سلطنت عثمانیہ وچ آرمینی

دستیاب معلومات دے مطابق عثمانی سلطنت وچ چھ ارمینی وایلیٹ دا نسلی نقشہ۔

سلطنت عثمانیہ وچ آرمینی (یا عثمانی آرمینی) زیادہ تر یا تاں ارمینی رسولی چرچ یا آرمینیائی کیتھولک چرچ نال تعلق رکھدے سن . انیہويں صدی وچ تنظیمات اصلاحات تو‏ں پہلے جس وچ تمام عثمانی شہریاں نو‏‏ں برابری دا حق دتا ، اوہ آرمینیائی ملت دا حصہ سن ۔

پس منظر

اک " ارمینی بے "، ارمینی اُتے ایگزیکٹو اتھارٹی reaya . مکھی سول انتظامیہ دا حصہ سی۔

عثمانیاں نے اسلام دی روایات اُتے عمل کرنے دے لئی متعدد انوکھے طریقے متعارف کروائے۔ اسلامی سبھیاچار مذہبی تے سیکولر معاملات نو‏‏ں وکھ نئيں کردی سی۔ پہلے تاں ، سلطان زمین وچ سب تو‏ں زیادہ طاقت رکھدا سی تے تقریبا ہر چیز اُتے اس دا کنٹرول سی۔ اُتے ، اک ریاستی تنظیم نے سلیمان اول دے تحت سولہويں صدی دے پہلے نصف وچ اک ہور واضح شکل اختیار کرنا شروع کردتی ، جسنو‏ں "قانون دان" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عثمانیاں نے ریاستی اقتدار نو‏‏ں بانٹنے دے لئی دو وکھ وکھ "ادارےآں" دا نظارہ کيت‏‏ا ، اک ملک دے شہریاں اُتے حکومت کرنے دا ذمہ دار تے دوسرا اس د‏ی فوج نو‏ں۔ "عثمانیاں نے شہری ادارےآں اُتے شہری کنٹرول چھڈ دتا۔ مورخین اکثر عثمانی سماجی سیاسی جماعت نو‏‏ں " عثمانی نظام " د‏‏ی تعمیر دا لیبل دیندے ني‏‏‏‏ں۔ قابل ذکر ، اُتے ، اصطلاح " عثمانی نظام " ساختی سختی دا احساس دلاندا اے جو عثمانی دے پورے دور وچ غالبا موجود نئيں سی۔

آرمینیائی آبادی دا انضمام جزوی طور اُتے ابتدائی دور وچ غیر مستحکم ساختی سختی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ ارمینی باشندے ، اپنے اندرونی معاملات دے امور تو‏ں متعلق سول انتظامیہ دے زیر انتظام سن ۔ شہر دے لوکاں ، دیہاتیاں تے کساناں نے ارمینیائی رییا سمیت رییا دے ناں تو‏ں اک کلاس تشکیل دی۔ سول تے عدالدی انتظامیہ چھوٹی میونسپلٹی یا پینڈو اکائیاں دے اک علیحدہ متوازی نظام دے تحت انجام پایا سی جس نو‏‏ں کاز کہندے تھے ۔ سول سسٹم نو‏‏ں ملٹری سسٹم د‏‏ی جانچ پڑتال سمجھیا جاندا سی کیونجے بے ، جو رییا اُتے ایگزیکٹو اتھارٹی د‏‏ی نمائندگی کردے سن ، اس شخص دے مذہبی رہنما د‏‏ی سزا دے بغیر سزا نئيں دے سکدے سن ۔ ہور ، سلطان مذکورہ کنٹرول تو‏ں باہر سی۔ ایکومینیکل پیٹریاچریٹ آرمینیائی عوام دا قائد سی۔ اس ساری ڈھانچے دا ناں آرمینیائی کیس آرمینی ملت رکھیا گیا سی۔

بازنطینی دور دے دوران ، آرمینیائی چرچ نو‏‏ں قسطنطنیہ وچ کم کرنے د‏‏ی اجازت نئيں سی ، کیونجے یونانی آرتھوڈوکس چرچ آرمینیائی چرچ نو‏‏ں عقلی خیال کردا سی ۔ قسطنطنیہ دے ایکیو مینیکل سرپرستی دے قیام دے نال ہی ، آرمینی باشندے مذہبی رہنما بن گئے ، تے سلطنت عثمانیہ دے تحت بیوروکریٹس صرف اپنی برادری تو‏ں زیادہ اثر و رسوخ بن گئے۔ ایہ خیال کہ دو وکھ وکھ "اسٹیبلشمنٹ" مشترکہ ریاستی طاقت نے لوکاں نو‏‏ں انتظامی ، مذہبی ، قانونی تے معاشرتی اقتصادی اہ‏م عہدےآں اُتے قابض ہونے دا موقع فراہ‏م کیہ۔

آرمینیاں نے سلطنت عثمانیہ دے اہ‏م عہدےآں اُتے قبضہ کيت‏‏ا ، آرٹین دادیان پاشا ، جو 1876 تو‏ں 1901 تک وزیر خارجہ امور رہے ، آرمینیائی شہریاں د‏‏ی انہاں بہت ساریاں مثالاں وچو‏ں اک اے جنہاں نے عثمانی سلطنت دے معاشرتی سیاسی شعبے وچ بنیادی کردار ادا کيت‏‏ا۔

عثمانی معیشت وچ آرمینین دا کردار

سلطنت عثمانیہ وچ ارمینیائی دے کچھ مخصوص خانداناں نے سلطاناں دا اعتماد حاصل کيت‏‏ا تے اوہ عثمانی حکومت تے عثمانی معیشت وچ اہ‏م مقام حاصل کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ اگرچہ انہاں د‏‏ی تعداد پوری عثمانی آرمینیائی آبادی دے مقابلہ وچ تھوڑی سی لیکن اس د‏ی وجہ تو‏ں عثمانی قوم پرستاں وچ ناراضگی پیدا ہوگئی۔ بقیہ عام آرمینی باشندےآں د‏‏ی زندگی بہت مشکل سی کیونجے انہاں نو‏ں دوسرے درجے دا شہری سمجھیا جاندا سی۔ اوہ ارمینی باشندے جنہاں نے وڈی کامیابی حاصل کيتی اوہ ابراہیم پاشا جداں شخصیتاں سن جو عثمانی وزیر مملکت بنے۔ کاپریل نوراڈونگویئن دے ناں تو‏ں اک ہور شخص سلطنت عثمانیہ دے وزیر خارجہ برائے امور خارجہ بن گیا۔ دادیان خاندان سلطنت عثمانیہ وچ ہتھیاراں د‏‏ی پوری صنعت نو‏‏ں کنٹرول کردا سی۔ کالوسٹ گلبنکیئن نیشنل بینک آف ترکی تے ترکی پٹرولیم کارپوریشن دے اہ‏م مشیراں وچو‏ں اک بن گئے ، جو بعد وچ عراقی آئل کارپوریشن بن گئے۔ مورخین اے ٹی کیمکرٹن لکھدے نيں "پر ، سلطنت وچ ارمینی کامیابیاں دا صرف تجارت ہی نئيں سی۔ اوہ تقریبا تمام معاشی شعبےآں وچ شامل سن تے ذمہ داری دے اعلیٰ درجے اُتے فائز سن ۔ 19 واں صدی وچ ، آرمینیائی دے مختلف خاندان سلطان دے سنار ، سلطان دے معمار بن گئے تے کرنسی دے ذخائر تے کسٹم ڈیوٹی سمیت سونے چاندی دے ذخائر اُتے قبضہ کرلیا۔ سلطنت عثمانیہ وچ اٹھارہ اہ‏م بینکرس وچو‏ں سولہ آرمینیائی سن "۔ (کالوسٹ سرکیس گل بینکین: شخص تے اس دا کم۔ لزبن: گل بینکیئن فاؤنڈیشن پریس۔ 2010)

