پراݨا بھارت
انسان دے جم توں 10وی صدی تک دا بھارت دا اتہاس پرانے بھارت دا اتہاس اکھواؤندا اے۔ اس توں بعد دے ویلے نوں قرون وسطی بھارت کیہا جاندا اے جس وچ مغلاں دا دبدبا سی۔
پرانے بھارت اتہاس دی جانکاری دے زریعے
[سودھو]پتھر دور
[سودھو]پتھر جاں پاشان یگ جاں دور توں مطلب اس دور توں اے جد لوک پتھراں اُتے انحصار کر دے سن۔ پتھراں دے اوزار، ہتھیار، اتے پتھر دیاں گفاواں وغیرہ جیون دے مکھ بنیاد سن۔ ایہ انسانی رہتل دور دا شروع سی۔ اس یگ وچ انسان قدرتی سنکٹاں نال جوجھدا سی اتے شکار اتے کند مول اسدی مکھ خوراک سی۔
دوجا پتھر ویلہ
[سودھو]ہمیگ دا زیادہتر حصہ دوجے پتھر یگ وچ بیتیا اے۔ بھارتی دوجے پتھر یگ نوں اؤزاراں اتے ماحول تبدیلیاں دی بنیاد اتے تن حصےآں وچ ونڈیا جاندا اے -
- شروعاتی دوجا پتھر ویلہ(25,00,000 ق م - 100,000ق م)
- وچکارلا دوجا پتھر ویلہ(1,00,000 ق م - 40,000 ق م)
- دوجے پتھر ویلہ دا سکھر (40,000 ق م -10,000 ق م)
آگو مانس دے جیوئنش بھارت وچ نہیں ملدے۔ مہاراشٹر دے بوری ناں دے تھاں اُتے ملے پتھراں توں اندازہ ہندا اے کہ انسان دی پیدائش 14 لکھ سال پہلاں ہوئی ہوویگی۔ پر ایہہ گل سدھ اے کہ افریقہ دے مقابلے بھارت وچ انسان بعد وچ وسے۔ اس ویلے نہ تاں انسان نوں کھیتی کرنی آؤندی سی نہ ہی گھر بنانے۔ ایہہ حالت 9000 ق م تک رہی۔
سابق پتھر ویلہ دے اوزار چھوٹا ناگپور دے پٹھار(سطح مرتفع جھوٹا ناگپور) وچ ملے ہن جو 100,000 ق م تک دے ہو سکدے ہن۔ آندھرا پردیش دےکرنول ضلعے وچ 20,000 ق م توں 10,000 ق م دے وچکارلے ویلے دے اوزار ملے ہن۔ اس دے نال ہی ہڈیاں دےاپکرن اتے پسوآں دیاں باقیات وی ملیاں ہن۔ اتر پردیش دے مرزاپور ضلعے دیبیلن وادی وچوں ملے پسواں دیاں باقیات توں ایہہ اندازہ لگیا اے کہ بکری، بھیڈ، گاں،مجھ وغیرہ پشو پالے جاندے سن۔
نواں پتھر ویلہ
[سودھو]بھارت وچ نویں پتھر یگ دے آثار لگبھگ 6000 ق م توں 1000 ق م دے ہن۔ ترقی دی ایہہ لڑی بھارتی برصغیر وچ کجھ دیر نال ہی آئی۔ بھارت وچ نویں پتھر یگ دا تھاں بورجہوم (کشمیر) وچ پایا گیا اے۔ بھارت وچ نویں پتھر یگ دے پرمکھ چار تھاں ہن
تانبہ پتھر ویلہ
[سودھو]نویں پتھر یگ دا انت ہندیاں ہی دھاتاں دے استعمال شروع ہو گیا۔ تانبہ پتھر یگ وچ تانبہ اتے پتھر دوویں ہتھیار بناؤن لئی ورتے جانے شروع ہو گئے سن۔ بھارت وچ اسدیاں بستیاں پوربی راجستھان، مغربی مدھیہ پردیش، مغربی مہاراشٹر اتے دکھنی بھارت وچ ملدیاں ہن
پتل/کانسی یگ
[سودھو]20ویں صدی دے شروع وچ منیا جاندا سی کہ ویدک رہتل بھارت دی سبھ توں پرانی رہتل اے۔ پر سر دیارام ساہنی دی نگرانی وچ ہوئی ہڑپا (پاکستانی پنجاب دے منٹگمری ضلعے وچ) دی کھدائی وچ پتہ چلیا کہ بھارت دی سبھ توں پرانی رہتل وادی سندھ دی رہتل اے۔ اس وچ پتل دے بہت اوزار ملے، اس کرکے اسنوں پتل/کانسی یگ کیہا جاندا اے۔ موہنجودڑو وی اس دا ہی حصہ اے۔
ویدک دور
