سامانی مقبرہ
سامانی مقبرہ | ||
---|---|---|
منسوب بنام | اسماعیل سامانی | |
تاریخ تاسیس | ۰۸۹۲ | |
مقبرہ | ||
ملک | ازبکستان [۱] | |
علاقہ | بخارا [۱] | |
متناسقات | 39°46′41″N 64°24′08″E / 39.778055555556°N 64.402222222222°E | |
قابل ذکر | ||
|
||
ترمیم |
سامانی مزار، 10واں صدی عیسوی وچ تعمیر کيتا گیا تےازبکستان دے شہر بخارا ، ، دے تاریخی مرکز دے شمال مغربی حصے وچ واقع اے . مقبرہ ابتدائی اسلامی فن تعمیر اک عمدہ مثال وچوں اک سمجھیا جاندا اے تے اسنوں وسطی ایشیائی فن تعمیر دی سب توں قدیم تفریحی عمارت دے طور اُتے جانیا جاندا اے۔ [۲] ایہ اک طاقتور تے بااثر اسلامی سامانی خاندان دی خاندانی آرام گاہ دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی جس نے تقریبا 900 توں لے کے اک ہزار تک حکومت کیتی سی۔ [۳] سامانیاں نے بغداد وچ خلافت عباسیہ توں اپنی حقیقت آزادی حاصل کرلئی تے جدید افغانستان ، ایران ، ازبکستان ، تاجکستان تے قازقستان دے کچھ علاقےآں اُتے حکومت کيتی۔ مکمل طور اُتے ہم آہنگ ، اس دے سائز وچ کمپیکٹ ، اس دے ڈھانچے وچ حالے تک یادگار ، موزولیم نہ صرف ملٹی کلچرل بلڈنگ تے آرائشی روایات ، جداں سغدیائی ، ساسانی ، فارسی تے ایتھے تک کہ کلاسیکی ، بلکہ جدید گنبد معاونت دا حل وی پیش کيتا تے اس وچ شامل خصوصیات دا رواج قرون وسطی دے اسلامی عمارتاں - سرکلر گنبد تے منی گنبد ، نوکانی محراب ، وسیع پورٹل ، کالم تے پیچیدہ ہندسی ڈیزائن۔
تریخ
[سودھو]دسويں صدی دے دوران ، سامانیاں دا راجگڑھ ، بخارا اک بہت وڈا سیاسی ، تجارتی تے ثقافتی مرکز سی جس نے سائنس ، فن تعمیر ، طب ، فنون لطیفہ تے ادب دی سرپرستی کيتی۔ ایشیاء ، مشرق وسطی ، روس تے یورپ دے وچکار تجارتی رستےآں اُتے سامانیڈز دی اسٹریٹجک پوزیشننگ دی وجہ توں ثقافتی تے معاشی خوشحالی نوں ہويا ملی۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ مقبرہ سامانی خاندان دی شاہی طاقت اُتے زور دینے تے اس دی تریخ نوں اپنے نويں قائم کردہ راجگڑھ توں جوڑنے دے لئی تعمیر کيتا گیا سی۔ محققاں دی طرف توں متعدد اندازے نيں جدوں مقبرہ تعمیر کيتا گیا سی۔ کچھ اس دی وجہ اسماعیل سامانی ( [۴] (دور--892 – 907 عیسوی) اُتے حکومت کردے نيں ، [۴][۵] اس خاندان دے بانی ( 849 وچ پیدا ہوئے [۶] ) ، اسماعیل دے والد احمد ، جس نے سمرقند پر حکومت کيتی۔ . دوسرےآں اسماعیل دے پوتے، نصر بن احمد بن اسماعیل (نصر II) دے دور حکومت نوں عمارت منسوب 943 عیسوی - جس نے 914 تا 943 عیسوی حکومت کیتی. اس دے بعد منسوب ہونے دی وجہ کوینفک اسکرپٹ [۷] نال لنٹل بورڈ اے جو 1930 دی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران عمارت دے مشرقی جانب ملیا سی جس وچ نصر II دا ناں سی۔ عام طور اُتے ، اس عمارت نوں اکثر دسويں صدی دے پہلے حصے توں ٹائم اسٹیمپ دے نال اسماعیل سمنی مقبرہ کہیا جاندا اے۔ اس مقبرے وچ سامانی خاندان دے ارکان دی باقیات نيں۔ 