر دتے جس توں ابتدا ہی وچ بد اعتمادی دی فضاء پیدا ہو گئی۔
بلوچستان توں تعلق رکھنے والے پہلے وزیر اعظم جمالی دے لئی اقتدار پہلے دن توں ہی پھُلاں دی سیج ثابت نئيں ہويا۔ انہاں دی جماعت دے ارکان پارلیمنٹ وچ اکثریت دا تعلق پنجاب توں سی جنہاں اُتے چوہدری برادران دی گرفت خاصی مضبوط سی۔ مئی 2004ء تک جمالی تے شجاعت اختلافات شدت اختیار کر گئے تے اسمبلی ٹوٹنے تے وسط مدتی انتخابات دیاں گلاں ہونے لگاں ۔[۸][۹]
- جنرل پرویز مشرف توں انڈر سٹینڈنگ وچ دوسرا فیصلہ ایہ شامل سی کہ پارٹی بالادست ہوئے گی یعنی وزیر اعظم تے حکومت پارٹی فیصلےآں اُتے عمل درآمد کرے گی۔ اس اصول دا اعلان چوہدری شجاعت حسین نے مسلم لیگ ہاؤس وچ منعقد ہونے والے اجلاس عام وچ کیہ سی ۔ ظفراللہ جمالی نے وی ایہ اعلان کیتا کہ ایہ اصول کہ حکومت پارٹی نوں نئيں پارٹی حکومت نوں چلائے گی اساں مل بیٹھ کر طے کیتا اے تے اوہ اس اصول اُتے کاربند رہن گے۔ میر ظفر اللہ جمالی اپنے اس اعلان اُتے قائم نہ رہ سکے ۔
- اختلاف دی اک وڈی وجہ وزیر اعظم جمالی دی کابینہ وچ چوہدری شجاعت دی توسیع دی خواہش اُتے عملدرآمد کرنے توں گریز وی سی ۔
- صدر مشرف دے وزیر اعظم جمالی توں اختلاف دا اک اہم واقعہ اپریل 2004ء وچ نیشنل سیکیورٹی کونسل دے بل دی منظوری دے وقت پیش آیا۔ نیشنل سیکیورٹی کونسل دا مسودہ قانون وزیر اعظم جمالی نے کابینہ دی منظوری دے لئی پیش کر دتا تے کابینہ وچ کہیا کہ ’ہم اُتے ذمہ داری آگئی اے تے اسيں اسنوں اس طرح منظور کرن کہ پارلیمینٹ دا وقار قائم رہے‘۔ جمالی دی کوششاں توں نیشنل سکیورٹی کونسل دا اصلی مسودہ قانون جسنوں صدر مشرف دے ساتھیاں نے تیا رکیا سی اس وچ تبدیلی کيتی گئی۔ ا س دے دائرہ کار وچوں جمہوریت، چنگا نظم ونسق تے بین الاصوبائی امور اُتے مشاورت نوں کڈ دتا گیا تے انہاں دی جگہ کرائسس مینجمینٹ (ہنگامی حالات توں نپٹنے) دے الفاظ شامل کیتے گئے۔
- اپریل 2004ء وچ نیشنل سیکورٹی کونسل دا بل منظور ہُندے ہی پیپلز پارٹی پیٹریاٹ دے ارکان وفاقی وزراء فیصل صالح حیات تے راؤ سکندر اقبال نے کھلے عام صدر مشرف توں کہیا کہ اوہ وردی نہ اتاراں اس توں ملک وچ عدم استحکام پیدا ہوئے گا۔ بظاہر نرم مزاج جمالی اندر توں قدرے سخت سیاست دان ثابت ہوئے- انہاں نے آخر تک صدر پرویز مشرف دی وردی دے معاملے اُتے حمایت کرنے توں انکار کر دتا تے بطور وزیر اعظم نازک سیاسی معاملات اُتے اپنی آزاد رائے اُتے اصرار کیا۔[۱۰] سرکاری پارٹی تے اس دے حلیفاں دے درمیان ودھدے ہوئے اختلافات نوں دیکھدے ہوئے صدر پرویز مشرف نے دھمکی دتی کہ اوہ پورا نظام لپیٹ دین گے(ستارہواں ترمیم دے ذریعے صدر نوں اسمبلی تحلیل کرنے دا اختیار واپس مل گیا ۔) اس اُتے ارکان پارلیمنٹ خوفزدہ ہو گئے تے انہاں نے صدر نوں کوئی درمیانی راہ نکالنے دے لئی کہیا۔ اس دوران متحدہ مجلس عمل تے اے آر ڈی دی جانب توں میر ظفر اللہ خان جمالی دی حمایت وچ بیان آنے لگے۔ ایہ اوہ صورت حال سی جس نے صدر نوں برہم کر دتا جس دے بعد ظفر اللہ جمالی اُتے استعفیٰ دے لئی دباؤ ودھ گیاتے اوہ اپنے عہدے توں مستعفی ہو گئے ۔
