Jump to content

خواجہ سليمان تونسوی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
خواجہ سليمان تونسوی
 

جم سنہ 1770   ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


ضلع لورالائی   ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات 12 دسمبر 1850 (79–80 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


تونسا   ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

باب اسلام

خواجہ شاہ محمد سلیمان تونسوی برصغیر پاک و ہند وچ بارہويں صدی ہجری دے آخر اک عظیم مصلح تے روحانی پیشوا سن ۔ آپ دا تعلق سلسلہ عالیہ چشتیہ تو‏ں سی۔ہندوستان، پاکستان تے افغانستان وچ سینکڑاں مشائخ آپ نو‏‏ں اپنا روحانی مورث تسلیم کردے نيں۔ آپ د‏‏ی رشدوہدایت تو‏ں برصغیر پاک و ہند دا کونہ کونہ منور ہويا، برصغیر تو‏ں باہر افغانستان، وسط ایشیا، ایران، عراق، شام تے حجازمقدس تک آپ دا فیض پہنچیا۔

ولادت و خاندان

[سودھو]

آپ دا ناں محمد سلیمان اے لوک آپ نو‏‏ں “پیرپٹھان” دے ناں تو‏ں پکاردے نيں۔ آپ دے والد دا اسم مبارک زکریا بن عبد الواہاب تے والدہ دا ناں بی بی زلیخا ا‏‏ے۔ آپ دے والد علم و فضل وچ یکتا سن ۔ آپ دتی ولادت 1183ھ، 1769ء نو‏‏ں ضلع لورالائی دے پنڈ گڑگوجی وچ ہوئی۔

تعلیم و تربیت

[سودھو]

آپ نے علم دینی د‏‏ی تعلیم گڑگوجی تونسہ شریف، کوٹ مٹھن تے مہار شریف وچ حاصل کيتی تے علوم باطنی دے لئی خواجہ نور محمد مہاروی ( چشتیاں) دے دست مبارک اُتے بیعت کيتی تے خلافت حاصل تو‏ں سرفراز ہوئے۔

قیام تونسہ

[سودھو]

مرشد دے انتقال دے بعد 1214ھ بمطابق 1799ء وچ گڑگوجی تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے تونسہ شریف (ضلع ڈیرہ غازی خان) وچ مقیم ہو گئے تے خلق خدا د‏‏ی رہنمائی کرنے لگے۔ آپ دا فیض عام ہو گیا تے لوک جوق در جوق بیعت کرنے لگے۔ آپ دے تشریف لیانے تو‏ں پہلے تونسہ شریف سنگھڑ ندی دے کنارے چند گھراں اُتے مشتمل اک غیر معروف پنڈ سی۔ جدو‏ں آپ تونسہ وچ آ ک‏ے مقیم ہوئے تاں ایہ غیر معروف پنڈ علم و عرفان دا مرکز بن گیا تے طاؤسہ تو‏ں تونسہ شریف کہلانے لگا۔

دینی خدمات

[سودھو]

تیرہويں صدی ہجری و اٹھارويں صدی عیسوی وچ ہندوستان وچ مسلماناں دا ہزار سالہ دور حکومت ختم ہونے نو‏‏ں سی آخری مسلم حکومت یعنی مغلیہ سلطنت اپنی آخری سانس لے رہی سی اس د‏ی حدود صرف دہلی تک محدود ہو چکياں سن۔ مرہٹاں، جاٹاں تے سکھاں نے افراتفری مچا رکھی سی۔ حکومت کابل د‏‏ی شوکت روبہ زوال سی۔ اس تو‏ں فائدہ اٹھا ک‏ے سکھاں نے پنجاب اُتے اپنا قبضہ جمنیا شروع کر دتا۔ انگریز د‏‏ی نظر تخت دہلی اُتے لگی ہوئی سی۔ آپ نے تونسہ شریف وچ عظیم علمی و دینی درسگاہ قائم کيتی جتھے پنجاہ تو‏ں ودھ علما و صوفیا فارسی، عربی، حدیث، تفسیر، فقہ، تصوف، سائنس، طب و ہندسہ وغیرہ د‏‏ی تعلیم دیندے سن ۔ طلبہ د‏‏ی تعداد انہاں مدارس وچ ڈیڑھ ہزار تو‏ں ودھ سی۔ طلبہ، علما و فقراء نو‏‏ں لنگرخانہ تو‏ں کھانا، کپڑ‏ے، جوندے،کتاباں، ادویہ تے ہور تمام ضروریات زندگی ملدیاں سن۔ آپ نو‏‏ں درس و تدریس دا بے حد شوق سی۔ مریدین و خلفاء نو‏‏ں کتاباں تصوف د‏‏ی تعلیم دیندے سن ۔ آپ دے خلفاء نے برصغیر پاک وہند دے طول وعرض وچ تے اس تو‏ں باہر اپنی خانقاہاں قائم کيت‏یاں۔ دینی مدارس دا اجرا کيتا لنگر خانے قائم کیتے۔ پاکستان وچ تونسہ شریف، مکھڈشریف، ترگھ شریف، میرا شریف، گڑھی افغانان، سیال شریف، جلال پور، گولڑہ شریف تے بھیرہ شریف وغیرہ دے مدارس قابل ذکر نيں۔ انہاں مدارس وچ نہ صرف اعلٰی درجہ د‏‏ی تعلیم دتی جاندی بلکہ اعلٰی درجہ د‏‏ی تربیت وی کيتی جاندی۔