1930 دی دہائی وچ ، سوویت محققاں نے 10 واں صدی دے وقف دستاویز دی اک کاپی (1568 دے ارد گرد نقل کيتی ) دریافت کيتی جس وچ دسیا گیا اے کہ اسماعیل سامانی نے بخارا دے قبرستان نوکنڈہ دے لئی زمین عطیہ کيتی سی جو اس دے والد احمد دے لئی تفریحی عمارت دے طور اُتے پڑھدی اے۔ ، یادگار دی اک متشدد نوعیت دی سابقہ مفروضاں دی تصدیق کرنا۔ اس علاقے اُتے چنگیز خان دے حملے دے وقت ، ایہ خیال کيتا جارہیا سی کہ اس سیلاب نوں سیلاب تے لینڈ سلائیڈنگ توں کیچڑ تے ریت وچ دفن کيتا گیا سی تے ایہ صدیاں تک باقی رہنا سی۔ اس طرح ، جدوں منگول دیاں فوجاں بخارا پہنچی تاں ، اس دور دی دوسری عمارتاں دے برعکس ، قبر نوں انہاں دی تباہی توں بچایا گیا۔ انہاں وجوہات دی بناء اُتے ، ایہ عمارت دنیا نوں 20 واں صدی دے اوائل تک نئيں معلوم سی جدوں سوویت محققاں نے اسنوں دوبارہ دریافت کيتا سی۔ یو ایس ایس آر ٹیم یا آرکیٹیکٹ تے محققاں دے ذریعہ 1926–1928 دے دوران اہم ریسرچ ریسرچ تے کھدائی کيتی گئی۔ 1937–1939 دے دوران ، مقبرے دا ہور مطالعہ کيتا گیا تے بی این زاسپکن دی سربراہی وچ وڈی بحالی دے کم ہوئے۔ تن مرد لاشاں دی قبراں دریافت ہوئیاں نيں ، انہاں وچوں اک دی شناخت نصر II (فی لنٹل بورڈ) دے ناں توں ہوئی اے ، باقی دو دی شناخت نئيں ہوسکی اے۔ سوویت دور دے دوران ، دوسری جنگ عظیم دے کچھ عرصے بعد ، قبرستان نوں گھیرے وچ لے جانے والا قبرستان ہموار ہوگیا سی ، تے عمارت دے نال تے اس دے آس پاس اک تفریحی پارک (اب وی زیر عمل) تعمیر کيتا گیا سی۔
اہمیت
[سودھو]حقیقت ایہ اے کہ آرتھوڈوکس سنی اسلام دے مذہبی قانون نے تدفین دے تھاںواں اُتے مقبراں دی تعمیر اُتے سختی توں پابندی عائد کردتی اے جس وچ سامانی مقبرے دی اہمیت اُتے زور دتا گیا اے ، جو وسطی ایشیا وچ اسلامی فن تعمیر [۵] سب توں قدیم زندہ بچ جانے والی یادگار اے تے اس واحد عمارت توں بچنے والی واحد یادگار سامانی خاندان دا عہد۔ اسلامی تعمیرات دی تریخ وچ اس مذہبی پابندی دی وجہ توں سامانی مقبرہ قدیم روانگی وچ شامل ہوسکدا اے۔ مزار نوں بخارا دے علاقے وچ قدیم یادگاراں وچوں اک سمجھیا جاندا اے۔ سمانید مقبرہ اسلامی فن تعمیر دے عملی طور اُتے ہر سروے وچ ظاہر ہُندا اے تے وسطی ایشیاء تے دنیا بھر وچ ابتدائی اسلامی فن تعمیر دی اک مثال دے طور اُتے ایہ اہم اے۔ اس دے نامعلوم تخلیق کاراں نے ہم آہنگی دے نال سابقہ علاقائی روایات دا حوالہ ملایا تے جدید ڈھانچے دے عناصر ، جداں سکونز نوں وی متعین کيتا ، نال ہی نال انہاں وقت دی خصوصیات دے لئی وی جو دنیا بھر وچ اسلامی فن تعمیر دے لئی رواج سمجھے جاندے نيں۔ سمپیٹ مقصود نوں کدی کدی اس دے کمپیکٹ سائز تے خوبصورت ، ریاضی دے حساب توں تناسب تے اس دی پیچیدہ ، بے مثال پکی ہوئی اِٹاں دی سجاوٹ دے تال میلےآں دی نمونےآں دی وجہ توں "زیورات دا ڈبہ" کہیا جاندا اے۔
فن تعمیر
