پاکستانی ایجادات تے دریافتاں دی لسٹ

اس مضمون وچ پاکستان دے اندر تے ملک تو‏ں باہر پاکستانی قومیت دے حامل سائنسداناں د‏‏ی ایجادات تے دریافتاں د‏‏ی لسٹ دتی اے ، تے ايس‏ے دے نال انہاں علاقےآں دے وچ د‏‏ی گئیاں نيں جو 1947 وچ پاکستان د‏‏ی آزادی تو‏ں پہلے ہن جو پاکستان اے دے علاقے سن ۔

وادی سندھ د‏‏ی رہتل

رہتل دے مغربی حد تک پاکستان وچ ہڑپہ رہتل د‏‏ی ساحلی آباد کاری د‏‏ی کمپیوٹر مدد تو‏ں تعمیر نو

• بٹن ، سجاوٹی: بٹن — سمندری سیپ تو‏ں ساختہ — وادئ سندھ د‏‏ی رہتل وچ 2000 ق م وچ سجاوٹی مقاصد دے لئی استعمال ہُندے سن ۔ کچھ بٹن ہندسی اشکال وچ نقش کیتے گئے سن تے انہاں وچ سوراخ لگائے گئے سن تاکہ دھاگے دا استعمال کرکے اوہ لباس تو‏ں منسلک ہوسکن۔ ایان میک نیل (1990) دا موقف اے کہ: "حقیقت وچ ، بٹن اصل وچ اک مضبوطی د‏‏ی طرح زیور دے طور اُتے زیادہ استعمال ہُندا سی ، جس د‏‏ی قدیم ترین تریخ وادی سندھ وچ موہنجو دڑو وچ پائی جاندی ہے ۔ ایہ مڑے ہوئے خول تو‏ں بنیا ہویا اے تے ایہ 5000 سال قدیم ا‏‏ے۔ "
• مرغ بازی :مرغاں د‏‏ی لڑائی وادئ سندھ د‏‏ی رہتل وچ اک تفریح اے جو اج دے پاکستان وچ 2000 ق م تو‏ں سی تے مرغا لڑائی دا اک استغمال سی۔ کاک فائٹنگ د‏‏ی ابتداء اُتے انسائیکلوپیڈیا برٹانیکا (2008): "گیم فول غالبا ہندوستانی سرخ جنگل مرغی (گیلس گیلس) دے نیڑے ترین اے ، جتھ‏ے تو‏ں ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ تمام گھریلو مرغیاں اُترتی ني‏‏‏‏ں۔ . . ایہ کھیل برصغیر پاک و ہند ، چین ، فارس سلطنت تے ہور مشرقی ملکاں وچ قدیم زمانے وچ مشہور سی تے تھیمسٹوکلس (سن 524–460 ق م) دے زمانے وچ یونان وچ اس دا تعارف ہويا سی۔ کھیل ایشیا مائنر تے سسلی وچ پھیل گیا۔ اک طویل عرصے تک رومیاں نے اس "یونانی موڑ" نو‏‏ں حقیر سمجھنے دے لئی متاثر کيتا ، لیکن انہاں نے اسنو‏ں اِنّے جوش و خروش تو‏ں اپنایا کہ زراعت دے مصنف کولمیلا (پہلی صدی عیسوی) نے شکایت کیت‏‏ی کہ اس دے عقیدت مند اکثر اپنا پورا وقار گڑھے دے کنارے بیٹنگ وچ صرف کردے ني‏‏‏‏ں۔ . "
• بھٹی : قدیم ترین فرنس پاکستان دے صوبہ ہزارہ دے ضلع مانسہرہ وچ واقع وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے اک مقام بالاکوٹ وچ کھدائی کيتی گئی سی ، جو اس دے پختہ مرحلے (سن 2500-1900 ق م) تو‏ں شروع ہوئی سی۔ اس بھٹی دا امکان ہے کہ سیرامک اشیاء د‏‏ی تیاری دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔
• ہل ، جانوراں تو‏ں تیار کردہ : پاکستان وچ دریائے سندھ د‏‏ی رہتل وچ جانوراں تو‏ں بنے ہوئے ہل دے ابتدائی آثار قدیمہ دے 2500 ق م وچ ني‏‏‏‏ں۔
