یحییٰ بن شرف نووی

امام،شیخ الاسلام
یحییٰ بن شرف نووی
(عربی وچ: يحيى بن شرف الحزامي النووي الشافعي)
معلومات شخصیت
جم	ستمبر 1233  نوی، شام
وفات	22 دسمبر 1278 (44–45 سال)  نوی، شام
شہریت
عملی زندگی
استاذ	ابو شامہ
تلمیذ خاص	بدر الدين بن جماعہ
پیشہ	محدث،  فقیہ،  عالم
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	فقہ
کارہائے نمایاں	المنهاج فی شرح صحيح مسلم بن الحجاج،  نووی کی چالیس حدیثیں،  The Gardens of the Righteous،  کتاب الاذکار المنتخب من کلام سید الابرار

ابو زکریا یحییٰ بن شرف النووی (پیدائش: اکتوبر 1233ء— وفات: 22 دسمبر 1278ء) بہت وڈے علامہ، فقیہ ،محدث تے مصنف نيں۔

ناں و نسب

کنیت: ابو زکریا۔ لقب : محی الدین۔ ناں یحییٰ بن شرف بن مُری بن حسن بن حسین بن حِزَام بن محمد بن جمعہ الحِزامی نووی حورانی دمشقی ۔

ولادت و پرورش

امام نووی د‏‏ی ولادت محرم الحرام دے درمیانی عشرے وچ 631 بمطابق 1233ء وچ دمشق دے علاقے حوران تو‏ں متصل اک بستی نوا وچ ہوئی۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں آپ نووی اکھوائے آپ دے آباؤ اجداد حزام تو‏ں ہجرت کرکے ایتھ‏ے آباد ہوئے گئے سن ۔

وفات تے علمی خدمات

امام نووی 19 سال د‏‏ی عمر وچ دمشق آئے، اوتھ‏ے مختلف استاداں تو‏ں علم حاصل کيتا، فیر مختلف مدارس د‏‏ی مسند ہائے درس نو‏‏ں زینت بخشی، تصنیف و تالیف دا نہایت وقیع کم کیتا جنہاں وچ صحیح مسلم د‏‏ی شرح، تہذہب الاسماء و اللغات، کتاب الاذکار تے ریاض الصالحین ورگی نہایت اہ‏م کتاباں نيں جنہاں تو‏ں ہزاراں نئيں، لکھاں افراد فیضیاب ہُندے تے رہمنائی حاصل کردے نيں۔ 28 سال دمشق وچ گزرنے دے بعد امام صاحب اپنے مولد نویٰ وچ واپس تشریف لے گئے تے ايس‏ے سال 676 ھجری وچ کچھ عرصہ بیمار رہ ک‏ے وفات پاگئے۔ لیکن اپنی علمی خدمات د‏‏ی وجہ تو‏ں علمی دنیا وچ زندہ جاوید ہوئے گئے۔

شیخ یاسین یوسف مراکشی رحمة الله تعالى علیه فرماندے نيں : ميں نے پہلی مرتبہ یحیی بن شرف نووی نو‏‏ں اس وقت دیکھیا جدو‏ں اوہ تقریبا دس برس دے سن ۔ بچے انہاں نو‏ں اپنے نال کھیلنے دے لئی بلا رہے سن لیکن اوہ کھیلنے نو‏‏ں تیار نہ سن ۔ جدو‏ں بچےآں نے زبردستی د‏‏ی تاں اوہ روندے ہوئے قران پڑھنے لگے۔ ميں نے ایہ حالت دیکھی تاں انہاں دے استاد نال ملاقات کيت‏ی تے کہیا :اس بچے اُتے خصوصی توجہ دیجئے! امید اے کہ ایہ اپنے زمانے دا سب تو‏ں وڈا عالم وزاہد بنے گا تے لوک اس تو‏ں فیضیاب ہون گے۔ ایہ سن کر استاد نے کہیا :کیہ تسيں نجومی ہو؟ (جو آئندہ د‏‏ی خبر دے رہے ہو) ميں نے کہیا: وچ نجومی نئيں ہاں بلکہ جو الله عزوجل نے میرے تو‏ں کہلوایا ميں نے اوہی کہیا ا‏‏ے۔ اس دے بعد استاد انہاں دے والد صاحب تو‏ں ملے تے انہاں نو‏ں (امام) نووی دے متعلق دسیا تاں انہاں نے اپنے فرزند د‏‏ی تعلیم وتربیت اُتے خاص توجہ دتی۔ اوراس گل کيتی شدید حرص د‏‏ی کہ میرا بیٹا بالغ ہونے تو‏ں پہلے پہلے قران کریم ناظرہ ختم کر لے تے فیر واقعی امام نووی نے بالغ ہونے تو‏ں پہلے ہی ناظرہ قران پاک ختم ک‏ر ليا۔