[سودھو]یادگار فارسی تے وسطی ایشیائی فن تعمیر دی ترقی دے اک نويں دور دی نشاندہی کردی اے ، جو اس خطے اُتے عرب فتوح دے بعد بحال ہوئی سی۔ بہت ساری تحقیقاں وچ دسیا گیا اے کہ ایہ ساخت کھلی ، چار محراب والی شکل وچ اکثر مربع دی طرح بنائی گئی اے ، ساسانیان ایران دے زرتشت آتش خانہ ، [۸] جو عام طور اُتے فارسی وچ چاہ تق دے ناں توں جانیا جاندا اے - ساسانی نسل نال تعلق رکھنے والے سامانیاں دے دعوے دا حوالہ اے۔ [۹] عمارت دی شکل مکعب اے ، جداں سعودی عرب وچ مسجد مکہ دی عظیم الشان خانہ کعبہ دی ساخت ، جدوں کہ بھاری قلعے دی طرح کونے والے راستے وسط ایشیاء دی سوگدیائی روایات توں اخذ کیتے گئے نيں۔ اس قبر دا مصنوعی انداز نويں تے دسويں صدی دا عکاس اے۔ ایہ اوہ وقت اے جدوں اس خطے وچ اسلام قبول کرنے دے ابتدائی مرحلے وچ حالے وی زرتشت شہریاں دی وڈی آبادی سی۔ وسیع شدہ پکی ہوئی اِٹاں دی سجاوٹ اپنی سطح تے تالقی نمونےآں وچ منفرد اے تے کثیر الثقافتی آرائشی شکلاں (سوگڈیان ، ساسانیان ، فارسی ، عربی ، قدیم) نوں یکجا کردی اے۔ اُتے ، عمارت دے معماراں نے عمارت دے ڈھانچے تے سجاوٹ دے سلسلے وچ موجودہ روایات نوں آسانی توں مختص کرنے توں اگے ودھ کے ، انہاں نے یادگار خانقاہ دے فن تعمیر دے لئی علامتی طور اُتے نويں خصوصیات متعارف کروائاں۔ اس دی ساخت وچ ، موزولیم دے نامعلوم معماراں نے سکونچس دا استعمال کيتا ، [۵] جس وچ چار داخلہ محراب [۱۰] تے آکٹوگونل ڈھانچہ موجود سی ، [۷] جس دی وجہ توں سرکلر گنبد دے وزن نوں مربع اڈے اُتے تقسیم کيتا جاسکدا اے ، جو زیادہ پیچیدہ لاکٹاں دا پیش رو اے ۔
مجموعی طور اُتے ، عمارت اک چھوٹی ، قدرے ٹیپرنگ مکعب دی شکل وچ تعمیر کيتی گئی اے ، جس وچ ہر طرف 31 دے نیڑے نيں فٹ (یا 10 میٹر) [۵] چار اک ورگی ڈیزائن دی ہوئی فیکڈس نيں جو اونچائی دے نال آہستہ توں ڈھل جاندی نيں۔ دیوار دی موٹائی تقریبا 6 عمارت دی بنیاد اُتے فٹ (1.8 میٹر) [۷] عمر دے ذریعے ساختی استحکام تے بقا دی یقین دہانی کرائی۔ ہر طرف اک داخلی دروازہ اے جس وچ نشاندہی شدہ محراباں توں آراستہ اے۔ بوہت سارے محققاں نوٹ کردے نيں کہ اچھی طرح توں مطالعہ کيتا گیا اے ، تقریبا ریاضی دی ، عمارت دا تناسب تے اس دی ہم آہنگی [۴] درجہ بندی۔ عمارت دی بنیاد بھاری اے جو اک وسیع فاؤنڈیشن دے ذریعہ تکرار کيتی گئی اے۔ چار بھاری تن چوتھائی وچ تعمیر شدہ [۱۱] کونے دے کالم ، ڈیزائن وچ کلاسیکل ، [۶] اس دے قلع نما ظہور وچ معاون نيں۔ کارنائس دے تھلے رکھی گئی اک خوبصورت آرکیڈ گیلری دے ذریعے عمارت دے سب توں اُتے نوں روشن کيتا گیا اے ، جس وچ مجموعی وزن کم کرنے تے عمارت دے اندر روشنی رکھنے دے لئی بوہت سارے محراب خانہ نيں (اس دے برعکس ، زیادہ تر چہار تاک ڈھانچے وچ کھڑکیاں نئيں سن)۔ اک وڈا نیم سرکلر گنبد ، تقریبا 23 23 فٹ (7 میٹر [۱۰] ) قطر وچ تاج دی ساخت دا تاج ملدا اے تے ایہ اس علاقے دے بدھ گنبداں دی طرح اے۔ چھت دے کونے کونے وچ رکھے چار چھوٹے گنبد فطرت وچ زیادہ آرائشی نيں۔ مجموعی طور اُتے ، مقبرہ بلڈراں نے گنبداں (اک وڈے تے چار چھوٹے) دے کالم (کونے کونے ، پورٹلز تے گیلری وچ رکھے ہوئے) تے محراب (پورٹلز تے گیلری) دے کم ہُندے ہوئے تناسب تے عمودی تناظر دی اک خوبصورت درجہ بندی حاصل کيتی۔ عام طور اُتے اسلامی فن تعمیر دے لئی عام ، عمارت دے اندر ساختی تے آرائشی خصوصیات دے وچکار اک وورلیپ تے ابہام اے۔ [۱۲]