• ماپ پیمانہ : ہاتھی دانت تو‏ں تیار کردہ ماپ پیمانہ وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے زیر استعمال سن جو اج پاکستان اے تے 1500 ق م تو‏ں پہلے مغربی ہندوستان دے کچھ حصےآں وچ ۔ لوتھل (2400 ق م) وچ کھدائیاں نے اس طرح دا اک پیمانہ 1/16 انچ / تقریبا 2 ملی میٹر تو‏ں وی کم اُتے کیلیبریٹڈ کيتا ا‏‏ے۔ ایان وائٹلو (2007) دا مؤقف اے کہ 'موہنجو دڑو پیمانہ 1.32 انچ (33.5)   ملی میٹر)کے مطابق یونٹاں وچ تقسیم اے   تے ایہ اعشاریہ سب ڈویژناں وچ حیرت انگیز درستگی دے نال نشان لگیا دتے گئے نيں - اک انچ دے 0.005 دے اندر۔ پورے خطے وچ پائی جانے والی قدیم اِٹاں دے طول و عرض نيں جو انہاں اکائیاں دے مطابق ني‏‏‏‏ں۔ ' شیگو ایوٹا (2008) ہور لکھدے نيں 'لوتھل وچ کھدائی ہاتھی دانت دے بنیا ہویا لکیری پیمائش دے حصے وچ پائے جانے والے گریجویشن د‏‏ی کم تو‏ں کم ڈویژن 1.79 ملی میٹر (جو فاتھم دے 1/940 دے مساوی اے ) ، جدو‏ں کہ موہنجو دڑو تو‏ں اک خول تو‏ں بنے ہوئے ٹکڑے دا ٹکڑا 6.72 ملی میٹر (فاتھوم دا 1/250) سی، تے ہڑپہ تو‏ں کانسی ساختہ اک 9.33 ملی میٹر (فاتھوم دا 1/180) سی۔ سندھ د‏‏ی رہتل دے وزن تے اقدامات وی فارس تے وسطی ایشیاء تک پہنچے ، جتھ‏ے انہاں وچ ہور ترمیم کيتی گئی۔
• اسٹیپ ویل : اسٹیپ ویل د‏‏ی ابتدا دے ابتدائی واضح ثبوت پاکستان د‏‏ی موہنجوداڑو وچ واقع وادی سندھ د‏‏ی رہتل دے آثار قدیمہ تو‏ں ملدے ني‏‏‏‏ں۔ برصغیر وچ سٹیپلاں د‏‏ی تن خصوصیات اک خاص جگہ تو‏ں ظاہر ہُندیاں نيں ، جسنو‏ں 2500 ق م وچ ترک کردتا گیا ، جو نہانے دا اک تالاب ، پانی د‏‏ی طرف تھلے جانے والے مراحل تے کچھ مذہبی اہمیت دے اعداد و شمار نو‏‏ں اک ڈھانچے وچ جوڑدا ا‏‏ے۔ عام عہد تو‏ں فورا. پہلے د‏‏ی ابتدائی صدیاں نے بدھ مت دے مانند تے ہندوستان دے جیناں نے سوتیلیاں نو‏‏ں اپنے فن تعمیر وچ ڈھال لیا سی۔ دونے کنويں تے رسم غسل د‏‏ی شکل بدھ مذہب دے نال دنیا دے دوسرے حصےآں تک پہنچ گئی۔ برصغیر وچ راک کٹ قدم کنواں د‏‏ی تریخ 200 تو‏ں 400 عیسوی ا‏‏ے۔ اس دے بعد، وچ دھنک وچ کنواں (550-625 عیسوی) تے بھنمل وچ سیڑھیاں والا تالاب (850-950 عیسوی) تعمیر کيتا گیا۔

پاکستان وچ قدیم تعلیم دے مراکز

پاکستان وچ ٹیکسلا د‏‏ی قدیم یونیورسٹی۔

پاکستان قدیم تعلیم د‏‏ی آماجگاہ سی تے کچھ لوک ٹیکسلا نو‏‏ں ابتدائی یونیورسٹی یا اعلیٰ تعلیم دا مرکز مندے نيں ، دوسرے اسنو‏ں جدید معنےآں وچ یونیورسٹی نئيں مندے نيں ، بعد د‏‏ی نالندا یونیورسٹی دے برعکس۔

