لب حوض
لیب حوض ( فارسی سے : لب حوض دے معنی: تالاب دے نزدیک) اس علاقے دا ناں اے جو بخارا شہر وچ بچ جانے والے چند باقی حوض (تالاب) وچوں اک دے آس پاس اے۔ سوویت دور تک ایداں دے بہت سارے تالاب موجود سن ، جو شہر دا پانی دا بنیادی ماخذ سن ، لیکن اوہ بیماری پھیلانے دے لئی بدناں سن تے زیادہ تر سن 1920 تے 1930 دی دہائی وچ بھر دتے گئےسن ۔ لیبِ حوض زندہ بچ گیا کیونجے ایہ اک عمدہ فن تعمیر دا جوڑا اے ، جو 16 واں تے 17 واں صدی دے دوران تشکیل دتا گیا سی ، جس دے بعد توں اس وچ کوئی خاص تبدیلی نئيں کيتی گئی اے۔ تن اطراف دے تالاب دے چاراں طرف ، لب-حوض دا جوڑا ، کوکلداش مدرسہ (1568–1569) اُتے مشتمل اے (جو شہر وچ سب توں وڈا (تالاب دے شمال دی طرف) اے ، تے نادر دیوان بیگی دی تعمیر کردہ دو مذہبی عمارتاں اُتے مشتمل اے۔ : اک خانقاہ (1620) (اک خانقاہ صوفیاء دے لئی اک رہائش گاہ ) تے اک مدرسہ (1622) (جو بالترتیب تالاب دے مغرب تے مشرق وچ کھڑا اے۔ چھوٹی قاضی کلیان نصیرالدین مدرسہ (جو ہن منہدم اے ) پہلے کوکلداش مدرسہ دے نال ہی واقع سی۔ [۱]
تریخ
[سودھو]اس گروہ دی تریخ نادر دیوان بیگی دے ناں توں جڑی ہوئی اے ، جو اک اہم دادا ، وزیر ، تے بخارا امام قلی خان دے امیر دے چچا وی سن ۔ کہیا جاندا اے کہ جدوں نادر دیوان بیگی نے خانقاہ تعمیر کيتا جس دا ناں اس دا ناں اُتے اے ، اس عمارت دے مقام دے نیڑے اک وڈی ہولڈنگ سی جس دی ملکیت اک بوڑھی یہودی بیوہ سی۔ ( بخاری یہودیاں دی کافی آبادی سی۔ ) نادر دیوان بیگی نے فیصلہ کيتا سی کہ ایہ سائٹ اک تالاب دے لئی بہترین جگہ ہوئے گی ، لیکن بیوہ نے پراپرٹی خریدنے دی پیش کش نوں ٹھکرا دتا۔ تب نادر دیوان بیگی اس امید اُتے اسنوں امام قلی خان دے سامنے لیایا کہ امیر اسنوں فروخت کرنے اُتے مجبور کريں گا۔ بخارا دے امیر نے مفتیاں دی اک جماعت نوں اس سوال دی انکوائری دا حکم دتا۔ اُتے ، مسلم قانون دے انہاں ماہرین نے فیصلہ کيتا کہ جائیداد خریدنے دا کوئی قانونی راستہ نئيں اے ، بیوہ دی رضامندی دے علاوہ ، کیونجے یہودیاں نوں ایہ حق حاصل اے کہ جے اوہ غیر مسلماں اُتے جزیہ یا انتخابی ٹیکس ادا کردے نيں تاں اوہ مسلماناں دے برابر نيں۔
چنانچہ ، نادر دیوان بیگی نوں اس ضد یہودی دے گھر دے نیڑے اک چھوٹا ذخیرہ بنانا پيا۔ لیکن اس نے اپنے نويں تالاب وچ اس طرح توں اک آریک یعنی آبپاشی دی کھادی کھودی کہ پانی اس دے گھر دے نیڑے ہی بہہ گیا ، حالانکہ ایہ زیادہ مہنگا سی۔ جلد ہی پانی نے بیوہ دے گھر دی بنیاداں نوں کمزور کرنا شروع کردتا۔ جدوں اوہ انصاف دے لئی نادر دیوان بیگی پہنچی تاں ، اس نے مناسب قیمت اُتے اپنا مکان خریدنے دی تیاری دی تصدیق کردتی۔ لیکن بیوہ نے رقم نوں مسترد کردتا ، بجائے اس دے کہ اپنی شرائط رکھے۔ اس نے وعدہ کيتا سی کہ جے بخارا دے حکمران اسنوں عبادت خانہ بنانے دی اجازت دے نال زمین دا اک ہور ٹکڑا دے دین گے۔ بیوہ دے انعقاد دے بدلے وچ نادر دیوان بیگی نے اسنوں رہائشی علاقے وچ اس دا اپنا اک پلاٹ دتا ، جسنوں بعد وچ یہودی کوارٹر (محلی کما) دا ناں دتا گیا۔