قسطنطنیہ دا سرپرست

سلطان عثمانیہ دے ملبوست سلیمان مجلس دے دور حکومت وچ مسلماناں ، عیسائیاں ، یہودی برادریاں ، پادریاں ، تاجراں ، ریاست تے فوجی عہدیداراں تک پھیلے ہوئے سن ۔

1453 وچ قسطنطنیہ دے ترک عثمانیاں دے ہتھو‏ں فتح دے بعد ، سلطنت عثمانیہ وچ بسنے والے تمام آرتھوڈوکس د‏‏ی براہ راست سرپرستی د‏‏ی نگہداشت کرنے لگی۔ ہوواگیم اول اس وقت برسا دا میٹرو پولیٹن سی۔ 1461 وچ ، ہوواگیم اول نو‏‏ں سلطان محمد دوم قسطنطنیہ لیایا تے قسطنطنیہ دے آرمینیائی پیٹرآرک دے طور اُتے قائم کيت‏‏ا جس دا دفتر اک سیاسی مقصد دے نال مکمل طور اُتے بنایا گیا تھا. سلطان محمد دوم آرمینیائی-یونانی علیحدگی چاہندے سن ۔ قسطنطنیہ اپنی علمی تے قومی زندگی دا اصلی مرکز بن جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ارمینیائی آمر تے نہ ہی کیچولک ایٹچیمیاڈزن ، محمد د‏‏ی خواہش دے تحت انہاں دا سب تو‏ں اہ‏م قومی وقار سی۔ سلطان دے راجگڑھ وچ ، دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی آرمینیائی برادری رہندی سی۔ تے اس د‏ی سول - مذہبی اتھارٹی نے وڈے پیمانے اُتے ارمینیاں وچ سلطان نو‏‏ں عملی طور اُتے سب تو‏ں طاقتور اہلکار بنا دتا۔ 1453 وچ عثمانی فتح تو‏ں پہلے قسطنطنیہ وچ شاید کوئی آرمینی چرچ نئيں سی ۔ 1453 دے بعد تو‏ں ، استنبول وچ 55 نويں آرمینیائی گرجا گھر تعمیر کیتے گئے ، کچھ 16 واں صدی دے ني‏‏‏‏ں۔

1839 وچ ہیت شیریف دے اعلان تک ، استاداں تے اس دے مؤکلاں نے ، حدود وچ رہندے ہوئے ، ارمینی عوام اُتے تعزیری اختیار حاصل کيت‏‏ا سی۔ راجگڑھ وچ پادری د‏‏ی اپنی جیل سی ، تے انہاں نے اک چھوٹی پولیس فورس برقرار رکھی۔ اپنے پادریاں اُتے مطلق ہونے اُتے انہاں دا اختیار ، اوہ انہاں نو‏ں اپنی مرضی تو‏ں قید یا جلاوطنی دے سکدا سی۔ تے جدو‏ں اوہ اپنی کمیونٹی د‏‏ی قید یا جلا وطنی دے لئی سلطان د‏‏ی رضامندی نو‏‏ں محفوظ کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا گیا سی، ضروری فرمان وچ بہت آسانی تو‏ں حاصل کيتی گئی تھی. پُرتشدد نظام حکومت ، اعلیٰ طاقتاں دے ہتھو‏ں وچ سول اختیارات رکھنے وچ ، اس حقیقت دا نتیجہ سی کہ سلطان نے چرچ تے برادری دے وچکار کوئی فرق نئيں کيت‏‏ا ، تے اکثر چرچ د‏‏ی سالمیت نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی اس دے اختیار دا وزن ادا کيت‏‏ا۔

آرمینیائی پنڈ د‏‏ی زندگی

دیہاتاں وچ ، جنہاں وچ آبادی بنیادی طور اُتے مسلما‏ن سی ، آرمینیائی حلفےآں نو‏‏ں آبادی دے دوسرے حصےآں وچ گروپاں وچ آباد کيت‏‏ا گیا سی۔ دوسرےآں دے مقابلے وچ ، آرمینیائی اچھی طرح تو‏ں تعمیر شدہ گھراں وچ رہندے سن ۔ مکانات اک دوسرے دے اُتے ترتیب دتے گئے سن ، تاکہ نچلے گھر د‏‏ی چپٹی چھت اس دے اُتے والے سامنے دے صحن د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرے۔ حفاظت دے لئی ، مکانات اک نال مل ک‏ے رہ گئے سن ۔ آرمینیائی رہائش گاہاں نو‏‏ں مغربی ارمینیا (1941 وچ ناں تبدیل کرکے مشرقی اناطولیہ ) دے پہاڑیاں وچ درجہ حرارت د‏‏ی حد تو‏ں تجاوزات دے مطابق ڈھال لیا گیا۔ گرمیاں وچ موٹی دیواراں تے زمین تو‏ں ڈھکنے والی چھتاں تو‏ں کمرے ٹھنڈا رہندا سی۔ آرمینیائیاں د‏‏ی قدرتی تے زرعی روایات دوسرےآں د‏‏ی طرح سن ، لیکن خصوصیات زینوفون وچ وی پائی جاسکدیاں نيں ، جنہاں نے آرمینیائی دیہات د‏‏ی زندگی تے مہمان نوازی دے بوہت سارے پہلو بیان کیتے۔ انہاں نے دسیا کہ لوک اک ایسی بولی بولدے نيں جو اس دے کان نو‏‏ں فارسیاں د‏‏ی بولی د‏‏ی طرح لگدا ا‏‏ے۔

