مغربی کنارے اُتے اسرائیلی قبضہ

جنوری 2006 وچ مغربی کنارے د‏‏ی بستیاں تے بندش دا نقشہ: پیلا = فلسطینی شہری مراکز۔ ہلکا گلابی = اسرائیلی مغربی کنارے د‏‏ی رکاوٹ تو‏ں وکھ تھلگ فوجی علاقےآں یا تصفیہ د‏‏ی حدود دے علاقےآں یا علاقےآں؛ گہرا گلابی = بستیاں ، چوکیاں یا فوجی اڈے۔ بلیک لائن = رکاوٹ دا راستہ

مغربی کنارے اُتے اسرائیلی قبضہ 6 جون 1967 نو‏‏ں چھ روزہ جنگ دے دوران اس وقت شروع ہويا جدو‏ں اسرائیل نے مشرقی یروشلم سمیت مغربی کنارے اُتے قبضہ کيتا تے اج وی جاری ا‏‏ے۔ اسرائیلی سپریم کورٹ دے ذریعہ ، مشرقی یروشلم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، مغربی کنارے نو‏‏ں اک مقبوضہ علاقے دے طور اُتے حیثیت د‏‏ی توثیق بین الاقوامی عدالت انصاف نے د‏‏ی اے ۔ اسرائیلی حکومت دا سرکاری نقطہ نظر ایہ اے کہ قبضے دے قانون دا اطلاق نئيں ہُندا اے تے اس دا دعوی اے کہ ایہ علاقے "متنازع" ني‏‏‏‏ں۔ "پیچیدہ" تنازع د‏‏ی کلاسیکی مثال سمجھی جاندی اے ، اسرائیل دے قبضے د‏‏ی لمبائی نو‏‏ں پہلے ہی دو دہائیاں دے بعد غیر معمولی سمجھیا جاندا سی تے ہن اے جدید تریخ دا سب تو‏ں لمبا اسرائیل نے مغربی کنارے نو‏‏ں اپنے دائرہ کار وچ برقرار رکھنے د‏‏ی متعدد وجوہات دا حوالہ دتا اے: بالفور دے اعلامیے وچ اس گل کيتی تصدیق کيتی گئی اے کہ تاریخی حقوق دے بارے وچ ایہ دعویٰ اک وطن ا‏‏ے۔ اندرونی تے بیرونی سیکیورٹی دیاں بنیاداں۔ تے مقبوضہ علاقے دے یہودیاں دے لئی گہری علامتی قدر۔

شاید سب تو‏ں نیڑے تو‏ں تحقیق شدہ جدید تنازع ، تنازعات اس وقت وی بڑھدے نيں کہ اصطلاحات کس حد تک مناسب اے ، اسرائیل دے حامی ذرائع نے اک شرائط دے حامی تے فلسطینی اتھارٹی مختلف ناواں د‏‏ی وکالت د‏‏ی ا‏‏ے۔ مطلوبہ لفظاں دے تعصب اُتے تنازعات کھڑے ہُندے نيں تے کیہ اسرائیل یا فلسطین دا نظریہ میڈیا د‏‏ی نمائندگی اُتے غلبہ رکھدا ا‏‏ے۔ اس قبضے دے بارے وچ عوامی بحث وی لڑی جاندی اے ، خاص طور اُتے یونیورسٹی کیمپس وچ ۔ اسرائیل دے حامی یہودی طلبہ د‏‏ی شکایت اے کہ انہاں نے بدکاری یا ہراساں کيتا۔ فلسطینی نقطہ نظر دے بارے وچ کچھ مجوزہ مذاکرات نو‏‏ں اس بنیاد اُتے منسوخ کر دتا گیا اے کہ سامعین ممکنہ طور اُتے اس مواد دا جائزہ لینے دے قابل نہ ہون۔ اسرائیلی علاقائی پالیسیاں دے متعدد اعلیٰ نقاداں نو‏‏ں خاموش کرنے د‏‏ی کوششاں دے جواب وچ خدشےآں دا اظہار کيتا گیا اے کہ اس موضوع نو‏‏ں خود ہی خطرہ لاحق اے تے تحقیق تے مباحثے اُتے پابندی لگانے والے سیاسی دباؤ علمی آزادی نو‏‏ں مجروح کردے نيں ۔

اپنے قبضے دے حصے دے طور اُتے نافذ د‏‏ی جانے والی متنازع ترین پالیسیاں وچ ، اسرائیل نے مشرقی یروشلم سمیت مغربی کنارے وچ متعدد اسرائیلی بستیاں قائم کرلئی ني‏‏‏‏ں۔ بین الاقوامی برادری انہاں بستیاں نو‏‏ں بین الاقوامی قانون دے تحت غیر قانونی سمجھدی اے ، حالانکہ اسرائیل اس وچ تنازع کردا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے مستقل طور اُتے اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی اے کہ اس علاقے وچ بستیاں قانونی حیثیت تو‏ں خالی نيں تے ایہ "بین الاقوامی قانون د‏‏ی صریح خلاف ورزی" نيں ، حال ہی وچ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 2334 دے نال ۔ بستیاں د‏‏ی تخلیق تے جاری توسیع دے سبب اسرائیل د‏‏ی پالیسیاں نو‏‏ں نوآبادیات د‏‏ی مثال دے طور اُتے تنقید دا نشانہ بنایا گیا۔

اسرائیل اُتے ایہ الزام عائد کيتا گیا اے کہ اس نے اس قبضے دے انتظام وچ کنٹرول دے طریقےآں نو‏‏ں استعمال کيتا اے جو انسانی حقوق دے بین الاقوامی قوانین د‏‏ی وڈی خلاف ورزیاں دا باعث اے ۔ اسرائیلی آباد کار تے مغربی کنارے تو‏ں گزرنے والے شہری اسرائیلی سویلین قانون دے تابع نيں جدو‏ں کہ فلسطینی شہریاں نو‏‏ں فوجی قانون تو‏ں مشروط کيتا جاندا اے تے انہاں نو‏ں اسرائیلی قومی انتخابات وچ ووٹ ڈالنے د‏‏ی اجازت نئيں اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ نسلی امتیاز دا موازنہ کردے نيں ۔ اسرائیل وچ ہی اس قبضے دے متعدد نقاد نيں ، اسرائیل دفاعی دستےآں دے کچھ مسوداں نے قبضے تو‏ں متعلق اپنے اعتراضات د‏‏ی وجہ تو‏ں خدمت کرنے تو‏ں انکار کر دتا سی۔

اکیڈمیہ تے میڈیا وچ تنازعات تے کوریج د‏‏ی بولی

اصطلاحی تعصب ، اس دا استدلال کيتا گیا اے ، اسرائیلی تے فلسطین تنازع دے بارے وچ اک کتاب وچ لکھیا گیا اے ، جس وچ بولی د‏‏ی ہیرا پھیری اُتے اکثر تشویش دا اظہار کيتا جاندا اے ، پیٹر بیونارٹ نے ایتھ‏ے تک تجویز کيتا سی کہ اورلوئین دے "لسانی دھوکھا دہی تے خوش بختی د‏‏ی سبھیاچار" دا نمونہ موجود ا‏‏ے۔ کم اُتے - ہر پارٹی دے پاس وضاحتی لفظاں د‏‏ی ترجیحی سیٹ ہُندی ا‏‏ے۔ موجودہ "اک بار موجودہ" لفظ "قبضہ" امریکی مرکزی دھارے د‏‏ی رپورٹ وچ نظر تو‏ں پھسل گیا اے تے ایہ تقریبا ممنوع ا‏‏ے۔ 2001 وچ برطانوی اخبارات دے قارئین دے اک سروے وچ ایہ گل سامنے آئی اے کہ صرف 9٪ افراد نو‏‏ں معلوم سی کہ اسرائیل نے فلسطینی علاقےآں اُتے قبضہ کيتا ا‏‏ے۔ بین الاقوامی استعمال مغربی کنارے د‏‏ی گل کردا اے ، جدو‏ں کہ اسرائیلی استعمال یہودیہ تے سامریہ نو‏‏ں ترجیح دیندا ا‏‏ے۔ اسرائیلی دفاعی افواج دا کہنا اے کہ "یا" تصدیق "ہے جدو‏ں کہ فلسطینی" دعوی "کردے ني‏‏‏‏ں۔ اسرائیلی "اغوا" ہوئے نيں جدو‏ں کہ فلسطینی "گرفتار" ني‏‏‏‏ں۔ اسرائیل دے لئی ، تشدد دا مطلب کدی کدائيں واقعات تو‏ں ہُندا اے ، فلسطینیاں دے لئی ایہ روز مرہ د‏‏ی اک خصوصیت ا‏‏ے۔ فلسطینیاں نو‏‏ں اسرائیل دے لئی "اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں اُتے روک سیم دے اقدامات" قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ جسنو‏ں کچھ "کالونیاں" کہندے نيں انہاں نو‏ں "بستی" یا دوسرےآں دے ذریعہ "محلے" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ جسنو‏ں کچھ لوک "بے گھر" کہندے نيں اوہ فلسطینیاں دے لئی "تلفی" ا‏‏ے۔ فلسطینی حملےآں دے لئی اسرائیل د‏‏ی فوجی کارروائیاں خود تو‏ں دفاعی "انتقام" نيں ، جدو‏ں کہ مؤخر الذکر تو‏ں پہلے ہی سیاق و سباق نو‏‏ں ترک کر دتا جاندا اے ، اس خیال نو‏‏ں اسرائیل کدی وی ابتدا نئيں کردا ا‏‏ے۔

راستہ تنازع د‏‏ی اطلاع اے وڈے پیمانے اُتے نگرانی تے تجزیہ ک‏ر رہ‏ے نيں: اسرائیل دے کے علاوہ وچ عوامی سفارت کاری ، منفی پریس تصاویر دے مقابلہ اُتے ارادے، کئی نجی نواز اسرائیلی تنظیماں، انہاں دے درمیان وی موجود نيں شعلہ ، اونیسٹ ریپورٹنگ(HonestReporting) ، فلسطینی میڈیا واچ ، کینری مشن تے انسداد ہتک عزت لیگ جو بہت زیادہ رپورٹس دا دعویٰ کردی اے اسنو‏ں مسخ کر دتا گیا ا‏‏ے۔ پلائیووڈ د‏‏ی اصطلاح ایہ تجویز کرنے دے لئی تیار کيتی گئی سی کہ فلسطینیاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی حالت زار اُتے کوریج جعلی خبراں نيں ۔ جان میئرشیمر تے اسٹیفن والٹ نے استدلال کيتا اے کہ دوسرے ملکاں دے مقابلے وچ ، امریکا د‏‏ی میڈیا کوریج اسرائیل دے حق وچ مضبوطی تو‏ں جھک رہی ا‏‏ے۔ امریکی میڈیا فلسطینیاں دے خلاف متعصبانہ رویہ رکھدے نيں اس نظریہ نو‏‏ں مصنفاں نے چیلنج کيتا اے جنھاں نے اس تحقیق دا حوالہ دتا اے کہ ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا اے کہ زیادہ تر مرکزی دھارے دے ذرائع ابلاغ نو‏‏ں "لبرل" تعصب اے ، تنقید یورپ دے ابلاغ لی لی مونڈے تے بی بی سی تک پھیلی ہوئی اے ۔

عرب اسرائیلی تنازعات تے تحقیق تے یونیورسٹی کیمپس وچ ہونے والی مباحثاں د‏‏ی دونے میڈیا کوریج دا معیار وسیع پیمانے اُتے مانیٹرنگ تے تحقیق دا مقصد رہیا ا‏‏ے۔ مؤخر الذک‏ر ک‏ے سلسلے وچ ، کیمپس واچ ورگی تنظیماں نیڑے تو‏ں اس د‏ی اطلاع دیندے نيں تے انہاں د‏‏ی مذمت کردے نيں کہ اوہ "اسرائیل مخالف" رویاں نو‏‏ں سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ دوسری طرف سارہ رائے جداں ماہرین تعلیم نے ایہ استدلال کيتا اے کہ "اسرائیل - فلسطین تنازع دے اندر ، (تعلیمی درجہ بندی دے ہر سطح پر) تے امریکی اکیڈمی دے باہر ، دھمکیو‏ں تے سنسرشپ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا حقیقی تے دیرینہ اے "۔ علاقےآں وچ اسرائیلی پالیسیاں دے متعدد اعلیٰ نقاداں نو‏‏ں خاموش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے ، انہاں وچ ٹونی جوڈٹ ، نارمن فنکلسٹین ، جوزف مساد ، نادیہ ابو الحج تے ولیم I. رابنسن شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح دیاں مشکلاں نے پریشانیاں نو‏‏ں جنم دتا اے کہ اس موضوع نو‏‏ں خود ہی خطرہ لاحق اے تے تحقیقی مباحثے تے سیاسی مباحثاں اُتے مبنی سیاسی دباؤ خود ہی تعلیمی آزادی نو‏‏ں مجروح کردا ا‏‏ے۔

اسرائیلی داخلی مطالعے وچ ایہ استدلال کيتا گیا اے کہ مقامی پریس کوریج روايتی طور اُتے قدامت پسند رہی اے ، جو سیاسی تے عسکری اسٹیبلشمنٹ دے اکثر متعصبانہ تے متعصبانہ خیالات د‏‏ی عکاسی کردی اے تے ايس‏ے طرح دے رجحانات نو‏‏ں فلسطینی خبراں وچ وی دیکھیا گیا ا‏‏ے۔ عبرانی یونیورسٹی دے اسمارٹ انسٹی ٹیوٹ آف کمیونیکیشن دے سابق ڈائریکٹر ، تمار لیبیس نے استدلال کيتا کہ اسرائیلی "صحافی تے پبلشر اپنے آپ نو‏‏ں صیہونی تحریک دے اندر اک اداکار دے طور اُتے دیکھدے نيں ، نہ کہ تنقید کرنے والے خارجی"۔ انٹرنیٹ د‏‏ی دھماکا خیز توسیع نے تنازعات دے اک وڈے دائرہ نو‏‏ں کھول دتا اے ، جس وچ سوشل نیٹ ورک اُتے ڈیجیٹل فرانزک کدی کدائيں مردہ فلسطینیاں د‏‏ی کچھ وسیع پیمانے اُتے گردش کرنے والی تصاویر دے نال انکشافات دا انکشاف کردا اے ، لیکن اس تو‏ں عسکریت پسند سوشل میڈیا پریکٹیشنرز دا ظہور وی ہويا ا‏‏ے۔ فلسطینیاں دے لئی دھوکھا دہی فطری سی تے عام طور اُتے انہاں دے ہلاک تے زخمی ہونے د‏‏ی تصاویر جعلی بنائ گئياں۔

1967 وچ مغربی کنارہ

اسرائیل د‏‏ی معیشت اس قبضے دے موقع اُتے مغربی کنارے تو‏ں 10 گنیاوڈی سی ، لیکن اس نے دو سال د‏‏ی کساد بازاری دا سامنا کيتا سی۔ مغربی کنارے د‏‏ی آبادی 585،500 -803،600 دے درمیان سی تے ، اردن دے قبضے دے دوران اردن د‏‏ی GNP دا 40٪ حصہ سی ، جس د‏‏ی سالانہ شرح نمو 6-8 فیصد سی۔ زمین د‏‏ی ملکیت وچ عام طور اُتے اجتماعی سی تے عثمانی سرزمین کوڈ 1967 دے لئی تھلے غالب جس یا تاں بطور درجہ خطےآں - وقف ، الملک ، میری، متروکاور ماوات- گزشتہ تن باضابطہ طور اُتے ریاست د‏‏ی زمین، اگرچہ اردن کدی نئيں ایہ گزشتہ تن غور کيتا جا رہیا ریاستی املاک دے طور اُتے تے مغربی کنارے دا صرف اک چھوٹا جہا تناسب اردنی اصول دے تحت رجسٹرڈ سی۔ جدید فلسطینی سبھیاچار وچ تعلیم نو‏‏ں اولین ترجیح دتی گئی سی ، جس وچ 15–17 سالہ مغربی کنارے دے 44.6٪ نوجوان سن   اسرائیل دے 22.8٪ دے مقابلے وچ اسکول وچ بار بار بریکٹ لگانا پڑدا ا‏‏ے۔ پچھلے دہائی دے دوران اندراج د‏‏ی شرح وچ اوسطا سالانہ 7 فیصد اضافہ ہويا تے 1966 تک ، فلسطینی نوجواناں وچ تمام عرب ملکاں وچ داخلہ د‏‏ی شرح سب تو‏ں زیادہ سی۔ اسرائیل دے مقابلے وچ ، مغربی کنارے وچ اردن دے اسکول سسٹم د‏‏ی پہلے تو‏ں موجود دفعات د‏‏ی وجہ تو‏ں اک سازگار تعلیمی بنیاد موجود سی جس نے 12 سال تک مفت تے لازمی تعلیم فراہ‏م کيتی۔ مغربی کنارے دے 80.5٪ بچےآں دے مقابلے وچ 6۔11 عمر والے گروپ وچ 84.4٪ اسرائیلی اسکول گئے ، لیکن ایہ فرق 15–17 وچ بدل گیا   اس عمر وچ اسرائیلیاں د‏‏ی تعداد 22.8 فیصد دے مقابلے وچ ، 44.6٪ مغربی کنارے دے نوجواناں دے نال اسکولاں وچ پڑھنے والے ني‏‏‏‏ں۔

فتح

فلسطین واحد عرب سرزمین بنی ہوئی اے جسنو‏ں عرب حکمرانی تے آزاد ریاست دا انکار کيتا گیا ا‏‏ے۔ سن 6195 وچ ، اسرائیلی رہنما ڈیوڈ بین گوریئن نے بیان دتا کہ: "اردن دا کوئی وجود نئيں اے .. اردن دے مغرب تک دا علاقہ اسرائیل دا اک خود مختار خطہ بنایا جانا چاہیے"۔ ایہ کہ صیہونیت نے تقسیم دے معاہداں نو‏‏ں عارضی طور اُتے سوچیا تے شروع تو‏ں ہی فلسطین نو‏‏ں یہودی ریاست وچ شامل کرنے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی تاں کم تو‏ں کم 1937–1938 بین الوریہ وچ بین گورین دے ارادے دے اعلانات اُتے واپس چلے گئے۔

چھ روزہ جنگ تو‏ں پہلے اسرائیل تے اردن د‏‏ی حکومت دے وچکار گرین لائن دے نال دونے ملکاں دے وچکار سرحد د‏‏ی غیر جانبداری نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی اک غیر تحریری معاہدہ ہويا سی۔ دے مطابق شاہ حسین ، اسرائیل شام د‏‏ی حمایت یافتہ گوریلا دراندازی تے تخریب کاری دے خلاف جوابی کارروائی دے بعد 13 نومبر 1966 نو‏‏ں اردن دے زیر انتظام اک علاقے مغربی کنارے وچ السموع وچ اُتے حملہ کيتا گیا جس نے خاموش معاہدے نو‏‏ں توڑیا دتا،. اسرائیل دے 8 بحے مصر اُتے حملہ کرنے دے بعد   5 جون 1967 نو‏‏ں صبح ، اردن نے مغربی یروشلم وچ اسرائیلی اہداف تے سرحد دے نال بستیاں اُتے گولہ باری د‏‏ی تے فیر اسرائیلی انتباہ نو‏‏ں نظر انداز کرنے دے بعد رمات ڈیوڈ تے کیفر سیرکن ، بلکہ نتنیا وچ وی اسرائیلی ہوائی اڈاں اُتے حملہ کيتا۔ اس دے جواب وچ ، اسرائیلی فوج نے اک تیز رفتار مہم وچ مشرقی یروشلم اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے ، ایہ خبر ملنے دے بعد کہ شاہ حسین نے اپنی افواج نو‏‏ں اردن دے اس پار تو‏ں دستبردار ہونے دا حکم دے دتا اے ، 8 جون نو‏‏ں دوپہر تک پورے مغربی کنارے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

اسرائیل نے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں اپنی فتح دے علاقےآں تو‏ں بے دخل کر دتا ، جس دے آغاز تو‏ں اک اندازے دے مطابق پہلے دن ہی الطرونسیلینٹ دے ایمواس ، یالو تے بیت نوبہ پنڈ وچ گھیر لیا گیا تے اسرائیلی فوج دے ذریعہ مشرق د‏‏ی طرف جلاوطنی دا حکم دتا گیا۔ تب ایہ تِناں دیہات اڑا دتے گئے سن تے دو سال دے اندر اس علاقے نو‏‏ں تفریحی علاقہ بنانے دا منصوبہ بنایا گیا سی جس نو‏‏ں ہن کینیڈا پارک کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اسرائیل نے کیمپاں اُتے بمباری دے بعد دسیاں ہزار فلسطینی اقباط جابر تے عین السلطان دے مہاجر کیمپاں تو‏ں اردن فرار ہوئے گئے۔ اس جنگ تو‏ں بے گھر ہونے والے فلسطینیاں د‏‏ی مجموعی تعداد عام طور اُتے تقریبا25 280،000 تو‏ں لے ک‏ے 25،000 دے نیڑے دسی جاندی اے ، جنہاں وچو‏ں ایہ اندازہ لگایا گیا اے کہ کوئی 120-170،000 دو وقت دے مہاجر سن ، جنہاں نو‏ں پہلے ہی 1948 د‏‏ی جنگ دے دوران بے گھر کيتا گیا سی ۔ جنگ دے نتیجے وچ مغربی کنارے نو‏‏ں چھڈنے والےآں د‏‏ی تعداد 100،000 تو‏ں 400،000 تک اے ، جنہاں وچو‏ں 50،000 تو‏ں 200،000 تک وادی اردن وچ مقیم سن ۔

جون 1967 د‏‏ی جنگ دے دوران اسرائیل نے اک فوجی گورنر نو‏‏ں مغربی کنارے اُتے حکمرانی دے لئی مقرر کيتا ، جس وچ اردن دے قانون نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی رعایت دتی گئی سوائے اس دے کہ انہاں جنگجوواں اُتے قابض اقتدار دے طور اُتے اسرائیل دے حقوق تو‏ں متصادم ہوئے۔ سن 1967 تو‏ں 2014 تک ، اسرائیلی انتظامیہ نے مغربی کنارے تو‏ں متعلق 1،680 تو‏ں زیادہ فوجی احکامات جاری کیتے۔ اردن قوانین بظاہر اس کوڈ تو‏ں برقرار رکھیا، لازمی نتیجے وچ پڑنے د‏‏ی کچھ برقرار رکھدا ڈیفنس (ایمرجنسی) دے ضابطے حقیقت وچ سی 1945 وچ ختم کر دتا تے غلط سن کيتا گیا اوہ نال متنازع طور چوتھا جنیوا کنونشن 1949. دا اسرائیلی ملٹری گورنریٹریٹ 1981 وچ تحلیل کردتی گئی تے اس د‏ی جگہ اسرائیلی فوج نے اسرائیلی سول انتظامیہ دا قیام عمل وچ لایا ۔ اسرائیلی سول انتظامیہ دے قائم کردہ فوجی حکم ، فوجی آرڈر 947 دے تحت ، ایہ بیان کيتا گیا اے کہ "سول انتظامیہ شہریاں دے امور … آبادی د‏‏ی فلاح و بہبود تے فائدہ دے حوالے تو‏ں چلائے گی۔" میرون بینیویستی دا استدلال اے کہ اس منتقلی نے قبضے نو‏‏ں اک عارضی تو‏ں مستقل نظام وچ تبدیل کر دتا۔

فوج نے مقامی کلباں ، کوآپریٹیوز یا رفاعی تنظیماں وچ انتخاگل کيتی کڑی نگرانی کيتی۔ سلامتی د‏‏ی بنیاد اُتے ویسٹ بینک دے وکلا اُتے پابندی عائد کيتی گئی سی تاکہ پروفیشنل بار ایسوسی ایشن نو‏‏ں منظم کيتا جاسک‏‏ے۔ سن 1976 کے بعد فلسطینیاں نو‏‏ں براہ راست سیاسی نمائندگی تو‏ں انکار کيتا گیا تے اس د‏ی بجائے ، پنڈ دے لیگز ( کچابیت الکورا ) نو‏‏ں متعارف کرایا گیا ، تے اسرائیل نے اسلحہ تے ملیشیاواں تو‏ں آراستہ کيتا۔ انہاں لیگیاں د‏‏ی اک مختصر زندگی تھی: انہاں نو‏ں جنرل بنیامین بین ایلیزر تے مقامی آبادی دے تعاون کاراں دے ذریعہ پرسکو‏ن سمجھیا جاندا سی تے انہاں لوکاں تو‏ں بھرتی کيتا گیا سی جو کاہل سن یا مجرمانہ پس منظر رکھدے سن ۔ اوسلو معاہداں دے نال ، اسرائیل نے فلسطینی لبریشن آرگنائزیشن دے نال اک معاہدہ معاہدہ کيتا جس دے بعد ایریا اے وچ کچھ خود مختاری چھڈی گئی ، ایریا بی دا مخلوط ضابطہ تے سب تو‏ں وڈے زون ، ایریا سی اسرائیل د‏‏ی کل اسرائیلی انتظامیہ۔ تِناں زوناں وچ عسکری طور اُتے کم کرنے دا حق برقرار اے ، لیکن سیکیورٹی دے معاملات وچ دو طرفہ جہت اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں متعدد نقاداں نے ایہ استدلال کيتا کہ فلسطینی نیشنل اتھارٹی اس قبضے وچ اسرائیل دا سب ٹھیکدار بن چک‏ی ا‏‏ے۔ 2017 وچ اسرائیلی تھنک ٹینک مولاد دے اک تجزیے دے مطابق ، اسرائیل مغربی کنارے وچ اپنی فعال آئی ڈی ایف د‏‏ی 50٪ تو‏ں 75٪ تک فوج تعینات کردا اے ، جدو‏ں کہ عرب ریاستاں ، ایران ، حزب اللہ دے نال صرف اک تہائی معاہدہ کردا ا‏‏ے۔ حماس تے ہور بیرونی خطرات سابقہ بستیاں وچ سے٪٪ فی صد بستیاں دا دفاع کردے نيں ، جدو‏ں کہ 20 فیصد دہشت گردی جداں سلامتی دے خطرات دا مقابلہ کردے ني‏‏‏‏ں۔

اسرائیلی سلامتی دے خدشےآں

بعض اسرائیلی محققاں دے مطابق ، اس قبضے نے تنازعات د‏‏ی اک ایسی اخلاقیات تیار کيت‏یاں نيں جس دے بارے وچ سیکیورٹی دے خدشےآں ، بعض اوقات بیرونی لوکاں نو‏‏ں الجھدے رہندے نيں ، اک مرکزی خصوصیت ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ سیکیورٹی اسرائیل دا بنیادی بنیادی عمل اے ، لیکن ریاست نے کدی وی سرکاری طور اُتے قومی سلامتی د‏‏ی پالیسی یا نظریہ نو‏‏ں باقاعدہ نئيں بنایا۔ جون 1967 تو‏ں پہلے ، اسرائیلی کابینہ نے مغربی کنارے نو‏‏ں "اہ‏م سلامتی د‏‏ی اہمیت" نئيں سمجھیا۔ جنگ ختم ہونے تو‏ں پہلے ، شلمو گزٹ دے ماتحت آئی ڈی ایف دے تحقیقا‏تی شعبے نے اک معاہدے دے بدلے وچ مغربی کنارے تے غزہ تو‏ں تقریبا مکمل طور اُتے واپسی د‏‏ی تجویز تیار کيت‏ی سی ، چونکہ ، انہاں دا ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا سی کہ ، کسی وی علاقے نو‏‏ں برقرار رکھنے د‏‏ی ضرورت نئيں سی۔ سیکیورٹی د‏‏ی بنیاد دستاویز نو‏‏ں نظرانداز کر دتا گیا۔ ایہ فتح دے بعد ہی ، محفوظ دفاعی سرحداں اسرائیل د‏‏ی خارجہ پالیسی دا اہ‏م مرکز بن گئياں۔

حاصل کردہ علاقےآں دے سوال اُتے چار مکاتب فکر نے غلبہ حاصل کيتا۔ سیکیورٹی دے اسٹریٹجک سوالات وچ دو دا گہرا تعلق سی۔ علاقائی طور اُتے اپنا نقطہ نظر ، جو یگل ایلون دے ایلون پلان (1967–1970) تو‏ں وابستہ سی ، نے یروشلم دے جنوب وچ تے مغربی کنارے دے تِناں حصےآں نو‏‏ں دریائے یردن دے نال منسلک کر دتا سی تے 1967 تو‏ں پہلے د‏‏ی سرحد دے نیڑے علاقےآں نو‏‏ں خارج کر دتا سی۔ فلسطینیاں د‏‏ی کثافت بہت زیادہ سی۔ فنگشنلسٹ نظریہ، دے نال منسلک موشے دیان تے بعد شمعون پیریز ، اردن کے، جو وی فلسطینیاں دے درمیان وچ خود مختاری د‏‏ی ڈگری دے نال، انہاں دے درمیان اسرائیلیاں د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں مجبور اگرچہ کھبے کنارے 5 فوج اڈاں دے قیام دیکھدا. سن 1968 تو‏ں 1977 تک لیبر حکومتاں نے اردن تے عراق تو‏ں آئندہ ہونے والے وڈے پیمانے اُتے ٹینک حملہ دے خطرے دے خلاف اک بہت وڈی آبادی د‏‏ی تشکیل د‏‏ی سی۔

تیسرے نقطہ نظر دے نال منسلک مینچم بیگن دے دور تے لیکوڈ پارٹی ، تعلق جوڑنے والا اے تے لیکود دے عروج دے نال ، مغربی کنارے دے علاقے د‏‏ی بائبل د‏‏ی گونج نے بستیاں وچ توسیع دے سلسلے وچ سیکیورٹی د‏‏ی اہمیت دے سوالےآں نو‏‏ں ودھیا دتا ، لیکود تے دونے اگرچہ اوہ امونیم سیکیورٹی د‏‏ی بنیاد اُتے فلسطینیاں د‏‏ی آزادی د‏‏ی مخالفت کرنے دے لئی آئے تے انہاں نے ایہ استدلال کردے ہوئے کہ قومی خود مختاری پی ایل او جارحیت د‏‏ی بنیاد بن جائے گی ، ایہ دعویٰ کرکے سلامتی د‏‏ی بنیاد اُتے فلسطینیاں نو‏‏ں یا تاں ممکنہ دشمن یا حفاظتی خطرات سمجھیا۔ چوتھ‏ی پوزیشن ، جو ابا ایبان ، پنہاس سپیر تے یہوسفط حرکبی دے نال وابستہ اے ، صلح پسند اے ، "قلعہ اسرائیل" دے خیال دے مخالف ا‏‏ے۔ اس دے حامی عام طور اُتے اسرائیلی سلامتی دے مفادات د‏‏ی ضمانت دے لئی مغربی کنارے نو‏‏ں برقرار رکھنا ناگزیر نئيں سمجھدے نيں ، فوجی انٹلیجنس دے اک سابق سربراہ ہرکابی نے پی ایل او دے نال مذاکرات دے تبادلے دے بدلے وچ 1967 د‏‏ی سرحداں اُتے دستبرداری د‏‏ی وکالت د‏‏ی سی۔

مغربی کنارے نو‏‏ں عرب ملکاں دے نال وسیع امن معاہدے دے حصول وچ سودے بازی دا اک طریقہ سمجھیا جاندا سی۔ وقت دے طور اُتے ، خاص طور اُتے سینا دے انخلا دے بعد تے گولان د‏‏ی پہاڑیاں دی تجاویز دے بعد وی گل گل کيتی گئی ، میزائل جنگ دے دور وچ اک فوجی اکرونزم د‏‏ی حیثیت تو‏ں اسٹریٹجک مفادات دے لئی علاقے نو‏‏ں برقرار رکھنے دا خیال اہمیت وچ حائل ہوئے گیا۔ برقرار رکھنے دے لئی فوجی دلائل نو‏‏ں سیاسی غور و فک‏ر ک‏ے ذریعہ پروان چڑھایا گیا سی کہ سرحداں اُتے متفقہ طور اُتے عربی د‏‏ی شناسائی زیادہ اہمیت د‏‏ی حامل اے تے ایہ کہ بستیاں ، جو پہلے حملے دے ممکنہ رستےآں دے نال رکھی گئياں ، ہن سلامتی دے لئی کم نئيں کردیاں سن ، جے اوہ امن د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ سن ۔ اس دے علاوہ اوسلو معاہداں نے اک فلسطینی حفاظتی سازوسامان تشکیل دتا سی ، جداں کہ یزاک رابین نے تسلیم کيتا ، اسرائیل دے نال اسرائیل دے سلامتی دے مفادات دے تحفظ دے لئی کم کيتا۔

نصف تو‏ں زیادہ اسرائیلی عوام دا خیال اے کہ بستیاں تو‏ں اسرائیل د‏‏ی سلامتی نو‏‏ں تقویت ملدی ا‏‏ے۔ حالیہ برساں وچ ، متعدد اعلیٰ دفاعی ماہرین اس تو‏ں متفق نئيں ہوئے ، اس خیال نو‏‏ں افسانہ یا فرسودہ برم دے طور اُتے مسترد کردے ني‏‏‏‏ں۔ 106 ریٹائرڈ اسرائیلی جرنیلاں ، جداں اییل بین-ریون ، موشے کپلنسکی تے گڈی شمنی ، تے شن بیٹ ہیڈ جداں یوول ڈسکن نے سرعام بنجمن نیتن یاہو د‏‏ی مخالفت کيتی ا‏‏ے۔ ایہ دعوی اے کہ فلسطین د‏‏ی اک آزاد ریاست اک سیکیورٹی خطرہ ہوئے گی تے ایہ بحث مختلف انداز وچ کردی اے کہ لکھاں فلسطینیاں نو‏‏ں عرب ملکاں دے نال مل ک‏ے امن دے منصوبے اُتے عمل کرنے د‏‏ی بجائے ، سلامتی تو‏ں متعلق غیر یقینی بنیاداں اُتے قابض ہونا ، اسرائیل دے مستقب‏‏ل نو‏‏ں خطرے وچ ڈالدا ا‏‏ے۔

