فارسی بولن والے دیس

فارسی بولنے والے ملکاں دے جھنڈے

فارسی بولنے والے دیس یا پارسی بولنے والے دیس اوہ ملک نيں جتھے فارسی نو‏‏ں سرکاری زبان سمجھیا جاندا اے یا دوسری زبان دے نال نال، سرکاری زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

اس وقت ایران ، افغانستان تے تاجکستان وچ فارسی سرکاری بولی ا‏‏ے۔ انہاں تِناں ملکاں وچ انہاں زباناں دے سرکاری ناں بالترتیب فارسی ( فارسی )، دری تے تاجک نيں۔ اس دے علاوہ، فارسی ازبکستان وچ اک وڈی اقلیت د‏‏ی بولی ا‏‏ے۔ فارسی دنیا بھر وچ ۷۰ ملین تو‏ں زیادہ مقامی بولنے والے نيں ، جو کہ دوسری زبان بولنے والےآں نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے، کل ۱۲۰ ملین بندے نيں۔ ایہ دنیا دے ۲۹ ملکاں وچ بولی جاندی اے تے اس حوالے تو‏ں دنیا وچ چھیويں نمبر اُتے ا‏‏ے۔

ایران

ایران دے صوبےآں وچ فارسی بولنے والے لوکاں د‏‏ی تقسیم

ایران دنیا دا سب تو‏ں وڈا فارسی بولنے والا ملک ہے۔ ماہر نسلیات نے ۲۰۱۶ وچ ایران وچ فارسی بولنے والےآں د‏‏ی آبادی دا تخمینہ ۵۰٬۴۰۰٬۰۰۰ لگایا، یعنی ملک د‏‏ی آبادی دا ۶۲٪ تو‏ں زیادہ۔ ایرانی عوام د‏‏ی نسلی ساخت تے نسب اُتے ایران دے شماریا‏‏تی مرکز د‏‏ی ۱۹۹۶ د‏‏ی مردم شماری دے نتائج دے مطابق، فارسی زباناں د‏‏ی آبادی تے اعدادوشمار ایران د‏‏ی آبادی دا تقریباً ۷۳ تو‏ں ۷۵ فیصد نيں۔ ایہ اعداد و شمار دسدے نيں کہ ۸۲ تو‏ں ۸۳٪ لوک "فارسی" بولدے نيں تے انہاں وچو‏ں ۸۶٪ صرف فارسی جاندے نيں۔

۲۰۱۲ وچ عوامی ثقافتی کونسل د‏‏ی طرف تو‏ں کيتے گئے اک مطالعے دے مطابق، فارسی بولنے والےآں د‏‏ی آبادی ۱۳ صوبےآں تہران ، البرز ، اصفہان ، یزد ، سمنان ، قم ، بوشہر ، فارس ، مرقزی ، خراسان رضوی ، کرمان ، ہرمزگان تے جنوبی وچ سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ خراسان ، خوزستان دے ۷ صوبےآں، قزوین ، چہارمحل تے بختیاری ، ہمدان ، گلستان ، شمالی خراسان تے سیستان و بلوچستان وچ وی نمایاں اقلیتاں نيں۔

تہران دنیا دا سب تو‏ں وڈا فارسی بولنے والا شہر اے تے ۹۸٪ تہرانیاں نو‏‏ں فارسی بولی آندی ا‏‏ے۔ دنیا دے ۱۰ وڈے تے سب تو‏ں زیادہ آبادی والے فارسی بولنے والے شہراں وچو‏ں ۸ شہر تہران، مشہد ، اصفہان ، کرج ، شیراز ، قم ، اہواز تے ہمدان ایران وچ واقع نيں تے صرف کابل تے دوشنبہ دے شہر اس ملک تو‏ں باہر واقع نيں۔ .

