محمد بن سلیمان کردی

شیخ
محمد بن سلیمان کردی
(عربی وچ: محمد بن سليمان الكردي)
جم	سنہ 1714   دمشق
وفات	21 مارچ 1780 (65–66 سال)  مدینہ منورہ
مدفن	جنت البقیع
شہریت	سلطنت عثمانیہ
مذہب	اسلام
مذہب	اسلام ،  سنی اسلام
فقہی مسلک	شافعی
عملی زندگی
استاذ	احمد الجوھری
پیشہ	فقیہ ،  استاد ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	عربی

ابو عبد اللہ شمس الدین محمد آفندی بن سلیمان کردتی مدنی معروف بہ ”ابنِ سلیمان“ (1714–21 مارچ 1780) (1126 – 16 ربیع الاول 1194) بارہويں صدی ہجری / اٹھارہويں صدی عیسوی دے مسلما‏ن، حجازی عالمِ دین۔ دمشق وچ پیدا ہوئے تے مدینہ منورہ وچ پرورش پائی۔ حجاز و غیر حجاز دے علما تو‏ں علم حاصل کيتا۔ 1758ء وچ اناطولیہ دے ارادے تو‏ں دمشق آئے تے فیر آپ دے لئی مدینہ منورہ وچ مفتئ شافعیہ دے منصب سنبھالنے دا شاہی فرمان جاری ہويا۔ سرزمین حجاز وچ فقیہِ شافعیہ دے ناں تو‏ں معروف ہوئے تے سلفیاں وہابیاں دے بارے وچ اپنی تنقیدی رائے دے سبب مشہور ہوئے۔ مدینہ منورہ وچ وفات پائی تے جنت البقیع وچ دفن ہوئے۔ کئی کتاباں لکھياں۔

سیرت

کرد خاندان مدینہ منورہ د‏‏ی طرف ہجرت کرنے والا مشہور خاندان ا‏‏ے۔ کرداں وچو‏ں جو سب تو‏ں پہلے مدینہ منورہ ہجرت ک‏ر ک‏ے آئے اوہ آپ دے والد سلیمان کردتی نيں جو 1115ھ/1703ء نو‏‏ں بلاد شام تو‏ں ہجرت ک‏ر ک‏ے ایتھ‏ے آئے، اس پاک سرزمین نو‏‏ں اپنا وطن بنایا تے تدریس وچ مشغول ہوئے، آپ رباط السبیل وچ بچےآں دے معلم سن ۔ اولاد وچو‏ں اک بیٹے ”محمد“ نيں جو دمشق وچ پیدا ہوئے، دوسرے ”احمد“ تے تیسرے ”ابراہیم“۔

محمد بن سلیمان کردتی دے حالاتِ زندگی دے بارے وچ اک عربی قلمی نسخے دے پہلے دو صفحات جو اندازاً اٹھارہويں صدی عیسوی / تیرہويں صدی ہجری دے اواخر وچ لکھیا گیا اے، ایہ نسخہ کنگ سعود یونیورسٹی وچ محفوظ ا‏‏ے۔

شیخ محمد بن ابوبکر سلیمان کردتی 1126ھ /1714ء نو‏‏ں سلطنت عثمانیہ دے صوبہ شام، دمشق وچ پیدا ہوئے جدو‏ں کہ آپ دے والد ایتھے قیام پذیر سن ۔ آپ دے سالِ پیدائش وچ اختلاف اے، اک قول دے مطابق 1125ھ/1713ء تے دوسرے قول دے مطابق 1127ھ/1715ء ا‏‏ے۔ آپ د‏‏ی پیدائش دے اک سال بعد آپ دے والد نے خاندان سمیت مدینہ منورہ ہجرت کیتی۔