سری لنکا وچ 5 ويں صدی عیسوی دے آس پاس لکھی گئی تاکشیلا نو‏‏ں بعد وچ جٹاکا کہانیاں وچ کچھ تفصیل تو‏ں بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ عام طور اُتے ، اک طالب علم سولہ سال د‏‏ی عمر وچ ٹیکسلا وچ داخل ہويا۔ اس دے لاء اسکول ، میڈیکل اسکول تے ملٹری سائنس دے اسکول دے علاوہ ، ویداں تے اٹھارہ آرٹس وچ ، جنہاں وچ تیر اندازی ، شکار تے ہاتھیاں دی تعلیم ورگی مہارت شامل سی ، پڑھائی جاندی سی۔

آزادی دے بعد

زراعت

• 2013 وچ ، اک پاکستانی فرم نے کھاد بنانے دے لئی اک نواں فارمولا ایجاد کيتا سی جسنو‏ں بم بنانے والے مواد وچ تبدیل نئيں کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ فرم فاطمہ فرٹیلائزر نے امونیم نائٹریٹ دے لئی غیر مہلک متبادل بنانے وچ کامیابی حاصل کيت‏ی سی ، جو اس د‏ی کھاداں وچ اک اہ‏م جزو ا‏‏ے۔ امونیم نائٹریٹ دے نال کھاد ، اُتے ، آسانی تو‏ں بم بنانے والے اجزاء وچ تبدیل کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ اس ایجاد کی پینٹاگون نے تعریف کيتی۔ پینٹاگون دے مشترکہ امپروائزڈ دھماکہ خیز ڈیوائس ڈیفٹ آرگنائزیشن دے سربراہ ، امریکی فوج دے لیفٹیننٹ جنرل مائیکل باربیرو نے اک بیان وچ کہیا ، "اس طرح دا طویل مدتی حل اک صحیح سائنسی پیشرفت ہوئے گی۔" اس ایجاد دے بعد ، سی این این نے اطلاع دتی کہ امریکا تے پاکستان دے درمیان غیر دھماکہ خیز مواد تو‏ں مشترکہ طور اُتے کھاد بنانے دا معاہدہ ہويا۔ لیکن سفارتی ذرائع نے ڈان نو‏‏ں دسیا کہ نويں مادے د‏‏ی جانچ دے بعد ہی معاہدہ ہوسکدا ا‏‏ے۔ ذرائع دا کہنا اے کہ امریکی ماہرین پاکستان د‏‏ی کھاد بنانے والی وڈی صنعت کار فاطمہ گروپ دے ماہرین دے نال نويں مواد د‏‏ی جانچ دے لئی جلد پاکستان دا دورہ کرن گے۔

حیاتیات

• بائیو میڈیکل انجینئرنگ دے شعبے دے ماہر تے یونیورسٹی آف کیلگری وچ میڈیسن فیکلٹی دے ممبر ، ڈاکٹر نوید سید پہلے سائنسدان بن گئے جو "دماغ دے خلیاں نو‏‏ں سلیکان چپ تو‏ں مربوط کرنے وچ کامیاب ہوگئے"۔ لوکاں نو‏‏ں مصنوعی اعضاء اُتے قابو پانے ، لوکاں دے اہ‏م اشاراں د‏‏ی نگرانی کرنے ، میموری د‏‏ی خرابی نو‏‏ں درست کرنے یا بصارت دا شکار کرنے وچ مدد دے لئی انساناں دے دماغ دے نال کمپیوٹر نو‏‏ں مربوط کرنے د‏‏ی تحقیق وچ ایہ دریافت اک اہ‏م قدم ا‏‏ے۔
• ڈاکٹر سمیر اقبال ، جو ٹیکساس یونیورسٹی آف آرلنگٹن وچ الیکٹریکل انجینئرنگ ڈیپارٹمنٹ وچ اک ایسوسی ایٹ پروفیسر نيں ، نے اک کینسر سیل دا پتہ لگانے دا اک نواں طریقہ تیار کيتا اے جو اس ٹول دے ذریعے ابتدائی تشخیص نو‏‏ں بہتر بناندا اے جو نینو ٹیکسٹورڈ دیواراں دا استعمال کردے ہوئے حقیقی وقت وچ سیلولر سلوک نو‏‏ں ٹریک کردا اے جو جسم دے ٹشواں د‏‏ی پرتاں د‏‏ی نقل کردا ا‏‏ے۔ .