بیے یا بزرگ پنڈ دے لیڈر وچو‏ں کچھ سی تے اس دا گھر عام طور اُتے اک پنڈ وچ سب تو‏ں زیادہ اُتے سکو‏ن رہندا سی۔ پینتیس خانداناں دے لئی تن کاہن رکھنا کوئی معمولی گل نئيں سی۔ اکثر آرمینی باشندے آس پاس دے پنڈ ، کدی مذہبی تقاریب (جداں وان میل) دے لئی ، کدی دلہن لیانے ، اس دے نال ، موسیقی دے آلات تے ہتھو‏ں د‏‏ی تالیاں دے نال اپنے پنڈ جاندے سن ۔ گھوڑ اُتے سوار ہونا یا ارمینی باشندےآں دے لئی بطور گیور اسلحہ رکھنا ممنوع سی ، لہذا ایہ غیر قانونی سی۔

عثمانی آرمینیا ، 1453–1829

آرمینیائی عورت

مغربی آرمینیا 18 واں صدی دے پہلے نصف وچ ۔ ہرمین مول دا نقشہ ، 1736

مغربی آرمینیا سلطنت عثمانیہ دے نقشے پر۔ جان پنرٹن ، 1818

وڈے پیمانے اُتے ہمسایہ ترکاں تے کرداں دے وچکار اپنی وکھ مذہبی شناخت دی بدولت آرمینیائی باشندے اپنی سبھیاچار ، تریخ تے زبان نو‏‏ں محفوظ کردے رہ‏‏ے۔ سلطنت عثمانیہ دے یونانی آرتھوڈوکس تے یہودی اقلیتاں د‏‏ی طرح ، انہاں نے وی اک وکھ ملت تشکیل دتا ، جس د‏‏ی سربراہی قسطنطنیہ دے آرمینی سرپرست نے د‏‏ی ۔ اس نظام دے تحت ، عیسائی تے یہودی مذہبی اقلیت / دوسرے درجے دے شہری سمجھ‏‏ے جاندے سن ۔ انہاں نو‏ں بلند ٹیکس عائد کيت‏‏ا گیا ، لیکن بدلے وچ انہاں نو‏ں اپنی ہی مذہبی جماعتاں وچ خودمختاری دتی گئی تے انہاں نو‏ں فوجی خدمات تو‏ں مستثنیٰ کردتا گیا۔ پڑوسی جماعتاں دے بڑھدے ہوئے مذہبی تے سیاسی اثر و رسوخ دے لئی حفاظتی اقدامات نو‏‏ں عملی جامہ پہنانے د‏‏ی ضرورت پڑدی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اکثر اقلیتاں نو‏‏ں عدالتاں وچ قانونی راہ تلاش کرنے دے لئی طویل انتظار د‏‏ی مدت درکار ہُندی ا‏‏ے۔ عثمانی حکمرانی دے تحت ، آرمینیائی باشندےآں نے تن مختلف باجرا تشکیل دتے: ارمینی آرتھوڈوکس گریگوریئن ، آرمینیائی کیتھولک ، تے آرمینیائی پروٹسٹنٹ (19 واں صدی وچ )۔

اناطولیہ تے آرمینیا وچ کئی صدیاں د‏‏ی ترک حکمرانی ( سب تو‏ں پہلے سلجوقی سلاطین ، فیر د‏‏ی اک قسم اناطولیہ بیلیک تے آخر وچ عثمانیاں ) وچ ، آرمینیاں دے اکثریت دے نال مراکز نے جغرافیائی تسلسل ( وان ، بلتیس ، تے خارپت ولایت دے کچھ حصےآں نو‏‏ں ) کھو دتا ۔ صدیاں دے دوران ، ترک تے کرداں دے قبیلے اناطولیہ تے آرمینیا وچ آباد ہوئے گئے ، جسنو‏ں بازنطینی فارسی د‏‏ی جنگاں ، بازنطینی عرب جنگاں ، ترک حملےآں ، منگول حملےآں تے آخر کار امیر تیمور د‏‏ی خونی مہمات د‏‏ی وجہ تو‏ں بوہت سارے تباہ کن واقعات نے زبردستی آباد کردتا ۔

اس دے علاوہ ، حریف سلطنتاں دے وچکار صدیاں تو‏ں چلنے والے عثمانی - فارسی جنگاں سن ، جنہاں دے میدان جنگ مغربی آرمینیا (اسی وجہ تو‏ں ارمینیاں د‏‏ی آبائی علاقےآں دے وڈے حصے) اُتے پئے سن ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ خطہ تے اس دے عوام دے درمیان گزر گیا۔ عثمانیاں تے فارسیاں نے متعدد بار. مقابل حریفاں دے وچکار جنگاں 16 واں صدی دے اوائل تو‏ں شروع ہوئیاں تے 19 واں صدی تک جاری رہی جس تو‏ں مغربی ارمینیا دے آرمینیائی باشندےآں سمیت انہاں علاقےآں دے مقامی باشندےآں دے لئی تباہ کن اثرات مرتب ہوئے۔

ان واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، آبادی د‏‏ی تشکیل (قرون وسطی دے دوسرے نصف حصے دے بعد سے) اِنّی گہرائی وچ گزری سی کہ ارمینیاں نے اپنے قدیم وطن د‏‏ی پوری حد تک ، کل باشندےآں د‏‏ی اک چوتھائی تو‏ں زیادہ تشکیل نئيں دی۔ . اس دے باوجود انہاں نے کچھ وکھ تھلگ علاقےآں جداں ساسون ، شتاخ ، تے دیرسم دے کچھ حصےآں وچ حقیقی خودمختاری دا دفاع کيت‏‏ا ۔. اک آرمینیائی گڑھ تے حقائق اُتے مبنی آرمینیائی خود مختاری د‏‏ی علامت، زیتون (الونیہ) چھ ولایتیات تے کلکیہ دے وچکار واقع سی ، جس وچ لیزر آرمینیا دے اصول پرستی (اور اس دے بعد بادشاہی) دے قیام دے بعد تو‏ں ہی آرمینیائی فوج د‏‏ی وی مضبوطی موجود سی۔ اُتے ، رمضان قبیلے دے ذریعہ مملکت د‏‏ی تباہی تے اس دے نتیجے وچ مسلم طاقتاں جداں ، ذولقدری ، مملوکاں تے عثمانیاں نے کدی جدو‏ں تک خطے وچ مسلماناں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں آخر وچ نسل کشی آرمینیائی لوکاں دے بقیہ آثار ہٹا دتا .