جلد ہی بخارا وچ پہلا یہودی عبادت خانہ سائناگوگ تے اک وڈا تالاب بنایا گیا۔ لوکاں نے اسنوں لِب حوض ( تصویر دیکھو ) کہنا شروع کيتا ، جس دا مطلب اے فارسی وچ "تالاب دے کنارے"۔ اس دی تعمیر دی تریخ تقریبا 1620 اے۔ لیکن لوک میموری وچ ہن وی اک ہور امتیاز برقرار اے - حوض بازور ، "طاقت دے نال بنایا گیا"۔
کوکلداش مدرسہ
[سودھو]مدرسہ 1568–1569 وچ تعمیر کيتا گیا سی تے ایہ گروہ دی سب توں قدیم عمارت اے۔ [۲]
نادر دیوان بیگی دی خانقاہ (1619/20)
[سودھو]یہ خانقاہ اک مستطیل عمارت گنبد دے نال سب توں اُتے اے۔ اس عمارت وچ دو روايتی داخلی رستےآں دے نال غیر روايتی تنگ تے پرولیٹ مین پورٹل اے۔ ہال (ذکر خانہ) وچ عمدہ صوتی خصوصیات نيں۔ ہال دی اندرونی دیواراں طاق دے نال پیوست ہوجاندیاں نيں جنہاں اُتے پھسے ہوئے مولڈونگ ہُندے نيں۔ رہائشی جگہ عمارت دے کونے کونے تے پس منظر دی بیرونی دیواراں اُتے قبضہ کردی اے۔ زیور وچ کچھ پھُلاں والے عناصر دی رعایت دے نال ، مرکزی داخلی دروازے دی تکمیل کافی قدامت پسندی توں کيتی گئی اے۔ مرکزی پورٹل دے کنارےآں اُتے ایفی گرافی دے زیورات توں زیادہ کم کيتا گیا اے۔ خانقاہ دا مرکزی محاصرہ دیواراں دی سطح اُتے کاٹے ہوئے برجاں توں گھرا ہويا اے۔
خانقاہ، اس دے مقام تے جسامت دی وجہ توں (مربع ہال دا رخ 11،2 میٹر اے۔ - 36،75 فٹ) صدیاں دے دوران بخارا دا ممتاز ثقافتی تے مذہبی مرکز سی۔ [۳][۴]
نادر دیوان بیگی دا مدرسہ (1622/23)
[سودھو]دیوان بیگی اک ٹائٹل اے جس نے بخارا خانیت وچ خان دے بعد اس عہدے دا ناں دتا سی۔ اشترخانی (جانی بیگی) خاندان (جو 1599 وچ قائم ہويا سی) دا سب توں مضبوط خان ، امام قلی خان (1611–1642) دے دور وچ نادر دیوان بیگی نے اس عہدے اُتے فائز رہیا۔ جنید خاندان دے تحت ریاست وچ اسلام دی روایت دے نال عقیدت ممتاز شیبانی خاناں دے وقت دی بے تابی توں پہلے پیلا سی۔ طاقت دی ایہ دو اہم خصوصیات جلد ہی قابل ذکر فن تعمیر دے رجحان وچ ظاہر کردتی گئياں۔ 1619 وچ یلانتوش بائی نے جو سمرقند اُتے عملی طور اُتے آزادانہ طور اُتے حکومت کردا تھا ، نے شیر در مدرسہ دی تعمیر شروع کردتی سی۔ رنگا رنگ رنگا رنگی تے سورج ، شیراں تے ہرناں دی عکاسی وچ فنکارانہ اظہار دے لئی اک اہم نقطہ نظر دسیا گیا اے ، جو عالم اسلام وچ منفرد اے۔ تن سالاں وچ نادر دیون-بیگی نے اپنے انقلابی ڈھانچے (نادر دیون-بیگی مدرسہ) دی تعمیر دے ذریعہ یلنتوش بی دی پیروی کيتی۔ داخلی دروازے وچ 2 فینکس پرندےآں ، 2 مسپین سفید ہرن تے اک "سورج وچ انسانی" چہرے دی تصویر اے۔ [۵][۶]
مگاک عطاری مسجد