[سودھو]بھارت وچ آریئن ق م دے اخیری ویلے وچ آئے۔ ایہناں دی پہلی کھیپ رگویدک آریئن اکھواؤندی اے۔ رگوید دی رچنا اس دور وچ ہوئی۔ آریہ لوک بھارتی-یورپی بولی بولدے سن۔ اسے شاخاں دی بولی اج وی بھارت، ایران اتےیورپ وچ بولی جاندی اے۔ رگوید دیاں کجھ گلاں اویستا وچ وی ملدیاں ہن۔ اویستا ایرانی بولی دا گرنتھ اے۔ دوواں گرنتھاں وچ بہت سارے دیوتیاں اتے سماجی ورگاں دا نام ملدا اے۔
بدھ اتے جین دھرم
[سودھو]چھیوی ق م تک ویدک کرم-کانڈاں دا اثر گھٹ ہو گیا۔ اسدے فلسروپ کئی مذہبی پنتھکاں اتے سمپرداواں دی قیام ہو گئی۔ س ویلے دیاں لگبھگ 62 سمپرداواں دے بارے جانکاری ملدی اے۔ پر ایہناں وچوں دو ہی لمبے ویلے تک متاثر کر سکیاں - بُ۔دھ اتے جین
جین دھرم
[سودھو]جین دھرم دے دو تیرتھکر رشبھناتھ اتے ارشٹنیمی دا الیکھ رگوید وچ ملدا اے۔ پرشوناتھ جین دھرم دے 23ویں گدینویش اتے مہاویر 24ویں اتے آخریگدینویش سن۔ مہاویر دا جم لگبھگ 540 ق م وچ ویشالی دے کول کونڈگرام وچ ہویا۔ ایہناں نوں 42 سال دی عمر وچ پرم علم حاصل ہویا۔
مہاویر نے پرشوناتھ دے چار اصول نوں منیا -
- اہسا
- امرشاہ مطلب جھوٹھ نہ بولنا
- استیی مطلب چوری نہ کرنا
- تیاگ
- برہمچار مطلب اندریاں اپر کنٹرول
بدھ دھرم
[سودھو]جین دھرم دی طرحاں اس دا مول وی اچ کھتری پروار توں ہندا اے۔ گوتم نام نال جنمے مہاتما بدھ دا جم 566 ق م وچ شاکیکول دے راجا شودھودن دے گھر ہویا۔ ایہہ وی سنسارک جیون چھڈّ کے اک دن سچ دی بھال وچ گھر توں چل پئے۔
بدھ دھرم دا اثر بھارت توں باہر وی پیا۔ اس دھرم نےافغانستان،جاپان، چین اتےسری لنکا وچ اتے دکھن-سابق ایشیا وچ اپنی پہچان بنائی۔
یونانی اتے فارسی حملے
[سودھو]اس ویلے بھارت زیادہ متحد راج نہیں سی۔ لگاتار طاقتور ہو راے فارشی سامراج دی نظر بھارت اپر پئی۔ اس دوران کروس سائیرس وےہندو کش دے دکھنی رجواڑیا نوں اپنے ماتحت کر لیا۔ چوتھی ق م وچ مقدونیہ دا راجا سکندر مغربی ایشیا اپر جت حاصل کردا بھارت (پنجاب) آیا تاںجیہلم اتے جھناب دریا دے وچکار دے راجے پورس نے اسدا ڈٹ کے ساہمنا کیتا۔ ہار دے اپرنت سکندر نے پورس نوں پچھیا کہ تیرے نال کی سلوک کیتا جاوے تاں پورس نے کیہا جو اک راجا دوسرے راجے نال کردا اے۔ ایہہ سن کہ سکندر نے پورس نوں جتیا جویا راج واپس کر دتا اتے واپ چلا گیا۔ اس توں بعد سکندر نے چندرخفیہ موریا دا ساہمنا کرنا سی پر اس دی وڈا فوج دیکھ سکندر ڈر کارن پچھے موڑ گیا۔
بدھ گرنتھ انگوتر نکای دے مطابق کل 16 مہاجنپد سن - اونت، اشمک، انگ، کمبوز، کاشی، کورُو، کوشل، گندھارا، چیدی، وتس، پنچال، مگدھ، متسی،ملّ، سرسین۔
چھیویں صدی ق م صدی دے مکھ راج - مگدھ، کوسل، وتس دے پورو اتے اونتی دے پرگھوت۔ چوتھی صدی وچ چندر گپت موریا نے مغربی بھارت نوں یونانی حکمراناںتوں آزاد کروایا۔ اس توں بعد اسنے اپنا دھیان مگدھ ول مرتکز کیتا، جس اپر ننداں دا راج سی۔ جین گرنتھ 'پرشٹھ پرون' وچ کیہا گیا اے کہ چانکیہ دی مدد نال چندر گپت نے نند راجے نوں ہرا دتا۔ اس توں بعد اس نے سکندر دے سپہ سالار سیلیوکس نوں ہرا کے ہرات،قندھار،کابل اتے بلوچستان دے راجاں اپر اختیار کر لیا۔