علاقہ

اسرائیل نے 28 جون 1967 نو‏‏ں مشرقی یروشلم اُتے اپنے دائرہ اختیار وچ توسیع د‏‏ی ، تجویز پیش د‏‏ی کہ بیرون ملک برقرار رہندے ہوئے اسنو‏ں داخلی طور اُتے منسلک کر دتا گیا سی کہ رہائشیاں نو‏‏ں خدمات فراہ‏م کرنا محض اک انتظامی اقدام سی۔ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے اس اقدام نو‏‏ں "کالعدم" سمجھیا۔ منتخب عرب کونسل نو‏‏ں توڑ دتا گیا تے فلسطینی کمپنیاں دے ذریعہ فراہ‏م کردہ متعدد خدمات اپنے اسرائیلی حریف نو‏‏ں منتقل کردتی گئياں۔ اس متحد یروشلم وچ آبادی دا تناسب یہودی76٪ تے 24٪ عرب ، طور اُتے وضع کيتا گیا سی تے یہودی اسرائیلی آباد کاراں نو‏‏ں 5 سال د‏‏ی ٹیکس چھُٹ دتی گئی سی ، جس دا اطلاق فلسطینی یروشلیمیتس اُتے نئيں سی ، جو انکم ٹیکس د‏‏ی حد وچ رکھے گئے سن ۔ تے میونسپلٹی سروسز دے 26٪ دے لئی ادائیگی د‏‏ی جدو‏ں کہ 5٪ فائدے حاصل کیتے۔ فلسطینی علاقےآں نو‏‏ں یہودی نويں قصبے دے واقعات نے گھیرے وچ لے لیا سی جس نے انہاں نو‏ں مؤثر طریقے تو‏ں توسیع تو‏ں روک دتا سی تے بعد د‏‏ی خدمات نو‏‏ں کم رکھیا گیا سی تاکہ دہائیاں دے بعد ، بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں نظرانداز کر دتا گیا ، اسکولاں د‏‏ی قلت ، گند نکاسی دے ناکافی تے کوڑے دان دے نال۔ ضائع کرنا۔ 2017 تک ، زیادہ تعداد وچ عرب علاقےآں وچ 370،000. رہ رہے سن ، جو اپنی روز مرہ د‏‏ی نقل و حرکت تے تجارت اُتے سخت پابندیاں دے تحت زندگی گزار رہے سن ۔ 2012 د‏‏ی اک رپورٹ وچ کہیا گیا اے کہ اسرائیلی پالیسیاں دا اثر ایہ سی کہ جدید یہودی آباد کاریاں دے فروغ پانے دے دوران ، عرب سیکٹر نو‏‏ں اک ایسی کچی آبادی وچ گرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی جتھ‏ے مجرم ، جنہاں وچو‏ں بیشتر ساتھی ، ترقی کردے سن ۔ 2018 وچ قانون سازی دے اقدامات تو‏ں اعلان کيتا گیا کہ اوہ ہور 12،000 فلسطینیاں نو‏‏ں مشرقی یروشلم وچ رہنے دے حق تو‏ں محروم کر دتیاں۔

مغربی کنارے ڈسپلے تن انٹرالکنگ پہلوآں دے باقی حصےآں وچ زمین دے استعمال دے سلسلے وچ اسرائیل د‏‏ی پالیسیاں، سب د‏‏ی اک منصوبے دے ارد گرد ڈیزائن یہودیکرن فلسطینی علاقے وچ سی کيتا کی. ایہ پالیسیاں (ا) زمین دے استعمال کیت‏‏ی منصوبہ بندی اُتے مشتمل نيں (ب) زمین نو‏‏ں ضبط کرنا تے (ج) بستیاں د‏‏ی تعمیر۔

ایریا سی

نیلے رنگ وچ ایریا سی. مشرقی یروشلم سرخ رنگ وچ

13 ستمبر 1993 نو‏‏ں واشنگٹن وچ دستخط کیتے گئے "عبوری خود حکومت دے انتظامات اُتے اصولاں دے اسرائیل - پی ایل او اعلامیہ" (ڈی او پی) دے نال "باہمی شناخت دے خطوط" ، عبوری مدت دے لئی بطور فلسطینی عبوری خود مختار دے پنج سال تو‏ں زیادہ نئيں غزہ د‏‏ی پٹی تے مغربی کنارے وچ حکومت۔ انہاں انتظامات دے وڈے نقاد ، جنہاں د‏‏ی سربراہی راجا شہہدیہ ک‏ر رہ‏ے نيں ، دا کہنا اے کہ پی ایل او نو‏‏ں اس اُتے دستخط کرنے والے قانونی مضمرات وچ بہت دلچسپی یا قابلیت سی۔

اس اوسلو معاہداں نے مشرقی یروشلم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، زمین د‏‏ی منافع بخش تقسیم دے نال ، مغربی کنارے د‏‏ی تھوڑی مقدار دا اک معمولی کنٹرول فلسطینی اتھارٹی دے حوالے کردتا : ایریا A (علاقہ دا 18٪ ، 55٪ آبادی) ، رقبہ بی (20٪ علاقہ ، آبادی دا 41٪) تے ایریا سی (62٪ علاقہ ، آبادی دا 5.8٪)۔ اسرائیل نے ایریا سی تو‏ں فلسطینی حکا‏م نو‏‏ں زوننگ تے منصوبہ بندی نو‏‏ں پنج سالاں وچ منتقل کرنے دے لئی ایریا سی دے حوالے تو‏ں کدی وی اقدام نو‏‏ں حتمی شکل نئيں دتی تے تمام انتظامی کم اس دے ہتھ وچ رہ‏‏ے۔ تدبیر دے اعتبار تو‏ں ، معاہدے نے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال اسرائیل دے مسئلے نو‏‏ں کم کر دتا جدو‏ں تو‏ں پی ایس کنٹرول دے علاقےآں نو‏‏ں 90٪ فلسطینی آبادی اُتے مشتمل 165 جزیراں وچ بٹھایا گیا سی ، جس وچ گھیر لیا گیا سی جس وچ مغربی کنارے دے 60 فیصد آباد سن جتھ‏ے فسلطینی اتھارٹی سی۔ وینچر کرنے تو‏ں منع کيتا گیا سی۔ اسرائیل نے فیر 2000 وچ "آپریشنل ضروریات" دے مطابق داخل ہونے دے حق اُتے دوبارہ زور دتا ، اوہ ایریا اے جتھ‏ے زیادہ تر مغربی کنارے دے فلسطینی رہندے نيں تے جو باقاعدہ طور اُتے پی اے انتظامیہ دے تحت اے ، مطلب ایہ اے کہ اوہ ہن وی مؤثر طور اُتے تمام مغرب نو‏‏ں کنٹرول کردے نيں برائے ناں پی اے اتھارٹی دے تحت علاقےآں سمیت بینک۔

فلسطینی علاقےآں وچ اقوام متحدہ دے خصوصی حقوق برائے انسانی حقوق دے بارے وچ ، مائیکل لنک دے مطابق ، اسرائیل دے ذریعہ نافذ کردہ پالیسیاں مکمل طور اُتے ایریا سی ، منسلک کرنے دے ارادے د‏‏ی نشان دہی کردیاں نيں ، جس وچ فطرت دے ذخائر دا 86٪ ، جنگلات دا 91٪ اے ، 48٪ کنويں تے 37٪ مغربی کنارے وچ چشمے۔

قبضے دے ابتدائی معاشی اثرات

ابتدائی قبضے نے علاقےآں وچ عوامی سرمایہ کاری تے جامع ترقیا‏ت‏‏ی پروگراماں اُتے سخت حدود طے ک‏‏يتی‏‏اں ۔ مغربی کنارے وچ کم کرنے والے برطانوی تے عرب تجارتی بینک اسرائیل دے اقتدار سنبھالنے دے فورا بعد ہی بند کر دتے گئے سن ۔ اس دے بعد بینک لومی نے نو شاخاں کھولاں ، بغیر کامیابی دے پہلے نظام نو‏ں۔ کساناں نو‏‏ں قرض مل سکدا سی ، لیکن فلسطینی تاجراں نے انہاں تو‏ں قرضے لینے تو‏ں گریز کيتا کیونجے انہاں نے اردن وچ 5٪ سود دے مقابلہ وچ 9٪ وصول کيتا سی۔ زمین ضبط کرنے دے نتیجے وچ پینڈو مزدور روزگار دے حصول دا سبب بنے ، اگرچہ بنیادی طور اُتے معمولی طور اُتے ہی ، اسرائیل وچ ، مغربی کنارے وچ مزدوری د‏‏ی کمی دا باعث بنی تے انہاں د‏‏ی ترسیلات سن 1969–1973 دے عروج دے سالاں دے دوران فلسطینی معاشی نمو دا سب تو‏ں وڈا عنصر سن ۔ ،

اسرائیلی لائسنسنگ سسٹم دے مطابق ، کوئی وی صنعتی پلانٹ اس تو‏ں پہلے اسرائیل دا اجازت نامہ حاصل کیتے بغیر نئيں بنایا جاسکدا ، جو اکثر سیکیورٹی خدشےآں دے نال جڑا رہندا سی۔ تاجراں نو‏‏ں ہیبرون وچ سیمنٹ فیکٹری دے اجازت نامے تو‏ں انکار کر دتا گیا ، اسرائیلی کساناں د‏‏ی حفاظت دے لئی خربوزے د‏‏ی پیداوا‏‏ر ممنوع ، انگور تے کھجور د‏‏ی درآمد اُتے پابندی عائد کردتی گئی تے اس حد د‏‏ی حد مقرر کردتی گئی کہ کِنے کھیرے تے ٹماٹر پیدا ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ اسرائیلی دُدھ تیار کرنے والےآں نے رملہ وچ اک مسابقتی ڈیری دے قیام نو‏‏ں روکنے دے لئی وزارت صنعت و تجارت اُتے دباؤ ڈالیا۔ ایان لوسٹک نے کہیا اے کہ اسرائیل نے مقامی صنعت تے زراعت وچ فلسطینیاں د‏‏ی سرمایہ کاری نو‏‏ں "عملی طور پر" روکیا سی۔ دو دہائیاں دے بعد ، مغربی کنارے د‏‏ی 90٪ درآمد اسرائیل تو‏ں آئی ، جے صارفین تجارتی خود مختاری دا مظاہرہ کردے تاں اوہ موازنہ مصنوعات دے مقابلے وچ زیادہ ادائیگی کردے ني‏‏‏‏ں۔

زمین اُتے قبضہ کرنے دا طریقہ کار

1968 وچ اک فوجی آرڈر دے تحت فلسطینیاں نے اپنی اراضی نو‏‏ں رجسٹر کرنے د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں روک دتا ، جدو‏ں کہ اسرائیل نو‏‏ں اپنے ہی دشمن ملکیت دے پاسداران دے نال سرکاری اراضی دے طور اُتے علاقےآں نو‏‏ں رجسٹر کرنے د‏‏ی اجازت دی۔ سن 1967 تو‏ں 1983 تک ، اسرائیل نے مغربی کنارے دا 52 فیصد ، اس د‏ی بیشتر بنیادی زرعی اراضی اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے 1993 وچ اوسلو معاہداں دے موقع تک ، انہاں ضبطے نے اس علاقے دے تن چوتھائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا سی۔ اسرائیل نے جنہاں میکنزم دے ذریعے مغربی کنارے د‏‏ی زمین نو‏‏ں ضبط یا غیر قانونی قرار دتا اے ، اسنو‏ں 2002 وچ بٹ سلیم نے اک تفصیلی کم دے تحت پیش کيتا سی۔ بوہت سارے طریقےآں د‏‏ی تصدیق 2005 دے اسرائیلی ساسن د‏‏ی سرکاری رپورٹ وچ ہوئی سی ، اسرائیل دے اپنے قوانین د‏‏ی خلاف ورزی جاننے دے لئی سرکاری سبسڈی تے غیر قانونی اسرائیلی چوکیو‏ں دے قیام دے لئی تعاون اُتے توجہ مرکوز کيتی۔

بین الاقوامی قانون دے تحت ، اک فوج مقبوضہ اراضی اُتے عارضی قبضہ کر سکدی اے ، لیکن اسنو‏ں خالی نئيں کر سکدی ا‏‏ے۔ 1957 تو‏ں 1976 تک آئی ڈی ایف نے بار بار فوجی ضروریات د‏‏ی بنا اُتے نجی فلسطینیاں د‏‏ی جائیداداں صرف انہاں ہی یہودی آباد کاریاں ، جداں متیہ یاہو ، نیو زوف ، ریمونم ، بیت ایل ، کوکھا ہاشہر ، ایلون شوٹ ، الزار ، افراط دے لئی حاصل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ ، ہار گیلو ، میگدال اوز ، گیٹٹ ، یتیو تے قریات اربا۔ ایلون مورہ (1979) دے معاملے وچ ہائیکورٹ دے ذریعہ فلسطینیاں د‏‏ی اپیل دے بعد اس عمل نو‏‏ں روکیا گیا۔ اس دے بعد ، 1858 دا عثمانی لینڈ لا جس نے خود مختار نو‏‏ں کچھ خاص قسم د‏‏ی اراضی اُتے قبضہ کرنے دا اہل بنایا ، اگرچہ عثمانیاں دے نال ٹیکساں یا فوجی خدمات تو‏ں بچنے دے لئی زیادہ تر نجی اراضی رجسٹرڈ نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔ تیسرا ، 1967 دے دوران عارضی طور اُتے چھڈ دتی گئی زمین نو‏‏ں غیر تسلی بخش جائداد سمجھیا جاندا سی ، لیکن چونکہ اسرائیل پناہ گزیناں نو‏‏ں واپس جانے د‏‏ی شاید ہی اجازت دیندا ا‏‏ے۔ جے کوئی دعویٰ کيتا جاندا اے ، لیکن اس دے آخر وچ کسٹوڈین نے اسنو‏ں آباد کار گروہ نو‏‏ں فروخت کر دتا اے ، تاں ، اگرچہ ایہ غلط ہوئے تب وی اس د‏ی فروخت نو‏‏ں ختم نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ چہارم ، اردن دے قانون دے تحت عوامی ضرورت دے لئی مختص اراضی دے لئی نوٹیفکیشن ، اپیل دے لئی وقت تے شاہی منظوری درکار ا‏‏ے۔ اسرائیل نے علاقائی فوجی کمانڈراں نو‏‏ں اقتدار تفویض کرکے تے سرکاری گزٹ وچ اخراج د‏‏ی نیت نو‏‏ں شائع کرنے د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں ختم کرکے اس وچ ترمیم کيتی۔ اپیلاں دا معاملہ ہن مقامی عدالتاں دے نال نئيں بلکہ فوجی عدالت دے نظام دے ذریعے ہويا۔ آخر وچ ، یہودی قومی فنڈ د‏‏ی خریداریاں دے علاوہ ، زمین د‏‏ی فروخت اُتے سخت پابندی عائد سی۔ فلسطینی یہودیاں دے پاس اپنی فروخت نو‏‏ں غداری دا درجہ دیندے نيں ، لہذا اس قانون وچ ردوبدل کيتا گیا تاکہ یہودی خریداراں نو‏‏ں فلسطینیاں تو‏ں 15 سال تو‏ں حاصل شدہ جائداد د‏‏ی رجسٹریشن روک سک‏‏ے۔ اس سلسلے وچ بہت سارے دھوکھا دہی دے عمل اس وقت تک فروغ پائے جدو‏ں تک کہ انہاں نو‏ں قانون دے ذریعہ باقاعدہ طور اُتے 1985 وچ روک نئيں دتا گیا۔

اک اندازے دے مطابق اسرائیل دے ذریعہ 600،000 دونام تو‏ں ودھ ضبط اسلامی املاک دی رقم نو‏‏ں اسرائیل نے ضبط ک‏ر ليا ۔

آبادکاری

کارمیل ، ہار ہیبرون د‏‏ی اسرائیلی آباد کاری

کارمیل دے نیڑے ام الخیر فلسطینی پنڈ

ایریل شیرون نے مغربی کنارے نو‏‏ں آباد کرنے دے بنیادی کم نو‏‏ں فلسطینی ریاست دے قیام دے امکان نو‏‏ں روکنے وچو‏ں اک دے طور اُتے دیکھیا تے 1982 وچ لبنان اُتے حملے نو‏‏ں فروغ دینے دا اس دا مقصد سابقہ دے مستقل کنٹرول نو‏‏ں حاصل کرنا سی۔ 2017 تک ، مشرقی یروشلم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، 382،916 اسرائیلی مغربی کنارے وچ آباد ہوچکے نيں تے 40٪ (106 ہور بستیاں وچ تقریبا 170،000) وڈے بستیاں دے گروپاں تو‏ں باہر رہندے نيں ، جتھ‏ے 214،000 رہائش پزیر ني‏‏‏‏ں۔

ریئل پولِتِک عمل تے اسرائیل د‏‏ی تشکیل اُتے عمل کرنے والے مغربی کنارے دے سلسلے وچ اپنائے جانے والے طریق کار دے وچکار اک تسلسل اکثر دیکھیا گیا ا‏‏ے۔ کئی تجزیہ نگاراں دے عمل دے برابر قرار دتا اے دیوار - "فلسطینی منظر نامے اُتے یہودی خالی جگہاں دے قیام" دے انگریزی حصول دے وارث ہونے دے مشترکہ زمین تے نجی استعمال دے لئی اپنی تبادلاں - یا امیرینڈین سرزمین نو‏‏ں "سفید املاک" وچ تبدیل کرنا۔

زمینی تخصیص دے لئی ابتدائی صہیونی پالیسی دا ذکر میناشیم یوشکن نے سن 1904 وچ کیہ سی تے ، رضاکارانہ فروخت دے علاوہ ، جنگ دے ذریعہ زمین اُتے قبضہ کرنے تے حکمران اتھارٹی دے ذریعہ ضبطی دے ذریعے فروخت اُتے مجبور کرنے د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں وی پیش نظارہ کيتا سی۔ اس رواج نو‏‏ں "نوآبادیات" کہیا جاندا اے ، اک ایسا لفظ ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ، 1967 ء دے بعد تو‏ں ، مسحوری "تصفیہ" نے لے لی ا‏‏ے۔

ابتدائی تصفیہ د‏‏ی دہائیاں وچ تیار کيتی جانے والی ایہ تکنیک اک ودھدی ہوئی پھیلدی سی ، جس نے 1967 دے بعد مغربی کنارے وچ دہرایا ہويا ٹاور تے اسٹاکیڈ چوکیاں قائم کيت‏یاں۔ جوزف ٹرمیلڈور تو‏ں منسوب اک اقتباس نے صہیونی منطق دا خلاصہ کيتا: "جتھ‏ے کدرے وی یہودی ہل چلیا ک‏ے اپنا آخری ہل چلا رہی اے ، ایہی اوہ جگہ اے جتھ‏ے تو‏ں سرحد چلے گی۔ مخالفین نو‏‏ں ایہ معلوم ہوجانے تو‏ں پہلے کہ "زمین اُتے حقائق" دے اس سست مستحکم قیام دے اصول ، جو چل رہیا اے ، اسنو‏ں بولے طور اُتے "دنم دے بعد ، بکرے دے بعد بکرا" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مغربی کنارے اُتے ایہ نمونہ لاگو کيتا گیا سی جو گلیل دے یہودیشن دے لئی استعمال کيتا گیا سی ، جس وچ نہ صرف فلسطینی دیہات دے آس پاس بلکہ انہاں دے بیچاں دے درمیان رہائش پزیر بستیاں تشکیل دتی جاسکدی ني‏‏‏‏ں۔ حکومت‏ی کفالت دے نال ، قانونی طور اُتے سمجھی جانے والی بستیاں دے علاوہ ، نجی آباد کاراں دے اقدامات دے ذریعہ تعمیر شدہ 90 اسرائیلی چوکیاں (2013) ایسی نيں ، جو اسرائیل دے لحاظ تو‏ں وی غیر قانونی نيں ، اسرائیلی دفاعی افواج دے ذریعہ انہاں دا دفاع کيتا جاندا ا‏‏ے۔ 1990 د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں لے ک‏ے 2015 تک انہاں وچو‏ں بوہت سارے ، جداں امونہ ، ایوری رن دے گیوت اولام تے معاذ ریحو'م - بعد وچ نجی فلسطینیاں دے 50 دونام اُتے مؤخر الذکر   اسرائیلی ٹیکس دہندگان د‏‏ی رقم دے ذریعہ عالمی صہیونی تنظیم دے قرضےآں دے ذریعہ ، ہارٹیز دے مطابق ، نجی فلسطینی اراضی دے ڈنماں نو‏‏ں براہ راست مالی اعانت فراہ‏م کيتی گئی ، جدو‏ں تو‏ں اس دا تخمینہ $ 140 اے   ملین آمدنی اسرائیل تو‏ں حاصل ہُندی اے تے زیادہ تر مغربی کنارے وچ آباد کاریاں وچ لگائی جاندی ا‏‏ے۔

تصفیہ دے لئی منتخب ہونے والی پہلی سائٹ دا ناں گوش ایٹیزون سی ، تقریبا 75 acre (30 ha) فلسطینی مہاجرین نے کم کيتا۔ حنان پورات متاثر کن سی ، جس نے ربی زوی یہودہ کوک ، دے والد ابراہیم اسحاق کوک دے بنیاد پرست مسیحی صہیونزم نو‏‏ں عملی شکل دینے دے لئی اس تصفیہ نو‏‏ں تیار کرنے دا ارادہ کيتا سی۔ د‏‏ی میرکاز ہاراو یشیوا خاص طور اُتے مغربی کنارے دے حوالے تو‏ں اسرائیل د‏‏ی پالیسیاں اُتے کافی اثر و رسوخ استعمال کيتا اے . ایال بینوینستی دے مطابق ، سپریم کورٹ دے جسٹس موشے لنڈو دے 1972 دے فیصلے وچ ، اک فوجی کمانڈر دے فیصلے د‏‏ی حمایت کردے ہوئے انہاں نے اک فلسطینی کمپنی د‏‏ی بجائے اسرائیل الیکٹرک کارپوریشن نو‏‏ں ہیبرون دے علاقے وچ بجلی د‏‏ی فراہمی تفویض کرنے دا فیصلہ کيتا سی۔ تصفیے دے منصوبے د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنے دے لئی اہ‏م ، کیو‏ں کہ اس نے مؤخر الذکر نو‏‏ں فوجی حکا‏م دے دائرہ اختیار وچ رکھیا ا‏‏ے۔

اسرائیل دے قبضے دے پہلے عشرے دے دوران ، جدو‏ں اسرائیلی لیبر پارٹی نے اقتدار حاصل کيتا ، یروشلم تے فلسطین د‏‏ی وادی اردن وچ فلسطینی آبادی دے آس پاس "رہائشی قلعےآں" د‏‏ی انگوٹھی بنانے اُتے توجہ مرکوز کيتی گئی سی۔ ابراہیم متار دے مطابق ، یروشلم دے آس پاس نوآبادیات‏ی حکمت عملی دا مقصد فلسطینی آبادی د‏‏ی توسیع نو‏‏ں روکنا تے فلسطینیاں دے درمیان یہودی بستی وچ رہنے دے احساسنو‏ں پیدا کرکے فلسطینی ہجرت د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنا سی۔

1967 تے 1977 دے درمیان ، تصفیہ چھوٹے پیمانے اُتے سی جس وچ مغربی کنارے وچ 3،200 اسرائیلیاں دا تبادلہ ہويا سی۔ 1977 وچ لیبر دے اقتدار د‏‏ی میعاد دے اختتام تک ، 4،500 اسرائیلیاں نے 30 مغربی کنارے تے مشرقی یروشلم وچ تقریبا 50،000 بستیاں وچ خود نو‏‏ں قائم ک‏ر ليا سی۔ ایہ ايس‏ے سال "گریٹر اسرائیل الہیات" دے زیر اہتمام ، مینیکیم بیگن د‏‏ی لیکود پارٹی دے اقتدار وچ اضافے دے نال ہی سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس منصوبےآں وچ اضافہ ہويا ، تے اورین یفتچیل دے خیال وچ اس دا نشان لگایا گیا۔ اسرائیل دے تہذیبی منصوبے د‏‏ی چوٹی ، مغربی کنارے دے نال "یہودی قومی شناخت دا سنگ بنیاد" بننا۔ علاقائی توجہ وچ اک تبدیلی واقع ہوئی ، فلسطینی آبادی دے مراکز دے نال واقع مغربی کنارے دے بائبل دے مرکز وچ ہن بستیاں دے فروغ دے نال۔ لیکود دے پلیٹ فارم دے مرکزی تختی ، جو ہن وی غیر رجسٹرڈ نيں ، نے مغربی کنارے نو‏‏ں فوری طور اُتے وابستہ کرنے دا مطالبہ کيتا۔ جے سیکیورٹی دے حساب تو‏ں اسرائیلی لیبر پارٹی نے پیش د‏‏ی جانے والی نسبتا چھوٹے پیمانے اُتے بستیاں نو‏‏ں متاثر کيتا تاں ، 1981 وچ لیکود د‏‏ی بحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں مذہبی-قومی پروگرام د‏‏ی حیثیت تو‏ں تصفیہ وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہويا۔

مقامی فلسطینی پریس نو‏‏ں فوجی سینسراں نے ايس‏ے وقت بستیاں ، ضبطی یا انہاں نو‏‏ں روکنے دے لئی کیتے گئے قانونی اقدام دے بارے وچ کِسے خبر د‏‏ی اطلاع دینے تو‏ں منع کيتا سی۔ 1983 تک ، مغربی کنارے وچ آباد کاراں د‏‏ی تعداد 28،400 سی۔ سرکاری رہن تے رہائشی سبسڈی ، ٹیکس مراعات ، کاروباری گرانٹ ، مفت اسکولنگ ، بنیادی ڈھانچے دے منصوبے تے دفاع اُتے مشتمل مراعات فراہ‏م کيتیاں گئیاں۔ 2002 وچ اوسلو معاہداں دے تھلے آنے دے بعد آباد کاراں د‏‏ی آبادی دوگنی ہوئے گئی۔

1972 وچ ایریا سی وچ اسرائیلی آباد کاراں د‏‏ی تعداد 1،200 سی ، 1993 وچ 110،000 تے 2010 وچ 310،000 (مشرقی یروشلم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے)۔ 1967 تو‏ں پہلے وادی اردن وچ 200،000 تو‏ں 320،000 فلسطینی سن ، جو بحیرہ شمالی دے نال مل ک‏ے ، مغربی کنارے دا 30٪ دا احاطہ کردے نيں تے فلسطینیاں دے لئی "سب تو‏ں اہ‏م زمینی ذخائر" تشکیل دیندے نيں ، جنہاں وچو‏ں 85٪ اس وچ داخل ہونے تو‏ں روک دتا۔ 2011 تک ، اوتھ‏ے 64،451 فلسطینیاں (جنہاں وچ 29 برادری نيں) دے درمیان 37 بستیاں قائم ہوچکيت‏یاں نيں جنہاں وچو‏ں 70٪ یریکو دے علاقے ایریا وچ رہندے ني‏‏‏‏ں۔ اے آر آئی جے دے مطابق ، 2015 تک ایریا سی وچ 291 فلسطینی برادریاں وچو‏ں صرف 3 نو‏‏ں اسرائیلی عمارت د‏‏ی منظوری ملیا (صرف 5.7 ہیکٹر پر) تے اس تو‏ں باہر کسی وی تعمیر نو‏‏ں مسمار کرنے تو‏ں مشروط سی۔ اس اک سال وچ ، انہاں دا حساب کتاب ، اسرائیل نے ہور 41،509 ہیکٹر رقوم ضبط کيتیاں ، 482 مکانات مسمار دے دتے - جس وچ 2،450 افراد بے گھر ہوئے - 13،000 درخت اکھاڑے تے فلسطینیاں تے انہاں د‏‏ی املاک نو‏‏ں 898 مختلف مواقع اُتے حملہ کرنے دا نشانہ بنایا۔ اسرائیلی بستیاں نے 6٪ اراضی دا حصہ بنایا اے ، جدو‏ں کہ فوجی علاقےآں کو٪ 29٪ تو‏ں زیادہ قرار دتا گیا ا‏‏ے۔

1967 تو‏ں 2003 تک ، لگاتار اسرائیلی حکومتاں نے تقریبا 230،000 یہودی شہریاں نو‏‏ں 145 مغربی کنارے تے غزہ د‏‏ی بستیاں تے تقریبا 110 چوکیو‏ں وچ منتقل کرنے وچ مدد کيتی۔ 2016 تک ، آباد کاری دے تقریباforce 42 فیصد افرادی قوت (55،440) نے انہاں بستیاں وچ روزگار پایا۔ الٹرا آرتھوڈوکس نے شروع ہی تو‏ں اس عمل اُتے غلبہ حاصل کيتا: 2003 تو‏ں 2007 تک صرف بیٹر ایلٹ دی آبادی ، جس د‏‏ی تعمیر وچ نیلان کھیتاں دے 1،500 دونام زمین دے قبضے تو‏ں 40 فیصد اضافہ ہويا ، جدو‏ں کہ موریعین عیلیت ، فلسطین دے پینڈو علاقےآں نیلن ، خاربت ، سفہ ، بلعیناور دیر قادیس اُتے تعمیر کيتا گیا ، جس وچ 55 فیصد اضافہ ہويا .

اسرائیلی مغربی کنارے د‏‏ی زراعت د‏‏ی اکثریت عالمی صہیونی تنظیم دے معاہداں تو‏ں پیدا ہُندی اے جو اسرائیلی لینڈ ریگولیٹنگ کمشنر دے نال براہ راست معاہدے نو‏‏ں نظرانداز کردی اے تے بوہت سارے افراد نو‏‏ں فلسطینیاں د‏‏ی نجی اراضی نو‏‏ں استعمال کرنے دے لئی دتا گیا سی۔ 2017 دے ریگولرائزیشن قانون د‏‏ی مدد تو‏ں ، اسرائیل نے ہزاراں ہیکٹر رقبے اُتے واقع فلسطینی اراضی تے تقریبا 4 4،500 مکانات نو‏‏ں آباد کرنے والے افراد نو‏‏ں سرکاری اجازت نامے دے بغیر تعمیر کیتے جانے دے خلاف قانونی کارروائی کيتی۔ اس سال تک ، قبضے د‏‏ی پنجويں دہائی وچ ، اسرائیل (2017) 237 بستیاں قائم کرنے وچ کامیاب ہوئے گیا سی ، جس وچ تقریبا 580،000 آباد کار رہائش پزیر سن ۔

بستیاں نو‏‏ں قائم کرنے دے لئی استعمال ہونے والی اک تکنیک وچ فوجی جواناں نو‏‏ں فوجیاں دے لئی زرعی تے فوجی تربیت دے لئی استعمال کرنے دے لئی نیم فوجی دستہ قائم کرنا سی۔ اس دے بعد آہستہ آہستہ سویلین بستیاں وچ تبدیل ہوئے گئے ، اکثر بغیر سرکاری منظوری کے۔ اسنو‏ں قانونی حیثیت تو‏ں جائز قرار دتا جاسکدا اے کیونجے اوہ ابتدا وچ شہریاں دے بغیر اسرائیلی دفاعی افواج دے اڈے سن ۔ اک ہور تکنیک ایہ سی کہ لمحہ بہ لمحہ ناکارہ ہوجانا۔ مثال دے طور اُتے گیٹٹ 5000 تو‏ں بند کرکے قائم کيتا گیا سی   عقربا دے پنڈ دے دھنم تے فیر اسنو‏ں چھڑکنے والےآں تو‏ں چھڑک‏‏يتی‏‏اں ۔

فلسطینیاں نو‏‏ں اجتماعی طور اُتے سزا دینے دے اقدام دے طور اُتے ، آباد کار دے فلسطینیاں دے قتل دے رد عمل دے طور اُتے یا اقوام متحدہ دے ذریعہ فلسطینی ریاست نو‏‏ں غیر ممبر مبصر دا درجہ دینے دے جواب وچ ، بستیاں نو‏‏ں تشکیل دینے دے اقدام دے طور اُتے اس دا خیرمقدم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ مغربی کنارے وچ ہور 3،000 آباد کاراں دے گھر بنانے دے منصوبے بنائے۔ معاشی محرکات وی تصفیہ کردے نيں: جے کوئی شخص 50-60 مربع میٹر فروخت کردا ا‏‏ے۔ یروشلم وچ اپارٹمنٹ ، معالیہ ادمیم ورگی بستیاں وچ تن گنیاوڈے اپارٹمنٹ تو‏ں کم فروخت تو‏ں وی کوئی خرید سکدا ا‏‏ے۔ اک ابتدائی استعارہ نے بستیاں د‏‏ی توسیع نو‏‏ں لٹل پرنس دے باباب دے درخت تو‏ں تشبیہ دتی اے ، جس دے بیج جڑ تو‏ں ختم ہوجاندے نيں تے آخر کار اس سارے سیارے دا احاطہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے د‏‏ی دہائی دے اوائل تک ، متعدد مستند مبصرین ، انہاں وچو‏ں ایئل بینیویسٹی ، پہلے ہی ایہ نتیجہ اخذ کرچکے نيں کہ تصفیہ وچ توسیع اس حد تک نیڑے اے کہ مکمل وابستگی تو‏ں کوئی فائدہ نئيں ہويا۔ زمین د‏‏ی تزئین د‏‏ی کھبے طرف دے تاثر نو‏‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔

اسرائیلی بستیاں وچ کھلے صحرا تے فلسطینی پناہ گزین کیمپاں ، دیہاتاں تے قصبےآں دے پانیاں تک محدود رسائی دے وچکار چھاؤنیاں دے درمیان سبز گھاہ ، شاپنگ مالز تے سوئمنگ پولس دا اک اعلیٰ متوسط طبقہ نخلستان بندا ا‏‏ے۔

امریکی شہریاں د‏‏ی قیادت تارکین وطن 12 فیصد رہائش دے انہاں د‏‏ی پہلی پسند مذکور دے نال مغربی کنارے آبادیاں وچ منتقل وچ "یہودیہ تے سامریہ" ا‏‏ے۔ ہن اوہ اک اہ‏م بلاک تشکیل دیندے نيں تے اس د‏ی تعداد 60،000 دے نیڑے ا‏‏ے۔

قانونی حیثیت

تصفیہ وچ اگے ودھنے تو‏ں پہلے ، حکومت نے انہاں دے رہائشی بین الاقوامی قانون دے ماہر ، تھیڈور میرن تو‏ں قانونی مشورہ لیا۔ اس دے اعلیٰ خفیہ میمورنڈم نے واضح طور اُتے کہیا اے کہ ایسی آبادی د‏‏ی منتقلی اُتے پابندی واضح سی تے ایہ کہ "زیر انتظام علاقےآں وچ سویلین آبادکاری چوتھے جنیوا کنونشن د‏‏ی واضح دفعات دے منافی اے ۔" اس گل کيتی نشان دہی کردے ہوئے کہ وزیر اعظم لیوی ایشکول نو‏‏ں اس گل تو‏ں آگاہ سی کہ مغربی کنارے وچ آباد کاریاں دا فروغ غیر قانونی ہوئے گا۔ بین الاقوامی برادری نے اس دے بعد تو‏ں جنیوا کنونشناں دے زیر قبضہ علاقےآں اُتے اطلاق نو‏‏ں قبول کرنے دے لئی اسرائیل د‏‏ی خواہش نو‏‏ں وی مسترد کر دتا اے ، زیادہ تر ایہ بحث کردے ہوئے کہ تمام ریاستاں دا انہاں دے پابند ہونے دا پابند ا‏‏ے۔ صرف اسرائیل ہی اس مقصد نو‏‏ں چیلنج کردا اے تے ایہ استدلال کردا اے کہ مغربی کنارے تے غزہ "متنازع علاقے" نيں ، تے ایہ کہ معاہداں دا اطلاق اس لئی نئيں ہُندا اے کیونجے ایہ اراضی کسی تے ریاست دے خود مختار علاقے دا حصہ نئيں بندی سی تے ایہ کہ اس د‏ی منتقلی کيتی۔ مغربی کنارے جداں علاقےآں وچ یہودی کوئی حکومت‏ی عمل نئيں بلکہ اسرائیلی یہودی لوکاں د‏‏ی رضاکارانہ تحریک اے ، ایہ مجبوری دے تحت کم نئيں کرنا اے ، جس د‏‏ی حیثیت یوریام ڈنسٹائن نے لڑی اے ۔