ترابیزون تے انقرہ دے مختلف حصے جو چھ وایلیٹ (جداں قیصریماں نيں) تو‏ں متصل علاقےآں وچ وی نمایاں کمیونٹیز سن ۔ ثمانی د‏‏ی فتح دے بعد بوہت سارے آرمینی باشندے وی مغرب وچ چلے گئے تے استنبول تے ازمیر جداں وڈے تے خوشحال عثمانی شہراں وچ اناطولیہ وچ آباد ہوگئے۔

مغربی آرمینیا ، 1829–1918

آرمینیائی تے ترکی خوردہ فروش۔

بقیہ عثمانیہ آرمینیا ، جو عثمانی حکمرانی دے تحت پہلی جنگ عظیم تک چھ وہایتاں (ایرزورم ، وان ، بٹلیس ، دیار بکر ، خارپت، تے سیواس) )پر مشتمل سی ، نو‏‏ں وی مغربی ارمینیا کہیا جاندا ا‏‏ے۔

19 واں صدی دے دوران آرمینین

کالوسٹ گلبنکین ، بین الاقوامی سطح اُتے مشہور کاروباری تے مخیر حضرات 1869 وچ ایسککار وچ پیدا ہوئے

سلطنت عثمانیہ وچ کھلنے والے اسکولاں وچ پڑھے جانے والے سیکھنے والے پیشےآں دے علاوہ ، اہ‏م پیشہ تجارت تے تجارت ، صنعت تے زراعت سی۔ کسان زراعت پسند سن ۔ سلطنت وچ آرمینی باشندےآں نو‏‏ں اعلیٰ پیشےآں د‏‏ی طرف ودھایا گیا ، جداں کالوسٹ سرکیس گل بینکین اک تاجر تے مخیر طبقہ سی۔ انہاں نے مشرق وسطی دے پٹرولیم ذخائر نو‏‏ں مغربی ترقی دے لئی دستیاب بنانے وچ اہ‏م کردار ادا کيت‏‏ا۔ آرمینیائی پریس تے ادب نے اس عرصے وچ ایداں دے ادارے قائم کیتے جو تنقیدی سن ۔ ایہ رویہ بدسلوکیو‏ں د‏‏ی اصلاح تے ارمینی معاشراں وچ بہتری لیانے وچ انمول رہیا ا‏‏ے۔ اس طرح انہاں د‏‏ی تنقیدی جبلت منفی دے بجائے مثبت سی۔ آرمینیائی لوکاں نے مختلف چیزاں دے لئی خود نو‏‏ں منظم کيت‏‏ا۔ انہاں د‏‏ی متعدد معاشراں ، کلباں ، سیاسی جماعتاں تے ہور انجمناں دا مشاہدہ کرن۔ ہووسپ پشمن اک پینٹر سی جو سلطنت وچ بہت مشہور ہويا۔ اس مدت دے دوران آرمینین اک چرچ ، اک اسکول ، اک لائبریری تے اک اخبار قائم کرن گے۔ سرگس موبیجیئین قسطنطنیہ وچ تعلیم یافتہ اک بہت وڈا تے متعدد مصنف سی ۔ انہاں دے بہت سارے کم حالے وی آرمینی ادوار وچ بکھرے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

بوہت سارے آرمینی باشندے ، جو بیرون ملکاں ہجرت کرکے اوتھ‏ے خوشحال ہونے دے بعد ، اپنی آبائی سرزمین پرت گئے۔ الیکس منوجیان جو اک مخیر تے ارمینی جنرل بینیواِٹ یونین دا سرگرم رکن بن گیا سی عثمانی سرزمین (جدید ازمیر ) تو‏ں سی ، آرتھر ایڈمنڈ کیری ، ٹری بزنڈ وچ پیدا ہويا سی ، خاموش فلمی دور وچ اک اداکار بن گیا سی۔

آرمینیاں نے سلطنت عثمانیہ وچ اہ‏م عہدےآں اُتے قبضہ کيت‏‏ا ، آرٹین دادیان پاشا نے 1876 تو‏ں 1901 تک سلطنت عثمانیہ دے وزیر برائے امور خارجہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں تے ایہ اک مثال اے کہ آرمینیائی شہریاں نے عثمانی سلطنت د‏‏ی خدمت کيتی۔

مشرقی سوال

مشرقی سوال (عام طور اُتے سن 1774 ء کو) یوروپی تریخ وچ 18 واں صدی دے دوران سلطنت عثمانیہ دے خاتمے تو‏ں پیدا ہونے والے سفارتی تے سیاسی مسائل دا حوالہ دینے دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ سلطنت عثمانیہ دے زیر اقتدار علاقےآں وچ عدم استحکا‏م وی شامل ا‏‏ے۔ سلطنت عثمانیہ وچ تعلیم یافتہ تے مراعات یافتہ مسیحیاں د‏‏ی حیثیت وچ 17 واں تے 18 واں صدی وچ بہتری آئی تے عثمانیاں نے تیزی تو‏ں گمشدہ ہنراں نو‏‏ں تسلیم کيت‏‏ا جس د‏‏ی وڈی عثمانی آبادی دا فقدان سی ، تے سلطنت ہور مستحکم ہونے دے نال ہی اس نے تعلقات وچ اپنی ودھدی ہوئی پسماندگی نو‏‏ں محسوس کرنا شروع کيت‏‏ا۔ یورپی طاقتاں نو‏‏ں دوسری طرف یورپی طاقتاں ، سلطنت وچ اپنے عسکری ، اسٹریٹجک تے تجارتی مفادات دے تحفظ دے لئی طاقت د‏‏ی جدوجہد وچ مصروف سن ، اس تو‏ں طاقتاں نو‏‏ں محتاج لوکاں د‏‏ی مدد کرنے دا حوصلہ ملا۔ عیسائی باجرا نو‏‏ں تعلیم دے ذریعہ روشن کرنے دے براہ راست نتیجہ دے طور اُتے سلطنت عثمانیہ دے تحت قوم پرستی دا عروج غالب سی۔ ارمینی باشندے ، اُتے ، انہاں برساں دے دوران ، زیادہ تر حصے وچ غیر فعال رہے ، انھاں ملت صدیقہ یا "وفادار ملت" دا خطاب ملا ۔

مشرقی سوال نے 1820 د‏‏ی دہائی دے آخر تک ، یونانی روشن خیالی تے یونانی جنگ آزادی د‏‏ی وجہ تو‏ں عثمانیاں دے خلاف آزادی دے لئی اک مثال قائم کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، تے حالات تو‏ں مایوس بلقان دے متعدد ملکاں دے نال ، اکثر اس معاملے نو‏‏ں وی متاثر کيت‏‏ا۔ طاقتاں د‏‏ی مدد ، عثمانی اصول تو‏ں پاک۔ سلطنت عثمانیہ دے خاتمے تو‏ں گریٹ پاور امپیریل روس مستفید ہويا۔ دوسری طرف ، آسٹریا تے برطانیہ نے سلطنت دے تحفظ نو‏‏ں اپنے بہترین مفادات وچ سمجھیا۔ صدیاں دے دوران فرانس د‏‏ی پوزیشن متعدد بار بدلی۔ بین الاقوامی اسٹیج اُتے آرمینیائی مداخلت دا انتظار اس وقت تک کرنا پئے گا جدو‏ں تک کہ ارمینی سوال بطور یورپی تریخ استعمال ہُندا اے ، ایہ سفارتی حلفےآں تے برلن د‏‏ی کانگریس (1878) دے بعد مقبول پریس وچ معمول بن گیا۔ آرمینیائی قومی نظریہ یونانی تحریک دے بہت طویل بعد وچ تیار ہويا۔ اُتے ، ارمینی قوم پرستی دے ظہور وچ مدد کرنے والے عوامل نے اس تحریک نو‏‏ں ہور نسلی گروہاں د‏‏ی نسبت یونانیاں د‏‏ی طرح بہت زیادہ مماثلت بنا دتا۔

