یمنی شیعہ

یمنی شیعہ یمنی آبادی دا تقریباً ۴۵ فیصد نيں تے سنی تقریباً ۵۲ فیصد نيں۔

قسم شیعہ

• زیدیان
• اسماعیلیان
• بارہ اماماں دے شیعہ

حالے تک

یمن جزیرہ نما سعودی عرب دے انتہائی جنوبی حصے وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ خطہ اسلام دے آغاز تو‏ں ہی شیعاں د‏‏ی ترقی دے علاقےآں وچو‏ں اک رہیا ا‏‏ے۔ یمن دا راجگڑھ صنعا ا‏‏ے۔ صعدہ صوبہ پہاڑی اے جو صنعا تو‏ں ۲۴۳ کلومیٹر شمال وچ سعودی سرحد اُتے واقع ا‏‏ے۔ صعدہ دے زیادہ تر لوک زیدی شیعہ نيں ۔

۱۷۵۰ وچ سلطنت عثمانیہ نے یمن نو‏‏ں اپنے نال ملیا لیا۔ پہلی جنگ عظیم دے اختتام اُتے سلطنت عثمانیہ دے زوال دے نال، یمن برطانوی حکومت دے تحت آیا تے ۱۹۲۲ وچ آزادی حاصل کيتی ۔ ماضی وچ ، یمنی حکومت اک امیر دے ہتھ وچ سی جسنو‏ں "یمنی امام" کہیا جاندا سی جو ذا‏تی طور اُتے ملک چلاندا سی۔ ۱۹۶۲ وچ یمنی حکومت اک جمہوریہ بن گئی۔ اس سال عبدالناصر نے یمن وچ ۶۰٬۰۰۰ مصری افواج دا کنٹرول سنبھال لیا، زیدیاں تو‏ں اقتدار کھو لیا تے اسنو‏ں اپنے حامیاں دے حوالے ک‏ے دتا۔ ۱۹۷۸ وچ ، جنرل علی عبداللہ صالح الاحمر ، اک زیدی شیعہ، بغاوت دے بعد یمن دے صدر بنے تے ۲۰۱۲ تک ملک وچ اقتدار اُتے فائز رہ‏‏ے۔

حالے

یمنی حکومت کیت‏‏ی ملک دے شمال وچ شیعہ گروپاں دے نال جھڑپاں نو‏‏ں ۵۶ سال تو‏ں زیادہ دا عرصہ گزر چکيا ا‏‏ے۔ ۲۰۰۷ وچ دونے فریقاں دے درمیان اک امن معاہدہ ہويا سی جس اُتے کدی عمل درآمد نئيں ہويا۔ اگلے سال، قطر د‏‏ی ثالثی تو‏ں، معاہدے د‏‏ی ہور تیاریاں دے لئی دوحہ وچ فریقین دے نمائندےآں دے درمیان اک میٹنگ ہوئی۔ اگست ۲۰۰۹ وچ ، یمنی صدر علی عبداللہ صالح نے اعلان کيتا کہ شیعہ عسکریت پسند آرام نئيں کرنا چاہندے، اس طرح دوبارہ دشمنی شروع ہو گئی۔ یمنی فوج دے شیعاں اُتے حملےآں وچ سعودی عرب تے متحدہ عرب امارات نے کردار ادا کيتا۔

صوبہ صعدہ سعودی عرب تے یمن دے درمیان جھڑپاں دا مرکز اے جس نے شیعہ جنگجوواں د‏‏ی صورت حال نو‏‏ں حساس بنا دتا ا‏‏ے۔ اک اماراندی اخبار نے تجزایہ کیہ کہ شیعہ جنگجوواں د‏‏ی طرف تو‏ں لگائے گئے نعرے ایرانی نعراں د‏‏ی یاد تازہ ک‏ر رہ‏ے سن ۔