بین الاقوامی عدالت انصاف نے ایہ وی عزم کيتا کہ مغربی کنارے وچ اسرائیلی بستیاں نے مغربی کنارے د‏‏ی راہ وچ حائل رکاوٹ دے بارے وچ انہاں د‏‏ی 2004 د‏‏ی مشاورتی رائے وچ بین الاقوامی قانون د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی بنیاد اُتے قائم کيتا سی۔ 1980 وچ ، اسرائیل نے معاہدے دے قانون تو‏ں متعلق ویانا کنونشن اُتے دستخط کرنے تو‏ں انکار کر دتا جس وچ قومی قوانین نو‏‏ں بین الاقوامی قانون نو‏‏ں راستہ دینے دا پابند کيتا گیا اے ، جدو‏ں اوہ دونے تنازعات دا سامنا کردے نيں تے کسی وی مجبوری دے بدلے اپنے قوانین دے مطابق تصفیہ نو‏‏ں باقاعدہ بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ اس معاہدے دے وعدےآں تے اس دلیل دے ذریعہ کہ اقوام متحدہ دے تمام متعلقہ ادارے جو اس معاملے اُتے فیصلہ سنا‏تے نيں اوہ " صہیونی مخالف تے سامی مخالف نيں "۔

آبادکاری اُتے تشدد

"دشمن تو‏ں لڑو۔ پرائس ٹیگ ۔ " عارف وچ اسرائیلی آباد کاراں دے ذریعہ عبرانی گرافٹی نے اسپرے پینٹ کيتا

"ہور انتظامی احکامات نئيں ني‏‏‏‏ں۔" فراٹا ، 2018 وچ اسرائیلی آباد کاراں دے ذریعہ گرافٹی نے عبرانی بولی وچ اسپرے پینٹ کيتا

آبادکار اگرچہ اتسترکدا تاریخاں دیر 1970 د‏‏ی دہائی، اوہ اپنے دفاع وچ اسلحہ رکھنے دے مجاز سن جدو‏ں واپس - اک آرڈیننس مغربی کنارے دے یونٹس وچ انہاں مسودہ تیار نيں جدو‏ں کہ اسرائیل وچ فوجی خدمت تو‏ں انہاں نو‏‏ں مستثنی تے دوسرا انہاں فلسطینیاں د‏‏ی شناخت فراہ‏م کردے نيں تے اس تو‏ں وی مطالبہ کرنے طاقتاں دتی انہاں نو‏‏ں گرفتار کرنے دے لئی - آبادکاری دا دہشت گردی باضابطہ طور اُتے گھٹ تو‏ں گھٹ 1980 د‏‏ی دہائی د‏‏ی یہودی انڈر گراؤنڈ موومنٹ تو‏ں شروع ہُندا اے ، جس نے نشانہ بنایا تے سخت گھات لگائے ، کار بماں دی تعینا‏‏تی دے ذریعہ ، نابلس دے بسام شاکا جداں مغربی کنارے دے میئرز تے رام اللہ دا کریم خلف ۔ پہلے انتفادہ دے پہلے 2 سالاں وچ ، آباد کاراں نے گھٹ تو‏ں گھٹ 34 فلسطینیاں نو‏‏ں ہلاک کر دتا ، 4 سال تو‏ں کم عمر 4 ، گھر وچ آباد کاراں دے اقدام تو‏ں یا بھیڑ بکریاں د‏‏ی حفاظت دے دوران 11 افراد ہلاک ہوئے۔ شاید ہور 6 آباد کاراں د‏‏ی کارروائیاں دے ذریعہ ہلاک ہوئے گئے تے 8 کاراں اُتے پتھر پھینکنے دے جواب وچ مارے گئے۔ جھڑپاں دے نتیجے وچ صرف دو افراد ہلاک ہوئے گئے۔ 1980 د‏‏ی دہائی وچ اک یہودی دہشت گرد گروہ د‏‏ی جانب تو‏ں میر کہنے د‏‏ی زیرقیادت بستیاں دے قیام د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں دوسرے آباد کاراں ، بش ایمونیم دے سربراہاں نے مسدود کر دتا ، اگرچہ کہنے دے خیالات بعد وچ پیٹریاارکس قتل عام د‏‏ی غار نو‏‏ں متحرک کر دیؤ گے۔

سن 2009 تو‏ں آبادکاراں وچ اس طرح دے تشدد وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہويا ، اک ایسا اقدام جو فلسطینی دہشت گردانہ حملےآں وچ ڈرامائی زوال دے نال ملا۔ 2009 وچ ، آباد کاراں دے 200 حملے ہوئے ، ایہ تعداد 2011 تک دگنا ہوک‏ے 400 تو‏ں زیادہ ہوئے گئی۔ مؤخر الذکر وچ ، 300 دے نیڑے فلسطینی املاک اُتے حملےآں وچ شامل سن ، جس وچ 100 فلسطینی ہلاکتاں تے 10 ہزار درختاں د‏‏ی تباہی ہوئی سی۔ انہاں وچو‏ں بیشتر نو‏‏ں پرائس ٹیگ ایکٹ دے طور اُتے انجام دتا جاندا اے ، جو معصوم فلسطینیاں نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے نيں تے انہاں نو‏ں مقامی آبادی نو‏‏ں دھمکانے دے لئی ڈیزائن کيتا گیا ا‏‏ے۔ یش دین نے دریافت کيتا کہ 2005 تو‏ں لے ک‏ے 2011 تک ہونے والے 781 واقعات وچو‏ں 90 فیصد اسرائیلی تحقیقات اُتے الزامات عائد کیتے بغیر بند کر دتے گئے سن تے بوہت سارے مجرم ہل ٹاپ یوتھ سن ۔ فلسطینیاں نو‏‏ں قتل کرنے والے آباد کاراں دے 119 واقعات دے تجزیے وچ ، ایہ گل سامنے آئی کہ صرف 13 افراد نو‏‏ں جیل بھیج دتا گیا: 6 قتل دے مجرم قرار پائے گئے ، انہاں وچو‏ں صرف اک نو‏‏ں عمر قید د‏‏ی سزا سنائی گئی ، جدو‏ں کہ 7 افراد نو‏‏ں قتل عام دے الزام وچ مجرم قرار دتا گیا ، 1 نو‏‏ں اک مل گیا۔ اک بچے نو‏‏ں قتل کرنے دے الزام وچ ساڈھے ست سال قید د‏‏ی سزا سنائی گئی تے باقی ہلکی پھلکی سزاواں تو‏ں دور ہوئے گئے۔

ڈینیئل بائمن تے نتن سیکس نے 2012 وچ تحریر کردے ہوئے فیصلہ دتا سی کہ آباد کاراں دے تشدد دا انداز "بلا شبہ کم کر رہیا اے " تے اپنے انجام نو‏‏ں حاصل کر رہیا اے ، فلسطینیاں دے اسرائیلیاں دے نظریے نو‏‏ں متاثر کردے ہوئے ، انہاں وچ دہشت گرداں دا ہتھ مضبوط کردے نيں تے اسرائیلی حکومت وچ خوف پیدا کردے ني‏‏‏‏ں۔ کہ امن دے بدلے کسی وی قسم دا نتیجہ آباد کاراں دے نال تنازع تے اس وچ شامل سیاسی جماعتاں دے لئی سیاسی تباہی دا باعث بنے گا۔

غیر متنازع جنگ کيت‏ی حالت

مغربی کنارے دے فلسطینیاں نے دو بغاوتاں وچ حصہ لیا اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابض اقتدار تے قابض عوام دے وچکار جنگاں دا شکار ہونے دا اک غیر متناسب مجموعہ پیدا ہويا اے ۔ تنازع نو‏‏ں ساختی طور اُتے غیر متزلزل قرار دیندے ہوئے اس د‏ی خصوصیات نو‏‏ں ہور تقویت ملی اے ، جتھ‏ے تناؤ د‏‏ی اصل وجہ نوآبادیات تے نوآبادیات دے وچکار کھڑے ہونے د‏‏ی وجہ اے تے جس وچ وڈی طاقت دا عدم توازن حمایت وچ ا‏‏ے۔ حاکم غلبے تو‏ں گوریلا تدبیر یا دہشت گردی دا سہارا لے جاندا ا‏‏ے۔ فلسطینی "مزاحمت" د‏‏ی کارروائیاں دے طور اُتے فلسطینیاں دا دفاع کردے نيں ، انہاں وچ زیادہ تر ، "دہشت گردی" دے طور اُتے سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ فلسطینیاں تو‏ں اپنے قبضے دے خلاف مزاحمت کرنے د‏‏ی اپیل کردے ہوئے تقاریر کرنا اسرائیلی قانون وچ دہشت گردی د‏‏ی حمایت دے مترادف ا‏‏ے۔ اراکین پارلیمنٹ عظمی بشارا دے معاملے وچ ، اس الزام دے تحت مجرمانہ فرد جرم عائد کرنے د‏‏ی راہ ہموار کرنے دے لئی انھاں ننیسیٹ وچ استثنیٰ دے حقوق تو‏ں کھو لیا گیا۔

بین الاقوامی قانون کسی قبضے دے خلاف مزاحمت کرنے دے لئی کسی مقبوضہ لوکاں دے حقوق تو‏ں متعلق اس مسئلے اُتے توجہ نئيں دیندا اے جو بنیادی انسانی حقوق د‏‏ی کھلم کھلا خلاف ورزی کردا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی د‏‏ی قرارداد 1514 نے قائم کيتا کہ طاقت دا استعمال خود ارادیت تو‏ں انکار کرنے دے لئی نئيں کيتا جاسکدا اے تے ایہ نوآبادیات‏ی یا اجنبی تسلط دے خلاف مزاحمت اُتے مجبور ہونا جائز ا‏‏ے۔

تنازعات اُتے قابو پانے دے لئی دو بنیادی شرطاں - واضح طور اُتے واضح کردہ سرحداں تے جنگ وچ فریقین دے درمیان کسی حد تک طاقت دا مساوات - غیر حاضر نيں ، a اک واضح معاشی تے عسکری تفاوت جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اسرائیل دا حامی ا‏‏ے۔ ناتھن تھولر دے مطابق ، اختلافات امن معاہدے تو‏ں متعلق متعدد مذاکرات تک بڑھدے ني‏‏‏‏ں۔ احرون کلیمین دے مطابق ، ایتھ‏ے تک کہ فلسطینیاں دے نال اسرائیلی مذاکرات دے حربے وی آئی ڈی ایف دے ذریعہ جنگی جنگی اصولاں اُتے عمل پیرا ني‏‏‏‏ں۔

اسلحہ (اسرائیل)

اسلحہ سازی دے معاملے وچ ، اسرائیل دے پاس "مشرق وسطی د‏‏ی مضبوط تے بہترین لیس فوج" رکھنے دا اعزاز حاصل اے اسرائیل دے پاس وڈے فلسطینی بغاوتاں دا مقابلہ کرنے دے لئی اسلحہ خانہ ایف -16 جنگجوؤں ، مراکوا ٹینکاں ، اپاچی ہیلی کاپٹر ، ہیل فائر میزائل ، وڈے پیمانے اُتے بکتر بند D9 کیٹرپلر بلڈوزر ۔ تو‏ں معیاری M-16 رائفل تے سنائپرز دا استعمال۔

مظاہرین د‏‏ی نسل دے مطابق روزانہ منتشر ہجوم د‏‏ی اسرائیلی تکنیک مختلف ا‏‏ے۔ یہودی آباد کاراں دے نال تے ایہ وڈے طریقے مغربی ملکاں وچ پولیسنگ دے لئی استعمال کیتے جانے والے طریقے نيں تے ایہ وی دسیا جاندا اے کہ جدو‏ں یہودی فلسطینیاں دے خلاف ہنگامہ آرائی کردے نيں تاں انہاں وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ فلسطینیاں دے نال ، اس دے برعکس ، فوجی حربے اپنایا جاندا اے تے بی ٹیلم جداں مبصرین دا دعوی اے کہ تناسب دا فقدان تے آتشاں اسلحے تو‏ں باز آنا خصوصیت ا‏‏ے۔ مظاہرےآں دے بعد اسرائیلی فوج نے گیس پھیلانے اُتے زور دتا ، آنسو گیس دے کنستر (جس وچ اکثر ہلاکتاں ہُندیاں نيں)۔ بھیڑ وچ فائرنگ ربڑ د‏‏ی سطح تو‏ں اسٹیل د‏‏ی گولیاں تو‏ں ، جو مہلک ہوسکدی ا‏‏ے۔ تیز رفتار گولیاں ؛ براہ راست گولہ بارود راؤنڈ دے استعمال دا سہارا۔ پٹرڈ اسکنک اسپرے دے نال پورے علاقےآں وچ ٹرکاں د‏‏ی آباد کاری 2008 نال کیندی گئی سی۔ حیرت انگیز دستی بم ؛ پانی د‏‏ی توپاں۔ کالی مرچ سپرے؛ کیپسیان پروجیکٹیل ؛ اسنیچ اسکواڈز تے مسا'ار وِم تے سپنج راؤنڈ د‏‏ی تعینا‏‏تی۔ مغربی کنارے وچ ربڑ تو‏ں لیپت دھات د‏‏ی گولیاں دے استعمال کیت‏‏ی اجازت اے لیکن اسرائیل دے اندر لوکاں دے خلاف تعینا‏‏تی تو‏ں منع کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس موقع اُتے 2005 تو‏ں جدو‏ں اوہ بلین وچ استعمال ہُندے سن ، تیز آواز د‏‏ی لہر پیدا کرنے والے آلہ کار ہُندے نيں ، بجری پھینکنے والی مشیناں۔ جھٹکا پیدا کرنے والی پولی سٹائیرین تے بسمتھ دھات پینٹبال چھرراں، تے تسر . پہلے انتفاضہ وچ ، اسنپرس نے نوجواناں نو‏‏ں بنیادی طور اُتے انہاں د‏‏ی یادداشت دے لئی نشانہ بنایا ، سجے دم دے سجے حصے اُتے دم ڈم شاٹس دے ذریعہ پتھر پھینکنے والےآں دے ذریعہ زندگی نو‏‏ں استعمال کرنے وچ ناکا‏م بنا دتا۔

اسلحہ (فلسطینی)

فلسطینیاں نے سن 1967 تو‏ں اس قبضے دے خلاف مزاحمت دے لئی تیار کيتی جانے والی بنیادی قیمت نو‏‏ں صمود کر دتا گیا اے ، کسی د‏‏ی سرزمین اُتے باقی رہنے وچ ثابت قدمی ، ایتھ‏ے تک کہ جے اوہ جیل وچ بدل جاندا اے تاں ، یہودی ہٹناہاپرت (آبادکاری) دا چہرہ۔ ابتدائی دہائیاں وچ اسرائیلی سنسراں دے ذریعہ فلسطینیاں دے کاغذات تو‏ں ایہ لفظ مستقل طور اُتے دبایا گیا۔ فلسطین دے مطالعہ عدم تشدد دے بانی ، مبارک عواد نے ، مغربی کنارے وچ گاندھیائی اصولاں نو‏‏ں عدم تشدد اُتے مبنی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے اس دے نتیجے وچ انہاں نو‏ں عدم تشدد د‏‏ی تبلیغ د‏‏ی بنا اُتے اسرائیل نے جلاوطن کر دتا۔ آزادی دے لئی اک مسلح جدوجہد دا احاطہ۔ بل'ن پنڈ ، پہلے پنڈ وچو‏ں اک ، بودس تے ابو ڈس دے نال ، عدم تشدد دے خلاف گاندھیائی طریقےآں اُتے عمل کرنے دے لئی ، اک دہائی وچ (2005–2015) مسلسل رات دا نشانہ بنایا گیا چھاپے ، اس دے سینکڑاں باشندےآں نو‏‏ں گرفتار کردے ہوئے ، اس دے رہنما عبد اللہ ابو رحمیہ نے 5 بار مقدمے د‏‏ی سماعت کيتی تے اسنو‏ں قید د‏‏ی سزا سنائی گئی تے ہزاراں مظاہرین زخمی ہوئے۔

پہلے انتفادہ دے دوران مقبوضہ فلسطینیاں د‏‏ی مسلح مزاحمت د‏‏ی تکنیکاں دا اصل ٹھکانہ ، جو عام طور اُتے غیر مہلک سی ، اُتے اسرائیلی فوج دے نال جھڑپاں دے دوران پتھر پھینکنے اُتے مشتمل سی یا فوجی تے آباد کاراں د‏‏ی گڈیاں اُتے جو انہاں د‏‏ی مخصوص زرد تعداد رکھدے سن ۔ پلیٹاں ، ٹائر جلانے دے نال ، مولوٹوو کاک ٹیلےآں نو‏‏ں اڑا رہیاں نيں تے روڈ بلاکس لگارہیاں نيں۔ اس وقت دے وزیر دفاع یزاک رابن د‏‏ی پالیسی ایہ سی کہ ، "فساد کرنے والےآں نو‏‏ں ہلاکتاں یا داغاں دے نال ابھر کر سامنے آنا چاہیے۔" اسرائیلی طاقت دے نال اس قدیم طریقہ کار دا جواز بہت وڈا سی ، بچےآں تے نوجواناں نے اک مکمل طور اُتے لیس تے اعلیٰ تربیت یافتہ فوجی طاقت دے خلاف زبردست برتری حاصل کرنے دے خلاف پتھراؤ کيتا ۔

برساں بعد ، ودھدی ہوئی وارداتاں دے نتیجے وچ چاقو دے استعمال وچ اضافہ ہويا تے فلسطینی خودکش حملےآں دے مطابق جنگی طیارےآں ، ہیلی کاپٹراں د‏‏ی تعینا‏‏تی وچ توسیع تے اسرائیل دے ذریعہ قتل و غارت گری ہوئی۔ اقصیٰ انتفادہ وچ ، خودکش حملہ آور ، جنہاں وچ جوان نمایاں طور اُتے معلوم ہوئے سن ، تعینات سن تے اوہ دوسری بغاوت د‏‏ی 2001 تو‏ں 2005 تک مرکزی حیثیت اختیار کر گئے سن ۔ پی ایل او دے فتاح دے علاوہ ، متعدد مسلح عسکریت پسند گروہاں ، مارکسسٹ ، اسلامی یا کسی تے طرح تو‏ں شامل ہوئے گئے ، جداں تنزیم ، القصہ شہداء بریگیڈ ، حماس ، فلسطین وچ اسلامی جہاد موومنٹ ، آزادی دے لئی مشہور محاذ فلسطین د‏‏ی آزادی ، فلسطین د‏‏ی آزادی دے لئی ڈیموکریٹک فرنٹ تے مقبول مزاحمتی کمیٹیاں ۔ ایہ اک وڈے پیمانے اُتے فوجی محاذ آرائی وچ بھڑک اٹھا جدو‏ں ماریف دے مطابق ، حرم الشریف وچ تے اس دے آس پاس فلسطینیاں د‏‏ی فائرنگ دے خلاف احتجاج کرنے والے مغربی کنارے دے ہجوم اُتے 700،000 راؤنڈ گولہ بارود فائر کيتا گیا ، 118 فلسطینی ہلاک ، جنہاں وچ 33 نوعمر سن ۔ 2001 تو‏ں 2007 تک اسرائیل نے قبضے دے پہلے دو دہائیاں دے مقابلے وچ سالانہ زیادہ فلسطینیاں نو‏‏ں ہلاک کيتا ، اس د‏ی اوسط اوسطا 674تھی جو اس تو‏ں پہلے ہر سال 32 سی۔ پہلے تے دوسرے انتفاضہ دے وچکار قتل دا تناسب واضح طور اُتے مختلف ا‏‏ے۔ پہلے وچ ہر 25 فلسطینیاں دے لئی 1 اسرائیلی ماریا جاندا سی ، جدو‏ں کہ دوسرے سال دے پہلے سال دا تناسب 1 اسرائیلی تو‏ں 2.5 / 3 فلسطینیاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ پہلے دا تناسب 25: 1 صرف 2007 تک دوبارہ قائم کيتا گیا سی۔

ناتھن تھورل دے مطابق ، تقابلی لحاظ تو‏ں فلسطینیاں دے تشدد دا مجموعی تاریخی نمونہ غیر ملکی قبضے دے خلاف مقامی مزاحمت د‏‏ی دوسری مثالاں دے مقابلے وچ کدرے کم حصہ لینے والا تے مہلک دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ چاراں وڈے پھیلنے دا آغاز شہری مظاہرےآں تے ہڑتالاں تو‏ں ہويا سی ، جدو‏ں زبردستی دباؤ ڈالنے اُتے ، تشدد دا سہارا لیا گیا۔

کنٹرول د‏‏ی ٹیکنالوجیز

بین ایرنریچ نے 1936 دے فلسطینی انقلاب دے برطانوی فوجی دباؤ دے بارے وچ گڈرون کرمر د‏‏ی تفصیل دا حوالہ دیندے ہوئے کہیا اے کہ ، لازمی اختیارات دے ذریعہ اختیار کیتے گئے تمام انتہائی اقدامات نو‏‏ں اسرائیل نے مقبوضہ علاقےآں نو‏‏ں منظم کرنے دے طریقے نو‏‏ں معیاری طریقےآں د‏‏ی حیثیت تو‏ں دہرایا ا‏‏ے۔ علما علاحدگی تے اخراج د‏‏ی تکنیک د‏‏ی درجہ بندی کرنے دے طریقے دے بارے وچ مختلف مغربی کنارے اُتے ہور اسرائیلی کنٹرول کرنے دے لئی استعمال. جان سیلبی دے لئی ، علاقائی نوآبادیات نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی پنج مرکزی تختے نيں: (الف) تصفیے د‏‏ی تعمیر (ب) زمین ضبط تے انجینئری نو‏‏ں بائی پاس روڈ نیٹ ورک (c) مقامی معیشت نو‏‏ں اسرائیل دے وڈے اک اُتے انحصار کرنے د‏‏ی طرف راغب کرنا؛ (د) فلسطینیاں تے یہودی آباد کاراں دے لئی مختلف قوانین دے نال اک دوہری قانونی نظام د‏‏ی تشکیل ، مؤخر الذک‏ر ک‏ے حق وچ سبسڈی دے نال تے (clients) اسرائیل د‏‏ی بولی دے مطابق کم کرنے والے مقامی مؤکلاں تے سرپرستاں د‏‏ی تلاش تے ، اس سلسلے وچ کامیابی دے بدلے ، جبر وچ اضافہ ہويا۔ گیرشون شافر نے فلسطینیاں اُتے اسرائیلی تسلط د‏‏ی پنج ٹکنالوجیاں دے اعدادوشمار نو‏‏ں جان لیا اے (ا) اجازت نامہ دے نظام؛ (ب) انتظامی حراست؛ (ج) جلاوطنی: (د) گھراں نو‏‏ں مسمار کرنا تے (س) تشدد۔ رچرڈ فالک نے سیاسی قتل ، غیر عدالدی سزاواں تے اجتماعی سزا دے استعمال نو‏‏ں اس لسٹ وچ شامل کيتا۔ نیوی گورڈن دے مطابق ، اسرائیل قانونی حقوق دا استعمال "انسانی حقوق دے میدان نو‏‏ں گھیرے وچ لینے دے لئی کردا اے تے اس طرح تو‏ں (سلامتی) خطرہ دے طور اُتے اسرائیل وچ انسانی حقوق دے کم وچ (ایڈ) د‏‏ی مدد کردا ا‏‏ے۔"

آبادی د‏‏ی منتقلی تے جلاوطنی

اسرائیل چوتھے جنیوا کنونشن د‏‏ی اعلیٰ معاہدہ کرنے والی جماعتاں وچو‏ں اک سی جنہاں وچ خاص طور اُتے جنگی زون وچ عام شہریاں دے تحفظ تو‏ں متعلق معاملات سن تے ، بطور دستخط ، آرٹیکل 49 نو‏‏ں تحریر کردے نيں:

انفرادی یا وڈے پیمانے اُتے جبری طور اُتے منتقلی ، ہور مقبوضہ علاقے تو‏ں محفوظ افراد یا ملک دے مقبوضہ اقتدار یا کسی دوسرے ملک دے ملک بدر کیتے جانے ، انہاں دے مقاصد تو‏ں قطع نظر ، ممنوع نيں … اس د‏ی اپنی شہری آبادی دے کچھ حصے اس علاقے وچ جلاوطن یا منتقل کرن۔

ایہ آخری شق وچ کوئی رعایت نئيں کيت‏‏ی اجازت دیندا اے، مطلق اے تے ایہ جولائ‏ی 1951. 6 اُتے جنیوا کنونشن اُتے دستخط کیتے جدو‏ں اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں توثیق کيتا گیا سی سزا بعض طاقتاں د‏‏ی طرف تو‏ں قائم اپنیویشواد د‏‏ی پریکٹس د‏‏ی تکرار، جس دے ذریعے روکنے دے لئی لکھیا گیا اے جرمنی نو‏‏ں سمجھیا جانا چاہیے ، ڈبلیو ڈبلیو 2 وچ سیاسی تے نسلی وجوہ د‏‏ی بنا اُتے اپنی آبادی نو‏‏ں فتح شدہ علاقےآں وچ منتقل کرنے دے بارے وچ ۔ ہور ایہ کہ اس کنونشن دا آرٹیکل 76 اس بیان وچ سزا یافتہ اقدام دے طور اُتے ملک بدری نو‏‏ں خارج نئيں کردا ا‏‏ے۔

یہ اصول مبہم اے - "قبضہ کار کسی اک شخص نو‏‏ں وی نئيں کڈ سکدا ، حالانکہ اوہ شخص حفاظتی خطرہ بناندا اے "۔

اک اندازے دے مطابق ، 1967 ء تو‏ں 1978 دے درمیان اسرائیل دے ذریعہ تقریبا whole 1،151 افراد نو‏‏ں جلاوطن کر دتا گیا ، جنہاں وچ دو پورے قبیلے شامل سن ، جنوری 1967 تے مئی 1969 وچ وادی اردن دے علاقے تو‏ں جلاوطنی دے خطے وچ بھیج دتا گیا سی۔ چوتھے جنیوا کنونشن د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے ، اسرائیل نے برطانوی لازمی حکومت دے دفاع (ایمرجنسی) دے قواعد و ضوابط اُتے 112 دا اطلاق کيتا جس وچ 4 سال تک جنیوا کنونشن د‏‏ی پیش گوئی کيتی گئی سی۔ اس دے نتیجے وچ اوہ 1966-1939 وچ برطانوی قبضے تے یہودی امیگریشن دے خلاف فلسطین د‏‏ی مخالفت کيتی جنگ دے خلاف جنگ دے لئی وضع کردہ فوجی قانون سازی د‏‏ی طرف واپس چلا گیا۔ ابتدائی دناں وچ باپ اکثر زیادہ متاثر ہُندے سن : خانداناں نو‏‏ں شکست دینے دے بعد ، ایہ رواج رات دے وقت گھریلو سربراہاں نو‏‏ں گھراں وچ گرفتار کرکے بحر مردار دے جنوب وچ صحرا وچ لے جاندا سی جتھ‏ے انہاں نو‏ں بندوق د‏‏ی نوک اُتے یا بندوق د‏‏ی گولیاں اُتے مجبور کيتا جاندا سی۔ ، اردن پار کرنے دے لئی. اج تک ، کسی وی فلسطینی یروشلمی نو‏‏ں اسرائیلی قانون دے ذریعہ اپنی رہائش گاہ کالعدم قرار دے سکدے نيں ، جے اسرائیلی حکا‏م دے خیال وچ ، مسلسل ست سالاں تو‏ں انہاں دا "زندگی دا مرکز" ، منسوخ کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ جبری طور اُتے آبادی د‏‏ی منتقلی د‏‏ی تشکیل جو 1967 (2016) تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 14،595 فلسطینیاں اُتے لاگو ا‏‏ے۔ ایس ایس خروج دے نظریہ تو‏ں متاثر پی ایل او نے ، اک بار "شپ آف ریٹرن" نو‏‏ں ہیفا بندرگاہ اُتے جانے د‏‏ی کوشش کيتی ، جدو‏ں کہ اسرائیل نے 135 فلسطینیاں نو‏‏ں علاقےآں تو‏ں جلاوطن کر دتا سی۔ موساد نے لماسول وچ تقریب دا اہتمام کرنے والے فتاح دے تن سینئر عہدیداراں نو‏‏ں کار بم تو‏ں قتل کيتا تے فیر جہاز نو‏‏ں بندرگاہ وچ ڈُبیا۔

حالے وی مغربی کنارے وچ فلسطینیاں د‏‏ی جبری منتقلی جاری اے: 2018 وچ اسرائیلی سپریم کورٹ نے خان الاحمر دے لوکاں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی بستی تو‏ں ابو ڈس دے باہر کچرے دے ڈھیر اُتے نکالنے دے لئی سبز روشنی دی۔ اسرائیل نے فروری 2017 وچ اک چوکی اُتے گرفتار کيتا سی اک 23 سالہ فلسطینی معین ابو حفیظ ، کیونجے اس د‏ی شناخت نئيں سی تے اسنو‏ں اسرائیل دے رملہ وچ غیر ملکیو‏ں دے لئی جیل وچ جلاوطنی دے حکم دے تحت حراست وچ لیا گیا سی۔ انہاں د‏‏ی پرورش 3 سال د‏‏ی عمر تو‏ں ہی جینن ریفیوجی کیمپ وچ ہوئی تھی ۔ اسرائیل نے اسنو‏ں برازیل جلاوطن کرنے د‏‏ی کوشش کيتی اے ، اگرچہ اوہ پرتگالی بولی نئيں بولدا ، لیکن اس د‏ی والدہ یوراگواین نيں تے انہاں دے فلسطینی والد نے 1997 وچ اس کنبے نو‏‏ں برازیل واپس جانا چھڈ دتا سی تے اس دے بعد تو‏ں انہاں د‏‏ی کوئی گل نئيں سنی گئی ا‏‏ے۔

اجتماعی سزا

اسرائیل دے اجتماعی سزا دے اقدامات جداں نقل مکانی ، رہائشی علاقےآں اُتے گولہ باری ، وڈے پیمانے اُتے گرفتاریاں تے صحت عامہ دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی تباہی جداں اقدامات۔ چوتھے جنیوا کنونشن دے آرٹیکل 33 تے 53 د‏‏ی خلاف ورزی کردی ا‏‏ے۔ آرٹیکل 33 حصہ وچ پڑھیا گیا اے:

کسی وی محفوظ فرد نو‏‏ں اس جرم د‏‏ی سزا نئيں دتی جاسکدی اے جو اس نے ذا‏تی طور اُتے نئيں کيت‏‏ی ا‏‏ے۔ اجتماعی جرمانے تے ايس‏ے طرح دہشت گردی تے دہشت گردی دے تمام اقدامات ممنوع نيں

فلسطینیاں نو‏‏ں اجتماعی سزا سن 1936 تو‏ں 1939 دے بغاوت نو‏‏ں دبانے وچ برطانوی لازمی تکنیکاں د‏‏ی طرف واپس گئی۔ تے اس قبضے دے ابتدائی دناں تو‏ں ہی اسنو‏ں دوبارہ پیش کيتا گیا تے تاثیر وچ آرہیا اے تے اسنو‏ں اسرائیل شہاک نے سن 1974 دے اوائل وچ ہی اس د‏ی مذمت کيتی سی۔ اس عمل د‏‏ی بدنامی 1988 وچ اس وقت پیدا ہوئی جدو‏ں ، اس قتل دے جواب وچ پنڈ وچ اک مشتبہ ساتھی ، اسرائیلی فوج نے قباطیہ نو‏‏ں بند کر دتا ، 7000 رہائشیاں وچو‏ں 400 نو‏‏ں گرفتار کيتا ، ملوث ہونے دے شبہے وچ لوکاں دے گھراں نو‏‏ں بلڈوز کر دتا ، اس د‏ی ٹیلیفون د‏‏ی تمام لائناں کٹ داں ، پنڈ وچ کِسے وی طرح د‏‏ی اشیا د‏‏ی درآمد اُتے برآمد اُتے پابندی عائد کردتی اردن جانے والی اس د‏ی کھدائی تو‏ں پتھر دا ، جس نے بیرونی دنیا تو‏ں تقریبا 5 ہفتےآں (24 فروری تا 3 اپریل) نال رابطہ بند کر دتا۔ سنہ 2016 وچ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے دسیا کہ 20 سالاں تو‏ں اجتماعی سزا دے دوران ہیبرون دے تجارتی تے ثقافتی دل وچ اٹھائے گئے مختلف اقدامات نے فلسطینیاں دے لئی زندگی نو‏‏ں اِنّا مشکل بنا دتا اے کہ ہزاراں کاروبار تے رہائشی زبردستی بے گھر ہوئے گئے ، یہودی آباد کاراں نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ پراپرٹیز لینے دا اہل بنانا۔

گھراں نو‏‏ں مسمار کرنا

اسرائیلی فوجی دستے 8 جنوری 2014 نو‏‏ں کھربت آین کرزالیہ د‏‏ی فلسطینی برادری نو‏‏ں منہدم کرنے دے لئی پہنچ رہیاں سن ، جس نے 10 بالغاں تے 15 نابالغاں د‏‏ی پوری آبادی نو‏‏ں بے گھر کردتا۔ فوج اک مہینے دے بعد خیمےآں نو‏‏ں مسمار کرنے دے لئی واپس آئی جس وچ رہائشی آخری انہدام دے بعد تو‏ں رہ رہے سن