بلڈرز عمارت دے دونے ساختی تے آرائشی عناصر دے لئی مختلف مستطیل تے مربع سائز دی پکی ہوئی اِٹاں دا استعمال کردے سن ۔ ساختی استحکام دے لئی پوری عمارت وچ وڈی اِٹاں نے وڈے وڈے بینڈ بنائے ، چھوٹی اِٹاں نوں سجاوٹ دے لئی استعمال کيتا جاندا سی ، عام طور اُتے دو توں پنج اِٹاں دے بلاکس وچ ۔ سینکا ہويا اِٹ خطے وچ اک معروف مواد سی ، فیر وی اس طرح دا وسیع تے تخلیقی استعمال بے مثال سمجھیا جاندا اے۔ مقامی معماراں نے زیادہ تر بغیر بیکڈ اِٹاں ، اسٹکو تے لکڑی دا استعمال کيتا کیونجے ایہ مواد سستا سی ، لیکن پکی ہوئی اِٹ دی طرح مضبوط نئيں سی۔ مقبرہ وچ کچھ اسٹکو تے لکڑی دے عناصر استعمال ہُندے نيں لیکن تعمیراتی عمل وچ انہاں دے رشتہ داراں دے حصہ دے لحاظ توں ایہ کم نيں۔ کھدائی دے دوران کچھ باؤنڈنگ مرکبات دریافت ہوئے ، الباسٹر انہاں وچوں اک سی۔ ایہ دلچسپ گل اے کہ منظر کشی دے استعمال اُتے اسلامی پابندیاں دی وجہ توں ، اس توں پہلے اسلامی وسطی ایشیائی عمارتاں دی روایات دے مقابلہ وچ ، نمونہ دے نمونےآں وچ زیادہ تر ہندومی شکل وچ ساماند مقبرہ سجاوٹ ، جس نے فن تعمیر ، مجسمہ سازی تے مصوری نوں ملایا سی۔ [۷] محققاں نوں 8 واں صدی دے پینجکینت دے بعد لکڑی وچ کندہ ہوئے سامانی مقبرہ سجاوٹ تے ڈیزائن دے نمونےآں دے وچکار مشترکہ عناصر ملے۔ [۱۳] دہرائاں پیٹرن حسابی ہم آہنگی تے لامحدودیت دا احساس پیدا کردے نيں ، جو تفریحی ڈھانچے دے لئی اہم ہُندے نيں۔ پکی ہوئی اِٹاں وچ پھانسی دینے والی عظیم قسماں دے نمونےآں وچ ٹوکری بنائی ، [۱۰] چیکر بورڈ ، "کتے دے دانت" زیور ( اسپینڈریلز تے مرکزی گنبد پر) ، گلٹیاں دی سرحداں ، پھُلاں دے زیورات ، ربن تے موتیاں دے بینڈ شامل نيں۔ پیٹرن ، مواد تے نقطہ نظر دے لحاظ توں بیرونی تے اندرونی سجاوٹ دے درمیان اک قابل ذکر مستقل مزاجی اے تے اس توں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ تعمیر دا امکان ايسے شخص یا ٹیم دے ذریعہ انجام دتا گیا سی۔ 1930 دی دہائی وچ بحالی دے کماں دے دوران بار بار پیٹرن دی سجاوٹ تے عمومی توازن مددگار ثابت ہويا کیونجے آثار قدیمہ دے ماہرین زندہ رہنے والے عناصر نوں گمشدہ افراد دی بحالی دے لئی استعمال کردے سن ۔ بحالی دے کماں دا آغاز ہونے توں پہلے تاریخی پرتاں دی قسم ، مواد ، مارٹر ، نمونےآں ، موٹائی تے شکلاں دا محتاط مطالعہ کيتا گیا۔ تزئین و آرائش توں پہلے ، زیادہ تر نقصان گیلری دی سطح اُتے ہويا سی۔ 20 واں صدی دے دوران ، عمارت تک رسائی نوں محدود کرنے دے لئی پورٹلز دے اندر دھات دی اسکریناں لگائی گئياں۔ ایہ معلوم نئيں اے کہ آیا اصلی پورٹلز وچ کوئی اسکریناں نصب سن۔
بعد دے فن تعمیر اُتے اثر
[سودھو]پاکستان دے بانی ، محمد علی جناحم -- دے مزار - مزار قائدناں اس سامانی مزار دے بعد بنایا گیا اے۔
تصاویر