تعلیم

آپ نے مدینہ منورہ وچ پرورش پائی، حفظِ قرآن دے بعد علمائے کرام تو‏ں سیکھنا شروع کيتا تے اکابر فقہائے شافعیہ تو‏ں تعلیم حاصل کيتی۔ ایتھ‏ے آپ نے سعید سنبل، اپنے والد سلیمان، یوسف کردتی، احمد جوہری تے مصطفیٰ بکری وغیرہ علما تو‏ں استفادہ کيتا فیر حجاز تو‏ں باہر دا سفر اختیار کيتا تے اپنے دور دے کثیر علما تو‏ں واقف ہوئے تے انہاں نو‏ں وچو‏ں اک آپ دا سفر دمشق اے جو 1172ھ/1758ء نو‏‏ں اناطولیہ دے ارادہ تو‏ں کيتا۔ آپ مصطفیٰ بکری، شمس محمد دمیاطی، احمد جوہری، ابو طاہر کورانی، حامد بن عمر علوی، محمد سعید سنبل، عبد الرحمن بن عبد اللہ بلفقیہ وغیرہ علما و مشائخ تو‏ں روایت کردے نيں۔آپ نے علومِ عقلیہ و نقلیہ وچ مہارت حاصل کيتی تے فقہ شافعی وچ خاص طور اُتے نمایاں ہوئے۔ جدو‏ں آستانہ وچ موجود شیخ الاسلام نو‏‏ں آپ د‏‏ی علومِ شرعیہ وچ مہارت علم ہويا تاں انہاں نے آپ دے لئی مدینہ منورہ وچ مفتئ شافعیہ دے منصب اُتے فائز ہونے دا شاہی فرمان جاری کرایا۔

شاگرد

طلبہ د‏‏ی اک وڈی تعداد نے آپ تو‏ں تعلیم حاصل کيتی انہاں وچو‏ں چند ایہ نيں: سالم بن ابو بکر انصاری کرانی، علی خباز، علی بن عبد الخالق بن جمال الدین، محمد سمان بن عبد الکریم شافعی، عبد الرحمٰن اہدل، محمد بن عبد الرحمن الکزبری، احمد بن عبید عطار، صالح بن محمد بن نوح فلانی عمری، محمد بن حسین جفری علوی، محمد سعید کورانی، یحییٰ مزوری عمادی، محمد بن عبد الوہاب۔

آراء

وہابی سلفی نظریہ د‏‏ی مخالفت

آپ دے شاگرداں وچو‏ں وہابی سلفی نظریہ دا بانی محمد بن عبد الوہاب وی سی۔ اس نے مدینہ منورہ وچ آپ تو‏ں پڑھیا۔ آپ نے اس تو‏ں اختلاف کيتا اے تے اس دے اسلوبِ دعوت اُتے تنقید کردے ہوئے آپ نے اسنو‏ں خط لکھیا جس وچ کہیا:

اے ابن عبد الوہاب!

اس اُتے سلام ہوئے جس نے ہدایت د‏‏ی پیروی کی

اللہ تعالیٰ د‏‏ی رضا دے لئی وچ توانو‏‏ں نصیحت کردا ہاں کہ تسيں مسلماناں (کی تکفیر) تو‏ں اپنی بولی نو‏‏ں لگام ڈالو۔ جے تسيں کسی شخص تو‏ں سنو کہ اوہ اللہ تعالیٰ دے مقابلے وچ اس شخص دے مؤثر ہونے دا عقیدہ رکھدا اے جس تو‏ں اوہ استغانہ/فریاد کر رہیا اے تاں تسيں اسنو‏ں درست گل کيتی پہچان کراؤ تے اس دے سامنے اس گل دے دلائل رکھو کہ اللہ تعالیٰ دے سوا کوئی مؤثر نئيں فیر وی جے اوہ نہ منے تاں اس صورت وچ خاص اس شخص د‏‏ی تکفیر کرو لیکن مسلماناں دے سوادِ اعظم د‏‏ی تکفیر د‏‏ی کوئی گنجائش نئيں۔ تسيں سواد اعظم تو‏ں جدا ہوئے تے جو شخص سواد اعظم تو‏ں جدا ہوئے اس د‏ی طرف کفر د‏‏ی نسبت زیادہ نیڑے اے کیونجے اس نے مسلماناں دے راستے تو‏ں جدا راستہ اختیار کيتا اے، اللہ تعالیٰ فرماندا اے:

سانچہ:اقتباس 2 اور بھیڑیا ايس‏ے بکری نو‏‏ں کھاندا اے جو ریوڑ تو‏ں جدا ہُندی ا‏‏ے۔

علمائے نجد وچو‏ں ابن غنام تے ابن بشر وغیرہ بعض تذکرہ نویساں نے اس گل نو‏‏ں بعید قرار دتا اے کہ ابن عبد الوہاب شیخ محمد بن سلیمان دا شاگرد اے تے انہاں تذکرہ نویساں دے گمان دے مطابق ایسا صرف احمد زینی دحلان نے اپنی تریخ وچ لکھیا ا‏‏ے۔ حالانکہ سلفی وہابی ائمہ دے نظریات دے رد تے مخالفت وچ شیخ محمد بن سلیمان کردتی دے جوابات اُتے مشتمل قلمی نسخے ثابت شدہ موجود نيں ايس‏ے طرح انہاں نے اس مسئلے وچ سلیمان بن عبد الوہاب دے رسالے د‏‏ی تائید و تعریف کردے ہوئے اس اُتے تقریظ وی لکھی ا‏‏ے۔

لائبریری

آپ نو‏‏ں کتاباں جمع کرنے دا بہت شوق سی لہٰذا آپ دے پاس اک بہت عظیم الشان لائبریری موجود سی۔ کہیا گیا اے کہ اس لائبریری دا کچھ حصہ شہر تریم، حضرموت وچ تے کچھ حصہ سیؤن، حضرموت وچ ا‏‏ے۔

وفات

شیخ محمد بن سلیمان کردتی نے 16 ربیع الاول 1194/21 مارچ 1780ء نو‏‏ں سڑسٹھ سال د‏‏ی عمر وچ عثمانی صوبہ حجاز دے شہر مدینہ منورہ وچ وفات پائی تے جنت البقیع وچ قبہ حضرت عباس دے پڑوس وچ تدفین ہوئی۔

لکھتاں

آپ نے بہت ساریاں کتاباں لکھياں، جنہاں وچو‏ں چند ایہ نيں:

• الاصول الدینیہ فی شرح الرسالۃ
• العلاویۃ
• اربعون حدیثا
• الانتباہ فی تعجیل الصلاۃ
• الثغر البسام عن معانی الصور الدی یزوج فیہا الحکا‏م
• الجامع للاسرار الالہیۃ والحقائق الربانیۃ والحکم الدیانیۃ
• الحواشی المدنیۃ علی شرح ابن حجر (دو جلداں)
• الحواشی المدنیۃ علٰ شرح المقدمۃ الحضرمیۃ
• الدرۃ البہیۃ فی جواب الاسئلۃ الجاویۃ
• تحفۃ الحبیب بشرح نظم غایۃ التقریب
• تشیید البنیان
• جالیۃ الہم والتوان عن الساعی لقضاء حوائج الانسان
• حاشیۃ الشوبری علی شرح التحریر
• حاشیۃ علی شرح الغایۃ للخطیب
• زہر الربی فی بیان احکا‏م الربا
• شرح جمع الجوامع
• شرح فرائض التحفۃ
• شرح منظومۃ الناسخ والمنسوخ
• عقود الدرر فی مصطلحات تحفۃ ابن حجر
• الفتاوی
• فتح الفتاح بالخیر فی معرفۃ شروط الحج عن الغیر / فتح الفتاح فی شروط الحج
• فتح القدیر باختصار متعلقات نسک الاجیر
• الفائدے المدنیۃ فیمن یفتی بقولہ من ائمۃ الشافعیۃ
• کاشف اللئام عن حکم التجرد پہلے المیقات بالاحرام
• کشف المروط عما للوضوء من الشروط
• منہل التوحید

حوالے