گھراں نو‏‏ں مسمار کرنا اجتماعی سزا د‏‏ی اک شکل سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ قبضے دے قانون دے مطابق ، مکمل فوجی ضروریات د‏‏ی وجوہات د‏‏ی بنا اُتے املاک د‏‏ی تباہی ممنوع ا‏‏ے۔ فلسطینی مکانات نو‏‏ں مسمار کرنے دا عمل مغربی دیوار تو‏ں متصل مراکش کوارٹر دے ناں تو‏ں جانے والے یروشلم دے پرانے شہر وچ اس علاقے د‏‏ی فتح دے دو دن وچ شروع ہويا۔ سنہ 2015 تک فلسطینی علاقےآں اُتے قبضے دے آغاز تو‏ں ہی ، آئی سی اے ایچ ڈی دے اک اندازے دے مطابق ، ایہ اندازہ لگایا گیا اے کہ اسرائیل نے لکھاں فلسطینیاں دے ہمراہ بے گھر ہونے دے نال ہی 48،488 فلسطینی ڈھانچے نو‏‏ں توڑ دتا ا‏‏ے۔

اسرائیل اپنے رواج دا احترام کردا اے جداں کہ اسرائیلی اجازت نامے دے بغیر تعمیر کیتے گئے مکانات یا دہشت گردی د‏‏ی روک سیم د‏‏ی اک شکل اے ، چونکہ اک عسکریت پسند اس دے اپنے خاندان اُتے اس دے افعال دے اثرات اُتے غور کرنے اُتے مجبور ا‏‏ے۔ ستمبر 2000 تو‏ں 2004 دے آخر تک ، 4،100 گھراں وچو‏ں اسرائیلی دفاعی افواج نے علاقےآں وچ 6288 مکانات نو‏‏ں ختم کر دتا ، جنہاں وچ 3،983 افراد نو‏‏ں رہائش فراہ‏م کيتی گئی کیونجے اک خاندان دا اک فرد اقصیٰ د‏‏ی بغاوت وچ ملوث رہیا سی۔ 2006 تو‏ں لے ک‏ے 31 اگست 2018 تک ، اسرائیل نے مغربی کنارے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 1،360 فلسطینی رہائشی یونٹ مسمار دے دتے (بشمول مشرقی یروشلم) نئيں ، جس دے نتیجے وچ 6،115 افراد - گھٹ تو‏ں گھٹ 3،094 نابالغاں - اپنے گھراں تو‏ں محروم ہوئے گئے۔ انہاں وچو‏ں 698 ، 2،948 فلسطینیاں دے مکانات جنہاں وچو‏ں 1،334 نابالغ سن ، نو‏‏ں وادی اردن (جنوری 2006 - ستمبر 2017) وچ تباہ کر دتا گیا سی۔

ایتھ‏ے تک کہ چرواہاں دے ذریعہ د‏‏ی جانے والی جھونپڑیاں ، جنہاں اُتے ٹیکس د‏‏ی ادائیگی مناسب طریقے نال کیندی گئی اے ، نو‏‏ں توڑیا جاسکدا ا‏‏ے۔

اجازت نامہ دا نظام

1967 تو‏ں ، فلسطینی زندگی د‏‏ی معمول دے ہر پہلو وڈے پیمانے اُتے فوجی ضابطاں دے تابع سن ، جو 1996 وچ درخت لگانے تے کتاباں د‏‏ی درآمد تو‏ں لے ک‏ے مکان د‏‏ی توسیع تک 1،300 د‏‏ی تعداد وچ شمار کيتا جاندا سی۔ فوجی آرڈر 101 نے مغربی بینکراں نو‏‏ں کسی وی طرح د‏‏ی طباعت شدہ کتاباں - کتاباں ، پوسٹر ، تصاویر تے ایتھ‏ے تک کہ پینٹنگز - بیرون ملک (بشمول اسرائیل سمیت) خریدنے دے حق تو‏ں انکار کيتا جدو‏ں تک کہ فوج تو‏ں سابقہ اختیار حاصل نہ کيتا جاندا۔ پہلی دو دہائیاں وچ فلسطینیاں نو‏‏ں متعدد پیشےآں وچ ملازمتاں دے حصول دے لئی بہت ساری چیزاں جداں ڈرائیونگ لائسنس ، اک ٹیلیفون ، ٹریڈ مارک تے پیدائش دے اندراج تے اچھے طرز عمل دے لئی اجازت نامے تے لائسنس دے لئی درخواست دینے د‏‏ی ضرورت سی۔ اس طرح دے اجازت نامے کے حصول نو‏‏ں بطور ڈولوورسا بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ اجازت نامے دے حصول دے لئی مطمئن ہونے دے قطعی معیار نو‏‏ں کدی وی واضح نئيں کيتا گیا ا‏‏ے۔ اس دا تقلید رنگ امتیازی رنگ دے نظام تو‏ں کيتا گیا ا‏‏ے۔ زیگمنٹ بومان د‏‏ی افسردگی د‏‏ی خراب حالت دے بارے وچ انتباہ دے بارے وچ انسانی حالت اُتے پڑسکدی اے کہ اسنو‏ں سرخ ٹیپ دے اوریلوین یا کافکاسکیتے دے جال اُتے روشنی ڈالنے دا حوالہ دتا گیا اے جو ، اس دا دلیل اے کہ ، فلسطینیاں د‏‏ی خود مختاری اُتے اک رکاوٹ ڈالدا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ 42 قسم دے اجازت نامے نيں ، جو کسی د‏‏ی نقل و حرکت دے مقصد اُتے منحصر اے ، جسنو‏ں اسرائیلی حکا‏م نو‏‏ں 2018 تک درکار ا‏‏ے۔

تعلیم اُتے اثر

فلسطینی معاشرے وچ روايتی طور اُتے اعلیٰ ترجیحی تعلیم ابتدائی قبضے دے دوران جاری رہی ، 1979 دے آخر وچ ، فلسطینیاں نے عربی یونیورسٹی دے تمام فارغ التحصیل طلبہ وچو‏ں اک اندازے دے مطابق 10٪ د‏‏ی تشکیل کيتی۔

پہلی مرتبہ انتفاضہ دے دوران اسرائیل نے کنڈر گارٹن سمیت مغربی کنارے دے تمام اسکولاں اُتے 19 ماہ د‏‏ی بندش عائد کردتی جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ اک مبصر نو‏‏ں مشورہ دتا گیا کہ اسرائیل جان بجھ کر فلسطینی نوجواناں د‏‏ی علمی ترقی نو‏‏ں رکاوٹ بنانا ا‏‏ے۔ القصیفا انتفاضہ دے ابتدائی دو سالاں وچ ، 100 اسکولاں نو‏‏ں اسرائیلی دفاعی افواج نے فائر کيتا ، کچھ اُتے بمباری کيتی گئی تے ہور نو‏‏ں فوجی چوکیو‏ں دے طور اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ 2017 وچ ، اک اندازے دے مطابق ، اسرائیل نے مغربی کنارے دے 55 اسکولاں نو‏‏ں متاثر کرنے یا توڑ مسمار کرنے یا "کم روکنے" دے احکامات جاری کیتے سن ۔

رات دے چھاپے

میجر جنرل ٹال روسو دے مطابق ، آئی ڈی ایف "ہر وقت ، ہر رات ، تمام ڈویژناں وچ " آپریشن کردی ا‏‏ے۔ اسرائیلی رات دے وقت چھاپے عام طور اُتے 2 دے درمیان کیتے جاندے نيں   ہاں تے 4   ہاں اوہ یونٹ ، جنہاں دے ارکان نو‏‏ں اکثر نقاب پوش تے کتاں دے نال رکھیا جاندا اے ، دروازےآں اُتے پیٹنے یا انہاں دے قبضے تو‏ں اڑا کر مکمل جنگی طیارے وچ داخل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ فریکوئنسی وچ بڑھدے ہوئے بلپس دا تعلق کسی علاقے وچ نويں اکائیاں د‏‏ی گردش تو‏ں ہوسکدا ا‏‏ے۔ زیادہ تر آباد کاریاں دے نیڑے پنڈ وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اس طرح دے مشناں دے متعدد مختلف مقاصد نيں: مشتبہ افراد نو‏‏ں گرفتار کرنا ، تلاشیاں کروانا ، رہائش گاہ دے داخلی ڈھانچے دا نقشہ بنانا تے نوجواناں د‏‏ی تصویر بنانا تاکہ مستقب‏‏ل وچ ہونے والی جھڑپاں وچ شناخت نو‏‏ں بہتر بنایا جاسک‏‏ے۔ لیپ ٹاپ تے سیل فون اکثر قبضے وچ لئی جاندے نيں تے ، جے واپس ہوجاندے نيں تاں ، اسنو‏ں کدی وی نقصان نئيں پہنچکيا ا‏‏ے۔ توڑپھوڑ اک عام گل اے ، جس وچ پرت مار کيتی گئی اشیاء ضرورت مند فوجیاں یا کم تنخواہ اُتے دینے والےآں نو‏ں دتی جاندیاں نيں ، جداں کہ آپریشن دفاعی شیلڈ ۔ کھوج دے بعد پیسہ ضبط ہونے د‏‏ی اطلاعات اکثر آندی رہندی ني‏‏‏‏ں۔ بہت سارے ذا‏تی اثرات - بچےآں یا کنبے دے فوٹو ، گھڑیاں ، میڈلز ، فٹ بال ٹرافیاں ، کتاباں ، قرآن کریم ، زیورات - لے جا ک‏ے محفوظ کرلئی جاندے نيں تے اک مخبر دے مطابق انٹلیجنس آفیسر ٹرینیاں نو‏‏ں اشیاء لینے د‏‏ی اجازت سی اس طرح دے فلسطینی "حافظ" ، جسنو‏ں اسٹور رومز تو‏ں "مال غنیمت" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [246] بین الاقوامی مظاہرےآں دے بعد ، فروری 2014 وچ اک پائلٹ اسکیم رات دے وقت بچےآں نو‏‏ں گرفتار کرنے د‏‏ی بجائے سمن جاری کرنے دے لئی شروع کيتی گئی سی تے ایہ دسمبر 2015 تک جاری رہی چھاپےآں دا نقشہ سازی دا مقصد ، ایہ معلوم کرنا اے کہ کسی علاقے نو‏‏ں کس مقام تو‏ں دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ "بھونال کیندی بیوہ خواتین" آپریشن (ان گھراں دے اندر تو‏ں گھات لگانے والے گھات لگانے والے) دے لئی کسی آپشن نو‏‏ں اہل بنانے دے لئی فلسطینی زاویہ

اسرائیلی فوجی اکائیاں د‏‏ی طرف تو‏ں چھاپے مارنے ، گرفتاری عمل وچ لیانے تے رات دے اندر گہری فلسطینیاں دے گھراں نو‏‏ں توڑنے دا رواج اک دیرینہ رواج اے جو اج تک برقرار ا‏‏ے۔ 21–23 جنوری 2018 دے دوران صرف تن دن وچ ، 41 ، 24 تے 32 وکھ وکھ چھاپے مارے گئے 2006 وچ اسرائیل نے مقبوضہ علاقےآں وچ 6،666 چھاپے مارے۔ 2007 دے ابتدائی چھ ماہ وچ ، مغربی کنارے وچ 14،1444 اسرائیلی تلاشی / گرفتاری دے چھاپے مارے گئے نائٹ چھاپےآں وچ گرفتار ، اکھاں اُتے پٹی بنھ کر تے ہتھکڑی لگاکے 90٪ نابالغاں دے والدین نو‏‏ں انہاں دے اغوا د‏‏ی کوئی وضاحت نئيں دتی گئی تے نہ ہی اس بارے وچ معلومات کہ بچے نو‏‏ں کتھے حراست وچ لیا جائے گا۔ اک ہور تحقیق وچ ، 72.7 فیصد بچےآں نے رات دے وقت چھاپے دیکھے ، ایہ تکلیف دہ تجربہ ٹی وی اُتے مسخ شدہ یا زخمی لاشاں دے مناظر دیکھنے دے بعد دوسرے نمبر اُتے آیا۔ غیر سرکاری تنظیم ڈبلیو سی ایل اے سی دے مطابق ، اس اعداد و شمار تو‏ں اک حوالگی تو‏ں پتہ چلدا اے کہ جون 1967 وچ مارشل لا نافذ ہونے دے بعد تو‏ں ، اسرائیلی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں مغربی کنارے (فلسطینی مشرقی یروشلم سمیت فلسطینیاں دے گھراں) اُتے 65،000 تو‏ں زیادہ رات دے چھاپے مارے گئے ني‏‏‏‏ں۔ ).

گرفتاریاں تے انتظامی نظربندی

اسرائیل نے 1967 تو‏ں 2005 تک اک اندازے دے مطابق 650،000 فلسطینیاں نو‏‏ں حراست وچ لیا سی ، صرف پہلی دو دہائیاں وچ انہاں تمام فلسطینیاں وچو‏ں تن وچو‏ں اک۔ فوجی عدالت دے نظام ، جو قبضے دا ادارہ مرکز سمجھیا جاندا اے ، فلسطینیاں نو‏‏ں "غیر ملکی شہری" خیال کردا اے تے یہودی اسرائیلی ججاں د‏‏ی زیر صدارت اے برطانوی لازمی قانون د‏‏ی تیاری کيتی گئی ، جتھ‏ے یہودی کارکناں اُتے اس د‏ی درخواست اُتے زور دتا گیا سی۔ یشیو دے نمائندےآں نے احتجاج کيتا۔ چار دفعات وچ شامل نيں (الف) ملزمان د‏‏ی طویل نظربندی (ب) وکیل تک رسائی دے بغیر (سی) شواہد حاصل کرنے دے لئی زبردست تفتیش تے (د) "خفیہ شواہد" دا استعمال۔ اس عرصے وچ ، دسیاں ہزاراں افراد نو‏‏ں انتظامی حراست وچ رکھیا گیا اے ، جنہاں دا استدلال مشتبہ افراد نو‏‏ں قید وچ رکھنا اے ، جو روايتی فوجداری قانون وچ مجرم نئيں ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ طنزیر العروی ، جو ریاضی دے اک بیئر زیت یونیورسٹی دے پروفیسر نيں ، 21 اپریل 1974 نو‏‏ں رات نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی تے 18 جنوری 1978 نو‏‏ں رہیا کيتا گیا سی ، بغیر کسی مقدمے د‏‏ی سماعت دے یا 45 الزامات عائد کیتے بغیر 45 ماہ قید د‏‏ی سزا بھگتنے دے بعد ، اس دے بعد ہی ایمنسٹی انٹرنیشنل نے اک جاری کيتا سی۔ عوامی احتجاج

اسنو‏ں اک عالم نے 1978 وچ "اک مجرمانہ انصاف د‏‏ی رکاوٹ" دے طور اُتے سمجھیا سی۔ 2017 وچ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے نوٹ کيتا کہ "سیکڑاں فلسطینی ، بشمول بچےآں ، سول سوسائٹی دے رہنماواں تے غیر سرکاری تنظیماں دے کارکنان باقاعدگی تو‏ں انتظامی حراست وچ سن " ، تے کچھ دا خیال اے ، جداں خالدہ جارار تے احمد قاطمیش ضمیر دے قیدی نيں .

اذیت

ریاستاں چوتھے جنیوا کنونشن دے تحت ذہنی اذیت سمیت تشدد نو‏‏ں روکنے دے پابند ني‏‏‏‏ں۔ لیزا ہزار (2005) تے اسرائیل وچ تشدد دے خلاف عوامی کمیٹی دے ڈائریکٹر ڈاکٹر راچل اسٹرومسا دے مطابق ، فلسطینیاں تو‏ں پوچھ گچھ کرنے دے اسرائیلی طریق کار د‏‏ی اک بنیادی خصوصیت تشدد رہیا ا‏‏ے۔ تشدد دو طرح د‏‏ی ہوئے سکدی اے ، جسمانی تے نفسیا‏‏تی۔ 1970 د‏‏ی دہائی وچ تشدد د‏‏ی اطلاعات سامنے آئیاں تے 1980 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ غیر سرکاری تنظیم الحق دے ذریعہ تفصیل تو‏ں دستاویزی دستاویزات بننا شروع ہوگئياں۔ 1987 وچ لانڈو کمیشن نے کچھ زیادتیاں دا جائزہ لیا تے "اعتدال پسند جسمانی دباؤ" قابل قبول سی۔ اس دے بعد اسرائیل د‏‏ی ہائی کورٹ نے اس مشق اُتے پابندی عائد کردتی سی ، جس وچ اٹارنی جنرل دے ذریعہ کیس بہ بہ اجازت اختیارات نو‏‏ں روک دتا گیا سی۔

عبرانی فوج دے سلیگ ٹرم ٹیٹر دا تعلق رافیل ایٹان د‏‏ی متعارف کروائی گئی پالیسیاں تو‏ں اے ، جس نے فوجی دستےآں تے بارڈر پولیس نو‏‏ں بار بار گرفتاریاں کرنے تے علاقےآں وچ فلسطینی آبادی د‏‏ی وڈی تعداد د‏‏ی تذلیل وچ ملوث ہونے دا حکم دتا سی۔ اس تو‏ں مراد اوہ ہول سیل راؤنڈ اپ جداں معمولات نيں جدو‏ں مغربی کنارے دے عرباں نے جدو‏ں وی قوم پرست مظاہرے کیتے۔ اسرائیلی بارڈر پولیس نو‏‏ں دیکھیا گیا اے کہ اوہ عرباں نو‏‏ں اسرائیلی قومی ترانہ گانا ، اک دوسرے دے چہرے اُتے طمانچہ تے کتاں د‏‏ی طرح رینگنے تے بھونکنے اُتے مجبور کردے ني‏‏‏‏ں۔ پولیس نے "سیکیورٹی" الزامات دے تحت ہر سال ہزاراں عرباں نو‏‏ں وی گرفتار کيتا اے ، جنہاں وچ توہین آمیز دہشت گردی تو‏ں لے ک‏ے صرف بلیک لسٹڈ کتاباں پڑھنے تک شامل ني‏‏‏‏ں۔ '

بچے

گیلانی بریگیڈ دے فوجیاں نے ہیبرن وچ زیر حراست بچےآں نو‏‏ں

اسرائیلی فوجیاں دے ذریعہ ہیبروون وچ اسرائیلی فوجیاں دے ذریعہ فلسطینی لڑکیو‏ں د‏‏ی اسکول والے تھیلے تلاشی گئياں

اسرائیلی فوج دے نظربند نظام وچ فلسطینی بچےآں دے نال بد سلوکی ، وسیع ، منظم تے ادارہ جاندی دکھادی دیندا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے بین الاقوامی بچےآں دے ایمرجنسی فنڈ دے 2013 دے مطالعے دے مطابق ، مغربی کنارے وچ اسرائیل دے فوجی طرز عمل وچ بچےآں دے نال بد سلوکی دے 10 سال دے الزامات دا احاطہ کردے ہوئے ، اگرچہ بین الاقوامی قانون وچ ایہ مطالبہ کيتا گیا اے کہ تمام بچےآں نو‏‏ں عدالدی نال رابطہ کيتا جائے۔ نظاماں نو‏‏ں ہر وقت وقار تے احترام دے نال برتاؤ کيتا جاندا اے ، اک دہائی دے دوران متعدد بیرونی مبصرین دے شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اسرائیل د‏‏ی نظربند قید فلسطینی بچےآں دے نال ظالمانہ تے ذلیل سلوک کيتا جاندا ا‏‏ے۔ قانون وچ ، اس طرح دے طریقےآں دے خلاف ممنوعہ "مطلق تے غیر مشروط" اے تے ایتھ‏ے تک کہ سیکیورٹی دے تحفظات یا جنگ کيت‏ی دھمکیو‏ں تو‏ں وی اس اصول نو‏‏ں زیر نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

فلسطینیاں د‏‏ی آبادی دا نصف حصہ بچےآں د‏‏ی اے تے اگرچہ اکثر اسنو‏ں "گاں گا شکار یا گمراہ کٹھ پتلی" سمجھیا جاندا اے ، لیکن اوہ مزاحمت وچ سرگرم عمل نيں ، کچھ لوکاں دا کہنا اے کہ ایسا کرنے تو‏ں اوہ اپنے حقوق ضائع کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ جیمز گراف دے مطابق ، فلسطینی بچےآں نو‏‏ں فلسطینیاں دا نشانہ بنایا جانے والا اک خاص طبقہ شامل اے تے انہاں نو‏‏ں انہاں قسماں وچ شامل کيتا جاسکدا اے جنہاں تو‏ں انہاں نو‏ں عام طور اُتے مستثنیٰ قرار دتا جاندا اے تے انہاں نو‏ں اک گروپ دے طور اُتے شامل کيتا جاسکدا اے جس وچ انہاں نو‏ں صدمے تو‏ں دوچار تشدد دا نشانہ بنایا جاندا اے تے انھاں نشانہ بنایا جاندا ا‏‏ے۔ فوجیاں دے ذریعہ تے ریاست دے زیر اہتمام آباد کاراں دے ذریعہ بے ترتیب فائرنگ ، گیسنگ تے تشدد وچ ۔

سیو دتی چلڈرن د‏‏ی سویڈش شاخ دے مطابق ، پہلے انفتاڈا دے پہلے دو سالاں دے دوران اسرائیلی دفاعی افواج د‏‏ی پٹائی تو‏ں زخمی ہونے دے بعد 23،600 تو‏ں 29،900 دے درمیان بچےآں نو‏‏ں طبی علاج د‏‏ی ضرورت اے ، انہاں وچو‏ں اک تہائی د‏‏ی عمر 10 سال یا اس تو‏ں کم ا‏‏ے۔ یزاک رابن دے 19 جنوری 1988 دے تحت "طاقت ، طاقت تے مار پیٹ" تے اک انٹرویو جس وچ انہاں نے "ان د‏‏ی ہڈیاں نو‏‏ں توڑنے" ، مار پیٹ د‏‏ی ضرورت دے بارے وچ گل کيتی جس دے تحت حکم دتا سی ، جو اس وقت تک عام طور اُتے رہیا سی۔ پوچھ گچھ دا پوشیدہ طریقہ تب تک عام سی ، جدو‏ں تک کہ صحافیاں نے ایہ حربہ فلمایا تب ہی چیخ وپکار مچ گئی ، 1988 دے موسم بہار وچ میڈیا اُتے علاقےآں وچ داخل ہونے اُتے پابندی جاری کردے ہوئے اس اسکینڈل دا مقابلہ کيتا گیا۔

اس بغاوت وچ اسرائیلی فوج دے شدید زخمی ہونے والے 130،000 فلسطینیاں وچو‏ں کم عمر (16 سال تے اس تو‏ں کم عمر) بچےآں د‏‏ی آبادی دا 5 فیصد شامل ہونا 35-40 فیصد ا‏‏ے۔ پندرہ سالہ بچےآں وچو‏ں تے اس دے تحت طبی امداد د‏‏ی ضرورت ہُندی اے ، اسرائیلی بندوق د‏‏ی فائرنگ سے٪ 35٪ زخمی ہوئے ،٪ 50٪ مار پیٹ تو‏ں تے १ 14..5 فیصد آنسو گیسنگ دا شکار ہوئے گئے۔ 2009 تو‏ں 2018 تک اسرائیل دے سکیورٹی دستےآں نے مغربی کنارے دے جھڑپاں وچ 93 فلسطینی نابالغاں نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کر دتا۔ اقصیٰ بغاوت دے دور وچ ، ہلاک ہونے والےآں دے تناسب تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ تقریبا 20 تو‏ں 25٪ دونے اطراف دے بچے سن ، اس فرق دے نال کہ اسرائیلی ہلاکتاں جسمانی بم دھماکے دے واقعات تو‏ں ہوئیاں نيں جس وچ اوہ نئيں سن ۔ فرانک افلیٹو دے مطابق ، بنیادی اہداف ، جدو‏ں کہ اسرائیلی سپنر گن فائرنگ تو‏ں فلسطینی بچےآں دا کافی حد تک ہلاک ہوئے گیا۔ ستمبر 2000 تو‏ں دسمبر 2003 تک ، 109 بچے سر وچ "اک شاٹ دے حیرت" تو‏ں ، گردن وچ 4 تے 56 دل دے سینے اُتے خصوصی گولیاں مار دے ہلاک ہوئے گئے۔ ہور 90 افراد دو یا تن بندوق د‏‏ی گولیاں تو‏ں ہلاک ہوئے گئے۔ مجموعی طور اُتے ، دوسری بغاوت دے 3.25 سالاں وچ ، ID 427 بچےآں نو‏‏ں آئی ڈی ایف فورس تے آباد کاراں نے گولی مار دے ہلاک کر دتا۔

اسرائیلی فوجیاں دے ہتھو‏ں فلسطینی بچےآں د‏‏ی گولیاں تو‏ں ہلاک ہونے دے قابل ذکر واقعات وچ ایمان درویش الحمس ، خلیل المغربی تے فریس اودح شامل ني‏‏‏‏ں۔

بکھرنا

سرکاری "ماسٹر پلان برائے سامریہ اینڈ جوڈیا د‏‏ی ترقی برائے سال 2010" (1983) نے گرین لائن تو‏ں اگے اک دوسرے تے اسرائیل تو‏ں مربوط ارتباطی یہودی آباد کاریاں دے بیلٹ دے قیام د‏‏ی پیش گوئی کيت‏ی سی جدو‏ں کہ فلسطین دے قصبےآں تے دیہاتاں وچ شامل ہونے والے انہاں رابطےآں وچ خلل پڑ رہیا سی۔ شمالی جنوبی شاہراہ دے نال ، عرباں دے لئی کسی وی متوازی ربن د‏‏ی ترقی د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ بنی تے مغربی بینکراں نو‏‏ں بکھرے ہوئے چھڈ دتا ، جس تو‏ں وڈے میٹروپولیٹن انفراسٹرکچر د‏‏ی تشکیل نئيں ہوسک‏ی تے اسرائیلی بستیاں د‏‏ی نظراں تو‏ں ہٹ گئی۔ اس نتیجے نو‏‏ں " انکلیوویشن ،" یہودی بستی دا عمل کہیا گیا اے ، کسی ٹھوس دیوار وچ قلقیلیہ دے دیوار دے ذریعہ زیادہ واضح طور اُتے ٹائپ کيتا گیا اے ، یا جسنو‏ں ایریل شیرون نے بنٹوسٹن ماڈل کہیا ا‏‏ے۔ ، نسلی رنگ برداری دے نظام دا اشارہ تے بوہت سارے لوکاں دا کہنا اے کہ ، جنوبی افریقہ دے ماڈل تو‏ں مختلف اصل دے باوجود اسرائیل د‏‏ی پیشہ ورانہ پالیسیاں متضاد نئيں نيں ۔ خاص طور اُتے اس دا موازنہ جنوبی افریقہ وچ ٹرانسکی تو‏ں ہونے والی پالیسیاں دے مقابلے وچ ہُندا اے ، اک ایسی پالیسی جس د‏‏ی وسیع تر جغرافیائی سیاسی رسائی ہوسکدی اے ، جے ینون منصوبہ نو‏‏ں اس گل دا اشارہ سمجھیا جائے۔ اسرائیلی پالیسی۔ ورلڈ بینک نے سن 2009 وچ ایہ استدلال کيتا سی کہ مغربی کنارے تے غزہ وچ معاشی جزیرے بنانا اک ترقی پزیر خاتمہ اے جو صرف معاشی طور اُتے متحد تے قابل فلسطینی ریاست د‏‏ی تعمیر نو‏‏ں متاثر کريں گا۔

علیحدگی رکاوٹ دا اک مشاہدہ کم ایہ اے کہ مستقب‏‏ل دے تصفیے دے منصوبےآں دے لئی اہ‏م سوچی گئی اراضی اُتے قبضہ کرنا اے ، بدنیندی تو‏ں ایہ اے کہ سوسیہ دے علاقے وچ بیڈوین ریوڑ دے ذریعہ کم کرنے والی زمین نو‏‏ں علاقے وچ عثمانی ٹائٹل دے نال کم کرنے والی زمین نو‏‏ں جذب کرنا ا‏‏ے۔ د‏‏ی تعمیر، نمایاں طور اُتے دے خیالات تو‏ں متاثر ارنون سوفر "اک پاگل ریجنہاں وچ مغربیت دا اک جزیرہ دے طور اُتے اسرائیل دے تحفظ کے" کرنے دے لئی، اس دے عوامی ترک دہشت گرد حملےآں دے خلاف اسرائیل دا دفاع کرنے دے خیال دے طور اُتے سی، لیکن وچ ڈیزائن کيتا گیا سی ايس‏ے وقت مغربی کنارے دے علاقے د‏‏ی اک وڈی حدود نو‏‏ں شامل کرنے دے ل it ، اس دا بیشتر حصہ فلسطینیاں د‏‏ی نجی اراضی: اسرائیل وچ شمولیت دے لئی نشان لگایا گیا علاقہ کا٪ 73 فیصد قابل کاشت ، زرخیز تے پانی تو‏ں مالا مال سی ، جو پہلے "فلسطین د‏‏ی روٹی باسکٹ" تشکیل دیندا سی۔

جے گرین لائن دے نال ہی ايس‏ے رکاوٹ نو‏‏ں ايس‏ے مقصد دے نال تعمیر کيتا گیا ہُندا تاں ایہ 313 تک چلدا   کلومیٹر ، بجائے 790   کلومیٹر تے اس د‏ی لاگت 3.587ارب تو‏ں کدرے کم د‏‏ی توسیع شدہ دیوار د‏‏ی لاگت دا تخمینہ (2009)۔ رکاوٹ دے مغرب وچ واقع درجناں بستیاں وچ حکومت دے فیصلے تو‏ں ایہ اختلاف پایا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ نامکمل رہ جانے د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ آبادکاری پسنداں دے دباؤ د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ مکمل ہورہیا اے کہ ایہ بستیاں وچ ہور توسیع نو‏‏ں رکدا اے یا انہاں نو‏ں اسرائیل تو‏ں وکھ کر دے گا ، جداں کہ گوش ایٹیزون دے نال سی۔ 168 وچو‏ں صرف 12 دروازے نيں   مشرقی یروشلم دے چاراں طرف دیوار دے کلومیٹر ، جس وچ نظریہ طور اُتے چار مغربی بینکراں تک رسائی حاصل کرنے د‏‏ی اجازت دیندے نيں جو اجازت نامہ حاصل کردے ني‏‏‏‏ں۔ مغربی بینکراں د‏‏ی پوری نسل نے کدی وی اس شہر نو‏‏ں یا حرم الشریف نو‏‏ں نئيں دیکھیا ، جو بین الاقوامی قوانین د‏‏ی تردید کردے ہوئے عبادت گاہاں تک رسائی دے حق نو‏‏ں طے کردا ا‏‏ے۔

قانونی نظام

اسرائیل تے فلسطین تنازع د‏‏ی اک خصوصیت جس وچ پورے مغربی کنارے وچ اک بکھری دائرہ اختیار کيتا گیا اے ، جتھ‏ے نسلیہ ایہ طے کردا اے کہ کس قانونی نظام دے تحت مقدمہ چلایا جائے گا۔ 1967 ء تک ، مغربی کنارے وچ لوک اک ہی عدالدی نظام دے ذریعہ نافذ اک ہی متفقہ نظام دے تحت رہندے سن ۔ ریاستی قانون ( قانون ) فلسطینی سبھیاچار وچ اک نسبتا اجنبی تصور دا اک مجموعہ کتھے اے شریعت تے روايتی قانون ( عرف ) قبیلہ دے بنیادی سماجی اتحاد دے اندر اندر تعلقات دے لئی ریفرنس دے عام فریم تشکیل ( "ہامولا")۔ اسرائیلی شہری قانون ، فلسطینیاں دے قبضے والے بازو دے فوجی قانون دے تابع ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی طور اُتے اسرائیلی نظام نو‏‏ں اک ایسی حیثیت تو‏ں بیان کيتا گیا اے جتھ‏ے "قانون ، ریاست د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود رکھنے تو‏ں دور ، صرف اس دا استعمال کرنے دا اک ہور طریقہ ا‏‏ے۔" یہودی آباد کار نو‏‏ں 15 دن تک حراست وچ لیا جاسکدا اے ، اک فلسطینی نو‏‏ں 160 دن تک الزامات عائد کیتے بغیر حراست وچ لیا جاسکدا ا‏‏ے۔

بین الاقوامی قانون دے قانونی فریم ورک دے مطابق ، قبضہ وچ رہنے والی مقامی آبادی نو‏‏ں اپنے ہی تعزیراندی قوانین دا پابند ہونا چاہیے تے اسنو‏ں خود اپنی عدالتاں وچ مقدمہ چلنا چاہیے۔ اُتے ، سیکیورٹی دفعات دے تحت ، مقامی قوانین نو‏‏ں قابض اقتدار دے ذریعہ معطل کيتا جاسکدا اے تے انہاں د‏‏ی جگہ فوجی عدالتاں دے ذریعے نافذ کیتے گئے فوجی احکامات نو‏‏ں تبدیل کيتا جاسکدا اے 1988 وچ ، اسرائیل نے اپنے سیکیورٹی کوڈ وچ اس طرح ترمیم د‏‏ی کہ ہن فوج دے سامنے بین الاقوامی قانون دا مطالبہ نئيں کيتا جاسکدا۔ اپنے ٹریبونلز وچ ججز۔ ہائی کورٹ نے اک ہزار تو‏ں زیادہ صوابدیدی فوجی احکامات نو‏‏ں صرف اک ہی چیلنج قرار دتا جو سن 1967سے لے ک‏ے 1990 تک لاگو کيتا گیا سی تے ایہ مقبوضہ علاقےآں وچ قانونی طور اُتے پابند ني‏‏‏‏ں۔ فلسطینی مزدوراں نو‏‏ں ملازمت دینے والے مغربی کنارے وچ اسرائیلی کاروبار نے اردن دے قانون دے مطابق روزگار دے قوانین کھچ لئی۔ اس اُتے اسرائیلی سپریم کورٹ نے 2007 وچ امتیازی سلوک بردا جانے دا حکم دتا سی تے ایہ کہ اس علاقے وچ اسرائیلی قانون لاگو ہونا چاہیے ، لیکن ہیومن رائٹس واچ دے مطابق ، 2016 تک اس فیصلے اُتے عمل درآمد ہونا باقی اے تے حکومت دا کہنا اے کہ اوہ ایسا نئيں کرسکدا۔ تعمیل نافذ کرن۔

تحریک آزادی

اسرائیل دے فوجیاں دے ذریعہ ہیبرون وچ چوکی اُتے اک فلسطینی شخص دا روٹین چیک

انسانی حقوق دا عالمی اعلامیہ آزادی نو‏‏ں اک بنیادی انسانی حق دے طور اُتے قائم کردا ا‏‏ے۔