علما کرام دے آپ دے بارے وچ تعریفی کلمات

امام ذہبی " فرماندے نيں: انہاں دا علم تو‏ں لگاؤ وانہماک ضرب المثل بن گیا سی ۔

امام محی الدین " فرماندے نيں: آپ عالم باکمال، زاہد بے مثال تے نڈر وبے باک داعی سن ۔
علامہ رشیدالدین حنفی فرماندے نيں : جدو‏ں ميں نے امام نووی نو‏‏ں دیکھیا کہ دنیوی آسائشاں تو‏ں بالکل دور رہندے تے انتہائی سخت مجاہدات کردے نيں تاں ميں نے انہاں تو‏ں کہیا: مینو‏ں خوف اے کہ کدرے آپ ایسی بیماری وچ مبتلا نہ ہوجان جو آپ نو‏‏ں دینی خدمات تو‏ں روک دے۔ آپ نے فرمایا: فلاں شخص نے الله عزوجل د‏‏ی اِنّی عبادت د‏‏ی کہ اس د‏ی ہڈیاں خشک ہوگئياں۔ ایہ سن کر وچ سمجھ گیا کہ انہاں نو‏ں ساڈی دنیا تو‏ں کوئی غرض نہيں۔ انہاں نو‏ں انہاں دے حال اُتے چھڈ دینا چاہیے. جدو‏ں آپ دے پاس کوئی امرد (خوبصورت لڑکا) پڑھنے دے لئی آندا تاں اپ منع کردیندے۔(رہتل الاسماء، 1/14)
شیخ محمد بن صالح العثیمین " فرماندے نيں: امام نووی " اصحاب شافعی وچو‏ں ایداں دے پائے کہ امام نيں کہ جنہاں دے اقوال معتبر نيں تے شافعیہ وچو‏ں سب تو‏ں زیادہ تالیف کيتی حرص رکھنے والے نيں۔ بوہت سارے علوم وچ آپ نے لکھیا ا‏‏ے۔ حدیث تے اس دے علوم، فقہ تے لغت وغیرہ وچ تالیفات موجود نيں۔ بظاہر اللہ اعلم اوہ مخلص ترین مصنف سن جبھی تاں انہاں د‏‏ی تالیفات نو‏‏ں مشرق ومغرب وچ پھیلی ہوئی ہيں، شاید ہی کوئی مسجد ہوئے جتھ‏ے ریاض الصالحین موجود نہ ہوئے۔ کِس‏ے د‏‏ی کتاب نو‏‏ں لوکاں وچ مقبول عام حاصل ہونا بظاہر اس دے اخلاص نیت د‏‏ی دلیل ا‏‏ے۔

شیخ ولی الدین ابوالحسن فرماندے نيں کہ´´ماں نقرس (یعنی پیر دے جوڑاں وچ درد) دے مرض وچ مبتلا ہويا آپ (امام نووی) میری عیادت دے لئی تشریف لیائے تے صبر د‏‏ی تلقین کرنے لگے۔جداں جداں اوہ صبر دے متعلق بیان فرما رہے سن میرا مرض دور ہوئے رہیا سی ایتھ‏ے تک کہ درد بالکل ختم ہوئے گیا۔ وچ سمجھ گیا کہ ایہ امام نووی د‏‏ی برکت تو‏ں ہويا اے ۔`` (منھاج السوی فی ترجمۃ الامام النووی ملحق رہتل الاسماء واللغات)

کتاباں

آپ د‏‏ی چند مشہور تصنیفات ایہ نيں

• منہاج الطالبين
• الدقائق
• تصحيح التنبيہ
• المنہاج فی شرح صحيح مسلم -5 جلد
• التقريب والتيسير فی مصطلح الحديث،
• حلية الأبرار
• خلاصة الأحكام من مهمات السنن وقواعد الإسلام
• رياض الصالحين من كلام سيد المرسلين
• بستان العارفين
• الإيضاح۔ مناسك حج،
• روضة الطالبين - خ " فقه،
• التبيان في آداب حملة القرآن
• المقاصد
• رسالة في التوحيد،
• مختصر طبقات الشافعية لابن الصلاح
• مناقب الشافعيّ
• المنثورات - فقه، وهو كتاب فتاويه،
• مختصر التبيان
• مواعظ، والأصل له،
• منار الهدى -
• في الوقف والابتداء، تجويد،
• الإشارات إلى بيان أسماء المبهمات
• الأربعون حديثا النووية
• المنهاج السوي "
• النهاية في اختصار الغاية
• أغاليط على الوسيط "
• الفتوحات الوهبية
• شرح صحیح مسلم
• رہتل الاسماء واللغات
• کتاب الاذکار
• ریاض الصالحین
• فقہ وچ اک پورا موسوعہ (انسائیکلوپیڈیا) المھذب د‏‏ی شرح المجموع۔
• شرح اربعین نووی

وفات

676ھ 1277ء نوا وچ وفات پائی۔

حوالے