اسپورٹس مین جمالی
[سودھو]سیاست دان ہونے دے علاوہ جمالی اک اسپورٹس مین وی نيں۔ جوانی دے دور وچ انہاں نے سندھ بھر وچ والی بال دے کئی ٹورنامنٹ منعقد کروائے تے ایويں اس صوبے وچ اس کھیل نوں مقبول کرنے وچ بہت اہم کردار ادا کیا۔ اوہ خود والی بال دے اچھے کھلاڑی تے کرکٹ تے ہاکی دے شوقین نيں۔ 2006ء توں 2008ء تک اوہ پاکستانی ہاکی فیڈریشن دے صدر تے مختلف ادوار وچ انتخابی بورڈ دے رکن وی رہے نيں۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000024548 — subject named as: Mir Zafarullah Khan Jamali — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ Ex-PM Mir Zafarullah Khan Jamali passes away aged 76
- ↑ / ظفراللہ جمالی کون نيں؟، 21 نومبر 2002، بی بی سی اردو
- ↑ [ /http://search.jang.com.pk/print.asp?nid=387635¶m=tbl سی ون تھرٹی تیار کھڑا سی ،آن دا ریکارڈ ..روزنامہ جنگ، 14 نومبر 2009ء]
- ↑ / جمالی بش ملاقات، 02 اکتوبر 2003ء
- ↑ سی ون تھرٹی تیار کھڑا سی ،آن دا ریکارڈ ..روزنامہ جنگ، 14 نومبر 2009ء
- ↑ / جمالی نے استعفی دے دتا، بی بی سی اردو، 26جون 2004ء
- ↑ / بی بی سی اردو، 10مئی 2005ء
- ↑ / مسلم لیگ وچ اختلافات برقرار،بی بی سی اردو
- ↑ / آخر وجہ کیتا بنی؟، بی بی سی اردو، 26 جون 2004ء
سیاسی عہدہ | ||
---|---|---|
پیشرو جام غلام قادر خان |
وزیراعلیٰ بلوچستان 1988ء |
جانشین خدا بخش مری |
پیشرو ذوالفقار علی مگسی |
وزیراعلیٰ بلوچستان (نگران) 1996ء – 1997ء |
جانشین اختر مینگل |
وزیراعظم پاکستان 2002 – 2004 |
جانشین چوہدری شجاعت حسین |
|
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1944 دے جم
- 1 جنوری دے جم
- 2020 دیاں موتاں
- 2 دسمبر دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P103
- زندہ شخصیتاں
- بلوچ شخصیتاں
- بلوچستان دے وزرائے اعلیٰ
- پاکستان دے وزرائے اعظم
- پاکستان مسلم لیگ (ق) دے سیاست دان
- پاکستان مسلم لیگ (ن) دے سیاستدان
- پاکستان ہاکی فیڈریشن دے صدور
- پاکستانی ارکان قومی اسمبلی 2013ء تا 2018ء
- پاکستانی اشتراکیت مخالف
- پاکستانی سیاست دان
- پاکستانی فیلڈ ہاکی دے کھلاڑی
- پاکستانی ہاکی دے مرد کھلاڑی
- جمالی خاندان
- ضلع نصیر آباد دیاں شخصیتاں
- فضلا ایچیسن کالج
- فضلا گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور
- بلوچستان ارکان صوبائی اسمبلی 1993ء تا 1996ء
- پاکستانی ارکان قومی اسمبلی 2002ء تا 2007ء
- بلوچستان ارکان صوبائی اسمبلی 1988ء تا 1990ء
- پاکستان مسلم لیگ (ق) دے اراکین قومی اسمبلی
- پاکستان مسلم لیگ (ن) دے اراکین قومی اسمبلی
- پاکستانی کھلاڑی سیاست دان
- بلوچ سیاست دان
- پاکستان دے وزیر اعظم
- ۲۰۲۰ دیاں موتاں