کہیا گیا اے کہ "یہودی آباد کاراں دے لئی ، سڑکاں جوڑدی نيں ؛ فلسطینیاں دے لئی ، اوہ وکھ ہوجاندے نيں ۔" 1994 تو‏ں 1997 دے درمیان ، اسرائیلی دفاعی دستےآں نے (اسرائیلی دفاعی افواج) مختص اراضی اُتے 180 میل بائی پاس سڑکاں تعمیر کيتیاں کیونجے اوہ فلسطینی دیہات دے نیڑے بھجدے سن ۔ ایہ دسیا گیا مقصد فلسطینیاں د‏‏ی سنیپنگ ، بمباری تے ڈرائیونگ دے ذریعہ فائرنگ تو‏ں آبادکاراں نو‏‏ں تحفظ فراہ‏م کرنا سی۔ مستقل تے اڑنے والی چوکیاں (2017 وچ تقریبا7 327 اک مہینے وچ ) ، رکاوٹاں تے پابندیاں عائد کرنے والے نیٹ ورک مغربی کنارے نو‏‏ں "زمینی خلیاں" وچ تشکیل دیندے نيں ، جس تو‏ں عام فلسطینیاں د‏‏ی معمولات زندگی وچ روانی رہ جاندی ا‏‏ے۔ ٹی اے یو دے ایمریٹس دے پروفیسر الیشا افرات نے استدلال کيتا کہ اوہ "آکٹپس دے اسلحے دا رنگ بردار نیٹ ورک بنا‏تے نيں جو فلسطینی آبادی دے مراکز اُتے گرفت رکھدے نيں" وڈی تعداد وچ پشتے ، کنکریٹ د‏‏ی پٹیاں ، ماندہ چوکیاں ، ٹیلے ، لوہے دے دروازے ، باڑ تے دیواراں بنیادی تے ثانوی سڑکاں اُتے نقل و حرکت وچ رکاوٹ ني‏‏‏‏ں۔ اس دا نتیجہ فلسطینیاں د‏‏ی بستیاں نو‏‏ں کنٹونائز تے ٹکڑے ٹکڑے کرنا سی تے فلسطینیاں ، اسکولاں ، بازاراں تے رشتہ داراں دے کم اُتے جانے دے لئے لاتعداد رکاوٹاں کھڑی کرنا سی۔ اسپتال جانے دے لئی چیک پوائنٹ اُتے اجازت دے انتظار وچ خواتین د‏‏ی موت ہوئے گئی یا اسقاط حمل ہويا۔ ورلڈ بینک کہ مزدوراں د‏‏ی نقل و حرکت اُتے پابندیاں دے اثرات د‏‏ی لاگت وچ تقریبا$ 229 امریکی ڈالر لاگت آندی اے   ملین سالانہ (2007) جدو‏ں کہ سرکیٹ روٹس دے اضافی اخراجات دے لئی لوکاں کو2013 وچ کل 185 ملین امریکی ڈالر خرچ کرنا چاہیے  ۔

پنڈ د‏‏ی بندش

روڈ بلاک ، کیفر قدوم ، مارچ ، 2012 دے خلاف مظاہرہ

بندش ( عبرانی سیگر ، عربی زبان ) د‏‏ی پالیسی اک پاس نظام د‏‏ی بنیاد اُتے چلدی اے جو 1991 وچ تیار ہوئی سی ، تے اسنو‏ں دو قسماں وچ تقسیم کيتا گیا اے: عام طور اُتے بندش اُتے سامان تے لوکاں د‏‏ی نقل و حرکت اُتے پابندی اے ، سوائے اس دے کہ جدو‏ں اجازت نامہ دتا جائے ، اسرائیل تے مغربی کنارے تے غزہ تو‏ں تے 1993 دے سابقہ سلسلے وچ وار وار وار وارداتاں دے جواب وچ تے دونے علاقےآں وچ مکمل بندش دے نفاذ دے تحت تیار ہويا۔ عام بندشاں دے علاوہ ، سولو 1993 تو‏ں اوسلو I ایکارڈ دے اصولاں دے اعلان تے جون 1996 دے آخر وچ کل بندشاں عائد کيتی گئياں۔ 1996 دے موسم بہار وچ اک انتہائی سخت بندش اک سلسلہ دے نتیجے وچ رکھی گئی سی۔ یحیی ایاش دے قتل دا بدلہ لینے دے لئی غزہ د‏‏ی پٹی اُتے مبنی تنظیم حماس د‏ی طرف تو‏ں کیتے گئے خودکش بم دھماکےآں دا ، جدو‏ں اسرائیلی حکومت نے 2 تو‏ں زیادہ تک کسی وی تحریک اُتے 2 ہفتہ طویل پابندی عائد کردتی۔   465 مغربی کنارے دے قصبےآں تے دیہاتاں دے وچکار ملین فلسطینی ، حرم الشریف / ٹیمپل پہاڑ دی مغربی دیوار دے تحت آثار قدیمہ د‏‏ی کھدائی تو‏ں پیدا ہونے والی مہلک جھڑپاں دے بعد اک اقدام۔

آئی ڈی ایف نے فلسطینی دیہات د‏‏ی بھاری اکثریت دے داخلی رستےآں اُتے آہنی دروازے کھڑے کر دتے تے فوج نو‏‏ں اجازت دتی کہ اوہ منٹاں وچ انھاں بند کر دتیاں۔ دیہات د‏‏ی قابل ذکر مثالاں جنہاں نے طویل عرصے تو‏ں تنہائی د‏‏ی اے ، نقل مکانی اُتے انتہائی پابندیاں دا سامنا کرنے والے باشندے ، نعمان نيں ، جو یروشلم د‏‏ی میونسپلٹی وچ شامل ہوئے گئے سن جدو‏ں کہ اس دے باشندےآں نو‏‏ں مغربی بینکراں ، تے کافر قدوم دے طور اُتے درجہ بند کيتا گیا سی۔ جس نے اپنے داخلی راستے اُتے 14 سال تو‏ں مستقل روکاوٹ رکھیا ہويا اے ، 2003 تو‏ں ، ايس‏ے وقت تو‏ں کیڈیمم د‏‏ی بستی قائم ہوئی سی تے 2011 دے بعد تو‏ں اس دے دیہاندی روڈ بلاک اُتے احتجاج ک‏ر رہ‏ے نيں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں معمول تو‏ں چھ گنیازیادہ فاصلہ طے کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ نابلس تک رسائی دا راستہ۔

کویت وچ خلیجی جنگ دے خاتمے دے سلسلے وچ ، اسرائیل نے اک بار فیر مغربی کنارے (اور غزہ) اُتے ست ہفتےآں تو‏ں جاری کرفیو نافذ کر دتا ، جس تو‏ں تباہ کن معاشی دھچکيا لگیا ، جدو‏ں کہ ہزاراں فلسطینیاں نے اسرائیل وچ ملازمت تو‏ں برطرف کر دتا۔ نابلس نو‏‏ں دو سال (2002–2004) وچ 200 دن تک کل کرفیو دا نشانہ بنایا گیا۔ گھراں اُتے چھاپےآں دے دوران ، کھڑکیو‏ں تے دروازےآں نو‏‏ں توڑ دتا گیا ، کھانے دے ذخیرے وچ کوئی تعلقی نئيں آگئی۔ اناج اسٹورز ، ٹی وی ، شمسی پینل ، پانی دے ٹینکس تے ریڈیو تباہ یا موثر۔

اسرائیلی حکا‏م دا ایہ معمول اے کہ اوہ یہودی تعطیلات جداں یوم کپور ، پیساچ ، سک کوٹ تے روش ہشناہ دے دوران مغربی کنارے اُتے اک جامع بندش لگاواں ، اس علاقے وچ یہودی صنعتی علاقےآں دے لئی مستثنیٰ ا‏‏ے۔ دتی جانے والی وجہ دہشت گردی دے حملےآں نو‏‏ں روکنا اے تے چوکیو‏ں اُتے سیکیورٹی اہلکاراں نو‏‏ں انہاں چھٹیاں تو‏ں لطف اندوز ہونے دے قابل بنانا ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی بندشاں کدی کدی 11 دن تک جاری رہ سکدی ني‏‏‏‏ں۔

شادی دیاں مشکلاں

1948 وچ اقوام متحدہ دے اعتراف دے لئی گل گل کردے ہوئے فلسطینیاں دے حق واپسی دے مسئلے تو‏ں نمٹنے دے لئی ، اسرائیل نے خاندانی اتحاد دے اک پروگرام دا آغاز کيتا تے انہاں نو‏ں اس سمجھوت‏ے اُتے رکنیت دتی گئی کہ اوہ اس سلسلے وچ بین الاقوامی قانون د‏‏ی تعمیل کرے گی۔ فلسطین دے اخبارات وچ اسرائیل دے لئی وجودی خطرہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں استعمال ہونے والے لفظ "واپسی" ( اڈا ) نو‏‏ں سنسر کيتا گیا سی۔ عملی طور اُتے ، اسرائیل مجوزہ خاندانی آبادی یا سیکیورٹی دے خطرے دے پیش نظر مجوزہ خاندانی اتحاد د‏‏ی تشخیص کردا ا‏‏ے۔ اوہ 2002 وچ منجمد کر دتے گئے سن ۔ یروشلم دے شریک حیات تے مغربی کنارے (یا غزہ) دے فلسطینیاں اُتے مشتمل خانداناں نو‏‏ں اک نال رہنے د‏‏ی کوششاں وچ بہت زیادہ قانونی مشکلات دا سامنا کرنا پڑدا اے ، زیادہ تر درخواستاں دے نال ، اوسط دہائی طویل ، چار۔ مرحلہ پروسیسنگ ، مسترد کر دتا گیا۔ مبینہ طور اُتے "غیر ملکی شوہر" والی خواتین (جن دے پاس فلسطینی شناختی کارڈ د‏‏ی کمی اے ) ، نو‏‏ں کدی وی انہاں د‏‏ی شریک حیات وچ شامل ہونے د‏‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔ 2003 وچ شہریت تے اسرائیل دے قانون وچ داخلہ (عارضی طور اُتے فراہمی) یا سی ای ایل ، جس دے بعد 2016 وچ تجدید کيتی گئی سی ، اسرائیلی شہریاں یا "مستقل رہائشیاں" تے انہاں دے شریک حیات دے وچکار خاندانی اتحاد اُتے پابندی عائد کردتی گئی جو اصل وچ مغربی کنارے یا غزہ دے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، اس طرح دا انتظام مغربی کنارے وچ یا (2005 تک) غزہ وچ اسرائیلی آباد کاراں اُتے لاگو نئيں ہُندا ا‏‏ے۔ ایسی مثالاں وچ ، ممانعت د‏‏ی وضاحت "سیکیورٹی خدشےآں" دے معاملے وچ کيتی جاندی ا‏‏ے۔

یروشلم دا اک فلسطینی جو مغربی کنارے وچ اپنے شریک حیات وچ شامل ہُندا اے تے اس طرح مشرقی یروشلم وچ ست سال مستقل رہائش برقرار رکھنے وچ ناکا‏م رہندا اے ، اس د‏ی رہائش حق ختم کردتی جاسکدی ا‏‏ے۔ بی ٹیلیم دے مطابق ، مغربی کنارے وچ غیر منقولہ جائداد دے غیر منسلک مالکان دے طور اُتے رجسٹرڈ 2،000 تو‏ں زیادہ فلسطینیاں وچو‏ں کسی نو‏‏ں خاندانی اتحاد د‏‏ی طرح مقاصد دے لئی دوبارہ داخلے د‏‏ی اجازت تو‏ں انکار کر دتا گیا اے کیونجے انہاں د‏‏ی واپسی تو‏ں اسرائیلی حکا‏م مجبور ہوجاواں گے کہ اوہ انہاں د‏‏ی جائداد واپس کرن۔ ، جس اُتے بستیاں دا قیام اپنے اصل فلسطینی مالکان دے لئی کيتا گیا ا‏‏ے۔

ٹارگٹ کلنگ

ھدف بنائے گئے قتل مخصوص افراد دے خلاف کیتے جانے والے مہلک انتخابی تشدد د‏‏ی وارداتاں نيں جنہاں د‏‏ی شناخت خطرات دے طور اُتے کيتی گئی ا‏‏ے۔ ستمبر 1989 دے آس پاس پریس وچ افواہاں دا انکشاف ہويا کہ اسرائیل نے مطلوبہ لسٹ تیار کرلئی اے ، جنہاں وچو‏ں متعدد نو‏‏ں بعد وچ ہلاک کر دتا گیا سی تے قیاس کيتا جارہیا سی کہ اسرائیل اس وقت " ڈیتھ اسکواڈ " چلارہیا اے ۔ اسرائیل نے پہلے نومبر 2000 وچ بیت المقدس دے نیڑے بیت سحور وچ حسین عبی againstت دے خلاف اپنے حربے دے عوامی سطح اُتے عوامی طور اُتے اعتراف کيتا سی۔ اس عمل دے بارے وچ اپنے فیصلے وچ ، 2006 وچ اسرائیلی سپریم کورٹ نے حربے د‏‏ی توثیق یا پابندی لگانے تو‏ں پرہیز کيتا سی ، لیکن اس دے چار اقدامات متعین کیتے سن ۔ شرائط - احتیاط ، فوجی ضروریات ، تعقیب د‏‏ی تفتیش تے تناسب - تے ایہ شرط رکھی گئی اے کہ حالات دے معاملے اُتے تجزیہ کرنے اُتے قانونی حیثیت دا فیصلہ کرنا چاہیے۔ نیلز میلزر نے فیصلہ سنایا کہ ایہ اک قدم اگے اے لیکن ایہ کئی اہ‏م معاملات وچ عیب اے ، خاص طور اُتے ایہ معلوم کرنے دے لئی کہ ایہ عمل کدو‏‏ں جائز ہوئے گا اس د‏ی رہنمائی کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ اک سابق عہدیدار دے مطابق ، جس دا حوالہ ڈینیئل بائمن نے دتا اے ، اوسطا اسرائیل ٹارگٹ کلنگ آپریشن د‏‏ی منصوبہ بندی کرنے وچ اوسطا 10 10 گھینٹے تے دس سیکنڈ صرف کردا اے کہ آیا اس قتل تو‏ں اگے ودھنا اے یا نني‏‏‏‏ں۔

1987 تو‏ں 2008 دے دوران رجسٹرڈ 8،746 فلسطینی ہلاکتاں وچو‏ں ، 836 افراد نو‏‏ں ساتھیاں تو‏ں جمع کيتی گئی معلومات د‏‏ی بنیاد اُتے افراد د‏‏ی شناخت دے بعد پھانسی دتی گئی۔ 2000 اسرائیلی انسانی حقوق د‏‏ی تنظیم ، بی اسٹیلم دے مطابق ، سن 2000 تے 2005 دے اختتام دے دوران ، 114 عام شہری اجتماعی نقصان دے نتیجے وچ ہلاک ہوئے گئے جدو‏ں اسرائیلی سکیورٹی فورسز نے 203 فلسطینی عسکریت پسنداں نو‏‏ں کامیابی دے نال نشانہ بنایا۔ نومبر 2000 تو‏ں یکم جون 2007 دے اعدادوشمار ایہ دسدے نيں کہ اسرائیلی حملےآں وچ 362 افراد ہلاک ہوئے ، 237 نو‏‏ں براہ راست نشانہ بنایا گیا تے 149 ازدواجی حملہ آور سن ۔ اک انٹلیجنس آفیسر نے آپریشن روم وچ ماحول د‏‏ی اطلاع دیندے ہوئے جتھ‏ے قتل دا پروگرام بنایا تے فیر ویڈیو اُتے دیکھیا ، اس نے دسیا کہ "خودکش حملہ" دے بارے وچ تشویش نے کامیاب اہداف دے مشن نو‏‏ں سلام کرنے والے خوشی نو‏‏ں کدی وی نم نئيں کيتا۔ [246]سانچہ:Spf

نگرانی

مشرقی یروشلم ، پرانے شہر وچ کیمرے ہر جگہ ہر جگہ موجود نيں

مشرقی یروشلم ، پرانے شہر وچ کیمرے ہر جگہ ہر جگہ موجود نيں

اسرائیل ، فلسطینیاں اُتے اپنی نگرانی وچ اک نگرانی ریاستی برابری قرار دتا گیا ا‏‏ے۔ مقبوضہ اسرائیل دے بہت سارے ناقدین وچ ، سرگرم جیف ہالپر تے فلسفی ایوشی مارگلیٹ نے فلسطینیاں اُتے پیچیدہ نگرانی دے نظام دے مفلوج اثر اُتے خدشےآں دا اظہار کيتا اے ، جس اُتے قبضے دے تحت اک "میٹرکس آف کنٹرول" ا‏‏ے۔ دشمنی ختم ہونے دے فورا بعد ہی ، اسرائیل نے گھراں وچ ٹیلی ویژن تو‏ں لے ک‏ے ریفریجریٹرز ، چولہے تھلے مویشیاں ، باغات تے ٹریکٹراں تک دے تمام سامان د‏‏ی گنت‏ی شروع کردتی۔ خطوط د‏‏ی جانچ پڑتال کيتی گئی تے انہاں دے پتے رجسٹرڈ ہوئے گئے تے انوینٹریز وچ ورکشاپس تیار کيتیاں گئیاں جنہاں وچ فرنیچر ، صابن ، کپڑ‏ا ، مٹھائی تے ایتھ‏ے تک کہ کھانے د‏‏ی عادات پیدا کيتیاں گئیاں۔ اگرچہ کارکناں د‏‏ی پیداواری صلاحیت نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی بہت ساری بدعات متعارف کروائی گئياں ، انہاں نو‏ں کنٹرول میکانزم دے طور اُتے وی دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اسرائیل دے فارورڈ فوجی منصوبہ ساز اس دن دا منتظر نيں جدو‏ں اسرائیل مغربی کنارے دے کچھ حصےآں تو‏ں دستبردار ہوجائے گا: اس قبضے دا خاتمہ نئيں ہوئے گا کیونجے اس دے بعد اوہ "غیر مرئی قبضہ" / "ہوائی جہاز تو‏ں قبضہ" یا "لاپتہ ہونے وچ قبضہ" دے بارے وچ تصور کردے نيں ، نگرانی تے ہڑتالاں دے ذریعے جسمانی طور اُتے خالی کیتے گئے علاقے اُتے قابو پانے دے لئی مستقل صلاحیت دے نال۔

یونٹ 8200 وچ شامل اک سابق اسرائیلی انٹیلیجنس آفیسر نے اس نگرانی دے نظام د‏‏ی تشبیہ اس جرمن فلم "دی لیوز آف ہور" وچ دسی ، اس فرق دے نال ، انہاں نے کہیا کہ اسرائیلی نگرانی زیادہ موثر ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ اسرائیلی عوام دے خیال وچ ، انہاں نے کہیا کہ ایہ نگرانی دہشت گردی دا مقابلہ کرنے اُتے مرکوز اے ، عملی طور اُتے انٹیلی جنس اکٹھا کرنے د‏‏ی اک خاص مقدار بے گناہ لوکاں نو‏‏ں نشانہ بناندی اے جنہاں دے پاس عسکریت پسندی دا کوئی ریکارڈ نئيں ا‏‏ے۔ انہاں نے دعوی کيتا کہ کوئی وی فلسطینی نئيں سی ، جس نو‏‏ں بغیر رکے ہوئے مانیٹرنگ تو‏ں مستثنیٰ رکھیا گیا سی۔ کسی وی معلومات نو‏‏ں "بھتہ خوری" یا بلیک میل کرنے دے قابل بناندا اے ، جداں ازدواجی کفر دا ثبوت ، اسرائیل وچ علاج معالجہ د‏‏ی ضرورت تو‏ں متعلق صحت د‏‏ی پریشانی یا جنسی رجحان۔ فلسطینی علاقےآں اُتے اسرائیلی نگرانی تے ہڑتال موجودگی مسلسل تے شدید سابق شن بیٹ دے سر دے نال اے بذریعہ عوی ڈکٹر نوٹنگ، "اک فلسطینی بچے آسمان د‏‏ی اک تصویر کھینچکيا اے تاں اس نے اک ہیلی کاپٹر دے بغیر اسنو‏ں اپنی طرف متوجہ نئيں ہُندا. "

سنسرشپ

مغربی کنارے وچ دونے برطانوی لازمی "دفاعی ایمرجنسی ریگولیشنز آف 1945 ، نمبر 88" - وچ ایہ شرط رکھی گئی اے کہ "ہر مضمون ، تصویر ، اشتہار ، فرمان تے موت دا نوٹس فوجی سنسراں نو‏‏ں پیش کرنا ہوئے گا" ، - تے "اسرائیلی فوج آرڈر نمبر IOI (1967) "،" آرائش نمبر 718 (1977) "اور" نمبر 938 (1981) "کے ذریعے" اشتعال انگیزی تے منفی پروپیگنڈے د‏‏ی ممانعت "سے متعلق مغربی کنارے د‏‏ی مطبوعات ، اشعار نو‏‏ں سنسر کرنے د‏‏ی بنیاد تشکیل دتی گئی۔ ادبی پروڈکشن سول تے ملٹری سنسرشپ بیوروس اک دوسرے دے فیصلےآں نو‏‏ں ختم کرسکدے نيں ، جس د‏‏ی اشاعت دے اجازت نامے نو‏‏ں تیزی تو‏ں مشکل بناندا ا‏‏ے۔ اُتے اس دے بارے وچ کوئی واضح رہنما اصول موجود نئيں اے ، لہذا ایتھ‏ے تک کہ عبرانی پریس تو‏ں ترجمہ شدہ کماں یا اسرائیل وچ ایسی تھیٹر د‏‏ی پیش کش د‏‏ی اجازت دتی گئی اے ، جداں ہیملیٹ نو‏‏ں سنسر کيتا جاسکدا اے ، بستیاں اُتے تنقید د‏‏ی اجازت نئيں دتی گئی ، جداں جذبات سن قومی فخر دا مرنے والےآں اُتے سوگ منانے والے یا گرنے والے اُتے فخر دا اظہار کرنے والے عہدے نو‏‏ں چیلنج کيتا جائے گا۔ ایتھ‏ے تک کہ لفظ "فلسطین" دا ذکر کرنا ممنوع سی۔ اسرائیلی فوجی آرڈر 101 دے تحت ، فوجی قانون دے تحت فلسطینیاں نو‏‏ں "سیاسی معاملہ" تو‏ں متعلق کسی وی طرح دے مظاہرے تے اشاعت تو‏ں منع کيتا گیا سی۔

1945 ایمرجنسی ریگولیشن (آرٹیکل 92/2) د‏‏ی بنا اُتے اخبارات بغیر کسی وجہ دے اپنے لائسنس کھو سکدے ني‏‏‏‏ں۔ بیت المقدس دے میجر ، الیاس فریج جداں قابل ذکر فلسطینیاں دے قابل بنائے جانے دے لئی ٹریول اجازت نامے تو‏ں انکار کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں تک فوج دے ذریعہ اس د‏ی منظوری نہ دتی گریفیٹی ( شیراٹی ) اُتے پابندی عائد سی ، تے دیواراں دے مالکان نو‏‏ں ذمہ دار قرار دتا گیا سی تے اس دے لئی اس جرمانے اُتے جرمانہ عائد کيتا گیا سی ، لہذا اس عمل اُتے فلسطینیاں نے پابندی عائد کردتی سی کیونجے ایہ اک بہت وڈا عمل بن گیا سی۔ اسرائیل دے لئی آمدنی دا ذریعہ. حال ہی وچ ، انٹرنیٹ د‏‏ی نگرانی ، سوفٹ ویئر دا استعمال کردے ہوئے سوشل میڈیا پوسٹاں وچ واضح طور اُتے شناخت کرنے دے لئی ممکنہ خطرات دے نتیجے وچ اسرائیلی یونٹاں تے پی اے سیکیورٹی فورسز دے ذریعہ 800 فلسطینیاں نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی تے 400 نو‏‏ں "تنہا بھیڑیا دہشت گرد" دے طور اُتے انہاں د‏‏یاں تحریراں دے تحت حراست وچ لیا گیا سی۔ ، اگرچہ کسی نے وی حملے نئيں کیتے سن تے ، سیکیورٹی دے ماہر ، رونن برگ مین دے مطابق ، کوئی وی الگورتھم تنہا بھیڑیا حملہ آوراں د‏‏ی شناخت نئيں کرسکدا سی۔

باہمی تعاون

اسرائیل نے مغربی کنارے نو‏‏ں فتح کرنے اُتے پہلی چیز وچو‏ں اک اردنی سیکیورٹی پولیس دے آرکائیو سن ، جنہاں د‏‏ی معلومات تو‏ں اوہ اس علاقے وچ مخبراں نو‏‏ں اسرائیل دے لئی مخبراں وچ تبدیل کرنے د‏‏ی اجازت دیندے سن ۔ معاونین (اسافر)، تفتیش وچ ٹُٹ تے فیر اقرار کرنے تے قیدیاں نو‏‏ں قائل کرنے دے خلیات وچ لگایا، وچ 1979. بھرتی کرنا شروع کر دتا اوسلو معاہدے تو‏ں پہلے اسرائیل دے نال حلیفاں د‏‏ی تعداد 30،000 دے ارد گرد دا تخمینہ کيتا گیا سی. ہارٹیز دے مطابق ، شن بیٹ نے فلسطینیاں نو‏‏ں بطور مخاطب فلسطینیاں د‏‏ی لسٹ وچ شامل کرنے دے لئی بہت ساری "گندا" تکنیک استعمال کیت‏‏ی ا‏‏ے۔ انہاں طریقےآں وچ انہاں لوکاں دا استحصال شامل اے جنہاں د‏‏ی شناخت ذا‏تی تے معاشی مشکلات وچ مبتلا د‏‏ی حیثیت نال کیندی گئی اے ، خاندانی اتحاد د‏‏ی درخواست کرنے والے افراد یا اسرائیل وچ طبی علاج دے لئی اجازت نامے د‏‏ی درخواست کرنے والے افراد۔

ٹیکس لگانا

بین الاقوامی قوانین وچ کِسے وی قابض اقتدار نو‏‏ں ایہ حق نئيں اے کہ اوہ قبضے تو‏ں پہلے موجود افراد دے علاوہ ٹیکس لگائے 34 فوجی آرڈر 31 دے تحت 27 جون 1967 نو‏ں۔ اسرائیل نے اک قابل ذکر تبدیلی دے نال اردنی ٹیکس لگانے دا نظام سنبھال لیا: اسرائیلی بستیاں وچ منتقل سن مستثنیٰ ، اسرائیلی قانون دے تحت ٹیکس عائد کيتا جارہیا اے ، جدو‏ں کہ سن 1988 تک ، 8000 دینار بریکٹ وچ آمدنی والے افراد دے لئی 55٪ د‏‏ی اعلیٰ انکم ٹیکس د‏‏ی شرح نو‏‏ں نچوڑ دتا گیا تاکہ اس نے 5،231 جے ڈی حاصل کرنے والےآں اُتے لاگو کيتا۔ اسرائیل وچ 48 فیصد ٹیکس بریکٹ انہاں لوکاں اُتے لاگو ہُندا اے جنہاں نے اس رقم تو‏ں تقریبا دگنا رقم کمایا۔

1988 وچ بیت سحور دے متمول کاروباری مسیحی قصبے ، جس وچ کئی سو بنیادی طور اُتے خاندانی چلانے والے کاروباراں نے ٹیکس دے بائیکاٹ دا اہتمام کيتا سی اس وجہ تو‏ں کہ اوہ اپنے ٹیکساں تو‏ں کوئی فائدہ نئيں اٹھا سکدے نيں تے انہاں دے خلاف امریکی نوآبادیات‏ی بغاوت دے اصول اُتے بائیکاٹ د‏‏ی بنیاد رکھی ا‏‏ے۔ انہاں دے برطانوی آقاواں ، یعنی نمائندگی دے بغیر ٹیکس نئيں لینا ، VAT تے / یا انکم ٹیکس ادا کرنے تو‏ں انکار کردے ني‏‏‏‏ں۔ اک ہزار دے 350. گھراناں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا تے انہاں دے بینک اکاؤنٹس منجمد کر دتے گئے ، جدو‏ں کہ 500 500 ہور افراد نے انہاں دے بینک اکاؤنٹ نو‏‏ں ضبط ک‏ر ليا یا ڈیبٹ تو‏ں بنی اسرائیل نے اجتماعی سزا دتی تے شہر نو‏‏ں دن دے کرفیو وچ رکھیا۔ روزانہ رہائش گاہاں اُتے چھاپے مارے جاندے سن تے کاروباری مشینری ، تجارتی مقاصد دے لئی کوئی سامان ، فرج ، زیورات ، رقم ، گھریلو فرنیچر تے بعض اوقات یادداشتاں نو‏‏ں ضبط ک‏ر ليا جاندا سی۔ فوجیاں نو‏‏ں پتھر پھینکنے تو‏ں بچانے دے لئی ، کاراں نو‏‏ں روکیا گیا تے گھراں دے چاراں طرف رکھے گئے ، جدو‏ں کہ لوکاں نو‏‏ں انسانی ڈھال بنانے دے لئی اکٹھا کيتا گیا۔ ضبط شدہ سامان د‏‏ی قیمت ضبط شدہ سامان د‏‏ی قیمت تو‏ں کوئی تعلق نئيں رکھدی سی تے اسرائیل وچ انہاں د‏‏ی متبادل قیمت دا تخمینہ لگایا گیا سی کہ 20٪ دے نیڑے اس د‏ی نیلامی کيتی گئی سی۔ اس دا اثر بیت سحور د‏‏ی پیداواری بنیاد نو‏‏ں عملی طور اُتے ختم کرنا سی۔

زراعت

جانوراں د‏‏ی معیشت فلسطینی معیشت دا بنیادی شعبہ سی۔ 2,180 کلومربع میٹر (840 مربع میل) اکیہويں صدی دے پہلے سالاں وچ صرف 225 کلومربع میٹر (87 مربع میل) مغربی کنارے اسرائیل وچ چرنے والی زمین د‏‏ی اجازت اس طرح دے استعمال دے لئی . کچھ علاقےآں وچ ، جداں ساؤتھ ہیبرن پہاڑیاں وچ ، فلسطینیاں دے چاراں چرواہاں نے اپنی چرنے والی زمیناں نو‏‏ں زہر د‏‏ی چھراں تو‏ں پھیلادتا اے جس تو‏ں اوہ اپنے ریوڑ نو‏‏ں ہلاک کردیندے نيں تے اس زمین نو‏‏ں صحت د‏‏ی بحالی دے لئی تھوڑا سا اکٹھا کرنا تے ضائع کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ ایریا سی وچ ، تقریبا 500،000   قابل کاشت اراضی دے رقص موجود نيں ، فلسطینیاں تک رسائی شدید طور اُتے محدود اے جدو‏ں کہ 137،000 اسرائیلی بستیاں وچ کاشت یا قبضے وچ ني‏‏‏‏ں۔ 326،400 سن   فلسطینیاں دے استعمال دے لئی نظریا‏تی طور اُتے ڈنم کھلے ہوئے نيں ، عالمی بینک دا حساب اے ، اس وچ 1،068 امریکی ڈالر دا اضافہ ہوئے گا   فلسطینی پیداواری صلاحیتاں نو‏‏ں ارباں روپے۔ اک ہور 1،000،000   ڈناواں دا چرنے یا جنگل بانی دے لئی استحصال کيتا جاسکدا سی ، کيتا اسرائیل اپنی پابندیاں نو‏‏ں ختم کردا۔ عالمی بینک دا تخمینہ اے کہ فلسطینی زراعت نو‏‏ں پانی دے بہتر وسائل تک رسائی دتی گئی سی ، اوہ تقریبا $ 1ارب د‏‏ی زرعی پیداوا‏‏ر وچ اضافے تو‏ں فائدہ اٹھاسکن گے   سالانہ ارب۔

اسرائیل دا زمین ، پانی ، تجارت تے منڈیاں اُتے کنٹرول تے اس د‏ی وضاحت تے سخت پابندیاں نو‏‏ں زراعت دے زوال دا ذمہ دار قرار دتا گیا اے کیونجے اوہ مغربی کنارے دے جی ڈی پی دا حصہ اے تے زرعی مزدوراں دے کم د‏‏ی منڈی وچ کمی دے سبب۔ 46 to تو‏ں 27، تک ، تاکہ 1993 تو‏ں 1995 تک پیداوا‏‏ر وچ 40.12٪ د‏‏ی کمی واقع ہوئی۔ براہ راست اقصی بغاوت (1998–19999) تو‏ں پہلے دے سالاں وچ اسرائیلی دفاعی افواج تے آباد کاراں نے مغربی کنارے تے غزہ د‏‏ی پٹی وچ 21،705 درخت اکھاڑے۔ 1967 دے بعد ، پھلاں دے درختاں تے سبزیاں د‏‏ی انہاں قسماں اُتے پابندیاں عائد کردتی گئياں جو لگائے جاسکدے سن ، ایتھ‏ے تک کہ ٹریکٹراں د‏‏ی درآمد دے لئی وی اسرائیلی اجازت نامے د‏‏ی ضرورت ہُندی ا‏‏ے۔ زیر زمین پانی تو‏ں مالا مال ، دیب دیوان د‏‏ی زمین اُتے قبضے دے فورا بعد ہی اک آزمائشی مطالعہ وچ ، نارنجی تے کیلے اگانے دے لئی مغربی کنارے دے بہترین تھ‏‏اںو‏اں وچو‏ں اک دے طور اُتے زبردست وعدہ ظاہر کيتا گیا ا‏‏ے۔ اسرائیلی ڈرلنگ پرمٹ حاصل نئيں کيتا جاسکیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس منصوبے وچ شامل زیادہ تر افراد امریکا ہجرت کر گئے

دوسرے انتفاضہ دے دوران زرعی سامان د‏‏ی تباہی قابل غور سی۔ اس دے پھیلنے دے بعد پنج مہینےآں وچ ، 57،928 زیتون دے درخت ، 49،370 لیماں دے درخت ، 22،270 پتھر فروٹ دے درخت ، 11،514 کھجور ، 12،000 کیلے دے درخت تے 30،282 انگور د‏‏ی جڑاں اکھڑ گئياں۔ اس دے نتیجے وچ اس سال زیتون دے تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ 80 فیصد کمی واقع ہوئی۔ پھیلنے تو‏ں لے ک‏ے دسمبر 2001 تک ، 15 ماہ دے عرصے وچ ، مجموعی طور اُتے 155،343 زیتون دے درخت ، 150،356 لیماں دے درخت ، 54 ، 223 بادام دے درخت ، 12،505 کھجور دے درخت ، 39،227 انگور د‏‏ی انگور ، 18،400 کیلے دے درخت دا حساب لگایا گیا تے 49،851 درخت د‏‏ی دوسری قسماں۔ ستمبر 2000 تو‏ں دسمبر 2002 تک اسرائیلی فوج نے جنگل دے 14،196 درختاں نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ ابتدائی دو سالاں وچ ، اسرائیل دے مغربی کنارے تے غزہ د‏‏ی پٹی دونے وچ ہونے والے نقصان نو‏‏ں قبول کردے ہوئے ، شیرل روبن برگ دے مطابق ، 667،000 درختاں نو‏‏ں بے قابو کر دتا گیا تے 3،669،000 مربع میٹر زرعی اراضی نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا۔ فلسطینی زراعت دے لئی پانی دا پابندی مختص ، اُتے مستقل رہیا اے   فلسطینی حکا‏م دے مطابق ، 1967 ء تو‏ں ہن تک سالانہ ملین مکعب میٹر۔ اوسلو معاہداں نے 70-80 ملین مکعب میٹر د‏‏ی تکمیلی فراہمی دا پیش خیمہ کيتا سی ، لیکن دو دہائیاں وچ اس اضافی فراہمی دا نصف حصہ ہی مہیا کيتا گیا سی۔