چندرگپت توں بعد بندوسار دے پتر اشوک نے موریا راجٹبر نوں اپنے سکھر اُتے پہنچا دتا۔ اشوک دے جیون دا نرہیرو لڑائی کلنگا دی لڑائی سی۔ اس وچ ہوئے نرسنہار کارن اسنوں گلانی محسوس ہوئی اتے بدھ دھرم اپنا لیا۔
موریا ٹبر توں بعد
[سودھو]موریا سلطنت دے پتن توں بعد شنگ شاہی خاندان نے حکومت سمبھالی۔ ایہناں نے 279 ق م توں 85 ق م تک حکمرانی کیتا۔ منیا جاندا اے کہ موریا راجٹبر دے راجا برہدرتھ نوں اسدے ہی سپہ سالار پوشیمتر نے قتل کر دتا اتے اپنا راج قائم کر لیا۔
پوشیمتر دے حکمرانی دور وچ لہندے توں یونان دا حملہ ہویا۔ اس دور دے مینے جان والے ویاکرنکار پتنجلی نے اس حملے دا ذکر کیتا اے۔ کالیداس نے وی مالوکاگرمترم وچ وسومتر دے نال یوناں دے لڑائی دا ذکر کیتا اے۔ ایہناں حملہ آوراں نے بھارت اپر قبضہ کر لیا۔ کجھ بھارتی-یونانی حکمران - یتھیڈیمس، ڈیمیٹیس اتے منانڈر وغیرہ ۔ اس توں بعد پہلووں دا راج آیا۔ پر ایہناں بارے زیادہ جانکاری نہیں ملدی۔ کنشک اس خاندان دا سبھ توں مشہور راجا سی۔
ہم عصر دکھنی بھارت
[سودھو]دکھن وچ چیر، پانڈچھ اتے چول ونش وچ ستا دا جدوجہد چل رہا سی۔ سنگم ساہت اس ویلے دا امول دھروہر سی۔ تروولوور ولوں رچت تروکلر تامل بولی دا مشہور گرنتھ منیا جاندا اے۔ اس ویلے اتھے مذہبی سمپرداواں دا پرچلن سی جویں - ویشنو، شیو،بدھ تے جین آدی۔
گپت دور
[سودھو]سن 320 ء وچ چندرگپت موریا پہلا اپنے پیؤ گھٹوتکچّ توں بعد راجا بنیا جسنے موریا ٹبر دی نیہہ رکھی۔ اس توں بعدسمدرگپت موریا (340ء)، چندرگپت دتیا، کمارگپت پہلا اتے سکند گپت موریا حکمران بنے۔ اس توں بعد لگبھگ 100 سال تک گپت راجٹبر دا استتو بنیا رہا۔ 606ء وچہرش دے ادے ہون تک کسے اک پرمکھ طاقت دی گھتٹ رہی۔ اس دور دا سبھ توں پرتاپی راجا سمدرگت رہا جسدی حکمرانی دور وچ بھرت نوں سونے دی چڑی کیہا جاندا سی۔
گیارویں اتے بارویں صدی وچ بھارتی کلا، بولی اتے دھرم دا پرچار دکھنی-پوربی ایشیا وچ وی ہویا۔
باہری کڑیاں
[سودھو]- پرانے بھارت کا سماجی ایوں معاشی اتہاس (گوگل کتاب ؛ لکھاری - اوم پرکاش پرساد)
- پرانے بھارت کا سماجی اور معاشی اتہاس (گوگل کتاب ؛ لکھاری - شو سوروپ سہائے)
- A brief introduction to technological brilliance of Ancient India Archived 2010-06-13 at the وے بیک مشین (انڈین انسٹی ٹیوٹ آف سائنٹیفک ہیریٹیج)
- پرانے بھارت کے سائنسی کرندھار (گوگل کتاب ؛ لکھاری - مالک ستیروشنی سرسوتی)
- پرانے بھارت میں کیمیا کا ترقی (گوگل کتاب؛ لکھاری - مالک ستیروشنی سرسوتی)
- پرانے بھارت میں دوت پدھتی (گوگل کتاب ؛ لکھاری - آنند روشنی گوڑ)
- شرینیہ یگ ('کلاسیکل ایج' کا ہندی ترجمہ) (گوگل کتاب ؛ لکھاری - آر سی مجمدار ؛ انووادک - شودان سنگھ چوہان)
- بھارتیہ اتہاس کے کچھ وشیہ (Archaeology & Ancient India) (گوگل کتاب ؛ لکھاری - رگھوناتھ راے)
- پرانے بھارت کا سیاسی اور سانسکرتک اتہاس (گوگل کتاب ؛ لکھاری - دھنپتی پانڈییہ)
- ہندو رہتل (گوگل کتاب ؛ لکھاری - رادھاکمد مکھرجی )