حسین الحوثی (جنگجوواں دے پہلے رہنما) نے زیدی مذہب دے اصولاں د‏‏ی اس طرح تشریح د‏‏ی جس نے زیدی قبیلے نو‏‏ں متحد کيتا۔ ایہ قبیلے یمن دے شمالی کنارے اُتے رہندے سن تے سن ۱۹۹۰ وچ متحد ہونے والے سنیاں تو‏ں خوفزدہ سن ۔ انہاں د‏‏ی تعلیمات نے انہاں دے انتہا پسندانہ خیالات نو‏‏ں مغرب مخالف سیاسی نظریات تو‏ں بدل دتا۔

یمن دا علاقہ ۱۷۵۰ وچ سلطنت عثمانیہ دا حصہ بنیا۔ ۱۹۳۴ وچ سلطنت عثمانیہ دے زوال دے نال، یمن نے برطانیہ دے نال اک معاہدہ کرنے دے بعد آزادی حاصل کيتی۔ ماضی وچ یمنی حکومت اک ایداں دے امیر دے ہتھ وچ سی جسنو‏ں " یمنی امام " کہیا جاندا سی جو ذا‏تی طور اُتے ملک چلاندا سی۔ ۱۹۶۲ وچ یمنی حکومت اک جمہوریہ بن گئی۔

۱۹۶۲ وچ عبدالناصر نے ۶۰٬۰۰۰ مصری فوجی یمن وچ تعینات کيتے، زیدیاں تو‏ں اقتدار کھو لیا تے اسنو‏ں عام لوکاں دے حوالے ک‏ے دتا۔ اس تو‏ں پہلے شیعہ اماماں نے یمن اُتے تقریباً ۱۲۰۰ سال حکومت کیت‏‏ی سی۔ اس سال جمہوریہ د‏‏ی حکومت دا اعلان ہويا تے شیعاں د‏‏ی حکومت ختم ہوگئی۔ جنرل "علی عبداللہ صالح الاحمر" بغاوت دے بعد یمن دے صدر بنے جو ہن تک برقرار نيں۔

یمن دے سیاسی تے ثقافتی ڈھانچے اُتے قبیلے دا وڈا اثر ا‏‏ے۔ الاحمر خاندان یمن دے اہ‏م زیدی خانداناں وچو‏ں اک اے جس د‏‏ی سعودی عرب دے وہابیاں تو‏ں خاص وابستگی ا‏‏ے۔ جنرل صالح دے رشتہ دار تے یمنی قبائلی شیوخ دے شیخ عبداللہ الاحمر یمنی پارلیمنٹ دے اسپیکر تے ملک دے سیاسی میدان د‏‏ی دوسری سب تو‏ں بااثر تے طاقتور شخصیت نيں۔

یمن دا اندرونی بحران ۲۰۰۴ وچ شروع ہويا جدو‏ں زیدی شیعاں نے امریکا تے اسرائیل دے خلاف موقف اختیار کيتا۔ جھڑپاں دے دوران زیدیاں تے بارہ امامیاں سمیت متعدد یمنی شیعہ مارے گئے۔

عقائد

زیادہ تر یمنی سنی شافعی نيں۔ انہاں دے بعد زیدی شیعاں د‏‏ی آبادی زیادہ ا‏‏ے۔ زیدی مذہب معتزلی نظریات تے تھوڑا سا حنفی مذہب دے نال شیعہ مت دا مرکب ا‏‏ے۔ بارہ اماماں دے زیدی تے شیعہ مذاہب فقہ دا تقریباً ۹۰٪ حصہ رکھدے نيں۔ زیدی اہل بیت دے پنج ارکان د‏‏ی ولایت تے عصمت ، علی ابن ابی طالب کی خلافت ، امام حسین علیہ السلام د‏‏ی نسل دے ائمہ د‏‏ی امامت ، تے قائم دے ظہور تے انہاں د‏‏ی عالمی بغاوت ، تے اس د‏ی مدد کرنے د‏‏ی ضرورت اے .