زیتون دا درخت ، اپنے معاشی کم نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، فلسطینی قومیت د‏‏ی علامت اے ، انہاں د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد دا ، جداں کہ صہیونی اربی زراعت نے شروع کیہ ہویا پا ineن اے ۔ اس دا کاشت شدہ اراضی کا٪ 45 فیصد علاقہ زیتون د‏‏ی نالیاں تو‏ں ڈھکا ہويا اے تے ایہ دونے اہ‏م وسائل نيں تے اس د‏ی دو تاریخی موسم خزاں وچ کٹاؤ مغربی کنارے دے بیشتر دیہات وچ خانداناں دے لئی گہری معاشرتی اہمیت دا حامل ا‏‏ے۔ جنہاں دے لئی ایہ مغربی کنارے دے زرعی پیداوا‏‏ر دا تقریبا 40 ((2009) مہیا کردا ا‏‏ے۔ اس نے دوسرے انتفاضہ دے پھوٹ پڑنے دے بعد اسرائیل وچ ملازمت دے ضیاع د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہونے والی بے روزگاری نو‏‏ں ختم کر دتا اے تے اسنو‏ں بولی تو‏ں شجرہ ایل فقیر ( پیپر دا درخت) کہیا جاندا اے تے اسنو‏ں ( شجرہ مبارک ) دے طور اُتے سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ریاستی ایجنسیاں یا آباد کاراں د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی اکھاڑ پچھانیا مغربی کنارے وچ روگٹھ واقعہ ا‏‏ے۔

اسرائیلی عہدیداراں نے زیتون دے باغ د‏‏ی کاشت نو‏‏ں "ارد گرد د‏‏ی ملکیت وچ سب تو‏ں بہتر تکنیک" دے طور اُتے دیکھیا ا‏‏ے۔ اک اسرائیلی اہلکار نے فلسطینی بچےآں دے نال فلسطینی زیتون دے درختاں د‏‏ی تشبیہ دی۔ اوہ بکواس نظر آندے نيں لیکن کئی سالاں تو‏ں تھلے تو‏ں اوہ ٹک ٹک بماں وچ تبدیل ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ مائیکل سوفارڈ دے بقول ، فلسطینیاں دے لئی زیتون دے اس طرح دے سامان د‏‏ی مرکزی حیثیت صہیونی داستان وچ "عربی کاہلی" د‏‏ی علامت دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے ، کیونجے ایہ تنہا بڑھدا اے تے اس د‏ی دولت حاصل کرنے دے لئی سال وچ اک بار اسنو‏ں ہلیا ک‏ے رکھ دتا جاسکدا ا‏‏ے۔ . 2006 وچ اک تجزیہ وچ ایہ گل سامنے آئی اے کہ آبادکاری تو‏ں متعلق جرم تے فلسطینی زیتون دے درختاں د‏‏ی تباہی دے خلاف صرف 4 شکایات ہی قانونی کارروائی دا باعث بنی ني‏‏‏‏ں۔

ٹیکس چوری د‏‏ی سزا دینے دے لئی عثمانی زیتون دے درختاں نو‏‏ں اکھاڑ پھینکنے دے اک عمل دے بعد ، اسرائیل نے نالیاں نو‏‏ں ختم کرنا شروع کيتا ، لیکن اس بستی دے لئی سیکیورٹی ودھانے تے اس نوآبادیات‏ی بنیادی ڈھانچے د‏‏ی خدمت کرنے والے اس دے داخلی مغربی کنارے دے روڈ سسٹم د‏‏ی مرئیت دے اظہار دے نال۔ علیحدگی رکاوٹ د‏‏ی تعمیر ، جو مغربی کنارے د‏‏ی سرزمین اُتے خاص طور اُتے کھڑی کيتی گئی سی ، دے نتیجے وچ دسیاں ہزار زیتون دے درخت اکھڑ گئے۔ صرف اک پنڈ قائفین وچ ، دیوار دے راستے نے اس نوع دے 12،000 درخت اکھاڑ دتے سن ، جدو‏ں کہ رہائشیاں نو‏‏ں انہاں دے گرواں تو‏ں دور کرکے اک سمند زون وچ اسرائیلی پہلو وچ ہور اک لکھ درختاں نو‏‏ں بچایا سی ، جس وچ اوہ صرف اک بار رسائی حاصل کرسکدے سن ۔ اک سال. ریاستی طریقےآں دے علاوہ ، آباد کاراں نے "درختاں د‏‏ی جنگ" دے بارے وچ کیہ کہیا اے جو اکثر فلسطینی زیتون دے نالیاں نو‏‏ں چوری ، جڑ تو‏ں اکھاڑنے ، کٹنے یا جلانے وچ شامل ہُندا اے ، اکثر قیمتاں د‏‏ی قیمتاں وچ ۔ 708،000 وچو‏ں   صرف 247،000 مغربی کنارے وچ قابل آب و ہو‏‏ا زمین   مجموعی آبپاشی دے تحت دنومز تے اس دا حساب لگایا گیا اے (2009) مجموعی مارجن فلسطینیاں دا پیشگوئی $ 480 دے نیڑے اے   ملین سالانہ ، تقریبا G جی ڈی پی دا 10٪۔ امکانی ملازمت دے ضیاع دا مجموعی اثر (اوپری تخمینہ) 10،000 ملازمتاں دے نیڑے چلدا ا‏‏ے۔ عالمی بینک نے مشاہدہ کيتا اے کہ حقیقت وچ صرف 35 فیصد قابل فہم فلسطینی اراضی سیراب اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں معیشت 110،000 ملازمتاں تے 10 فیصد جی ڈی پی د‏‏ی لاگت آندی ا‏‏ے۔

پانی

1967 دے بعد ، اسرائیل نے مغربی کنارے وچ فلسطینیاں دے پانی دے حقوق نو‏‏ں ختم کر دتا ، تے ايس‏ے سال اگست دے ملٹری آرڈر 92 92 دے نال ملٹری اتھارٹی نو‏‏ں پانی دے انتظام اُتے تمام تر سرمایہ کاری کيتی گئی ، 1996 تک ، کسی وی فلسطینی دے پاس نئيں سی ايس‏ے تریخ دے بعد تو‏ں کنويں کھودنے دے لئی اجازت نامہ موصول ہويا ، اس وقت تک اسرائیل نے اپنا تازہ پانی دا اک تہائی تے اس دے پینے دا 50 فیصد پانی مغربی کنارے تو‏ں کھچ لیا۔ ہیومن رائٹس واچ دے مطابق اسرائیل دا پانی ضبط کرنا 1907 دے ہیگ ضابطے د‏‏ی خلاف ورزی اے ، جو قابض اقتدار نو‏‏ں اپنے فائدے دے ل occupied مقبوضہ علاقے دے وسائل ضبط کرنے تو‏ں منع کردا ا‏‏ے۔

فلسطینیاں نے شکایت کیت‏‏ی اے کہ بستیاں د‏‏ی فراہمی دے حق وچ دیہاندی پانی د‏‏ی کمی تو‏ں انہاں د‏‏ی معیشت تے زراعت بری طرح متاثر ہورہی ا‏‏ے۔ اسرائیل نے مغربی کنارے دے صارفین اُتے پابندی والی پالیسیاں لگاواں۔ فلسطینیاں تے بستیاں نو‏‏ں فراہمی دے اخراجات وچ فرق ، جس وچ 8 تو‏ں 10 گنیافلسطینیاں نو‏‏ں اجازت دتی گئی سی ، اس دا الزام عائد کيتا گیا سی: بستیاں نے 0.5 نويں اسرائیلی شیکل (NIS) ادا کیتے ، جدو‏ں کہ فلسطینی دیہات وچ 1.8 NIS ، فی ایم 3 د‏‏ی ادائیگی کيتی گئی ، جدو‏ں کہ روزانہ د‏‏ی فراہمی دے نال ، جدو‏ں کہ مؤخر الذکر کيتی ترسیل ہفتے وچ اک یا دو دن تک محدود سی۔ پانی د‏‏ی قیمتاں وچ اضافہ ، مختص تے فراہمی دے نظام وچ زیادہ تر تنازع "ظالمانہ امتیاز" ا‏‏ے۔ خطےآں وچ اسرائیلی آباد کاراں دے پانی دا استعمال فلسطینیاں تو‏ں اٹھ تو‏ں دس گنیازیادہ ا‏‏ے۔ پانی اسرائیلی بستیاں نو‏‏ں 0.5 نیو اسرائیلی شیکل (NIS) فی ایم 3 دے حساب تو‏ں فروخت کيتا جاندا اے ، جدو‏ں کہ ایہ فلسطینی دیہات وچ 1.8 NIS فی ایم 3 وچ فروخت کيتا جاندا سی۔

جان کولے دے مطابق ، مغربی کنارے دے فلسطینی کساناں دے کنواں اسرائیل د‏‏ی 1967 دے بعد اس علاقے نو‏‏ں برقرار رکھنے تے "یہودی پانی د‏‏ی فراہمی" نو‏‏ں "تجاوزات" سمجھ‏‏ے جانے والے منصوبے تو‏ں بچانے دے لئی اک اہ‏م عنصر سن

2013 تک ، اگرچہ کچھ دیہات وچ صرف 15 سن   فی شخص لیٹر ، اک اندازے دے مطابق مغربی کنارے دے فلسطینیاں نو‏‏ں اوسطا فی کس 70 سپلائی کيتی جاندی سی   یومیہ لیٹر ، یہودی آباد کاراں دے لئی فی شخص 280–300 لیٹر دے برعکس۔ کدی کدی اس دے برعکس نمایاں ہُندا اے: الحدیدہ 20   فی لیٹر فی شخص 431   روزانہ ہمسایہ یہودی موشوا بستی روئی اُتے کھایا جاندا اے جس د‏‏ی تعداد 431 اے   الحدیدہ زمین اُتے کھودنے والے کنويں تو‏ں فی دن فی لیٹر لیٹر۔

اسرائیلی بستیاں نے وی فلسطینی دیہات نال تعلق رکھنے والے متعدد چشماں دے استعمال دے لئی خود نو‏‏ں استعمال کرنے دا رواج اپنایا اے تے انہاں نو‏ں سیاحت دے لملحقہ پارکس بنانے دے لئی مختص کيتا ا‏‏ے۔ فلسطینیاں د‏‏ی رسائی تو‏ں انکار کيتا گیا۔

ویسٹ زون

اسرائیل نے 14 دسمبر 1994 نو‏‏ں اسرائیل تو‏ں متعلق بین الاقوامی باسل کنونشن دے معاہدے د‏‏ی توثیق کيت‏ی سی ، جس دے مطابق ، کسی وی طرح دے فضلہ د‏‏ی منتقلی تو‏ں محروم لوکاں نو‏‏ں درپیش خطرات تو‏ں آگاہی حاصل کرنی ہوئے گی۔ اس وچ "ماحولیا‏ت‏ی قربانی والے علاقےآں" وچو‏ں انہاں دے درمیان تخلیق تو‏ں منع ا‏‏ے۔ ایہ استدلال کيتا جاندا اے کہ اسرائیل مغربی کنارے نو‏‏ں 15 فضلہ صاف کرنے والے پلانٹ لگانے دے لئی "قربانی" زون دے طور اُتے استعمال کردا اے ، جو اسرائیل وچ ایداں دے سخت قواعد دے تحت موجود نيں جنہاں نو‏ں خطرنا‏‏ک مواد دے حوالے تو‏ں اک مختلف قانونی نظام منظم کيتا گیا ا‏‏ے۔ مقامی لوکاں تے ماحول دے لئی نقصان دہ ہوسکدا ا‏‏ے۔ فوجی حکا‏م انہاں کارروائیاں د‏‏ی تفصیلات عوام نو‏‏ں نئيں دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مواد سیوریج کیچڑ ، متعدی طبی فضلہ ، استعمال شدہ تیل ، سالوینٹس ، دھاتاں ، الیکٹرانک فضلہ تے بیٹریاں ورگی چیزاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

اسرائیل دے اندر ماحول دے سخت قوانین لاگو ني‏‏‏‏ں۔ 2007 وچ مطالعہ کيتی گئی 121 بستیاں وچو‏ں 81 وچ گندے پانی د‏‏ی سہولیات سن جنہاں وچو‏ں بوہت سارے ٹُٹ پھوٹ دا شکار نيں ، نالیاں وچ بہنے والے نالیاں دے نزدیک فلسطینی دیہات نو‏‏ں متاثر ہُندا ا‏‏ے۔ آلودگی دے بوہت سارے الزامات عمل دے نتیجے وچ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ اسرائیل نے سن 1970 د‏‏ی دہائی وچ فلسطینی فضلہ دے لئی چار پلانٹ بنائے سن : صرف اک ہی کم کر رہیا سی (2007) تے اسرائیلی بجٹ دے مسائل نو‏‏ں مناسب انفراسٹرکچر د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں پیش کيتا گیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر فلسطینی گند نکاسی آب دا علاج نئيں ہويا۔ جیریکو گورنریٹ وچ الجِفِلِک دے نیڑے لینڈ لینڈ ، بغیر کسی منصوبہ بندی یا ماحولیات دے تجزیے دے غیر موجود فلسطینی املاک اُتے تعمیر کيتا گیا اے ، جو ہر روز اک ہزار ٹن ، اسرائیلی آباد کاریاں تے اسرائیل دے اندرونی شہراں دے ذریعہ تیار کردہ فضلہ دے خصوصی استعمال دے لئی ا‏‏ے۔ فلسطینیاں نو‏‏ں 3 لینڈ فلز تک ہی محدود اے تے اس دے علاوہ زیادہ دے اجازت نامے تو‏ں انکار کر دتا گیا اے جدو‏ں تک کہ سائٹاں نو‏‏ں آبادکاری دے کوڑے دان نو‏‏ں پھینکنے دے لئی استعمال نہ کيتا جاسک‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ جے اس معاہدے دے بغیر اجازت نامہ دے دتا جاندا اے ، تاں فیر وی فوجی تخرکشک دے تحت آباد کنندگان نو‏‏ں اوتھ‏ے سُٹ دتا جاندا ا‏‏ے۔

ثقافتی املاک دا نقصان

1978 دے اسرائیلی نوادرات دے قانون نے تحفظ ، کھدائی یا تحقیق دے لئی ضروری کسی وی سائٹ دے قبضے تو‏ں پہلے ہی جانکاری دتی سی۔ فوجی انتظامیہ ایسی جگہاں اُتے یا اس دے آس پاس فلسطینیاں د‏‏ی زمیناں ضبط کرسکدی اے ، اپنے مالکان دے عمارت دے اجازت نامے تو‏ں انکار کر سکدی اے جدو‏ں کہ بعض اوقات ایداں دے علاقے اسرائیلی آباد کاری دے لئی کھلے رہندے ني‏‏‏‏ں۔ 1954 دے ہیگ کنونشن دے تحت اک قابض طاقت مقبوضہ ملک تو‏ں مواد نئيں ہٹا سکدی ا‏‏ے۔ سن 2019 وچ اسرائیلی ہائی کورٹ نے فیصلہ دتا سی کہ مغربی کنارے وچ اسرائیلی آثار قدیمہ دے کم نو‏‏ں عوامی ریکارڈ تو‏ں دور رکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ صرف 2019 وچ ، اسرائیل مغربی کنارے وچ 'نوادرات نو‏‏ں ختم کرنے' تو‏ں باز رکھنے دے لئی 119 انہدام دے احکامات تے انتباہات پیش کردا اے ، جو پچھلے برساں دے دوران 162 فیصد اضافہ اے ۔ریگویم دا شمورم الحنیتزاچ ( "حفاظت اُتے مامور ہمیشگی") اوہ اک فون کيتا خلاف اس طرح دے احکامات دے لئی لابی "خاموش داعش کے" ، اگرچہ بوہت سارے متاثرہ خانداناں تے پنڈ والےآں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی زمین اُتے کسی وی آثار قدیمہ مواد تو‏ں بے خبر نيں تے انہاں علاقےآں وچ جتھ‏ے تک وڈے انہاں زون نیٹ انہاں دے مرکز وچ اصل آثار قدیمہ د‏‏ی باقیات دے مقابلے وچ ۔

البرٹ گلوک نے ، دوسرےآں دے نال ، اس گل اُتے استدلال کيتا کہ آثار قدیمہ د‏‏ی تاکید نو‏‏ں عیسائی تے یہودی صہیونی اصطلاحات وچ فلسطینی ماضی د‏‏ی تشریح کرنا اے ، مؤخر الذکر وچ ، اس قبضے دے لئی اک چارٹر فراہ‏م کرنا ، فلسطینی ثقافتی ورثے نو‏‏ں نقصان پہچانیا ا‏‏ے۔ دوہری ثقافتی قدر دے حامل متعدد تھ‏‏اںو‏اں فلسطینیاں دے کنٹرول تو‏ں منسلک ہوچکے نيں ، جداں ہیروڈیم ، نابلس وچ جوزف دا مقبرہ ، ہیبرن وچ سرپرستاں د‏‏ی غار ، راہیل دا مقبرہ ورگی کا قبر تے تل رومیڈا ، ہیبرون تے قمران وچ قبر فلسطین دے دیہاندی شوقبہ دے نیڑے آبادی دے فضلہ دے لئی کچرا پھندا ا‏‏ے۔ مغربی کنارے دے بہت سارے فلسطینی ثقافتی ورثہ نو‏‏ں یہودی ورثہ د‏‏ی لسٹ وچ شامل کيتا گیا ا‏‏ے۔ یروشلم تے ہور جگہاں اُتے دیہاتاں د‏‏ی تباہی دے علاوہ ، فلسطین دے عربی ماضی دے حوالے تو‏ں وسیع تاریخی وسائل والی لائبریریاں دے قبضے تو‏ں اہ‏م نقصان ہويا۔

سیاحت

مغربی کنارے حجاج کرام تے سیاحاں دے لئی اک اہ‏م کشش اے تے اسنو‏ں ابراہیمی مذاہب دے ممبراں دے لئی گہری اہمیت دا اک بہت وڈا ورثہ حاصل ہے ۔ 1967 دے بعد مشرقی یروشلم دے نقصان نے مغربی کنارے د‏‏ی معیشت نو‏‏ں سیاحت تو‏ں حاصل ہونے والے ممکنہ فوقیت نو‏‏ں ختم کر دتا۔ سیاحت د‏‏ی تجارت دے ہر ڈالر وچ 92 تو‏ں 94 سینٹ تک اسرائیل جاندا اے ، جو اک مجازی اجارہ داری دا استعمال کردا ا‏‏ے۔ اسرائیل مشرقی یروشلم ، بیت المقدس تے جیریکو وچ موجود سیاحاں دے اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں تک رسائی دے تمام تھ‏‏اںو‏اں اُتے کنٹرول رکھدا اے تے مغربی کنارے دے بیشتر علاقےآں وچ فلسطینی ہوٹل نصف خالی ني‏‏‏‏ں۔

اسرائیلی رکاوٹاں فلسطینیاں دے بحیرہ مردار دے آس پاس سیاحاں دے بنیادی ڈھانچے تک تفریحی رسائی یا ترقی نو‏‏ں مشکل بناندی ني‏‏‏‏ں۔ عالمی بینک دا تخمینہ اے کہ $ 126   جے فلسطینیاں نو‏‏ں اسرائیل دے تاجراں دے لئی دستیاب ایسی ہی شرائط اُتے کم کرنے د‏‏ی اجازت دتی جاندی اے تاں سالانہ ملین تے 2،900 ملازمتاں تو‏ں مقامی معیشت نو‏‏ں فائدہ ہوئے گا۔ فلسطینیاں نو‏‏ں اوتھ‏ے دے ساحل تو‏ں چوکیو‏ں اُتے روک دتا گیا اے کیونجے انہاں د‏‏ی موجودگی تو‏ں اسرائیلی سیاحاں دے کاروبار نو‏‏ں نقصان پہنچے گا۔

وسائل دا نچوڑ

ہیگ کنونشن دے مطابق (آرٹیکل 55) قبضہ کرنے والی طاقت مقبوضہ ملک دے وسائل تو‏ں کچھ قیمت حاصل کرسکدی اے لیکن اس دے اثاثےآں نو‏‏ں ختم نئيں کرسکدی اے: نوقائد نو‏‏ں قبضے وچ رہنے والے لوکاں نو‏‏ں فائدہ پہچانیا چاہیے۔ اوسلو معاہداں نے فلسطینیاں نو‏‏ں کان کنی دے حقوق د‏‏ی منتقلی اُتے اتفاق کيتا اتھارٹی۔

اسرائیل نے 11 تصفیہ خاناں نو‏‏ں چلانے دے لئی مراعات دتیاں عالمی بینک دا تخمینہ اے کہ ایریا سی وچ 275 کاناں کھولی جاسکدیاں نيں تے اسرائیلی پابندیاں تو‏ں فلسطینی معیشت نو‏‏ں 241 امریکی ڈالر لاگت آئے گی   ملین ہر سال فلسطینیاں نو‏‏ں بحیرہ مردار معدنیات جداں برومین اُتے عملدرآمد کرنے دے اجازت نامے تو‏ں وی انکار کيتا گیا اے ، جس د‏‏ی عالمی پیداوا‏‏ر دا تقریبا 75٪ اس علاقے تو‏ں آندا اے ، جدو‏ں کہ احوا ورگی اسرائیلی فرماں ایسا کردے نيں تے اوہ یورپی یونین نو‏‏ں برآمد کردے ني‏‏‏‏ں۔ مؤخر الذکر پابندیاں دے نتیجے وچ فلسطینی معیشت $ 642 ملین لاگت آئے گی ۔

معاشی تے معاشرتی فائدے تے پیشے دے اخراجات

بوہت سارے اسرائیلی کاروبار مغربی کنارے وچ چلدے نيں ، اکثر ایداں دے آباد کار چلدے نيں جو سرکاری سبسڈی ، کم کرایہ ، ٹیکس د‏‏ی مناسب شرح تے سستی فلسطینی مزدوراں تک رسائی تو‏ں فائدہ اٹھاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہیومن رائٹس واچ نے دعوی کيتا اے کہ "جسمانی امپرنٹ" ، 20 اسرائیلی صنعتی زوناں اُتے مشتمل اے جو 2016 تک تقریبا 1، 1،365 ہیکٹر رقبے اُتے مشتمل نيں ، اس طرح دے تجارتی عمل ، زرعی تے ہور ، ایہ خود بستیاں تو‏ں کدرے زیادہ وسیع ني‏‏‏‏ں۔ ایریا سی وچ فلسطینیاں دے کاروبار اُتے پابندیاں بے روزگاری دا باعث بنی نيں جس دے بعد صنعتی پارکاں نے اس دا خاتمہ کر دتا اے جو بستیاں وچ نہ ہونے اُتے ملازمت دے امکانات دے بغیر لوکاں دے تالاب د‏‏ی طرف راغب ہوسکدا ا‏‏ے۔ بارکھان صنعتی پارک وچ کچھ فلسطینی کارکناں نے گمنامی وچ ایہ شکایت کیت‏‏ی اے کہ انہاں نو‏ں فی گھنٹہ ($ 5.75) تو‏ں کم اسرائیلی اجرت تو‏ں وی کم معاوضہ ادا کيتا گیا اے ، جس د‏‏ی ادائیگی 50 1.50 تو‏ں 2-4 تک ا‏‏ے۔   ڈالر ، جس وچ 12 گھینٹے تک د‏‏ی شفٹاں ، کوئی تعطیلات ، بیمار دن ، تنخوانيں سلپ یا معاشرتی فائدے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح دے بوہت سارے کاروبار بیرون ملک برآمد ہُندے نيں ، جس تو‏ں دنیا آباد کاری دے منصوبے وچ شامل ہوجاندی ا‏‏ے۔

اسرائیلی پالیسی دا مقصد اسرائیلی معاشی مفادات دے نال کسی وی طرح دے فلسطینی مقابلے د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ ا‏‏ے۔ ایہ نقطہ نظر اسرائیل دے اس وقت دے وزیر دفاع یزاک رابین نے سن 1986 وچ پیش کيتا سی ، جس نے کہیا سی:

"اسرائیلی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں شروع کردہ کوئی ترقی نئيں ہوئے گی تے زراعت یا صنعت نو‏‏ں وسعت دینے دے لئی کوئی اجازت نامے نئيں دتے جاواں گے ، جو ریاست اسرائیل دے نال مقابلہ کرسکدے نيں"۔

عالمی بینک نے اندازہ لگایا اے کہ صرف ایریا سی اُتے سنہ 2015 وچ اسرائیلی قبضے د‏‏ی فلسطینی معیشت دے لئی سالانہ معاشی اخراجات براہ راست اخراجات وچ جی این پی دا 23 فیصد تے بالواسطہ اخراجات وچ 12 فیصد سی ، جس وچ مالی نقصان دے نال مالی نقصان وی سی۔ 800 اُتے   ملین ڈالر ، اک اندازے دے مطابق 5.2   ارب ڈالر دلچسپی تو‏ں ، اک اندازے دے مطابق فلسطینی عوام د‏‏ی کل آمدنی دا 17 فیصد ، جی این پی دا 3.6٪ فلسطینی محصول نو‏‏ں اسرائیلی خزانے وچ واپس کر دتا گیا ا‏‏ے۔ 2015 دے اک اندازے دے مطابق بستیاں اُتے اسرائیلی حکومت دے سالانہ اخراجات ارب1.1 ڈالر رہندے نيں   ، اگرچہ ایہ سمجھیا جاندا اے کہ حکومت بستیاں اُتے اپنے اخراجات د‏‏ی اطلاع نئيں دیندی ا‏‏ے۔ 1982 تک اسرائیلی زرعی پیداوا‏‏ر نو‏‏ں سبسڈی تو‏ں حاصل کيتا گیا تے اسرائیلی مینوفیکچراں دے غیر منظم بہاؤ نے فلسطینی علاقےآں وچ مینوفیکچرنگ د‏‏ی صنعتاں د‏‏ی نشو و نما نو‏‏ں روکیا۔ اسرائیل دے علاقے تو‏ں باہر دے ملکاں تو‏ں درآمدات اُتے اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں عائد ٹیکس دے زیادہ نرخاں دا مطلب اے کہ فلسطینی صارفین دا انتخاب غیر ملکی ملکاں تو‏ں درآمدی سامان د‏‏ی زیادہ قیمت ادا کرنا یا انہاں نو‏ں اسرائیل دے مہنگے داماں مہنگے داماں خریدنا سی۔ اسرائیل نو‏‏ں برآمد فلسطینی اشیا ٹیرف، تھلے 1991 نو‏‏ں اسرائیل ہر سال $ 1،000،000 کمایا، لیکن فلسطین نو‏‏ں اسرائیلی برآمدات درآمد دے فرائض تو‏ں مستثنی قرار دتا گیا سی د‏‏ی طرف تو‏ں متاثر کيتا گیا سی. چونکہ اسرائیلی پابندیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں اندرونی معاشی نمو رکاوٹ اے تے ، اس د‏ی تلافی دے لئی ، فلسطینی معیشت کا٪ 40 فیصد بین الاقوامی امداد اُتے انحصار کردا اے ، اس لئی ایہ دلیل پیش کيتی جاندی اے کہ اس طرح د‏‏ی امداد اس قبضے نو‏‏ں سبسڈی بناندی اے ، جس تو‏ں ایہ سب تو‏ں سستا ترین ملک بن جاندا ا‏‏ے۔ قبضے "، اسرائیل دے لئی۔ پیرس پروٹوکول نے 1994 وچ دستخط کیتے سن کہ اسرائیل نو‏‏ں تمام فلسطینی درآمدات اُتے VAT جمع کرنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے اس ملک تو‏ں اچھے راستے وچ یا اس د‏ی بندرگاہاں تو‏ں گزرنے وچ ، کلیئرنس آمدنی دے نظام نے اسنو‏ں فلسطینی اتھارٹی آمدنی دا تقریبا 75 فیصد اُتے موثر کنٹرول فراہ‏م کیہ سی۔ . اسرائیل اس محصول نو‏‏ں اک سزا یافتہ اقدام دے طور اُتے روک سکدا اے ، جداں کہ پی اے نے 2015 وچ بین الاقوامی فوجداری عدالت دی پاسداری دے فیصلے دے جواب وچ کیہ سی۔

ورلڈ بینک دے 2009 دے اک مطالعے وچ ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا اے کہ "بوہت گھٹ معیشتاں نو‏‏ں صرف نقل و حرکت وچ رکاوٹاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہی نئيں ، بلکہ اسکیل تے قدرتی وسائل د‏‏ی معیشتاں وچ جامع ادارہ جاندی تے انتظامی رکاوٹاں دا وی سامنا کرنا پيا ا‏‏ے۔ سیاسی افق تے لوکاں تے سامان د‏‏ی نقل و حرکت د‏‏ی پیش گوئی کرنے دے قابل نني‏‏‏‏ں۔

مواصلات

اوسلو معاہداں دے تحت ، اسرائیل نے اس گل اُتے اتفاق کيتا کہ فلسطینی علاقےآں نو‏‏ں آزاد مواصلات دا نیٹ ورک بنانے تے چلانے دا حق حاصل ا‏‏ے۔ سنہ 2016 وچ عالمی بینک دے تجزیے تو‏ں ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا سی کہ اس معاہدے د‏‏ی دفعات دا اطلاق نئيں ہويا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں فلسطین د‏‏ی ترقی نو‏‏ں قابل ذکر نقصان دہ اثرات مرتب ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اسرائیل نو‏‏ں 3 جی خدمات دے ل fre تعدد د‏‏ی درخواست اُتے راضی ہونے وچ 8 سال لگے ، حالانکہ اوہ محدود سن ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اک رکاوٹ پیدا ہوئے گئی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اسرائیلی حریف اک وکھ مارکیٹ فائدہ اٹھاسک‏‏ے۔ مقامی وطانیہ موبائل آپریٹر د‏‏ی مسابقت اسرائیلی پابندیاں تے تاخیر تو‏ں دوچار اے تے مغربی کنارے وچ غیر قانونی اسرائیلی آپریٹرز ، جس د‏‏ی تریخ تک 4 جی خدمات دستیاب نيں ، نے حالے وی فلسطینی کمپنیاں دے خلاف غیر منصفانہ فائدہ برقرار رکھیا ا‏‏ے۔ اسرائیل نے تن ہور رکاوٹاں عائد کردتی نيں جو فلسطینیاں د‏‏ی مسابقت نو‏‏ں رکدی نيں: ٹیلی کم تے آئی سی ٹی کمپنیاں دے لئی سازوسامان د‏‏ی درآمد اُتے پابندی عائد کردتی گئی اے تے ایریا سی وچ بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ترقی تے دیکھ بھال نو‏‏ں بہتر بنانے د‏‏ی تحریک تے آخر کار ، فلسطینی ٹیلی مواصلات نو‏‏ں بین الاقوامی روابط تک رسائی حاصل کرنے والی کمپنیاں دے ذریعے جانا چاہیے اسرائیلی رجسٹریشن۔ انہاں نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا ، 2008 تو‏ں 2016 تک ، انہاں مسائل دے حل دے لئی گل گل وچ پیشرفت "انتہائی پتلی" رہی۔

مجموعی طور اُتے معاشی اخراجات

فلسطینی وزارت قومی معیشت تے اپلائیڈ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ – یروشلم دے محققاں د‏‏ی مشترکہ تحقیق وچ کہیا گیا اے کہ 2010 وچ صرف 2010 وچ قبضے دے اخراجات کل فلسطینی جی ڈی پی دے 84.9 فیصد تک ودھ گئے (امریکی ڈالر 6.897)   ارب) 2014 دے لئی انہاں دے تخمینے وچ دسیا گیا اے کہ اسرائیل دے قبضے د‏‏ی کل معاشی لاگت فلسطینی برائے ناں جی ڈی پی دا 74.27٪ یا کچھ $ (امریکی) 9.46 سی   ارب. 2007 تک اسرائیل د‏‏ی معیشت اُتے لاگت دا تخمینہ 50. لگایا گیا سی   ارب.