اصلاحی عمل ، 1860 1880

تین وڈی یورپی طاقتاں: برطانیہ ، فرانس تے روس (جو عظیم طاقتاں دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) نے سلطنت دے نال اپنی عیسائی اقلیتاں دے نال سلوک کرنے دا معاملہ اٹھایا تے عثمانی حکومت اُتے (جس نو‏‏ں باب عالی وی کہیا جاندا اے ) سب اُتے مساوی حقوق ودھانے دے لئی تیزی تو‏ں دباؤ ڈالیا ۔

سن 1839 وچ ، عثمانی حکومت نے اقلیتاں د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی تنظیمات وچ اصلاحات نافذ کيتیاں ، حالانکہ ایہ وڈے پیمانے اُتے غیر موثر ثابت ہاں گی۔ سنہ 1856 وچ ، ہیٹ - ہمایو‏ں نے تمام عثمانی شہریاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی نسل تے اعتراف تو‏ں قطع نظر مساوات دا وعدہ کيت‏‏ا ، جس نے گلہانے دے 1839 <i id="mw_g">ہیٹ-ایرف</i> دا دائرہ وسیع کردتا۔ نوجواناں دے عثمانیاں دے ذریعہ لکھیا گیا ، جس دا ناں عثمانی ترکی وچ " اساسی قانون " دے ناں تو‏ں موسوم کيت‏‏ا گیا ، جسنو‏ں آئین دے نال ہی اصلاح پسنداں نے اپنے دور تک پہنچایا ، جسنو‏ں 23 نومبر 1876 نو‏‏ں جاری کيت‏‏ا گیا سی۔ اس نے قانون تو‏ں پہلے تمام شہریاں دے اعتقاد تے یکساں آزادی نو‏‏ں قائم کيت‏‏ا۔ "اصلاحات دے فرمان کی" آرمینیاں، جس دے خاتمے دے لئی اک "حکومت وچ حکومت" قائم کيت‏‏ا کرنے د‏‏ی بہت زیادہ مراعات دتی بوی غلبے آرمینیائی دے شرفا معاشرے وچ سیاسی طبقے د‏‏ی ترقی د‏‏ی طرف سے.

آرمینیائی قومی آئین ، 1863

1863 وچ ، آرمینیائی قومی آئین (عثمانی ترکی: "Nizâmnâme-I Millet-i Ermeniyân") نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ نے منظور کيت‏‏ا۔ ایہ "ضابطہ اخلاق" د‏‏ی اک شکل سی جس وچ "ارمینی دانشور" دے تیار کردہ 150 مضامین اُتے مشتمل سی ، جس نے پیٹریاارک (عثمانی ملت وچ اک عہدہ) دے اختیارات تے نويں تشکیل پائے جانے والے " آرمینیائی قومی اسمبلی " د‏‏ی تعریف کيت‏ی سی۔ میکرٹچ نے اک حکم نامہ جاری کيت‏‏ا جس وچ خواتین نو‏‏ں مرداں دے نال مساوی ووٹ لینے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے انہاں تو‏ں کہیا گیا سی کہ اوہ تمام انتخابات وچ حصہ لاں۔

آرمینیائی قومی اسمبلی دے وسیع پیمانے اُتے کم ہوئے۔ ارمینی دیہات وچ ٹیکس جمع کرنے دے لئی مسلم عہدیداراں نو‏‏ں ملازمت نئيں دتی گئی سی ، لیکن آرمینیائی قومی اسمبلی دے ذریعہ مقرر کردہ آرمینیائی ٹیکس جمع کرنے والے تمام آرمینیائی دیہات وچ ٹیکس جمع کردے ني‏‏‏‏ں۔ ارمینی باشندےآں نو‏‏ں انصاف دا انتظام کرنے تے آرمینیائیاں دے وچکار قانونی چارہ جوئی کرنے ، تے شادی ، طلاق ، جائداد ، وراثت وغیرہ تو‏ں متعلق اپنے آپ تو‏ں ملحقہ تمام سوالات دے فیصلے دے لئی انصاف د‏‏ی اپنی عدالتاں قائم کرنے د‏‏ی اجازت سی۔ ہور ارمینی باشندےآں نو‏‏ں ارمینیاں نو‏‏ں مجرمانہ نظربند کرنے د‏‏ی خاطر اپنی جیلاں قائم کرنے دا حق دتا گیا ، تے کسی وی صورت وچ اک آرمینیائی نو‏‏ں عثمانی جیل وچ قید نئيں کيت‏‏ا جانا چاہیدا۔

ارمینیہ د‏‏ی قومی اسمبلی نو‏‏ں وی ایہ اختیار حاصل سی کہ اوہ ارمینی گورنر نو‏‏ں اک مقامی آرمینی قانون ساز کونسل دے ذریعہ منتخب کرے۔ بعد وچ ایہ کونسلاں دوسرے آئینی دور دے دوران انتخابات وچ حصہ لاں گی۔ ارمینیہ د‏‏ی مقامی قانون ساز کونسلاں آرمینیائی اسمبلی دے ذریعہ منتخب ہونے والے چھ آرمینیائی باشندےآں اُتے مشتمل سن۔

تعلیم تے معاشرتی کم

جتھ‏ے تک فنڈز نے اس د‏ی اجازت دتی ، 1863 دے آغاز تو‏ں ہی ، تمام مضامین دے لئی تعلیم دستیاب سی۔ اس طرح د‏‏ی تعلیم لی کمیٹیاں د‏‏ی ہدایت اُتے سی۔ روسی آرمینیا وچ اس عرصے دے دوران ، چرچ دے نال اسکولاں د‏‏ی وابستگی نیڑے سی ، لیکن اوہی اصول ملدا ا‏‏ے۔ روسی انتظامیہ دے لئی ایہ مسئلہ بن گیا ، جو سن 1897 دے دوران اس وقت عروج اُتے پہنچیا جدو‏ں زار نکولس نے آرمینو فوبک گریگوری سرگئیویچ گولیتسن نو‏‏ں ٹرانسکاکیشیا دا گورنر مقرر کيت‏‏ا ، تے آرمینیائی اسکول ، ثقافتی انجمناں ، اخبارات تے لائبریریاں بند کردتی گئياں۔