[سودھو]پہلے یہودی عبادت گاہ دی تعمیر توں پہلے یہودیاں نے اک مسجد وچ مسلماناں دے نال اک جگہ شیئر دی سی۔ اس مسجد نوں مگاک عطاری ( تصویر دیکھو ) کہیا جاندا سی ، یعنی "گڑھے وچ مسجد"۔ کچھ کہندے نيں کہ بخاریائی یہودی تے مسلمان اک نال اک نال اک ہی جگہ اُتے عبادت کردے سن ۔ دوسرے ذرائع دا اصرار اے کہ یہودی مسلماناں دے بعد عبادت کردے سن ۔
عرب فتوح توں پہلے مگاک عطاری دے مقام اُتے اک بازار سی۔ ایہ بتاں ، آلودگیاں تے مصالحاں - عطار (عطورات) تے ہور ساماناں دا بازار سی۔ اس دے علاوہ پہلے اس جگہ دے نیڑے چاند دا اک مندر (موکھ) سی۔ نرساکھی نے اپنی تریخ بخارا (سن 950) وچ ، سابق مندر دے مقام اُتے بنی اس مسجد دا ناں "مگوک" ، یعنی "گڑھے وچ " رکھیا سی ، کیوں کہ اس دے بعد وی اس دا ادھا حصہ مٹی دی ودھدی ہوئی سطح دے نظارے توں پوشیدہ سی .
ہور تفصیلات
[سودھو]اج لب حوض سجے کونے والا تالاب اے (46 x 36 میٹر)، جو مشرق توں مغرب تک پھیلا ہويا اے تے صدیاں پرانے درختاں دی کٹائی وچ دفن اے۔ اس دے کنارےآں نوں اتردے ہوئے زینہ دی شکل وچ ترتیب دتا گیا اے جس وچ پیلے رنگ دے چونا پتھر دے وڈے بلاکس توں بنا اے۔
جداں کہ اُتے دسیا گیا اے کہ کوکلrjش مدرسہ بخارا (80 x 60 میٹر) وچ سب توں وڈا اے۔ کلبالا کوکلداش ('بھائی') امیر دے رضاعی بھائی دا ناں سی جو اس ڈھانچے دا بنانے والا سی۔
ابتدائی طور اُتے نادر دیون-بیگی مدرسہ اک کاروانسرائے دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔ افتتاحی تقریب وچ امام قلی خان نے غیر متوقع طور اُتے اعلان کيتا کہ کاروان سرای اک مدرسہ اے۔ لہذا نادر ڈیوان-بیگی نوں اگلے لاگیاس ، پورٹل (ایوان) تے کونیی برجاں وچ شامل کرکے کارواں سرای نوں دوبارہ ترتیب دینے دا پابند کيتا گیا سی۔ اس نے خلیاں دے نال اک اضافی منزلہ وی تعمیر کيتا۔
نادر دیوان -بیگی خانقاہ نائب دیوان -بیگی مدرسہ دے سامنے لب حوض دے مغربی جانب واقع اے۔ [۷]
حوالے
[سودھو]- ↑ "Lyabi-Hauz | Caravanistan" (in en-US). https://caravanistan.com/uzbekistan/center/bukhara/things-to-do/lyabi-hauz/. Retrieved on 2018-02-03.
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ "Бухоро Bukhara Бухара" На узбекском, английском и русском языках. Издательство "Узбекистан", Ташкент 2000
- ↑ Dmitriy Page. "The Khanaka of Nadir Divan-begi". http://www.pagetour.org/bukhara/bu/Khanaka.htm. Retrieved on October 14, 2014.
- ↑ Dmitriy Page. "Impact of Nadir Divan-begi". http://www.pagetour.org/bukhara/bu/Nadir_Divan_Begi.htm. Retrieved on October 14, 2014.
- ↑ История Узбекистана (XVI - первая половина XIX в.) Ташкент -"Укитувчи" -1995
- ↑ "Lyabi-Hauz | Caravanistan" (in en-US). https://caravanistan.com/uzbekistan/center/bukhara/things-to-do/lyabi-hauz/. Retrieved on 2018-02-03.