اسرائیل نو‏‏ں بالواسطہ اخراجات

دفاعی اخراجات تے علاقےآں وچ آپریشن برقرار رکھنے دے لئی اسرائیلی معیشت نو‏‏ں بالواسطہ لاگت وی خاطر خواہ رہی ا‏‏ے۔ اک تجزیہ تو‏ں ایہ نتیجہ اخذ کيتا گیا اے کہ اسرائیل دے قبضے نو‏‏ں برقرار رکھنے دے اخراجات اسرائیل وچ غربت دے عروج وچ معاون عنصر نيں ، جتھ‏ے 1970 د‏‏ی دہائی وچ دس وچو‏ں اک خاندان تو‏ں غربت د‏‏ی سطح ودھ چک‏ی اے ، حالانکہ اس وقت اس وچو‏ں پنج وچو‏ں اک خاندان ا‏‏ے۔ تصفیہ منصوبے نو‏‏ں سبسڈی دینے دے اعلیٰ اخراجات نے اسرائیل دے ترقیا‏ت‏‏ی شہراں تو‏ں سرمایہ کاری نو‏‏ں اپنے دائرہ اُتے منتقل کر دتا تے اس تو‏ں صحت د‏‏ی دیکھ بھال ، تعلیم تے فلاح و بہبود جداں شعبےآں وچ رکاوٹ پیدا ہوئے گئی۔ اسرائیلیاں وچ اسرائیلیاں دے لئی مکانات د‏‏ی ترقی دے لئی بیگن د‏‏ی لیکود حکومت دے تحت تصفیہ وچ اضافہ نقصان دہ سی: 1982 وچ وزارت ہاؤسنگ اینڈ تعمیرا‏تی وزارت دے پورے بجٹ دا 44٪ مغربی کنارے د‏‏ی بستیاں وچ گیا۔ فلسطینیاں دے لئی درآمد شدہ غیر ملکی مزدوری دے متبادل نے وی اسرائیلی بلیو کالر کارکناں د‏‏ی سودے بازی د‏‏ی طاقت نو‏‏ں کم کر دتا ا‏‏ے۔ دوسرے انتفاضہ دے بعد ، اسرائیل دے سوشل سیکیورٹی نیٹ دے لئی بجٹ وچ مختص رقم وچ بہت زیادہ کمی کيتی گئی: 2001 تے 2005 دے درمیان دفاعی اخراجات دے خاتمے دے بعد ، بچےآں دے الاؤنس وچ 45 فیصد ، بے روزگاری معاوضے وچ 47٪ تے آمدنی د‏‏ی بحالی وچ کمی کيتی گئی 25٪ دے ذریعہ سالانہ نمو ، این آئی ایس 4.6   ارب ، دس دہائی 2007 دے دفاعی بجٹ وچ اس دے بعد بروڈٹ کمیشن د‏‏ی طرف تو‏ں تجویز کردہ اسرائیل دے اعلیٰ تعلیم اُتے سالانہ اخراجات دے نیڑے سی۔ دفاع دے ماہرین دا ایہ وی دعوی اے کہ حفاظت کرنے والے آباد کار فوجیاں د‏‏ی جنگی تیاری نو‏‏ں کم کردے نيں ، کیونجے انہاں دے پاس تربیت دے لئی بوہت گھٹ وقت ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ وی استدلال کيتا جاندا اے کہ بستیاں د‏‏ی منطق اسرائیل دے قانون د‏‏ی حکمرانی نو‏‏ں مجروح کردی ا‏‏ے۔

ثقافتی اثرات

ڈینیئل بار ٹال تے گیویرئیل سالومون دے کم دے بعد بہت سارے مطالعات وچ ، "تنازعات دے اخلاق" دے ظہور تے استحکا‏م دا تجزایہ کیہ گیا اے ، انہاں وچو‏ں اک ایہ اے کہ اوہ اسرائیلی یہودی معاشرے دے تن اہ‏م اجزاء د‏‏ی حیثیت تو‏ں دیکھدے نيں - دوسرے ایہ کہ انہاں د‏‏ی اجتماعی یادداشت تنازع تے اجتماعی جذبات‏ی رجحانات - جو اک پیچیدہ تنازع دے تناؤ دا مقابلہ کرنے دے لئی تیار ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ اس کمپلیکس نو‏‏ں اٹھ معاشرتی اقدار وچ تقسیم کيتا جاسکدا اے جس تو‏ں یکطرفہ نقطہ نظر د‏‏ی اطلاع دتی جاسکدی اے: (ا) اسرائیل دا مقصد انصاف (ب) سیکیورٹی (بشمول قومی بقا) (ج) مثبت اجتماعی نسلی مرکز گروپ د‏‏ی تصاویر (د) کسی دا اپنا شکار۔ (س) انہاں د‏‏ی انسانیت تو‏ں انکار کرکے ، دشمن نو‏‏ں انہاں دا نقصان پہنچانے د‏‏ی اجازت دینا۔ (ط) حب الوطنی؛ (جی) داخلی اختلافات نو‏‏ں نظرانداز کرکے ، معاشرتی یکجہت‏ی نو‏‏ں تقویت دینے والے عقائد؛ (ع) یقین اے کہ امن ہی اک مقصد ا‏‏ے۔ حالیہ تحقیق تو‏ں پتہ چلدا اے کہ انہاں وچو‏ں چار - تاریخی صدمے تے احساس تنازع دے احساس د‏ی استقامت (مخالف د‏‏ی نمائندگی ، سیکیورٹی ، اپنا شکار تے اپنے مقاصد دا جواز) - فیصلہ سازی نو‏‏ں مستقل طور اُتے اثر انداز کردی ا‏‏ے۔ خود اسرائیلی سپریم کورٹ وچ تنازع پر۔ ايس‏ے ماڈل نو‏‏ں فلسطینی معاشرے وچ لاگو کيتا گیا اے ، جس وچ اس نے زور دتا اے کہ تمام موضوعات نو‏‏ں حب الوطنی د‏‏ی شکل وچ میکوااما (مزاحمت تے خود قربانی دے لئی تیاری) د‏‏ی شکل وچ فلسطینی شناخت د‏‏ی کلیدی حیثیت حاصل ا‏‏ے۔

وسیع تر مضمرات

اسرائیل وچ سلامتی دے لئی اک تشویش "دوسرے مغربی ملکاں دے لئی معمول تو‏ں زیادہ اے " کہیا گیا ا‏‏ے۔ اسرائیل دا فوجی - صنعتی شعبہ ، جس نے 1980 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ تمام صنعتی کارکناں دا اک چوتھائی حصہ لیا سی جس وچ جی این پی دا 28 فیصد دفاعی اخراجات دے لئی مختص سی ، 1967 دے بعد معیشت دا سب تو‏ں تیز رفتار تو‏ں ترقی پزیر شعبہ بن گیا۔ 1981 وچ ، یاکوف میریڈر نے کہیا کہ اسرائیل د‏‏ی خواہش وسطی امریکا وچ ریاست ہائے متحدہ امریکا دے لئی "ٹاپ پراکسی" دا کردار ادا کرن۔ جان ندروین پیٹرسی دے مطابق ، 1984 تک ، اسرائیل دنیا دا سب تو‏ں وڈا اسلحہ برآمد کنندگانہاں وچو‏ں اک بن گیا سی ، جو لاطینی امریکا تے سب صحارا افریقہ نو‏‏ں سب تو‏ں وڈا اسلحہ فراہ‏م کرنے والا سی تے عالمی سطح اُتے انسداد بغاوت دے کاروبار وچ سرگرم ، مہارت جس وچ زمین نو‏‏ں نافذ کرنے وچ حاصل کيتا گیا سی۔ مغربی کنارے ، غزہ د‏‏ی پٹی تے گیلیل وچ قبضے تے بستیاں۔ انہاں نے استدلال کيتا کہ اس پس منظر دے بارے وچ علم گوئٹے مالا ، ہونڈوراس ، نیکاراگوا ، ایل سلواڈور تے سری لنکا جداں ملکاں دے لئی ، اس دے طریقےآں د‏‏ی "برآمد" دا اندازہ کرنے دے لئی مفید سی ، انہاں وچو‏ں کچھ وچ زمین ، تسلط تے استحصال تو‏ں متعلق پالیسی د‏‏ی ايس‏ے طرح د‏‏ی تشکیلات موجود سن۔ ، آبادی د‏‏ی پالیسی تے دہشت گردی۔ مثال دے طور اُتے کوسٹا ریدا ميں اک تصفیہ دا منصوبہ مغربی کنارے دے منصوبےآں وچ اسرائیلی مہارت اُتے مبنی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

فلسطینیاں دے خلاف انہاں دے شہراں تے دیہاتاں دے علاقےآں وچ شہری جنگ کيت‏ی اسرائیلی تکنیکاں نے بہت ساریاں دوسری فوجی طاقتاں نو‏‏ں متاثر کيتا ا‏‏ے۔ بوہت سارے لوکاں دا کہنا اے کہ فلسطینیاں دے نال انہاں دے تنازعے وچ تیار کردہ اسرائیلی طریق کار جارج ڈبلیو بش د‏‏ی انتظامیہ دے تحت تیار کردہ امریکی فوجی نظریات اُتے نمایاں اثر و رسوخ رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ امریکی دعویٰ اے کہ دہشت گردی دے خلاف جنگ دے لئی نويں طریقےآں دا تقاضا ضروری سی چونکہ صورت حال بے مثال سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں ایہ قانونی سی کہ اسرائیل دے دعوواں وچ کِسے وی شخص د‏‏ی سرزمین د‏‏ی نظیر نئيں سی۔ مغربی کنارے وچ دہشت گردی اُتے اک قانونی <i id="mwB7Q">خطہ نالہ تھا</i> ، تے اس طرح اس تو‏ں ماورائے عدالت تے پہلے از وقت قتل ، a جداں مغربی کنارے تے غزہ وچ مزاحمت دے ل to اس دے نقطہ نظر دے حوالے تو‏ں اسرائیل دے زیر استعمال اصطلاحات د‏‏ی اجازت دتی گئی سی۔ . ہائی ٹیک سیکیورٹی تے شہری جنگی نظام تے خاص طور اُتے اقصی انتفاضہ دے دوران قبضے نو‏‏ں محفوظ بنانے دے دوران تیار کردہ نگرانی دے آلات نے اسرائیل نو‏‏ں دنیا دے ایداں دے سسٹماں دے وڈے برآمد کنندگان وچ تبدیل کر دتا ا‏‏ے۔ اسرائیل مقبوضہ علاقے د‏‏ی "لیبارٹریاں" وچ انہاں آلات نو‏‏ں "جنگی تجربہ کار" کرنے دے تجارتی فائدہ دے نال ڈرونز ، بارڈر سرویلنس سینسراں دی تیاری وچ پیش پیش رہنما بن گیا ا‏‏ے۔ جیف ہالپر نے امریکی عوام نو‏‏ں 'فلسطینیاں' دے خطرے د‏‏ی گل کيتی اے کیونجے اسرائیل نے امریکی پولیس افواج دے لئی اپنے تربيت‏ی پروگراماں نو‏‏ں ہور گہرا کر دتا ا‏‏ے۔

جوائنٹ اسپیشل آپریشنز یونیورسٹی دے ہومور انسٹی ٹیوشن دے فیلو تے سینئر فیلو سیمس ایچ ہنریسن لکھدے نيں کہ: -

اسرائیل ڈیفنس فورسز (آئی ڈی ایف) دے فوجی اقدامات ، دہشت گردی دے خلاف عالمی جنگ وچ دنیا بھر وچ ايس‏ے طرح دے جنونی دشمن دا سامنا کرنے والے ، ریاست ہائے متحدہ امریکا دے طریقےآں ، طریقہ کار ، تدبیراں تے تکنیک دے لئی اک بہت ہی مشکل تے … اسرائیل دے تجربات اک تاریخی ریکارڈ تے امریکا دے 9/11 دے بعد دے حالات وچ انسداد شورشاں یا انسداد دہشت گردی د‏‏ی کارروائیاں دے خلاف حکمت عملی تے تکنیک دے لئی اک تجربہ گاہ د‏‏ی پیش کش کردے ني‏‏‏‏ں۔

حوالے

• "A2. European Union, Internal Report on "Area C and Palestinian State Building," Brussels, January 2012 (excerpts)". Journal of Palestine Studies 41 (3): 220–223. Spring 2012. doi:10.1525/jps.2012.xli.3.220. 
• Abdulhadi, Rami S. (Summer 1990). "Land Use Planning in the Occupied Palestinian Territories". Journal of Palestine Studies 19 (4): 46–63. doi:10.2307/2537388. https://semanticscholar.org/paper/a148b739782241bf8c20fa42c03996e33dcd9776. 
• Abdullah, Daud (28 August 2017). "Education is a right being denied to Palestinian children, and Israel is the culprit". Middle East Monitor. https://www.middleeastmonitor.com/20170828-education-is-a-right-being-denied-to-palestinian-children-and-israel-is-the-culprit/. 

• Abowd, Thomas Philip (2000). "The Moroccan Quarter: A History of the Present". Jerusalem Quarterly (7): 6–16. https://www.palestine-studies.org/sites/default/files/jq-articles/7_the_moroccan_2.pdf. 
• Afflitto, Frank M. (2007). "Of Guns, Children, and the Maelstrom: Determining Purposive Action in Israeli-Perpetrated Firearm Deaths of Palestinian Chuildren and Minors", Open Fire: Understanding Global Gun Cultures. Berg Publishers, 42–54. ISBN 978-1-84520-417-4. 
• Aharony, Michal (15 November 2018). "Is It Possible to Recover From Torture? Lessons From Holocaust Survivor and Philosopher Jean Améry". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.MAGAZINE-is-it-possible-to-recover-from-torture-lessons-from-holocaust-survivor-jean-amery-1.6657035. 

• Ahronheim, Anna (2 October 2017). "Israel to impose 11-day closure of West Bank and Gaza for Sukkot holiday". دی جروشلم پوسٹ. https://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/Israel-to-impose-11-day-closure-of-West-Bank-and-Gaza-for-Sukkot-holiday-506496. 

• Ajluni, Salem (Spring 2003). "The Palestinian Economy and the Second Intifada". Journal of Palestine Studies 32 (3): 64–73. doi:10.1525/jps.2003.32.3.64. ISBN 978-1-4128-1975-6. 
• Al-Krenawai, Alean; Graham, John R.; Sehwail, Mahmud A. (Spring 2004). "Mental Health and Violence/Trauma in Palestine: Implications for Helping Professional Practice". Journal of Comparative Family Studies 35 (2): 185–209. doi:10.3138/jcfs.35.2.185. 
• Algazy, Joseph (Spring–Summer 1985). "Israeli Settlement Policy in the West Bank and the Gaza Strip". Arab Studies Quarterly 7 (2–3): 62–73. 
• Allabadi, Fadwa; Hardan, Tareq (2016). "Marriage, Split Residency, and the Separation Wall in Jerusalem". Jerusalem Quarterly (65): 69–85. http://www.palestine-studies.org/jq/fulltext/198348. 
• Aloni, Adam (December 2017). Made in Israel: Exploiting Palestinian Land for Treatment of Israeli Waste. B'Tselem. ISBN 978-965-7613-31-3. 
• Amnesty International (Summer 1978). "Amnesty International Administrative Detention in Israel/Occupied Territories". Middle East Journal 32 (3): 337–339. 
• (2015) The Costs of the Israeli-Palestinian Conflict. RAND Corporation. ISBN 978-0-8330-9033-1. 
• "Any Palestinian is exposed to monitoring by the Israeli Big Brother". دی گارڈین. 12 September 2014. https://www.theguardian.com/world/2014/sep/12/israeli-intelligence-unit-testimonies. 

• Ariel, Handel (2014). "Gated/gating community: the settlement complex in the West Bank". Transactions of the Institute of British Geographers 39 (4): 504–517. doi:10.1111/tran.12045. ISSN 0020-2754. http://in.bgu.ac.il/humsos/politics/Documents/Staff_Publications/Ariel%20Handel/gated_gating_transactions_Handel.pdf.  Archived 2021-06-26 at the وے بیک مشین
• Aswad, Henrietta (15 May 2007). "Checkpoints Compound the Risks of Childbirth for Palestinian Women". United Nations Population Fund. https://www.unfpa.org/news/checkpoints-compound-risks-childbirth-palestinian-women. 

• (1986) Israel and Latin America: The Military Connection. Macmillan Publishers. ISBN 978-1-349-09193-5. 
• Bar, Neta; Ben-Ari, Eyal (2005). "Israeli Snipers in the Al-Aqsa Intifada: Killing, Humanity and Lived Experience". Third World Quarterly 26 (1): 133–152. doi:10.1080/0143659042000322955. 
• Bar-Siman-Tov, Yaacov (2007). "Dialectic Between Conflict Management and Conflict Resolution", The Israeli-Palestinian Conflict: From Conflict Resolution to Conflict Management. Springer, 9–39. ISBN 978-0-230-60311-0. 
• (2017) "Sociopsychological approach to Trust (or Distrust): Concluding Comments", The Role of Trust in Conflict Resolution: The Israeli-Palestinian Case and Beyond. Springer, 311–333. ISBN 978-3-319-43355-4. 
• (2006) "Israeli-Jewish Narratives of the Israeli-Palestinian Conflict: Evolution, Contents, Functions and Consequences", Israeli and Palestinian Narratives of Conflict: History's Double Helix. Indiana University Press, 19–45. ISBN 978-0-253-21857-5. 
• Baxendale, Sidney J. (Spring 1989). "Taxation of Income in Israel and the West Bank: A Comparative Study". Journal of Palestine Studies 18 (3): 134–141. doi:10.2307/2537347. 
• Beckouche, Pierre (2017). "Occupied Palestinian Territory", Europe's Mediterranean Neighbourhood. Edward Elgar Publishing, 146–156. ISBN 978-1-78643-149-3. 
• Beinart, Peter (12 February 2014). "George Orwell and Israel's 'Democratic' Occupation of the West Bank". ہاریتز. https://www.haaretz.com/opinion/.premium-george-orwell-and-israeli-occupation-1.5321514. 

• Beinin, Joel (2004). "The New McCarthyism: Policing Thought about the Middle East". Race & Class 46 (1): 101–115. doi:10.1177/0306396804045517. 
• (2018) The ABC of the OPT: A Legal Lexicon of the Israeli Control over the Occupied Palestinian Territory. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-15652-4. 
• Ben-Simhon, Coby (20 September 2012). "Revealed: Israeli Taxpayers Helped Bankroll Illegal West Bank Outposts for Decades". ہاریتز. https://www.haaretz.com/history-without-end-the-israel-arab-conflict-1.5165185. 

• Benvenisti, Eyal (1984). Israeli Censorship of Arab Publications: A Survey. New York: نگہبان حقوق انسانی. 
• Benvenisti, Eyal (2012). The International Law of Occupation. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. ISBN 978-0-19-958889-3. 
• Benvenisti, Eyal; Zamir, Eyal (April 1995). "Private Claims to Property Rights in the Future Israeli-Palestinian Settlement". The American Journal of International Law 89 (2): 295–340. doi:10.2307/2204205. 
• Berger, Yotam (15 June 2017). "How Many Settlers Really Live in the West Bank? Haaretz Investigation Reveals". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.MAGAZINE-revealed-how-many-settlers-really-live-in-the-west-bank-1.5482213. 

• Berger, Yotam (22 October 2018). "Revealed: Israeli Taxpayers Helped Bankroll Illegal West Bank Outposts for Decades". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-revealed-israeli-taxpayers-helped-bankroll-illegal-west-bank-outposts-for-decades-1.6581982. 

• Bergman, Ronen (2018). Rise and Kill First: The Secret History of Israel's Targeted Assassinations. Random House. ISBN 978-0-679-60468-6. 
• سانچہ:Cite thesis
• (September 2015a) The Besieged Palestinian Agricultural Sector. اقوام متحدہ کانفرنس برائے تجارت و ترقی. 
• Bhavnani, Ravi; Miodownik, Dan; Choi, Hyun Jin (2011a). "Three Two Tango: Territorial Control and Selective Violence in Israel, the West Bank, and Gaza". The Journal of Conflict Resolution 55 (1): 133–158. doi:10.1177/0022002710383663. 
• Bhavnani, Ravi; Miodownik, Dan; Choi, Hyun Jin (2011b). "Violence and Control in Civil Conflict: Israel, the West Bank, and Gaza". Comparative Politics 44 (1): 61–80. doi:10.5129/001041510X13815229366561. 
• Bishara, Amahl (August 2008). "Watching U.S. Television from the Palestinian Street: The Media, the State, and Representational Interventions". Cultural Anthropology 23 (3): 488–530. doi:10.1111/j.1548-1360.2008.00016.x. 
• Bishara, Amahl (2010). "Weapons, Passports, and News: Palestinian Perceptions of U.S. Power as a Mediator of War", Anthropology and Global Counterinsurgency. University of Chicago Press, 125–136. ISBN 978-0-226-42995-3. 
• Bisharat, George Emile (2012). Palestinian Lawyers and Israeli Rule: Law and Disorder in the West Bank. University of Texas Press. ISBN 978-0-292-73984-0. 
• Black, Ian (2017). Enemies and Neighbours: Arabs and Jews in Palestine and Israel, 1917–2017. پینگوئن (ادارہ). ISBN 978-0-241-00443-2. 
• von Bockmann, James Lee (Fall 1999). "Review of Philosophical Perspectives on the Israeli-Palestinian Conflict by Tomis Kapitan". Arab Studies Quarterly 21 (4): 105–109. 
• Bowker, Robert P. (2003). Palestinian Refugees: Mythology, Identity, and the Search for Peace. Lynne Rienner Publishers. ISBN 978-1-58826-202-8. 
• Braverman, Irus (Spring 2007). "Powers of Illegality: House Demolitions and Resistance in East Jerusalem". Law & Social Inquiry 32 (2): 333–372. doi:10.1111/j.1747-4469.2007.00062.x. https://digitalcommons.law.buffalo.edu/journal_articles/331. 
• Braverman, Irus (September 2008). ""The Tree Is the Enemy Soldier": A Sociolegal Making of War Landscapes in the Occupied West Bank". Law & Society Review 42 (3): 449–482. doi:10.1111/j.1540-5893.2008.00348.x. 
• Braverman, Irus (November 2009). "Uprooting Identities: The Regulation of Olive Trees in the Occupied West Bank". Political and Legal Anthropology Review 32 (2): 237–264. doi:10.1111/j.1555-2934.2009.01061.x. https://digitalcommons.law.buffalo.edu/journal_articles/319. 
• Bregman, Ahron (2014). Cursed Victory: A History of Israel and the Occupied Territories. پینگوئن (ادارہ). ISBN 978-1-84614-735-7. 
• Brown, John (24 April 2017). "Arrest of Palestinians for Potential Terror Attacks Brings New Meaning to 'Minority Report'". ہاریتز. https://www.haaretz.com/opinion/.premium-arrest-of-palestinians-brings-new-meaning-to-minority-report-1.5464664. 

• سانچہ:Cite magazine
• Byman, Daniel (2011). A High Price: The Triumphs and Failures of Israeli Counterterrorism. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس, 319. ISBN 978-0-19-983045-9. 
• سانچہ:Cite magazine
• (November 2006) al-Nu'man Village: a case study of indirect forcible transfer. Al-Haq, 1–48.  Archived 19 April 2016 at the وے بیک مشین
• (2013) Minority Rights in the Middle East. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. ISBN 978-0-19-166888-3. 
• Chalom, Adam (2014). "Understanding a Religious Western Democracy: Israel and Its Complexities", Theism and Public Policy: Humanist Perspectives and Responses. Springer, 53–69. ISBN 978-1-137-46530-6. 
• de Chatel, Francesca (2011). Water Sheikhs and Dam Builders: Stories of People and Water in the Middle East. Transaction Publishers. ISBN 978-1-4128-0988-7. 
• (2009) Separate and Unequal. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02952-1. 
• (February 2013) Children in Israeli Military Detention: Observations and Recommendations. یونیسف.  Archived 2020-09-30 at the وے بیک مشین
• (2015) Perilous Power: The Middle East and U.S. Foreign Policy Dialogues on Terror, Democracy, War, and Justice. روٹلیج. ISBN 978-1-317-25430-0. 
• Cohen, Amnon (1984). Jewish life under Islam: Jerusalem in the sixteenth century. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-47436-9. 
• Cohen, Esther Rosalind (1985). Human Rights in the Israeli-occupied Territories, 1967–1982. Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-1726-1. 
• Cohen, Hillel (2010a). "The Matrix of surveillance in times of national conflict: the Israeli-Palestinian case", Surveillance and Control in Israel/Palestine: Population, Territory and Power. روٹلیج, 99–111. ISBN 978-1-136-93097-3. 
• Cohen, Samy (2010b). Israel's Asymmetric Wars. Springer. ISBN 978-0-230-11297-1. 
• Cohen, Stephen P. (2009). Beyond America's Grasp: A Century of Failed Diplomacy in the Middle East. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-1-4299-4237-9. 
• Cook, Jonathan (2013a). Palestine: Israel's Experiments in Human Despair. Zed Books. ISBN 978-1-84813-649-6. 
• Cook, Jonathan (September 2013b). ""The Lab": Israel Tests Weapons, Tactics On Captive Palestinian Population". WRMEA: pp. 16–17. https://www.wrmea.org/013-september/the-lab-israel-tests-weapons-tactics-on-captive-palestinian-population.html. 

• سانچہ:Cite magazine
• Cordesman, Anthony H. (2006). Arab-Israeli Military Forces in an Era of Asymmetric Wars. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-99186-9. 
• Cowell, Alan (11 October 1989). "Beit Sahur Journal: In a Tax War, Even the Olivewood Dove Is Seized". فارن پالیسی (رسالہ). https://www.nytimes.com/1989/10/11/world/beit-sahur-journal-in-a-tax-war-even-the-olivewood-dove-is-seized.html. 

• (2018) "The Role of Civil Society in Combating the Development, Proliferation and Use of Chemical Weapons", Preventing Chemical Weapons: Arms Control and Disarmament as the Sciences Converge. Royal Society of Chemistry, 580–619. ISBN 978-1-78262-649-7. 
• Davies, Philip E. (Spring 1979). "The Educated West Bank Palestinians". Journal of Palestine Studies 8 (3): 65–80. doi:10.2307/2536225. 
• De Waart, P. J. I. M (1994). Dynamics of Self-determination in Palestine: Protection of Peoples as a Human Rights. Brill. ISBN 978-9-004-09825-1. 
• Denes, Nick (2010). "From tanks to wheelchairs: unmanned aerial vehicles, Zionist battlefield experiments, and the transparence of the civilian", Surveillance and Control in Israel/Palestine: Population, Territory and Power. روٹلیج, 171–195. ISBN 978-1-136-93097-3. 
• Dinstein, Yoram (2009). The International Law of Belligerent Occupation. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-89637-5. 
• Domb, Fania (2007). "The Separation Fence in the International Court of Justice and the High Court of Justice: Commonalities, Differences and Specifics", International Law and Armed Conflict: Exploring the Faultlines: Essays in Honour of Yoram Dinstein. Martinus Nijhoff Publishers, 509–542. ISBN 978-90-47-42125-2. 
• Drew, Catriona J. (1997). "Self-Determination, Population Transfer and the Middle East Peace Accords", Human Rights, Self-Determination and Political Change in the Occupied Palestinian Territories. Martinus Nijhoff Publishers, 119–167. ISBN 978-9-041-10502-8. 
• Dumper, Michael (2010). "Constructive Ambiguities: Jerusalem, international law, and the peace process", International Law and the Israeli-Palestinian Conflict: A Rights-Based Approach to Middle East Peace. Taylor & Francis. ISBN 978-1-136-85097-4. 
• (2016) Terrorist Suicide Bombings: Attack Interdiction, Mitigation, and Response. CRC Press. ISBN 978-1-4398-7132-4. 
• (September 2011) The economic costs of the Israeli occupation for the occupied Palestinian territory. ARIJ and the Palestinian Ministry of National Economy (PMNE).  Archived 2021-01-29 at the وے بیک مشین
• (21 July 2016) Economic Costs of the Israeli occupation for the Palestinian people. اقوام متحدہ کانفرنس برائے تجارت و ترقی. 
• Efrat, Elisha (2006). The West Bank and Gaza Strip: A Geography of Occupation and Disengagement. روٹلیج. ISBN 978-1-134-17217-7. 
• Ehrenreich, Ben (2016). The Way to the Spring: Life and Death in Palestine. Granta Books. ISBN 978-1-78378-312-0. 
• El-Ahmed, Nabila; Abu-Zahra, Nadia (Spring 2016). "Unfulfilled Promise: Palestinian Family Reunification and the Right of Return". Journal of Palestine Studies 45 (3): 24–39. doi:10.1525/jps.2016.45.3.24. 
• El-Farra, Majed; MacMillen, Malcolm (January 2000). "External Constraints on Manufacturing Development in Israeli-Occupied Gaza". Middle Eastern Studies 36 (1): 153–170. doi:10.1080/00263200008701302. 
• Escribano, Marisa; El-Joubeh, Nazmi (Autumn 1981). "Migration and Change in a West Bank Village: The Case of Deir Dibwan". Journal of Palestine Studies 11 (1): 150–160. doi:10.2307/2536052. 
• Falah, Ghazi-Walid (2005). "The Geopolitics of 'Enclavisation' and the Demise of a Two-State Solution to the Israeli-Palestinian Conflict". Third World Quarterly 26 (8): 1341–1372. doi:10.1080/01436590500255007. 
• Falk, Richard (Winter 2002). "Azmi Bishara, the Right of Resistance, and the Palestinian Ordeal". Journal of Palestine Studies 31 (2): 19–33. doi:10.1525/jps.2002.31.2.19. 
• Farsakh, Leila (Spring 2005). "Independence, Cantons, or Bantustans: Whither the Palestinian State?". Middle East Journal 59 (2): 230–245. doi:10.3751/59.2.13. 
• "Fatalities". B'Tselem. 12 May 2011. http://www.btselem.org/english/Statistics/Casualties.asp. 

• "Fatalities before Operation "Cast Lead"". B'Tselem. https://www.btselem.org/statistics/fatalities/before-cast-lead/by-date-of-event. 

• Feldinger, Lauren Gelfond (13 April 2013). "The politics of water: Palestinians bracing for another dry summer". ہاریتز. http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/the-politics-of-water-palestinians-bracing-for-another-dry-summer.premium-1.515143. 

• Fields, Gary (2017). Enclosure: Palestinian Landscapes in a Historical Mirror. University of California Press. ISBN 978-0-520-29104-1. 
• Findlay, Len (2010). "Academic and Artistic Freedom and the Israel-Palestine Conflict: Towards a Canadian Pedagogy of the Suppressed". Cultural and Pedagogical Inquiry 2 (2): 5–18. ISSN 1916-3460. https://journals.library.ualberta.ca/cpi/index.php/cpi/article/viewFile/10208/7971. 
• Finkelstein, Norman (Winter 1991). "Israel and Iraq: A Double Standard". Journal of Palestine Studies 20 (2): 43–56. doi:10.2307/2537197. 
• Finkelstein, Norman (2003). Image and Reality of the Israel-Palestine Conflict. Verso Books. ISBN 1-85984-442-1. 
• Fisk, Robert (23 August 2018). "Israel is building another 1,000 homes on Palestinian land. Where's the outrage?". The Independent. https://www.independent.co.uk/voices/israel-settlement-expansion-1000-new-homes-palestinian-land-robert-fisk-wheres-the-outrage-a8504471.html. 

• Francis, Sahar (Summer 2014). "Status of Palestinian Prisoners in International Humanitarian Law". Journal of Palestine Studies 43 (4): 39–48. doi:10.1525/jps.2014.43.4.39. ISBN 978-1-4668-0054-0. 
• Freilich, Charles D. (2018). Israeli National Security: A New Strategy for an Era of Change. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. ISBN 978-0-19-060293-2. 
• Friedman, Robert (Autumn 1983). "Israeli Censorship of the Palestinian Press". Journal of Palestine Studies 13 (1): 93–101. doi:10.2307/2536927. 
• Galchinsky, Michael (Fall 2004). "The Jewish Settlements in the West Bank: International Law and Israeli Jurisprudence". Israel Studies 9 (3): 115–136. doi:10.2979/ISR.2004.9.3.115. https://scholarworks.gsu.edu/english_facpub/3. 
• Gallo, Giorgio; Marzano, Arturo (2009). "The Dynamics of Asymmetric Conflicts: The Israeli-Palestinian Case". The Journal of Conflict Studies 29: 1–18. https://journals.lib.unb.ca/index.php/jcs/article/view/15231/19943. 
• Galnoor, Itzhak (2010). Public Management in Israel: Development, Structure, Functions and Reforms. روٹلیج. ISBN 978-1-136-92386-9. 
• Galtung, Johan (1971). "The Middle East and the Theory of Conflict". Journal of Peace Research 8 (3–4): 173–206. doi:10.1177/002234337100800301. 
• Gautney, Heather (2009). "The Globalization of Violence in the 21st Century: Israel, Palestine, and the War on Terror", Implicating Empire. Hachette UK, 65–82. ISBN 978-0-7867-4992-8. 
• Gazit, Shlomo (2003). Trapped Fools: Thirty Years of Israeli Policy in the Territories. Frank Cass Publisher. ISBN 978-0-7146-5489-8. 
• Gerstenfeld, Manfred; Green, Ben (Fall 2004). "Watching the Pro-Israeli Media Watchers". Jewish Political Studies Review 16 (3–4): 33–58. 
• Ghanim, Honaida (2017). "From Kubaniya to Outpost: A Genealogy of the Palestinian conceptualization of Jewish Settlement in a Shifting National Context", Normalizing Occupation: The Politics of Everyday Life in the West Bank Settlements. Indiana University Press, 151–170. ISBN 978-0-253-02505-0. 
• Gleim, Sarah (12 November 2015). "Skunk Water: A Weapon That Uses Stench to Control Crowds". HowStuffWorks. https://science.howstuffworks.com/skunk-water-weapon-control-crowds.htm. 

• Glock, Albert (Spring 1994). "Archaeology as Cultural Survival: The Future of the Palestinian Past". Journal of Palestine Studies 23 (3): 70–84. doi:10.2307/2537961. 
• Goldberg, J.J. (3 November 2014). "106 Retired Israeli Generals, Spy Chiefs Urge Netanyahu to Push for Peace". ہاریتز. https://www.haaretz.com/ex-spies-urge-bibi-to-pursue-peace-1.5323633. 

• Goldstein, Michael (Winter 1978). "Israeli Security Measures in the Occupied Territories: Administrative Detention". Middle East Journal 32 (1): 35–44. 
• (12 December 2017) Israel's National Security and West Bank Settlements. Molad. 
• Gordon, Neve (2008). Israel's Occupation. University of California Press. ISBN 978-0-520-94236-3. 
• Gordon, Neve (2010). "Israel's emergence as a homeland security capital", Surveillance and Control in Israel/Palestine: Population, Territory and Power. روٹلیج, 153–169. ISBN 978-1-136-93097-3. 
• Gordon, Neve (June 2014). "Human Rights as a Security Threat: Lawfare and the Campaign against Human RightsNGOs". Law & Society Review 48 (2): 311–344. doi:10.1111/lasr.12074. 
• Gorenberg, Gershom (2007). The Accidental Empire: Israel and the Birth of the Settlements, 1967–1977. Macmillan Publishers. ISBN 978-1-4668-0054-0. 
• Grace, Anne (Winter 1990). "The Tax Resistance at Bayt Sahur". Journal of Palestine Studies 19 (2): 99–107. doi:10.2307/2537416. 
• Graff, James A. (2015). "Targeting Children: Rights versus Realpolitik", Philosophical Perspectives on the Israeli-Palestinian Conflict, 2nd, روٹلیج, 157–184. ISBN 978-1-317-46285-9. 
• Graham, Stephen (2010). "Laboratories of War: surveillance and US-Israeli collaboration in war and security", Surveillance and Control in Israel/Palestine: Population, Territory and Power. روٹلیج, 133–152. ISBN 978-1-136-93097-3. 
• Grinberg, Lev Luis (2009). Politics and Violence in Israel/Palestine: Democracy Versus Military Rule. روٹلیج. ISBN 978-1-135-27589-1. 
• Gross, Judah Ari (6 September 2018). "Israel to close West Bank, Gaza during upcoming holidays". The Times of Israel. https://www.timesofisrael.com/israel-to-close-west-bank-gaza-during-upcoming-holidays/. 

• Hajjar, Lisa (2005). Courting Conflict: The Israeli Military Court System in the West Bank and Gaza. University of California Press. ISBN 978-0-520-24194-7. 
• Hajjar, Lisas (Autumn 2006). "International Humanitarian Law and "Wars on Terror": A Comparative Analysis of Israeli and American Doctrines and Policies". Journal of Palestine Studies 36 (1): 21–42. doi:10.1525/jps.2006.36.1.21. 
• Halper, Jeff (2015). War Against the People: Israel, the Palestinians and Global Pacification. Pluto Press. ISBN 978-0-7453-3430-1. 
• Halper, Jeff (19 June 2020). "Israelizing the American police, Palestinianizing the American people". https://mondoweiss.net/2020/06/israelizing-the-american-police-palestinianizing-the-american-people/. 