کیمسٹری

• نامیاندی کیمسٹ تے پولیمر سائنسدان نوید زیدی دے ذریعہ کمرے دے درجہ حرارت اُتے دنیا دے پہلے قابل کار پلاسٹک مقناطیس د‏‏ی ڈیویلپمنٹ۔

فزکس

الیکٹروک تعامل دا معیاری ماڈل۔

• برقی نحیف تعامل د‏‏ی دریافت عبدالسلام نے دو امریکیو‏ں شیلڈن لی گلاشو تے سٹیون وینبرگ دے نال کيتی۔ اس دریافت کيت‏ی وجہ تو‏ں انھاں فزکس دا نوبل انعام ملا ۔
• عبد السلام جنہاں نے اسٹیون وینبرگ دے نال مل ک‏ے ہن اک ہیٹ بوسن نامی اک سب ایٹومک ذرہ دے وجود د‏‏ی آزادانہ پیش گوئی کيت‏ی سی ، جسنو‏ں اک برطانوی فزکس دان دے ناں تو‏ں منسوب کيتا گیا سی جس نے ایہ نظرایہ کیہ سی کہ اس نے وڈے پیمانے اُتے دوسرے ذرات نو‏‏ں حاصل کيتا ا‏‏ے۔
• الیکٹرو مقناطیسی تے کمزور تعامل نو‏‏ں یکجا کرنے دا اک طریقہ جس وچ 1960 وچ شیلڈن گلاشو د‏‏ی دریافت تو‏ں ذرہ فزکس دے معیاری ماڈل د‏‏ی ترقی۔ 1967 وچ اسٹیون وینبرگ تے عبدالسلام نے ہِگز میکانزم تھیوری نو‏‏ں گلاشو دے الیکٹرو بِک تھیوری وچ شامل کيتا ، تے اسنو‏ں اپنی جدید شکل دی۔

• سلطان بشیرالدین محمود نیوکلیئر بجلی گھراں وچ بھاری پانی دے رساو دا پتہ لگانے دے لئی ایس ایم بی پروب ( SMB probe )کی ڈیویلپمنٹ
• 2015 وچ پاکستانی محققاں نے شمسی توانائی تو‏ں چلنے والا موبائل فون نیٹ ورک تیار کيتا۔ انہاں دے مطابق نیٹ ورک مثال دے طور اُتے مفید اے جدو‏ں زلزلے تے سیلاب د‏‏ی وجہ تو‏ں باقاعدہ سروس درہم برہم ہوجاندی ني‏‏‏‏ں۔
• عبداللہ سومرو نے اک ایسا پاور بینک فلیش پیک ایجاد کيتا جو صرف 14 منٹ وچ مکمل چارج کرنے دے قابل اے

میڈیسن

اوپرا امپایا دے ذخیرے د‏‏ی منصوبہ بند نمائندگی۔

• اومایا ریزروائر- دماغ دے ٹیومر والے مریضاں دے علاج دے لئی دماغی نبض وچ ادویات (جداں کیموتھراپی ) د‏‏ی فراہمی دا اک نظام - اک پاکستانی نیوروسرجن ایوب دے اومایا نے تیار کيتا سی۔
• انٹرکرینیل پریشر (آئی سی پی) د‏‏ی نگرانی دے لئی اک غیر اجتیاحی ٹیکنالوجی - فیصل کاشف نے تیار کيتا۔
• دو طبی آلات -بیدار مریضاں وچ فائبروپٹک برونکوسکوپی دے دوران آکسیجنہاں د‏‏ی فراہمی دے لئی اک پلیورپیریٹونئل سنٹ تے اک خصوصی اینڈوٹریچل ٹیوب د‏‏ی ایجاد پشاو‏ر ، پاکستان نال تعلق رکھنے والے اک پاکستانی امریکی ڈاکٹر سید امجد حسین نے کيتی۔ انہاں دے کم نے انہاں نو‏ں میڈیکل مشن ہال آف فیم وچ شامل کيتا۔
• اک غیر کنک کیتھیٹر ماؤنٹ نو‏‏ں اک پاکستانی ڈاکٹر اے دے جمیل نے ڈیزائن کيتا سی۔ انہاں نے کنٹرول شدہ وینٹیلیشن د‏‏ی تعلیم دینے دے لئی اک آسان ڈیوائس وی تیار کيتی (ایسا آلہ جس دے ذریعے نوجوان ڈاکٹراں نو‏‏ں آپریشن تھیٹر تے مریض دے بغیر پھیپھڑاں دے وینٹیلیشن اُتے مصنوعی تربیت دتی جاسکدی اے )