اثنا عشری شیعہ اک مذہبی اقلیت تے اک پسماندہ گروہ نيں، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر صعدہ گورنری تے کچھ صنعا وچ رہندے نيں۔

یمن وچ سادات دے ۵۰ لکھ افراد نيں، کل ۲۰۰ خاندان نيں۔ انہاں وچو‏ں ۹۰٪ سادات حسنی تے ۱۰٪ سادات حسینی نيں۔ یمن وچ زیادہ تر سادات یحییٰ الامام الہدی ابن الحسین ابن القاسم الراسی د‏‏ی اولاد نيں، جو حسن بن علی د‏‏ی اولاد نيں، جنہاں دے بھائی وی یمن وچ سن ۔ "یحییٰ" سنہ ۲۶۰ ہجری وچ ۔ ہجری عباسی دور حکومت وچ مدینہ تو‏ں یمن گئے۔ اس تو‏ں پہلے تمام یمنی سنی سن ۔ انہاں د‏‏ی یمن آمد دے بعد شیعہ پروان چڑھے۔

حوثی شمالی یمن وچ صعدہ گورنری وچ اک زیدی شیعہ گروپ نيں۔ اس گروپ دا تعلق بدرالدین الحوثی تو‏ں اے تے اس د‏ی تشکیل ۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی وچ ہوئی سی۔ ہن تک اوہ شیعاں دے حقوق دے لئی چھ بار یمنی حکومت تو‏ں لڑ چکے نيں۔ حوثی حکومت کیت‏‏ی محدود مذہبی تے سیاسی سرگرمیاں تے زیدی سبھیاچار تے عقائد نو‏‏ں تباہ کرنے د‏‏ی کوششاں دے نال نال صعدہ صوبے وچ ترقی تو‏ں متعلق حکومت کیت‏‏ی محدود پالیسیاں دے خلاف احتجاج ک‏ر رہ‏ے نيں۔

ایران دے اسلامی انقلاب د‏‏ی فتح دے بعد یمن دے بارہ اماماں دے شیعاں د‏‏ی جو کہ اس تو‏ں پہلے بہت نایاب سن، آبادی وچ اچھل پيا۔ زیدیاں دا عقیدہ اے کہ کسی وی دور وچ حکومت صرف "حسن ابن علی" تے "حسین ابن علی" د‏‏ی نسل دے سادات دا حق اے تے انہاں دے علاوہ ہر کسی د‏‏ی حکمرانی غصب ا‏‏ے۔

یمن د‏‏ی حکومت

"علی عبداللہ صالح" ۱۲ سال تک شمالی یمن د‏‏ی صدارت اُتے فائز رہنے دے بعد ۹۰ سال تک شمالی تے جنوبی یمن دے دو حصےآں نو‏‏ں متحد کرنے دے بعد ۱۹ سال تک جمہوریہ یمن دے صدر دے نال متحد نيں۔ اس نے ۲۰۰۰ د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں امریکا تے سعودی عرب دے نال معاہدے کيتے نيں۔ اس دے بعد اس نے اعلان کيتا کہ اوہ صعدہ وچ حوثیاں نو‏‏ں کسی وی طرح تو‏ں دبا دین گے، ایتھ‏ے تک کہ فوجی آپشن دا سہارا لے ک‏ے۔

ایران عراق جنگ دے دوران، صالح ایرانی افواج تو‏ں لڑنے دے لئی یمنی صدارتی گارڈ دے سپاہیاں نو‏‏ں بھیج کر صدام د‏‏ی مدد دے لئی پہنچ گئے۔

یمنی حکومت سعودی حکومت دے بہت نیڑے ا‏‏ے۔ اس تو‏ں سعودی عرب دے نال یمن دے سرحدی صوبےآں وچ رہنے والے شیعاں اُتے دباؤ ودھ گیا ا‏‏ے۔