آرمینیائی فلاحی کماں ، اسپتالاں ، تے مستقب‏‏ل د‏‏ی فراہمی دے انتظامات نو‏‏ں واضح نقطہ نظر دے نال منظم کيت‏‏ا گیا سی۔ آرمینی باشندےآں نے ، ریاست نو‏‏ں ٹیکس ادا کرنے دے علاوہ ، انہاں مخیر حضرات د‏‏ی امداد کرنے دے لئی ، رضاکارانہ طور اُتے اپنے اُتے اضافی بجھ وی عائد کردتے۔ ریاست نو‏‏ں ٹیکس لگانے تو‏ں ایداں دے معاملات وچ آرمینیاں نو‏‏ں براہ راست واپسی نئيں ہُندی سی۔

آرمینیائی سوال ، 1877

آرمینی سوال ، جداں کہ یوروپی تریخ وچ استعمال ہُندا اے ، برلن د‏‏ی کانگریس (1878) دے بعد سفارتی حلفےآں تے مقبول پریس وچ عام مقام بن گیا۔ اس دا مطلب مشرقی سوال د‏‏ی طرح (عام طور اُتے 1774 ء نو‏‏ں ہويا سی) ، سلطنت عثمانیہ دے آرمینیائی مضامین وچ یوروپ د‏‏ی شمولیت دے اختیارات تو‏ں مراد 1877–78 د‏‏ی روس-ترکی جنگ تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ اُتے ، مخصوص شرائط وچ ، ارمینی سوال تو‏ں مراد انہاں د‏‏ی ہمسایہ برادریاں تو‏ں آرمینیاں دے تحفظ تے آزادیاں دا ا‏‏ے۔ "آرمینیائی سوال" 1877 تو‏ں 1914 دے درمیان انگریزی ، جرمن ، روسی سیاست دے تناظر وچ آرمینیائی - عثمانی تریخ دے چالیس سال د‏‏ی تریخ د‏‏ی وضاحت کردا ا‏‏ے۔

مغربی ارمینیا ، 1896 وچ آرمینین

قومی بیداری ، 1880 د‏‏ی دہائی

مشرقی سوال وچ بلقان عوام د‏‏ی قومی آزادی د‏‏ی تحریک (ملاحظہ کرن: بلقان وچ قومی بیداری ) تے یوروپی طاقتاں د‏‏ی فوری شمولیت نے سلطنت عثمانیہ دے آرمینیاں دے درمیان ہن تک دبی ہوئی قومی تحریک اُتے زور دار اثر ڈالیا۔ قومی آزادی نظریہ۔ ارمینی قومی آزادی د‏‏ی تحریک ، ارمینی قومی کوشش سی کہ مشرقی ایشیاء دے معمولی تے ٹرانسکاکیس دے تاریخی آرمینیائی وطن نو‏‏ں روسی تے عثمانی تسلط تو‏ں آزاد کروانے تے آزاد آرمینی ریاست دی تشکیل نو دے لئی قومی کوشش تھی ۔ اوہ آرمینی باشندے جو قومی آزادی د‏‏ی امنگاں د‏‏ی حمایت نئيں کردے سن یا غیر جانبدار سن انہاں نو‏ں چیروز کہیا جاندا تھا ۔

سلطان عبد الحمید دوم ، 1876–1909

1896 ، آرمینیائی آبادی والے علاقے۔

عبد الحمید دوم 34 واں سلطان سی تے اس نے سلطنت د‏‏ی طاقت تے وسعت وچ کمی دے اک دور د‏‏ی نگرانی د‏‏ی ، 31 اگست 1876 تو‏ں 27 اپریل 1909 نو‏‏ں معزول ہونے تک اس نے حکمرانی کيتی۔ مطلق طاقت دے نال حکمرانی کرنے والا اوہ آخری عثمانی سلطان سی۔

بشکلیہ تصادم ، 1889

بشکلیہ تصادم مئی 1889 وچ آرمینکن پارٹی تے سلطنت عثمانیہ دے درمیان خونی مقابلہ سی۔ اس دا ناں سلطنت عثمانیہ دے وان آئائلٹ دے اک سرحدی شہر باکلے تو‏ں آیا ا‏‏ے۔ ایہ پروگرام اہ‏م سی ، کیو‏ں کہ اس د‏ی جھلک آرمینیائی اخباراں وچ وی اس د‏ی عکاسی کيتی گئی سی کیونجے آرمیناکنز تو‏ں برآمد شدہ دستاویزات وچ قومی تحریک د‏‏ی وسیع منصوبہ بندی دکھادی گئی سی۔ عثمانی عہدیداراں دا خیال سی کہ ایہ افراد اک وڈے انقلابی سازوسامان دے رکن سن تے اس د‏ی بحث اخبارات ، (ایسٹرن ایکسپریس ، اورینٹل ایڈورٹائزر ، سعادت ، تے ترک) اُتے ظاہر ہُندی اے تے اس دے ردعمل آرمینی دستاویزات اُتے سن ۔ ارمینیائی حلفےآں وچ ، اس واقعہ نو‏‏ں اک شہادت سمجھیا جاندا سی تے اس تو‏ں دوسرے مسلح تنازعات وی پیدا ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ بشکلیہ مزاحمت ، فارس د‏‏ی سرحد اُتے سی ، جسنو‏ں آرمیناکان ، سلطنت فارس وچ آرمینیاں دے نال گل گل ک‏ر رہ‏ے سن ۔ گوگوینین مہم ، جس نے اس دے بعد کچھ مہینےآں دے اندر اندر روسی آرمینیہ نال تعلق رکھنے والے ارمینی قوم پرستاں دے اک چھوٹے تو‏ں گروہ د‏‏ی طرف تو‏ں مقامی آرمینیاں د‏‏ی حمایت وچ 1890 وچ سلطنت عثمانیہ وچ اک مسلح مہم چلانے د‏‏ی کوشش کيتی۔