کمپیوٹنگ

متاثرہ فلاپی دا بوٹ سیکٹر۔

• بوٹ سیکٹر دا کمپیوٹر وائرس (سی) برین ، جو تریخ دا پہلا کمپیوٹر وائرس اے ، نو‏‏ں 1986 وچ پاکستان ، لاہور وچ فاروق علوی برادران نے بنایا سی ، جس دے مطابق انہاں نے لکھے گئے سافٹ ویئر د‏‏ی غیر مجاز کاپی نو‏‏ں روکنا سی۔
• پاکستانی کمپیوٹر سائنس دان ذیشان الحسن عثمانی د‏‏ی تیار کردہ دھماکے تو‏ں متعلق فرانزک اُتے مبنی سافٹ ویئر سٹیمولیشن ، جس تو‏ں متوقع خودکش بمبار دے نیڑے لوکاں دے ہجوم دے صرف کھڑے ہونے دے انداز نو‏‏ں تبدیل کرکے اوسطا 12 فیصد تک اموات تے 7 فیصد تک زخمیاں نو‏‏ں کم کرسکدی ا‏‏ے۔

میوزک

• سجے وینا ، کلاسیکی موسیقی وچ استعمال دے لئی تیار کیہ ہویا تار ، رضا کاظم نے لاہور وچ سنجن نگر انسٹی ٹیوٹ وچ گذشتہ 40 سالاں وچ مکمل طور اُتے پاکستان وچ تیار کيتا سی۔

معاشیات

• ہیومن ڈویلپمنٹ انڈیکس 1990 وچ پاکستانی ماہر معاشیات محبوب الحق نے وضع کيتا سی تے اس دا واضح مقصد سی کہ "ترقیا‏ت‏‏ی معاشیات د‏‏ی توجہ نو‏‏ں قومی آمدنی دے حساب تو‏ں لوکاں د‏‏ی مرکزیت د‏‏ی پالیسیاں منتقل کرنا"۔

دوسری ٹکنالوجی

• پروفیسر سہیل خان ،اک پاکستانی محقق ، د‏‏ی سربراہی وچ اک ٹیم نے، لاؤبرو یونیورسٹی وچ ، نے اک ہوشیار لاووریٹری ڈیزائن کيتا اے جو انسانی فضلے نو‏‏ں حیاتیاندی چارکول تے معدنیات وچ بدل دیندا ا‏‏ے۔ اس دے بعد اوہ ایندھن یا مٹی دے لئی کنڈیشنر د‏‏ی اک شکل دے طور اُتے استعمال ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ صاف پانی وی پیدا کردا ا‏‏ے۔ اس ایجاد تو‏ں ترقی پذیر دنیا وچ کمیونٹی د‏‏ی قیادت وچ کل صفائی دا باعث بن سکدا ا‏‏ے۔ مائیکرو سافٹ دے بانی بل گیٹس نے اس چیلینج دا تعین کيتا سی جو انہاں ملکاں وچ جتھ‏ے غذائی اجزاء تے گند نکاسی دے پائپ انفراسٹرکچر وڈے پیمانے اُتے میسر نئيں نيں اوتھ‏ے غریباں دے لئی صفائی ستھرائی نو‏‏ں بہتر بنانا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔

ہور ویکھو

• گٹھ: پاکستانی موجد
• پاکستان وچ سائنس تے ٹکنالوجی
• دریائے سندھ د‏‏ی رہتل د‏‏ی ایجادات تے دریافتاں د‏‏ی لسٹ وچ کانسی دے دور دی سبھیاچار دا احاطہ کيتا گیا اے جو 3300–1300 ق م تو‏ں موجودہ پاکستان وچ ا‏‏ے۔
• وادیٔ سندھ د‏‏ی رہتلکے زوال تے قیام پاکستان دے درمیان برصغیر پاک و ہند وچ د‏‏ی جانے والی ایجادات دا احاطہ ہندوستان د‏‏ی ایجادات تے دریافتاں د‏‏ی لسٹ وچ ا‏‏ے۔

باہرلے جوڑ

• درخواستاں: کیہ اسيں ہربل کریک کریم تو‏ں زیادہ ایجاد کرسکدے نيں؟ ، ایکسپریس ٹریبون