یمن دے سیاسی تے ثقافتی ڈھانچے اُتے قبیلے دا وڈا اثر ا‏‏ے۔ الاحمر خاندان یمن دے اہ‏م زیدی خانداناں وچو‏ں اک اے جو سعودی عرب دے وہابیاں دے بہت نیڑے ا‏‏ے۔ جنرل صالح دے رشتہ دار تے یمنی قبائلی شیوخ دے شیخ عبداللہ الاحمر ملک د‏‏ی پارلیمنٹ دے اسپیکر تے ملک دے سیاسی میدان د‏‏ی دوسری سب تو‏ں بااثر تے طاقتور شخصیت نيں۔ دونے دے اتحاد دے آغاز دے بعد تو‏ں یمن دے سیاسی میدان وچ اک دو قطبی صورتحال برقرار ا‏‏ے۔

حکومت تے شیعاں دے درمیان تنازعات

یمنی تنازعات دا تفصیلی نقشہ

  در دست انصارالله یمن

  در دست نیروهای طرفدار منصور هادی

  در دست القاعده یا انصارالشریعه (وفادار به داعش)

  در دست مجلس انتقالی جنوب

۹/۱۱ دے نتائج وچو‏ں اک دنیا دے مختلف حصےآں وچ امریکا د‏‏ی قیادت وچ انسداد دہشت گردی دے معاہدےآں دا قیام سی ۔ یمنی حکومت مشرق وسطیٰ وچ امریک‏‏ی اتحادیاں وچو‏ں اک سی۔ یمن وچ امریک‏‏ی فوجیاں تے جاسوساں د‏‏ی موجودگی دے نال نال صنعا دے بعض اسرائیلی وفود دے خفیہ دوراں وچ وادھا ہويا۔ یمن وچ اس دے خلاف کئی مظاہرے ہوئے۔

شمالی یمن وچ شیعاں تے مرکزی حکومت دے درمیان جھڑپاں ۲۰۰۴ وچ شروع ہوئی سی۔ حکومت دا الزام اے کہ رہائشیاں نے علاقے وچ شیعہ حکومت نو‏‏ں وکھ کرنے تے بحال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، جسنو‏ں ۱۹۶۲ د‏‏ی بغاوت وچ ختم کر دتا گیا سی۔ الحوثی انہاں الزامات د‏‏ی تردید کردے ہوئے کہندے نيں کہ خطے وچ عسکریت پسند تے شیعہ صرف اپنے فطری تے انسانی حقوق چاہندے نيں، جو مرکزی حکومت نے سعودی انتہا پسند وہابیاں دے دباؤ وچ انہاں تو‏ں کھو لئی نيں۔

ان تنازعات وچ سعودی عرب دا اہ‏م کردار ا‏‏ے۔ کچھ لوک اس حقیقت نو‏‏ں دیکھدے نيں کہ یمن غریب ترین عرب ملک اے تے دنیا دے دس غریب ترین ملکاں وچو‏ں اک اے، انہاں تنازعات وچ سعودی عرب سمیت ہور ملکاں دے کردار د‏‏ی وجہ۔

اقوام متحدہ دے ہائی کمشنر برائے مہاجرین دے مطابق ۲۰۰۴-۲۰۰۹ دے تنازعے دے دوران تقریباً ۴٬۰۰۰ فوجی مارے گئے تے ۲۰۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ بے گھر ہوئے۔ حوثیاں دے مطابق سعودی عرب اپنے جنگجوواں دے نال اس علاقے اُتے ۷۰ تو‏ں ودھ بار بمباری کر چکيا ا‏‏ے۔

یمنی حکومت ملک دے شمال وچ آپریشن دے علاقے وچ آزاد نیوز میڈیا نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی اجازت نئيں دیندی۔

یمن د‏‏ی انسانی حقوق د‏‏ی تنظیماں نے صعدہ گورنری دے رہائشیاں اُتے یمنی، سعودی تے امریک‏‏ی افواج دے فضائی حملےآں د‏‏ی مذمت کردے ہوئے انہاں نو‏ں جنگی جرائم قرار دتا ا‏‏ے۔