• Handel, Ariel (2008). "Where to, and When in the Occupied Territories: An Introduction to the Geography of Disaster", The Power of Inclusive Exclusion: Anatomy of the Israeli Rule in the Occupied Territories. Zone Books, 179–222. ISBN 978-1-890951-92-4. 
• Handel, Ariel (2010). "Exclusionary surveillance and spatial uncertainty in the occupied Palestinian territories", Surveillance and Control in Israel/Palestine: Population, Territory and Power. روٹلیج, 259–274. ISBN 978-1-136-93097-3. 
• Handel, Ariel (2014). "Gated/gating community: the settlement complex in the West Bank". Transactions of the Institute of British Geographers 39 (4): 504–517. doi:10.1111/tran.12045. http://in.bgu.ac.il/humsos/politics/Documents/Post_Docs_Publications/ariel_handel/gated_gating_transactions_ariel_handel.pdf.  Archived 2020-09-30 at the وے بیک مشین
• Harel, Amos (3 September 2003). "IDF's Guidelines for Field Officers in the Territories: Respect Palestinian Civilians and Use Common Sense". ہاریتز. https://www.haaretz.com/1.5370148. 

• Harel, Amos (5 June 2017). "Settlements Do Not Serve Israel's Security Needs, Say Former Generals". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-israeli-ex-generals-settlements-do-not-serve-security-needs-1.5480013. 

• Hareuveni, Eyal (June 2009). Foul Play Neglect of Wastewater Treatment in the West Bank. B'Tselem. 
• Hareuveni, Eyal (May 2011). Dispossession and Exploitation: Israel's Policy in the Jordan Valley and Northern Dead Sea. B'Tselem. 
• Hass, Amira (Spring 2002). "Israel's Closure Policy: an Ineffective Strategy of Containment and Repression". Journal of Palestine Studies 31 (3): 5–20. doi:10.1525/jps.2002.31.3.5. 
• Hass, Amira (29 January 2018a). "Israeli Soldiers in West Bank: Raiding, Arresting, Mapping and Getting Home for Shabbat". ہاریتز. https://www.haaretz.com/opinion/israeli-soldiers-in-west-bank-raiding-arresting-mapping-and-getting-1.5769517. 

• Hass, Amira (13 October 2018b). "Israel Seeks to Deport to Brazil Man Who Has Lived Almost Entire Life in West Bank". ہاریتز. https://www.haaretz.com/middle-east-news/palestinians/.premium-israel-seeks-to-deport-to-brazil-man-who-has-lived-almost-entire-life-in-west-bank-1.6552203. 

• Hasson, Nir (19 May 2019). "Israeli West Bank Archaeological Digs Must Not Be Made Public, Top Court Rules". ہاریتز. https://www.haaretz.com/archaeology/.premium-west-bank-archaeological-digs-must-not-be-made-public-israel-s-top-court-rules-1.7255369. 

• (2005) Starvation and Access to Humanitarian Relief Customary International Humanitarian Law: pt. 1-2. Practice. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83937-2. 
• Henriksen, Thomas H. (February 2007). The Israeli Approach to Irregular Warfare and its Implications for the United. ISOU. ISBN 978-1-933749-06-8.  Archived 2017-02-23 at the وے بیک مشین
• Hirschhorn, Sara Yael (2017). City on a Hilltop: American Jews and the Israeli Settler Movement. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-97505-7. 
• (2010) "Judicial Rejection as Substantial Relief: The Israeli Supreme Court and the "War on Terror"", Courts and Terrorism: Nine Nations Balance Rights and Security. Cambridge University Press, 150–167. ISBN 978-1-139-49537-0. 
• Hovsepian, Mary (2015). "Demography of Race and Ethnicity in Palestine", The International Handbook of the Demography of Race and Ethnicity. Springer, 339–352. ISBN 978-9-048-18891-8. 
• Hulme, Karen (2004). War Torn Environment: Interpreting The Legal Threshold. Martinus Nijhoff Publishers. ISBN 978-9-004-13848-3. 
• (2013) Use With Care: A Reporter's Glossary of Loaded Language in the Israeli-Palestinian Conflict. International Press Institute. ISBN 978-3-9503007-9-6. 
• ICG (20 December 2012). Extreme Makeover? (II): The Withering of Arab Jerusalem. International Crisis Group.  Archived 12 May 2019 at the وے بیک مشین
• Imseis, Ardi (Autumn 2000). "Review: Law, Reality, and the Oslo 'Peace' Process". Oxford Journal of Legal Studies 20 (3): 469–476. doi:10.1093/ojls/20.3.469. 
• Inbar, Efraim (2007). Israel's National Security: Issues and Challenges Since the Yom Kippur War. روٹلیج. ISBN 978-1-134-05939-3. 
• (2015) The Economic Cost of the Israeli Occupation of the occupied Palestinian Territories. ARIJ.  Archived 2020-08-10 at the وے بیک مشین
• Isaac, Rami (2013). "Palestine: Tourism Under Occupation", Tourism and War. روٹلیج, 143–158. ISBN 978-1-136-26309-5. 
• (2018b) "Israel and Occupied Palestinian Territories", Amnesty International Report 2017/18: The State of the World's Human Rights. تنظیم برائے بین الاقوامی عفو عام, 207–211. ISBN 978-0-86210-499-3. 
• "Israel: 50 Years of Occupation Abuses". نگہبان حقوق انسانی. 4 June 2017a. https://www.hrw.org/news/2017/06/04/israel-50-years-occupation-abuses. 

• "Israel: Jerusalem Palestinians Stripped of Status". نگہبان حقوق انسانی. 8 August 2017b. https://www.hrw.org/news/2017/08/08/israel-jerusalem-palestinians-stripped-status. 

• "Israeli authorities must end collective punishment of Palestinians in Hebronm protect human rights defenders in the city". تنظیم برائے بین الاقوامی عفو عام. 25 February 2016. pp. 1–6. https://www.amnesty.org/download/Documents/MDE1535292016ENGLISH.pdf. 

• "Israeli forces suppress Friday protests in Kafr Qaddum". Ma'an News Agency. 17 November 2017. https://www.maannews.com/Content.aspx?id=779489. 

• "Israeli jailed over baby tragedy". بی بی سی نیوز. 12 September 2008. http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/7612887.stm. 

• "Israeli military night-raids on Palestinian residences in the West Bank and East Jerusalem". Women's Centre for Legal Aid and Counsellng. 26 June 2015. http://www.wclac.org/english/userfiles/NIGHT%20RAIDS.pdf. 

• "Israel's Settlements Have No Legal Validity, Constitute Flagrant Violation of International Law, Security Council Reaffirms". اقوام متحدہ سلامتی کونسل. 23 December 2016. https://www.un.org/press/en/2016/sc12657.doc.htm. 

• Jamjoum, Lama (2002). "The Effects of Israeli Violations During the Second Uprising "Intifada" on Palestinian Health Conditions". Social Justice 29 (3): 53–72. 
• "The Jordan Valley". B'Tselem. 11 November 2017c. https://www.btselem.org/jordan_valley. 

• Joyce, Tom (12 April 2016). "The Palestinian farmers battling border restrictions and lack of water". دی گارڈین. https://www.theguardian.com/sustainable-business/2016/apr/12/fruit-veg-exports-palestine-farmer-conflict-broken-supply-chain-west-bank. 

• Kadmon, Sima (5 December 2016). "Hebron shooting: A micromodel of Israel's maladies". Ynet. http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4888485,00.html. 

• Kadri, Ali (Autumn 1998). "A Survey of Commuting Labor from the West Bank to Israel". Middle East Journal 52 (4): 517–530. 
• Kamrava, Mehran (2016). The Impossibility of Palestine: History, Geography, and the Road Ahead. Yale University Press. ISBN 978-0-300-22085-8. 
• Kane, Alex (7 July 2016). Post Share Arrest: Israel targeting Palestinian Protestors on Facebook. 
• Karayanni, Michael (2014). Conflicts in a Conflict: A Conflict of Laws Case Study on Israel and the Palestinian Territories. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. ISBN 978-0-19-987371-5. 
• Kårtveit, Bård (2014). Dilemmas of Attachment: Identity and Belonging among Palestinian Christians. Brill. ISBN 978-9-004-27639-0. 
• Kelly, Tobias (November 2004). "Returning Home? Law, Violence, and Displacement among West Bank Palestinians". Political and Legal Anthropology Review 27 (2): 95–112. doi:10.1525/pol.2004.27.2.95. 
• Kelly, Tobias (2006). Law, Violence and Sovereignty Among West Bank Palestinians. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-46099-6. 
• (2015) "The Legal Fragmentation of Palestine-Israel and European Union Policies Promoting the Rule of Law", Fragmented Borders, Interdependence and External Relations: The Israel-Palestine-European Union Triangle. Palgrave, 129–154. ISBN 978-1-137-50413-5. 
• Kidron, Peretz (2013). Refusenik!: Israel's Soldiers of Conscience. Zed Books. ISBN 978-1-84813-766-0. 
• Kimmerling, Baruch (2003). Politicide: Ariel Sharon's War Against the Palestinians. Verso Books, 16. ISBN 978-1-85984-517-2. 
• King, Mary Elizabeth (2009). "Palestinian Civil Resistance Against Israeli Military Occupation", Civilian Jihad: Nonviolent Struggle, Democratization, and Governance in the Middle East. PalgraveMacmillan, 131–156. ISBN 978-0-230-10175-3. 
• Klieman, Aharon (2013). "Israel and the Middle East: on the unresolved matter of Israel's foreign policy orientation", Israeli Identity: Between Orient and Occident. روٹلیج, 26–50. ISBN 978-1-134-10738-4. 
• Kober, Avi (2002). Coalition Defection: The Dissolution of Arab Anti-Israeli Coalitions in War and Peace. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-97722-1. 
• Krämer, Gudrun (2011). A History of Palestine: From the Ottoman Conquest to the Founding of the State of Israel. مطبع یونیورسٹی پرنسٹن. ISBN 978-0-691-15007-9. 
• Kumaraswamy, P.R. (2015). Historical Dictionary of the Arab-Israeli Conflict, Historical Dictionaries of War, Revolution, and Civil Unrest. Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-4422-5170-0. 
• (2015) Digital militarism: Israel's occupation in the social media age. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-9497-8. 
• Lazar, Hadara (February 1990). The system of taxation in the West Bank and Gaza Strip as an instrument for the enforcement of Authority during the Uprising (DOC), B'Tselem. 
• Lazaroff, Tovah (2 July 2018). "U.N. expert: Israel moving closer to formal West Bank annexation". دی جروشلم پوسٹ. https://www.jpost.com/Arab-Israeli-Conflict/UN-expert-Israel-moving-closer-to-formal-West-Bank-annexation-561314. 

• (9 July 2004) Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory. بین الاقوامی عدالت انصاف. 
• (May 2002) Land Grab: Israel's Settlement Policy in the West Bank. B'Tselem. 
• Lentin, Ronit (2018). Traces of Racial Exception: Racializing Israeli Settler Colonialism. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-350-03205-7. 
• Lesch, Ann M. (Winter 1979). "Israeli Deportation of Palestinians from the West Bank and the Gaza Strip, 1967–1978". Journal of Palestine Studies 8 (2): 101–131. doi:10.2307/2536512. 
• سانچہ:Cite thesis
• LeVine, Mark (2005). Overthrowing Geography: Jaffa, Tel Aviv, and the Struggle for Palestine, 1880–1948. University of California Press. ISBN 978-0-520-93850-2. 
• Levinson, Chaim (24 January 2017). "Torture, Israeli-style – as Described by the Interrogators Themselves". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-israeli-style-torture-as-described-by-the-interrogators-themselves-1.5489853. 

• Levy, Gideon; Levac, Alex (30 August 2019). "'This Place Is Only for Jews': The West Bank's Apartheid Springs". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.MAGAZINE-this-place-is-only-for-jews-the-west-bank-s-apartheid-springs-1.7767344. 

• Likhovski, Assaf (2017). Tax Law and Social Norms in Mandatory Palestine and Israel. Cambridge University Press. ISBN 978-1-316-82019-3. 
• Lonergan, Stephen C. (1996). "Water Resources and Conflict: Examples from the Middle East", Conflict and the Environment. International Development Research Centre/ تنظیم معاہدہ شمالی اوقیانوس, 375–384. ISBN 978-0-7923-4768-2. 
• Lukacs, Yehuda (1999). Israel, Jordan, and the Peace Process. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-2855-2. 
• Lustick, Ian (2018). Unsettled States, Disputed Lands: Britain and Ireland, France and Algeria, Israel and the West Bank-Gaza. Cornell University Press. ISBN 978-1-5017-3194-5. 
• Macintyre, Donald (14 June 2008). "Palestinians barred from Dead Sea beaches to 'appease Israeli settlers'". The Independent. https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/palestinians-barred-from-dead-sea-beaches-to-appease-israeli-settlers-846948.html. 

• Makdisi, Saree (2010). Palestine Inside Out: An Everyday Occupation. W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-06996-9. 
• Malki, Riad (2000). "The Physical Planning of Jerusalem", Jerusalem: Points Beyond Friction, and Beyond. Kluwer Law International, 25–63. ISBN 90-411-8843-6. OCLC 43481699. 
• Maltz, Judy (23 June 2017). "Americans Disproportionately Leading the Charge in Settling the West Bank". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium.MAGAZINE-americans-disproportionately-leading-charge-in-settling-west-bank-1.5486975. 

• Mansour, Antoine (2015). "The West Bank Economy: 1948–1984", The Palestinian Economy: Studies in Development under Prolonged Occupation. روٹلیج, 71–. ISBN 978-1-317-59291-4. 
• Maoz, Moshe (2015). Palestinian Leadership on the West Bank. روٹلیج. ISBN 978-1-317-45031-3. 
• Matar, Ibrahim (Autumn 1981). "Israeli Settlements in the West Bank and Gaza Strip". Journal of Palestine Studies 11 (1): 93–110. doi:10.2307/2536048. 
• سانچہ:Cite magazine
• (2007) The Israel Lobby and US Foreign Aid. پینگوئن (ادارہ). ISBN 978-0-14-192066-5. 
• Melzer, Nils (2008). Targeted Killing in International Law. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. ISBN 978-0-19-953316-9. 
• Mendel, Yonatan (6 March 2008). "Diary". London Review of Books 30 (5): pp. 30–31. https://www.lrb.co.uk/v30/n05/yonatan-mendel/diary. 

• Michaeli, Sarit (January 2013). Crowd Control: Israel's Use of Crowd Control Weapons in the West Bank. B'Tselem. 
• Mintz, Alex (1983). "The military‐industrial complex: The Israeli case". Journal of Strategic Studies 6 (3): 623–639. doi:10.1080/01402398308437160. 
• Müller, Margret (2017). The World According To Israeli Newspapers: Representations of International Involvement in the Israeli-Palestinian Conflict. Frank & Timme. ISBN 978-3-7329-0286-6. 
• Musaee, Anwar H. M; Abbas, Eeman Muhammad; Mujan, Wan Kamal; Sidik, Roziah (2014). "Waqf Land in the West Bank and Investment Current State of Affairs". Asian Social Science 10 (14): 23–39. doi:10.5539/ass.v10n14p23. https://www.researchgate.net/publication/276044300. 
• (2012) Pillage of the Dead Sea: Israel's Unlawful Exploitation of Natural Resources in the Occupied Palestinian Territories. Al-Haq. ISBN 978-9-950-32734-4.  Archived 2020-01-31 at the وے بیک مشین
• (2014) Area C and the Future of the Palestinian Economy. عالمی بنک. ISBN 978-1-4648-0196-9. 
• Nusseibeh, Sari (2015). Once Upon a Country: A Palestinian Life. Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-1-250-09875-7. 
• "Occupation, Inc. How Settlement Businesses Contribute to Israel's Violations of Palestinian Rights". نگہبان حقوق انسانی. 19 January 2016. https://www.hrw.org/report/2016/01/19/occupation-inc/how-settlement-businesses-contribute-israels-violations-palestinian. 

• O'Malley, Padraig (2015). The Two-State Delusion: Israel and Palestine--A Tale of Two Narratives. پینگوئن (ادارہ). ISBN 978-0-698-19218-8. 
• (2016) Opportunities and Challenges of Palestinian Development actions in Area C. ARIJ.  Archived 2020-09-01 at the وے بیک مشین
• (December 2017) Overview of Israel's Demolition Policy. Israeli Committee Against House Demolitions.  Archived 2020-08-22 at the وے بیک مشین
• "Palestinian minors killed by Israeli security forces in the West Bank, since Operation Cast Lead". B'Tselem. 2018b. https://www.btselem.org/statistics/fatalities/after-cast-lead/by-date-of-event/westbank/palestinian-minors-killed-by-israeli-security-forces. 

• Pappe, Ilan (2017). The Biggest Prison on Earth: A History of the Occupied Territories. Oneworld Publications. ISBN 978-1-78074-433-9. 
• Parker, Richard B. (Spring 1992). "The June 1967 War: Some Mysteries Explored". Middle East Journal 46 (2): 177–197. 
• (2009) Jewish Terrorism in Israel. Columbia University Press, 73. ISBN 978-0-231-15446-8. 
• Peled, Yoav (2006). "From Zionism to Capitalism: The Political Economy of the Neoliberal Warfare State", The Struggle for Sovereignty: Palestine and Israel, 1993–2005. Stanford University Press, 38–53. 
• Peleg, Ilan (1995). Human Rights in the West Bank and Gaza: Legacy and Politics. Syracuse University Press, 162. ISBN 978-0-8156-2682-4. 
• Pelleg-Sryck, Tamar (2011). "The Mysteries of Administrative Detention", Threat: Palestinian Political Prisoners in Israel. Pluto Press, 123–135. ISBN 978-0-7453-3021-1. 
• Penslar, Derek (2007). Israel in History: The Jewish State in Comparative Perspective. روٹلیج. ISBN 978-1-134-14669-7. 
• Peri, Yoram (2006). Generals in the Cabinet Room: How the Military Shapes Israeli Policy. United States Institute of Peace Press. ISBN 978-1-929223-81-7. 
• Peteet, Julie (February 1994). "Male Gender and Rituals of Resistance in the Palestinian "Intifada": A Cultural Politics of Violence". American Ethnologist 21 (1): 31–49. doi:10.1525/ae.1994.21.1.02a00020. 
• Peteet, Julie (May 1996). "The Writing on the Walls: The Graffiti of the Intifada". Cultural Anthropology 11 (2): 139–159. doi:10.1525/can.1996.11.2.02a00010. https://semanticscholar.org/paper/8c1f97d8c5dd692473a2710ddf0f6dda21c97d40. 
• Peters, Joel (2012). "Israel", The European Union and the Arab Spring: Promoting Democracy and Human Rights in the Middle East. Lexington Books, 77–92. ISBN 978-0-7391-7444-9. 
• Pieterse, Jan (1984). "State Terrorism on a Global Scale: The Role of Israel". Crime and Social Justice 21-22 (4): 58–80. 
• Plaw, Avery (2016). Targeting Terrorists: A License to Kill?. روٹلیج. ISBN 978-1-317-04671-4. 
• Playfair, Emma (Fall 1988). "Israel's Security Needs in the West Bank, Real and Contrived". Arab Studies Quarterly 10 (4): 406–423. 
• "PM: IDF to keep operating in West Bank areas under full PA control". The Times of Israel. 21 April 2016. https://www.timesofisrael.com/pm-idf-to-keep-operating-in-west-bank-areas-under-full-pa-control/. 

• Poole, Steven (2007). Unspeak: How Words Become Weapons, How Weapons Become a Message, and How That Message Becomes Reality. Grove Atlantic. ISBN 978-1-55584-872-9. 
• Popp, Roland (Spring 2006). "Stumbling Decidedly into the Six-Day War". Middle East Journal 60 (2): 281–309. doi:10.3751/194034606783996500. 
• Punamäki, Raija-Leena (Summer 1988). "Experiences of Torture, Means of Coping, and Level of Symptoms among PalestinianPolitical Prisoners". Journal of Palestine Studies 17 (4): 81–96. doi:10.2307/2537292. 
• Quigley, John B. (2005). The Case for Palestine: An International Law Perspective. Duke University Press. ISBN 978-0-8223-3539-9. 
• Quigley, John B. (2009). "Palestine: The Issue of Statehood", Palestine and International Law: Essays on Politics and Economics. Jefferson, NC and London: McFarland & Company, 37–43. ISBN 978-0-7864-4248-5. 
• Quigley, John B. (2018). The Economic Costs of the Israeli Occupation for the Palestinian People and Their Human Right to Development. اقوام متحدہ کانفرنس برائے تجارت و ترقی. 
• Rahmeh, Abdullah Abu (26 February 2015). "A Decade of Civil Disobedience in My West Bank Village". ہاریتز. https://www.haaretz.com/opinion/.premium-a-decade-of-civil-disobedience-1.5311935. 

• Rathbun, Brian C. (2014). Diplomacy's Value: Creating Security in 1920s Europe and the Contemporary Middle East. Cornell University Press, 205. ISBN 978-0-8014-5505-6. 
• Rechnitzer, Haim O. (Fall 2008). "Redemptive Theology in the Thought of Yeshayahu Leibowitz". Israel Studies 13 (3): 137–159. doi:10.2979/ISR.2008.13.3.137. 
• Reinhart, Tanya (2011). Israel/Palestine: How to End the War of 1948, 2nd, Seven Stories Press. ISBN 978-1-60980-122-9. 
• "Restrictions on Movement". B'Tselem. 11 November 2017b. https://www.btselem.org/freedom_of_movement. 

• Reuveny, Rafael (Winter 2008). "The Last Colonialist: Israel in the Occupied Territories since 1967". The Independent Review 12 (3): 325–374. http://www.independent.org/pdf/tir/tir_12_03_01_reuveny.pdf. 
• Richman, Jackson (24 May 2018). "More than 60 organizations plead with colleges to protect Jewish students' civil rights". Washington Examiner. https://www.washingtonexaminer.com/red-alert-politics/more-than-60-organizations-plead-with-colleges-to-protect-jewish-students-civil-rights. 

• Rivlin, Paul (2010). The Israeli Economy from the Foundation of the State through the 21st Century. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-49396-3. 
• Roberson, Mary (2013). "Birth, Transformation, and Death of Refugee Identity: Women and Girls of the Intifida", Refugee Women and Their Mental Health: Shattered Societies, Shattered Lives. Taylor & Francis. ISBN 978-1-135-83760-0. 
• Roberts, Adam (January 1990). "Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967". The American Journal of International Law 84 (1): 44–103. doi:10.2307/2203016. 
• Rodinson, Maxime (2002). Israel, a Colonial-settler State?. Monad Press. ISBN 978-0-87348-866-2. سانچہ:Dead link
• Ron, James (1994). Torture and Ill-treatment: Israel's Interrogation of Palestinians from the Occupied Territories. نگہبان حقوق انسانی. ISBN 978-1-56432-136-7. 
• (2009) Myths, Illusions, and Peace: Finding a New Direction for America in the Middle East. Penguin. ISBN 978-1-101-08187-7. “Israel could not be expected to withdraw its forces until someone could demonstrate they were willing and able to ensure that the West Bank would not be a launching pad for attacks against Israel.” 
• "A Routine Founded on Violence". B'Tselem. 11 November 2017a. https://www.btselem.org/routine_founded_on_violence. 

• Roy, Sara (Winter 2010). "Reflections on the Israeli-Palestinian Conflict in U.S. Public Discourse: Legitimizing Dissent". Journal of Palestine Studies 39 (2): 23–38. doi:10.1525/jps.2010.xxxix.2.23. 
• Rubenberg, Cheryl (2003). The Palestinians: In Search of a Just Peace. Lynne Rienner Publishers, 124. ISBN 978-1-58826-225-7. 
• Said, Edward W. (Summer 1991). "Reflections on Twenty Years of Palestinian History". Journal of Palestine Studies 20 (4): 5–22. doi:10.2307/2537432. 
• Sait, M. Siraj (Spring 2004). "Have Palestinian Children Forfeited Their Rights?". Journal of Comparative Family Studies 35 (2): 211–228. doi:10.3138/jcfs.35.2.211. 
• Samman, Maha (2013). Trans-Colonial Urban Space in Palestine: Politics and Development. روٹلیج. ISBN 978-1-136-66885-2. 
• Schnell, Izhak; Mishal, Shaul (April 2008). "Place as a Source of Identity in Colonizing Societies: Israeli Settlements in Gaza". Geographical Review 98 (2): 242–259. doi:10.1111/j.1931-0846.2008.tb00298.x. 
• Selby, Jan (2003b). Water, Power and Politics in the Middle East: The Other Israel-Palestine Conflict. I.B.Tauris. ISBN 978-1-86064-934-9. 
• "Separate and Unequal: Israel's Discriminatory Treatment of Palestinians in the Occupied Palestinian Territories". نگہبان حقوق انسانی. December 2010. https://www.hrw.org/sites/default/files/reports/iopt1210webwcover_0.pdf. 

• Shafir, Gershon (November 1984). "Changing Nationalism and Israel's "Open Frontier" on the West Bank". Theory & Society 13 (6): 803–827. 
• Shafir, Gershon (2017). A Half Century of Occupation: Israel, Palestine, and the World's Most Intractable Conflict. University of California Press. ISBN 978-0-520-29350-2. 
• Shahak, Israel (Autumn 1974). "Ethos of Conflict of the Palestinian Society". Journal of Palestine Studies 4 (1): 181–186. doi:10.2307/2535945. 
• Shaked, Ronni (2016). "Ethos of Conflict of the Palestinian Society", A Social Psychology Perspective on The Israeli-Palestinian Conflict: Celebrating the Legacy of Daniel Bar-Tal Volume 2. Springer Publishing, 133–149. ISBN 978-3-319-24841-7. 
• Sharkey, Heather J. (2003). Living with Colonialism: Nationalism and Culture in the Anglo-Egyptian Sudan. University of California Press. ISBN 978-0-520-23559-5. 
• Shauli, Avi (9 June 2007). "Cost of occupation – over $50 billion". Ynet. https://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-3410537,00.html. 

• Shehadeh, Raja (1985a). Occupier's law: Israel and the West Bank. Institute for Palestine Studies. ISBN 978-0-88728-149-5. 
• Shehadeh, Raja (Spring–Summer 1985b). "Some Legal Aspects of Israeli Land Policy in the Occupied Territories". Arab Studies Quarterly 7 (2–3): 42–61. 
• Sher, Gilead (2006). The Israeli–Palestinian Peace Negotiations, 1999–2001: Within Reach. روٹلیج. ISBN 978-0-7146-8542-7. 
• Sherwood, Harriet (5 December 2013). "Israeli former security chief: failure to end conflict is bigger threat than Iran". دی گارڈین. https://www.theguardian.com/world/2013/dec/05/israeli-security-chief-conflict-threat-iran. 

• Shezaf, Hagar (23 June 2020). "When an Archaeological 'Find' Can Evict Palestinians From Their Home". ہاریتز. https://www.haaretz.com/israel-news/.premium-when-an-archaeological-find-can-evict-palestinians-from-their-home-1.8935454. 

• Shlaim, Avi (2012). "Poor Little Samson", The 1967 Arab-Israeli War: Origins and Consequences. Cambridge University Press, 22–54. ISBN 978-1-107-00236-4. 
• Shlaim, Avi (2015). "Israeli Interference in Internal Arab Politics: The Case of Lebanon", The Politics of Arab Integration. روٹلیج, 232–254. ISBN 978-1-317-41119-2. 
• Shulman, David D. (2007). Dark Hope: Working for Peace in Israel and Palestine. University of Chicago Press. ISBN 978-1-4596-2712-3. 
• Shulman, David D. (2018). Freedom and Despair: Notes from the South Hebron Hills. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-56665-8. 
• Simpson, Gerald (2001). Detainees Denied Justice. Kuwser Law International. ISBN 978-9-041-11552-2. 
• Slater, Jerome (1994). "The Significance of Israeli Historical Revisionism", Essays on Israeli Social Issues and Scholarship Volume 3. SUNY Press, 179–199. ISBN 978-1-4384-2140-7. 
• Slyomovics, Susan (Summer 1991). ""To Put One's Fingers in the Bleeding Wound": Palestinian Theatre under Israeli Censorship". The Drama Review 35 (2): 18–38. doi:10.2307/1146087. 
• "Statistics on demolition of houses built without permits in the West Bank (Not including East Jerusalem)". B'Tselem. September 2018a. https://www.btselem.org/planning_and_building/statistics. 

• Stein, Kenneth W. (2017a). The Land Question in Palestine, 1917–1939. University of North Carolina Press. ISBN 978-1-4696-1725-1. 
• Stein, Yael (March 2018). Minors in Jeopardy: Violation of the Rights of Palestinian Minors by Israel's Military Courts. B'Tselem. ISBN 978-965-7613-33-7. 
• Stockton, Ronald R. (Summer 1990). "Intifada Deaths". Journal of Palestine Studies 19 (4): 86–95. doi:10.2307/2537390. 
• "A Survey of Israeli Settlements". MERIP Reports (Middle East Research and Information Project) (60): 13–20. September 1977. 
• Swirski, Shlomo (2010). The Burden of the Israeli–Palestinian Conflict: 2010 Report. Adva Center. 
• Tawil-Souri, Helga (Winter 2015). "Surveillance Sublime: The Security State in Jerusalem". Jerusalem Quarterly 68: 56–65. https://www.palestine-studies.org/sites/default/files/jq-articles/Pages%20from%20JQ%2068%20-%20Helga%20Tawil-Souri.pdf. 
• Tessler, Mark A. (1994). A History of the Israeli-Palestinian Conflict. Indiana University Press, 553. ISBN 978-0-253-20873-6. 
• (2006) "Effect of trauma on Palestinian Children's Mental Health in the Gazsa Strip and the West", Protection of Children During Armed Political Conflict: A Multidisciplinary Perspective. Intersentia, 123–141. ISBN 978-9-050-95341-2. 
• Thrall, Nathan (2017). The Only Language They Understand: Forcing Compromise in Israel and Palestine. Henry Holt and Company. ISBN 978-1-62779-710-8. 
• Tillman, Seth (Winter 1978). "The West Bank Hearings: Israel's Colonization of Occupied Territory". Journal of Palestine Studies 7 (2): 71–87. doi:10.2307/2536439. 
• Tiripelli, Giuliana (2016). Media and Peace in the Middle East: The Role of Journalism in Israel-Palestine. PalgraveMacmillan. ISBN 978-1-137-50401-2. 
• (1986) Torture and Intimidation in the West Bank: The Case of Al-Fara'a Prison. Law in the Service of Man.  Archived 2019-07-25 at the وے بیک مشین
• (1986) Torture and Intimidation in the West Bank: The Case of al-Fara'a Prison. Al-Haq.  Archived 2011-12-03 at the وے بیک مشین
• (1978) The Economic Case for Palestine. روٹلیج. 
• Unctad (Summer 2013). Communal Impoverishment in Jerusalem. Jerusalem Quarterly, 93–111. 
• Unctad (September 2015b). The Besieged Palestinian Agricultural Sector. اقوام متحدہ کانفرنس برائے تجارت و ترقی. 
• Unctad (21 July 2016). Economic Costs of the Israeli occupation for the Palestinian people. اقوام متحدہ کانفرنس برائے تجارت و ترقی. 
• Unispal (1 September 2007). Israeli-Palestinian Fatalities Since 2000 – Key Trends. UNISPAL. 
• "Urgent Action: Administrative Detention Renewed". تنظیم برائے بین الاقوامی عفو عام. 2018a. https://www.amnesty.org/download/Documents/MDE1577802018ENGLISH.pdf. 

• Van Arkadie, Brian (Winter 1977). "The Impact of the Israeli Occupation on the Economies of the West Bank and Gaza". Journal of Palestine Studies 6 (2): 103–129. doi:10.2307/2535505. 
• Van Reenen, Piet (2006). "Children as Victims in the Israeli Palestinian Conflict: Policing Realities and Police Training", Protection of Children During Armed Political Conflict: A Multidisciplinary Perspective. Intersentia, 371–393. ISBN 978-9-050-95341-2. 
• Veracini, Lorenzo (Winter 2013). "The Other Shift: Settler Colonialism, Israel, and the Occupation". Journal of Palestine Studies 42 (2): 26–42. doi:10.1525/jps.2013.42.2.26. 
• Weill, Sharon (2007). "The judicial arm of the occupation: the Israeli military courts in the occupied territories". International Review of the Red Cross 89 (866): 395–418. doi:10.1017/s1816383107001142. ISSN 1816-3831. 
• Weill, Sharon (2014). The Role of National Courts in Applying International Humanitarian Law. اوکسفرڈ یونیورسٹی پریس. ISBN 978-0-19-968542-4. 
• Weinthal, Erika; Sowers, Jeannie (1 March 2019). "Targeting infrastructure and livelihoods in the West Bank and Gaza". International Affairs 95 (2): 319–340. doi:10.1093/ia/iiz015. 
• Weizman, Eyal (2012). Hollow Land: Israel's Architecture of Occupation. Verso Books. ISBN 978-1-84467-915-7. 
• World Bank (22 September 2008). Palestinian Economic Prospects: Aid, Access and Reform. عالمی بنک. 
• World Bank (April 2009). Assessment of Restrictions on Palestinian Water Sector Development. عالمی بنک. 
• World Bank (2 October 2013). Area C and the Future of the Palestinian Economy. عالمی بنک. 
• World Bank (2 January 2016). The Telecommunication Sector in the Palestinian Territories: A Missed Opportunity for Economic Development. عالمی بنک. 
• Yahya, Adel H (2010). "Heritage Appropriation in the Holy Land", Controlling the Past, Owning the Future: The Political Uses of Archaeology in the Middle East. یونیورسٹی آف ایریزونا پریس, 142–158. ISBN 978-0-8165-2795-3. 
• Yiftachel, Oren (2006). Ethnocracy: Land and Identity Politics in Israel/Palestine. یونیورسٹی آف پنسلوانیا پریس. ISBN 978-0-8122-3927-0. 
• Ziai, Fatemeh (2013). "Human rights violations as an obstacle to economic development: restrictions on movement in the West Bank and the Gaza Strip", The Political Economy of Middle East Peace: The Impact of Competing Trade Agendas. روٹلیج, 128–152. ISBN 978-1-134-69013-8. 
• Zureik, Elia (November 2001). "Constructing Palestine through Surveillance Practices". British Journal of Middle Eastern Studies 28 (2): 205–227. doi:10.1080/13530190120083086. 
• Zureik, Elia (2010). "Colonialism, surveillance, and population control: Israel/Palestine", Surveillance and Control in Israel/Palestine: Population, Territory and Power. روٹلیج, 3–45. ISBN 978-1-136-93097-3. 
• Zureik, Elia (2015). Israel's Colonial Project in Palestine: Brutal Pursuit. روٹلیج. ISBN 978-1-317-34046-1.