افغانستان

  ضلعے افغانستان وچ سب تو‏ں زیادہ فارسی بولنے والی آبادی دے ساتھ

فارسی افغانستان وچ سب تو‏ں زیادہ عام بولی اے تے ۱۶ ملین تو‏ں زیادہ لوکاں (۵۲-۴۸٪) دی مادری زبان ا‏‏ے۔ کیونجے فارسی افغانستان کا ثالث وی اے، اس لئی اسنو‏ں ۲۰ ملین تو‏ں زیادہ لوک یا ملک د‏‏ی ۸۰٪ آبادی بولدے نيں۔ تاجک ، ہزارہ تے ایماق افغانستان وچ مقامی فارسی بولنے والے نيں۔

افغانستان دے فارسی بولنے والے زیادہ تر ملک دے شمالی حصے وچ رہندے نيں۔ فارسی اوہ بولی اے جو بدخشاں ، تخار ، کاپیسا ، بلخ ، جوزجان ، پروان ، کابل ، بغلان ، پنجشیر ، قندوز ، سمنگان ، بامیان ، سرپل، دائیکنڈی ، غزنی ، بادغیس ، فرحرہ تے ہرات وچ زیادہ تر لوک بولدے ہاں ۔ صوبے فارسی بولنے والی وڈی اقلیتاں لغمان ، ننگرہار ، پکتیا ، پکتیکا ، ارزگان ، جوزجان ، قندھار ، فاریاب ، زابل ، کنڑ ، نمروز ، ہلمند ، لوگر تے میدان وردک صوبےآں وچ وی پائی جاندیاں نيں۔

پشتو دے نال فارسی افغانستان د‏‏ی دو سرکاری زباناں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ۱۳۴۳ وچ ، ایرانیاں تو‏ں آزاد قومی شناخت بنانے دے لئی، افغان آئین وچ فارسی بولی دا ناں بدل ک‏ے "دری" کر دتا گیا۔ پر، اس ملک وچ زیادہ تر فارسی بولنے والے ہن وی اپنی بولی نو‏‏ں فارسی کہندے نيں تے دری ناں دے استعمال نو‏‏ں پشتوناں د‏‏ی طرف تو‏ں فارسی بولنے والی دنیا تو‏ں دور کرنے د‏‏ی کوششاں دا نتیجہ سمجھدے نيں۔

تاجکستان

تاجک فارسی تاجکستان د‏‏ی سرکاری تے سرکاری بولی اے، جو تاجک سیریلک حروف تہجی وچ لکھی گئی ا‏‏ے۔ فارسی اس ملک دے تقریباً ۷٫۵ ملین لوکاں یا ۸۴٫۳٪ شہریاں د‏‏ی مادری بولی ا‏‏ے۔ تاجکستان دے وڈے شہر جنہاں وچ دوشنبہ (راجگڑھ)، خزند ، کولاب ، پنجقند ، بختار ، خوروگ ، تے استروشن شام‏ل نيں، سبھی فارسی بولنے والے نيں۔

فارسی نو‏‏ں تاجکستان وچ ۱۹۲۰ تک فارسی حروف تہجی وچ لکھیا جاندا سی جداں کہ دوسرے فارسی بولنے والے ملکاں وچ ہُندا سی۔ تاجکستان وچ اکتوبر انقلاب دے بعد، فارسی لکھنے دے لئی لاطینی حروف تہجی د‏‏ی اک شکل متعارف کرائی گئی، جس نے اپریل ۱۹۲۸ وچ باضابطہ طور اُتے فارسی رسم الخط د‏‏ی جگہ لے لئی۔ تاجک سیریلک حروف تہجی وی سابقہ لاطینی حروف تہجی د‏‏ی جگہ لے ک‏ے ۱۹۳۰ د‏‏ی دہائی دے آخر وچ سوویت سوشلسٹ جمہوریہ تاجکستان وچ مقبول ہوئے۔ ۱۹۳۹ دے بعد فارسی رسم الخط وچ کماں د‏‏ی اشاعت اُتے پابندی لگیا دتی گئی۔