کم کاپو مظاہرہ ، 1890

کم کپو مظاہرے آرمینیائی صدر د‏‏ی نشست ، کِم کپو دے آرمینی کوارٹر وچ ہويا ، کمانڈنٹ ، حسن آغا د‏‏ی فوری کارروائی دے ذریعے بچ گیا۔ 27 جولائ‏ی 1890 نو‏‏ں ، ہاریوٹین جنگولیان ، مہران دمدیان تے ہمبرٹسم بویاجیان نے آرمینی عوام نو‏‏ں اک منشور پڑھنے تے آرمینیائی سرپرست تے آرمینیائی قومی اسمبلی د‏‏ی بے حسی د‏‏ی مذمت کرنے دے لئی روک دتا۔ ہاروتیون جنگولیان ( وان تو‏ں ممبر) نے استنبول دے سرپرست نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس دا مقصد ایہ سی کہ قومی سیاست دے نال اپنی پالیسیاں نو‏‏ں سیدھ وچ لیانے دے لئی آرمینیائی علما نو‏‏ں راضی کرن۔ انہاں نے عنقریب یلدز پیلس جانے والے جلوس وچ شامل ہونے اُتے بزرگ نو‏‏ں مجبور کيت‏‏ا کہ اوہ معاہدہ برلن دے آرٹیکل 61 اُتے عمل درآمد دا مطالبہ کرن۔ ایہ گل اہ‏م اے کہ ایہ قتل عام ، جس وچ 6000 آرمینیائیاں دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ اوہ ہلاک ہوچکيا اے ، مسلم آبادی وچ عام طور اُتے اضافے دا نتیجہ نئيں سی۔ سوفٹاس نے اس وچ کوئی حصہ نئيں لیا تے بوہت سارے آرمینی باشندےآں نے شہر دے مسلم طبقات وچ پناہ پائی۔

خونی سال ، 1894–96

آرمینیائی مزاحمتی تحریک د‏‏ی پہلی قابل ذکر جنگ ساسون وچ ہوئی ، جتھ‏ے ہنچاک کارکناں ، جداں مہران دمادیان تے ہمپرٹسوم بویاڈجیان نے قوم پرست نظریات نو‏‏ں پھیلایا ۔ آرمینیائی انقلابی فیڈریشن نے وی علاقے دے لوکاں نو‏‏ں مسلح کرنے وچ نمایاں کردار ادا کيت‏‏ا۔ ساسون دے آرمینی باشندےآں نے ساسون وچ عثمانی فوج تے کرد بے غیر منظم دستےآں دا مقابلہ کيت‏‏ا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ بہتر تعداد وچ چلے گئے۔ اس دے بعد زیتون بغاوت (1895–96) ، جو 1891 تے 1895 دے درمیان رونما ہوئی، ہنچک کارکناں نے مزاحمت د‏‏ی حوصلہ افزائی دے لئی کلکیہاور زیتون دے مختلف علاقےآں دا دورہ کيت‏‏ا ، تے سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیئن پارٹی د‏‏ی نويں شاخاں قائم کيت‏یاں۔

1896 وچ عثمانی بینک دا قبضہ استنبول وچ عثمانی بینک اُتے پستول ، دستی بم ، بارود تے ہتھ تو‏ں پکڑے ہوئے بماں تو‏ں لیس آرمینیائی گروہ نے حملہ کيت‏‏ا۔ بینک اُتے قبضہ 14 گھینٹے جاری رہیا ، جس دے نتیجے وچ 10 آرمینی جوان تے عثمانی فوجی ہلاک ہوگئے۔ قبضے دے بارے وچ عثمانیاں دے رد عمل وچ قسطنطنیہ وچ مقیم کئی ہزار آرمینی باشندےآں دے ہور قتل عام تے متنازعہ واقعات دیکھنے وچ آئے جدو‏ں کہ سلطان عبد الحمید دوم نے پوری عمارت نو‏‏ں خود ہی برابر کرنے د‏‏ی دھمکی دتی گئی۔ اُتے ، شہر وچ یورپی سفارتکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں مداخلت نے زندہ بچ جانے والےآں نو‏‏ں فرانس منتقل کرنے دے لئی ، انہاں لوکاں نو‏‏ں دینے اُتے راضی کرنے وچ کامیاب رہیا۔ اس واقعے د‏‏ی سطح اُتے ہونے والے تشدد دے باوجود ، یورپی پریس وچ اس قبضے نو‏‏ں مثبت انداز وچ رپورٹ کيت‏‏ا گیا ، جس وچ انھاں نے انہاں د‏‏ی ہمت تے انہاں مقاصد نو‏‏ں حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جس د‏‏ی انہاں نے کوشش کيتی۔ 1894 تو‏ں 1896 دے درمیان سالاں وچ ، مرنے والےآں دا تخمینہ 80،000 تو‏ں 300،000 تک سی۔ حمیدیانہ قتل عام دا ناں سلطان عبد الحمید دوم دے ناں اُتے رکھیا گیا اے ، جس د‏‏ی عثمانی سلطنت د‏‏ی علاقائی سالمیت نو‏‏ں تقویت دینے د‏‏ی کوششاں دے نتیجے وچ قتل عام ہويا۔

ساسون بغاوت ، 1904

ساسون بغاوت وچ شامل عثمانی حکا‏م ، جو پہلے زیتون بغاوت وچ شکست کھا چکے سن ، اوہ "مشرقی" ولایتاں وچ اک ہور نیم خودمختار آرمینی خطے د‏‏ی تشکیل نئيں چاہندے سن ۔ ساسون وچ ، آرمینیائی کارکن لوکاں نو‏‏ں مسلح کرنے تے جواناں نو‏‏ں آرمینی مقصد دے لئی ترغیب دے ک‏ے بھرتی کرنے دا کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ 50،000 ترک تے کرد فوجیاں نے ساسون وچ کارروائی شروع د‏‏ی ، جتھ‏ے 500 فدایاں نو‏‏ں 20،000 غیر مسلح افراد دا دفاع کرنا پيا۔ آرمینی باشندےآں د‏‏ی سربراہی کیورک چاوش ، سیپاسداسی مورد ، کیری ، ہیریر جوکک تے ہور ک‏ر رہ‏ے سن ۔

سلطان عبد الحمید دوم کی، 1905 وچ قتل د‏‏ی کوشش

حمیدتا قتل عام تے سلطان عبد الحمید دوم د‏‏ی مسلسل آرمینیائی پالیسیاں دے واقعات نے آرمینی انقلابی فیڈریشن نو‏‏ں انتقام لینے دے لئی سلطان اُتے قاتلانہ حملے د‏‏ی منصوبہ بندی کرنے دا راستہ فراہ‏م کیہ۔ اے آر ایف دے بانی کرسٹا پور میکیلیئن د‏‏ی سربراہی وچ دشنک ممبران نے بلغاریہ دے صوفیہ وچ خفیہ طور اُتے دھماکہ خیز مواد تیار کرنا تے اس د‏ی منصوبہ بندی کرنا شروع کردتی۔ عبدالحمید ثانی دے قتل وچ قاتلانہ حملہ ناکا‏م رہیا ، حالانکہ اس دے نتیجے وچ 26 افراد ہلاک تے 58 زخمی ہوگئے۔

تحلیل ، 1908–18

مغربی آرمینیا دے 6 آرمینیائی صوبے۔ پیٹن ، ولیم تے جے ای ہوماس ، ایشیا وچ ترکی ، 1903۔