[سودھو]ایہ وی دیکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ archINFORM project ID: https://www.archinform.net/projekte/4836.htm — اخذ شدہ بتاریخ: ۳۱ جولائی ۲۰۱۸
- ↑ Knobloch, Edgar (1972). Beyond the Oxus: archaeology, art & architecture of Central Asia. Totowa NJ: Rowman and Littlefield. pp. 27–28,66,151.
- ↑ The Princeton encyclopedia of Islamic political thought. Böwering, Gerhard, 1939-, Crone, Patricia, 1945-2015,, Mirza, Mahan. Princeton, N.J.: Princeton University Press. 2013. ISBN 978-1-4008-3855-4. OCLC 820631887.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ Pryce, Will. (2008). World architecture : the masterworks. London: Thames & Hudson. p. 32. ISBN 978-0-500-34248-0. OCLC 227016790.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ Pope, Arthur Upham (1965). Persian architecture; the triumph of form and color. New York: G. Braziller. pp. 81–85.
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Starr, S. Frederick. (2013-10-13). Lost enlightenment : Central Asia's golden age from the Arab conquest to Tamerlane. Princeton. ISBN 978-0-691-15773-3. OCLC 840582136.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ ۷.۳ Bulatov, M.S. (1976). Mavzoleĭ Samanidov-zhemchuzhina arkhitektury Sredneĭ Azii (Samanid Mausoleum – an architectural jewel of Central Asia). Taskent, Uzbekistan, USSR: Izdatelstvo Literaturi i Iskusstva (Publishinh house of Literature and Art).
- ↑ Michailidis, Melanie. Samanid Silver and Trade along the Fur Route. pp. 315–338.
- ↑ MICHAILIDIS, MELANIE. Dynastic Politics and the Samanid Mausoleum. pp. 20–39.
- ↑ ۱۰.۰ ۱۰.۱ ۱۰.۲ Grube, Ernst J., Michell, George. Architecture of the Islamic world : its history and social meaning. New York. ISBN 0-688-03324-5. OCLC 4401627.
- ↑ History of Civilizations of Central Asia. Dani, Ahmad Hasan., Masson, V. M. (Vadim Mikhaĭlovich), 1929-, Harmatta, J. (János), 1917-2004., Puri, Baij Nath., Etemadi, G. F., Litvinskiĭ, B. A. (Boris Anatolʹevich). Paris: Unesco. 1992-2005. ISBN 92-3-102719-0. OCLC 28186754. Check date values in:
|date=
(help) - ↑ Hill Derek, Grabar Oleg. Islamic Architecture and its Decoration A.D. 800-1500 (A Photographic Survey by Derek HILL. With an Introductory Text by Oleg GRABAR), I vol. petit in-4°, 88 p. et 527 fig. en 144 pl., h.t. + 4 pl. couleurs, Londres (Faber and Faber) 1964. pp. 326–329.
- ↑ Voronina, V. (1969). Architectural monuments of Middle Asia : Bokhara, Samarkand. "Aurora" Publishers. OCLC 4729898.
ہور پڑھو
[سودھو]مقبرا اسماعیل سماانی | آرکنیٹ http://archnet.org/sites/2121