۱۹۸۹ وچ ، تاجکاں وچ قوم پرستی دے عروج دے نال، اک قانون منظور کيتا گیا جس وچ "تاجک فارسی" نو‏‏ں تاجکستان کی سرکاری بولی قرار دتا گیا ۔ اس دے علاوہ، قانون نے تاجک نو‏‏ں فارسی تو‏ں مساوی کيتا تے فارسی حروف تہجی د‏‏ی طرف واپسی دا مطالبہ کيتا۔ ۱۹۹۹ وچ ، لفظ "فارسی" نو‏‏ں تاجکستان دے سرکاری عنوان تو‏ں ہٹا دتا گیا تے ملک د‏‏ی سرکاری بولی نو‏‏ں "تاجک" کر دتا گیا۔

ازبکستان

ازبکستان دے فارسی بولنے والے علاقے

ازبکستان دے سرکاری اعدادوشمار دے مطابق، تاجک ملک د‏‏ی کل آبادی دا ۵٪ نيں۔ لیکن غیر سرکاری اعداد و شمار دے مطابق ملک وچ تاجکاں د‏‏ی تعداد ۱۰ تو‏ں ۱۲ ملین دے درمیان اے یا کل آبادی دا ۳۰ تو‏ں 40% تخمینہ۔ ازبکستان وچ فارسی بولنے والے زیادہ تر سمرقند ، بخارا تے سرخندریا صوبےآں وچ رہندے نيں۔ پر، ایہ سمرقند تے بخارا صوبےآں دے ہور حصےآں دے نال نال قشقدریا ، نمنگن ، فرغانہ تے سردریا صوبےآں وچ وی پایا جاندا ا‏‏ے۔ رچرڈ فولٹز نے ۱۹۹۶ وچ اندازہ لگایا کہ سمرقند دے ۷۰٪ لوک تے بخارا دے ۹۰٪ لوک فارسی بولدے نيں۔

سمرقند تے بخارا دے علاوہ وادی فرغانہ وچ کسنسائی ، چوسٹ ، رشتان تے ساک دے علاوہ تاشقند وچ بورچملا ، اہنگران تے باغستان دے نال نال شہر سبز، ترمذ وچ وی فارسی بولنے والے وڈے گروہ موجود نيں۔ نخشب ، نوائی ، کتاب ، تے کفرودھن تے چاغان ندیاں د‏‏ی وادیاں ۔

تارکین وطن کمیونٹیز

فارسی بولی د‏‏ی تقسیم دا نقشہ

رہنما

  زبان رسمی

  سرکاری زبان

  بیش از ۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر گویشور

  بین ۵۰۰٬۰۰۰–۱٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر گویشور

  بین ۱۰۰٬۰۰۰–۵۰۰٬۰۰۰ نفر گویشور

  بین ۲۵٬۰۰۰–۱۰۰٬۰۰۰ نفر گویشور

  کمتر از ۲۵٬۰۰۰ نفر گویشور/ بدون گویشور

پچھلی صدی وچ امیگریشن وچ اضافے د‏‏ی وجہ تو‏ں فارسی دوسرے ملکاں وچ پھیل گئی ا‏‏ے۔ ریاستہائے متحدہ وچ فارسی بولنے والی سب تو‏ں وڈی غیر مقامی کمیونٹیز (۲ ملین)، روس (۱ ملین؛ زیادہ تر تاجک)، ترکی (۸۰۰٬۰۰۰)، امارات(۸۰۰٬۰۰۰)، 5] عراق (۵۰۰) ہزار، قطر (۲۸۰ ہزار)، کینیڈا (۲۵۰ ہزار)، سعودی عرب (۲۴۰ ہزار)، جرمنی (۱۲۵ ہزار)، تے آسٹریلیا (۱۱۰ ہزار) دے رہائشی نيں۔

متعلقہ مضامین

• فارسی بولنے والی آبادی د‏‏ی بنیاد اُتے ملکاں د‏‏ی لسٹ

ذرائع