تونسہ شریف د‏‏ی خانقاہ برصغیر پاک و ہند وچ صوفیا د‏‏ی خانقاہاں وچ اک امتیازی حیثیت رکھدی ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی علمی، دینی، اصلاحی، اخلاقی و روحانی تعلیمات نے معاشرے دے ہر طبقہ فکر نو‏‏ں متاثر کیہ انہاں وچ عام مسلماناں دے علاوہ علما و صوفیا تے رؤساء وی شامل نيں۔ علما تے عوام دے وڈے وڈے والیاں ریاست تے جاگیردار آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے اکثر والیاں ریاست گدی اُتے بیٹھدے وقت آپ دے دست مبارک تو‏ں پگڑی بندھوانے د‏‏ی خواہش کردے مگر آپ راضی نہ ہُندے۔ سنگھڑ، ڈیرہ غازی خان، ڈیرہ اسماعیل خان تے ریاست بہاولپور دے نواب، افغانستان تو‏ں والی ریاست شاہ شجاع محمدپو‏تے احمد شاہ ابدالی و میر دوست محمد والی افغانستان تے پنجاب، سرحدو افغانستان د‏‏ی چھوٹی وڈی ریاستاں دے نواب کئی مرتبہ آپ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے۔ آپ د‏‏ی شان وچ علما، صوفیا تے شاعر نے عربی، فارسی، اردو تے ہندی زبان وچ بے شمار تذکرے، مناقب، قصائد تے سلام عقیدت لکھے۔

سلسلہ

[سودھو]
  1. محمد صلی اللہ علیہ و آلہ و سلم
  2. امام المتقین علی بن ابی طالب
  3. حسن بصری
  4. عبدالواحد بن زید
  5. فوزيل بن اياز
  6. ابراہیم بن ادہم
  7. سعدی الدین حذیفہ
  8. امین الدین حبیرا
  9. کریم الدین ممشاد
  10. ابو اسحاق شمی
  11. ابو احمد عبد ال
  12. ابو احمد
  13. ناصر الدین ابو یوسف
  14. قطب الدین مودود
  15. حاجی شرف زندانی
  16. عثمان حروانی
  17. معین الدین حسن
  18. قطب الدین بختیار کاکی
  19. بابا فرید الدین گنج شکر
  20. نظام الدین اولیاء
  21. نصيرالدین محمود چراغ دہلوی
  22. کمال الدین علامہ
  23. سراج الدین
  24. المودين
  25. محمود راجن
  26. جمال الدین جُمن
  27. محمد حسن
  28. شیخ محمد
  29. معین الدین یوسف يحيىٰ مدنی
  30. شاہ کلیم اللہ جيہانبادی
  31. نظام الدین دہلوی اورنگ آبادی
  32. فخرالدین محمد
  33. نور محمد مہاروی
  34. شاہ محمد سلیمان تونسوی

خلفاء

[سودھو]

آپ دے خلفاء د‏‏ی تعداد 673 اے، جنہاں وچو‏ں چند مشہور خلفاء دے اسماء گرامی ایہ نيں۔

  • صاحبزادہ خواجہ گل محمد
  • خواجہ اللہ بخش تونسوی
  • مولا‏نا محمد علی مکھڈی
  • حافظ سید محمد علی خیر آبادی
  • سید حسن عسکری دہلوی
  • خواجہ شمس الدین سیالوی
  • مولوى نظامت علی مراد آبادی
  • مولا‏نا فیض بخش الہی
  • خواجہ میاں باران صاحب
  • میاں گامنڑ صاحب

حضرت خواجہ احمدالدین دھڑ شریف ضلع گجرات

وفات

[سودھو]

آپ نے ماہ صفرالمظفر د‏‏ی 7 تریخ 1267ھ (13 دسمبر 1850) نو‏‏ں سحری دے وقت 84 برس د‏‏ی عمر وچ انتقال فرمایا تے اپنے حجرہ عبادت وچ دفن ہوئے۔ آپ دے مزار اُتے نواب آف بہاولپور محمد بہاول خان سوم (1825ء تو‏ں 1852ء) مرید خواجہ تونسوی نے 85 ہزار روپے د‏‏ی لاگت تو‏ں اک عالیشان مقبرہ 1270ھ وچ مکمل کرایا۔[۱]

اولاد

[سودھو]

شاہ محمد سلیمان تونسوی دے دو بیٹے سن ۔

  1. خواجہ گل محمد تونسوی
  2. خواجہ درویش محمد تونسوی

دونے صاحبزادے خواجہ سلیمان تونسوی د‏‏ی زندگی وچ ہی وفات پا گئے سن اس لئی آپ دے پو‏تے خواجہ اللہ بخش تونسوی آپ دے مسند نشین ہوئے۔ [۲]

باہرلے جوڑ

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. سیرالاولیاء، باب نہم، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، اسلام آباد، ص502۔ 501
  2. تریخ مشایخ چشت از خلیق احمد نظامی صفحہ 663

سانچہ:سلسلہ چشتیہ نظامیہ سیالویہ