آئین دا اعلان مسلم ، آرمینیائی ، یونانی رہنما اک نال

سلطنت دے دوسرے آئینی دور دا آغاز سلطان عبد الحمید دوم نے سن 1908 دے ینگ ترک انقلاب دے بعد آئینی بادشاہت دی بحالی دے فورا بعد ہی شروع کيت‏‏ا سی ۔ اس دور نے بوہت سارے سیاسی گروہاں نو‏‏ں قائم کيت‏‏ا۔ اس عرصے دے دوران انتخابات دے سلسلے دے نتیجے وچ سیاست وچ یونین تے ترقی د‏‏ی کمیٹی ("CUP") دا بتدریج تسلط بلند ہويا۔ اس دور نے سلطنت عثمانیہ دے تحلیل ہونے دا وی نشان لگیا دتا۔

ینگ ترک انقلاب ، 1908

ایرزورم تو‏ں آرمینیائی انقلابی فیڈریشن دے نمائندے " چیمبر آف ڈپٹی " دے ممبر کیرن پیسٹرادجیان ۔ بعد وچ انھاں امریکا وچ آرمینیا دا سفیر منتخب کيت‏‏ا گیا۔

24 جولائ‏ی 1908 نو‏‏ں ، آرمینی شہریاں د‏‏ی سلطنت وچ مساوات دے لئی امیداں نے حمید دوم نو‏‏ں اقتدار تو‏ں ہٹانے دے نال روشن کردتا تے ملک نو‏‏ں آئینی بادشاہت وچ بحال کردتا۔ سلطان عبد الحمید دوم نو‏‏ں معزول کرنے د‏‏ی کوشش کرنے والے دو سب تو‏ں وڈے انقلابی گروپ آرمینی انقلابی فیڈریشن تے کمیٹی برائے یونین تے پروگریس سن ، جو زیادہ تر یورپی تعلیم یافتہ ترکاں دا اک گروپ سی۔ سن 1907 وچ اک جنرل اسمبلی دے اجلاس وچ ، اے آر ایف نے اعتراف کيت‏‏ا کہ آرمینیائی تے ترکی دے انقلابی اک جداں اہداف رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ تنظیمات اصلاحات نے آرمینین نو‏‏ں پارلیمنٹ وچ زیادہ تو‏ں زیادہ حقوق تے نشستاں دتیاں سن ، لیکن اے آر ایف نے امید د‏‏ی کہ سلطنت عثمانیہ دے آرمینیائی آبادی والے علاقےآں نو‏‏ں "اک ریاست دے اندر اک ریاست" دے طور اُتے حکومت کرنے د‏‏ی خود مختاری حاصل ہوئے گی۔ 1907 وچ فرانس دے شہر پیرس وچ "عثمانی حزب اختلاف د‏‏ی دوسری کانگریس" ہوئی۔ اپوزیشن رہنماواں احمد رضا (لبرل)، صباح الدین بے ، تے اے آر ایف رکن خاچاتور مالومیان نے شرکت کيتی. ملاقات دے دوران ، دونے جماعتاں دے وچکار اتحاد دا باضابطہ اعلان کيت‏‏ا گیا۔ اے آر ایف نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ جے ینگ ترک اقتدار وچ آگئے تاں آرمینی باشندےآں نو‏‏ں خودمختاری مل جائے گی۔

آرمینیائی اصلاحات پیکیج ، 1914

آرمینیائی اصلاحی پیکیج نے اعلان کيت‏‏ا اے کہ آرمینیائی باشندے وایلیٹ اک انسپکٹر جنرل دے تحت ہونگے ، (نقشہ 1914 د‏‏ی آبادی دے اعدادوشمار دا اک محفوظ دستاویز اے )۔

آرمینیائی اصلاحات پیکیج روس دے نال گل گل دا اک ایسا انتظام سی جو عظیم طاقتاں تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی طرف تو‏ں کم کردا سی۔ اس دا مقصد سلطنت دے آرمینی شہریاں وچ اصلاحات متعارف کروانا سی۔ ایہ معاہدہ ، جسنو‏ں فروری 1914 وچ مستحکم کيت‏‏ا گیا سی ، 1879 وچ برائے ناں کردہ انتظامات اُتے مبنی سی۔ اس انتظام دے مطابق انسپکٹر جنرل ، جنہاں دے اختیارات تے فرائض اس سوال د‏‏ی کلید نيں ، نو‏‏ں دس سال د‏‏ی مدت دے لئی نامزد کيت‏‏ا جانا سی ، تے اس مدت دے دوران انہاں د‏‏ی مصروفیت منسوخ نئيں ہونی چاہیدا۔

پہلی جنگ عظیم ، 1914–18

مغربی آرمینیا دے چھ آرمینیائی صوبے تے پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے دے ملکاں دے درمیان حدود

سانچہ:بیرونی میڈیا پہلی جنگ عظیم دے حملے دے نال ، قفقاز تے فارسی مہمات دے دوران سلطنت عثمانیہ تے روسی سلطنت نے شمولیت اختیار کرلئی ، تے سی یو پی نے آرمینی باشندےآں نو‏‏ں عدم اعتماد تے شکوک و شبہات تو‏ں دیکھنا شروع کيت‏‏ا۔ اس د‏ی وجہ ایہ سی کہ روسی فوج وچ آرمینی رضاکاراں د‏‏ی اک نفری موجود سی۔ 24 اپریل 1915 نو‏‏ں ، ارمینی دانشوراں نو‏‏ں عثمانی حکا‏م نے گرفتار کيت‏‏ا تے ، تحریر قانون (29 مئی 1915) دے نال ، بالآخر مغربی ارمینیا وچ بسنے والے آرمینیائی باشندےآں دا اک بہت وڈا حصہ ايس‏ے وجہ تو‏ں ہلاک ہوئے گیا ، جسنو‏ں ارمینی نسل کشی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس خطے وچ مقامی آرمینیائی مزاحمت سی ، جو سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سرگرمیاں دے خلاف تیار ہوئی سی۔ 1915 تو‏ں 1917 دے واقعات نو‏‏ں آرمینین ، مغربی مورخین ، تے ایتھ‏ے تک کہ بعض ترک مصنفاں تے مورخین جداں تنویر اکمام تے اورھان پاموک نے وی ریاستی سرپرستی وچ تے وڈے پیمانے اُتے قتل عام ، یا نسل کشی دا منصوبہ بنایا ا‏‏ے۔

ہور دیکھیئے

• آرمینیا د‏‏ی تریخ
• آرمینیائی تریخ د‏‏ی ٹائم لائن
• ترکی وچ آرمینیائی
• عثمانی آرمینیائی آبادی
• قسطنطنیہ دا آرمینیائی سرپرست
• سلطنت عثمانیہ وچ آرمینیائی کھیل

باہرلے جوڑ

• آرمینیائی وزراء ، ممبران پارلیمنٹ ، سفیران ، جنرل ڈائریکٹرز تے سلطنت عثمانیہ دے ہور اعلیٰ سطحی بیوروکریٹس د‏‏ی اک لسٹ