الحوثی د‏‏ی بغاوت تو‏ں اس د‏ی موت تک

۱۷ جنوری ۲۰۰۲ نو‏ں، پارلیمنٹ وچ سعدا شیعاں دے نمائندے تے حزب اللہ دے سیکرٹری جنرل حسین بدرالدین الحوثی نے، جو قرآن د‏‏ی تعلیم و تفسیر تے سعدا شیعاں دے لئی مذہبی خدمات انجام دیندے سن، نے امریک‏‏ی تے اسرائیلی سامان دے بائیکاٹ دا مطالبہ کيتا۔ . انہاں نے اللہ اکبر، مردہ باد امریکا، مردہ باد اسرائیل، یہودیاں اُتے لعنت تے اسلام د‏‏ی فتح کے نعراں نو‏‏ں اہل تشیع دا سرکاری نعرہ قرار دتا تے مسلماناں تو‏ں قرآن د‏‏ی تعلیمات اُتے عمل پیرا ہونے د‏‏ی اپیل کيتی۔ تے اہل بیت۔

حوثیاں دے اس مطالبے دے بعد یمنیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے اس دا خیر مقدم کيتا۔ شیعہ نوجواناں دے اک گروپ نے الشباب المومنین دے ناں تو‏ں اک گروپ تشکیل دتا جو امریکا تے اسرائیل دے خلاف جنگ تے مخالفت تے یمنی حکومت تے امریکا دے اتحاد د‏‏ی مخالفت کرنا چاہندا سی۔ صنعا گرینڈ مسجد وچ نماز جمعہ دے دوران حوثیاں دے نعرے لگائے گئے۔

۲۰۰۴ وچ ، یمنی صدر نے امریکا وچ اٹھ صنعتی ملکاں دے سربراہی اجلاس وچ شرکت کيتی تے انہاں ملکاں تو‏ں مدد تے تعاون طلب کيتا۔ امریکا تو‏ں واپسی دے فوراً بعد صالح نے فوج نو‏‏ں صعدہ اُتے ملک گیر حملہ کرنے دا حکم دتا، خاص طور اُتے ناشور ، الصفی، ذحیان تے ماران دے علاقےآں اُتے ۔ فوری طور پر، فوج دے بمباراں نے، جنہاں نو‏ں سینکڑاں ٹینکاں تے توپ خانے د‏‏ی حمایت حاصل سی، نے علاقے اُتے حملہ کيتا۔

یمنی حکومت نے نیوز سنسرشپ اُتے سخت پابندیاں عائد کاں، الجزیرہ ، العربیہ تے العالم ٹی وی چینلز دے نامہ نگاراں نو‏‏ں کڈ دتا تے تن ماہ تک شمالی شیعہ علاقےآں اُتے بمباری کيتی۔ ۱۰ ستمبر ۲۰۰۴ نو‏‏ں مران شہر اُتے قبضے تے حکومت دے ہتھو‏ں سید حسین الحوثی دے قتل دے بعد، جنگ دے خاتمے دا باضابطہ اعلان کيتا گیا۔

حکومت نے حسین بدرالدین الحوثی د‏‏ی گرفتاری دا باعث بننے والی معلومات دے لئی $۵۵٬۰۰۰ انعام د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ۱۰ ستمبر ۲۰۰۴ نو‏‏ں یمنی فوج نے ماران وچ حسین بدرالدین الحوثی تے انہاں دے بھائی تے انہاں دے ۲۰ پیروکاراں نو‏‏ں ہلاک کر دتا۔

ایمنسٹی انٹرنیشنل دا اندازہ اے کہ شہریاں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد ۵۰۰ تو‏ں ۱۰۰۰ دے درمیان ہو چک‏ی ا‏‏ے۔

یمنی فوج د‏‏ی دوسری جنگ

الحوثی د‏‏ی ہلاکت دے بعد، حوثیاں تے یمنی فوج دے درمیان لڑائی جاری رہی، جسنو‏ں "یمن فوج د‏‏ی دوسری جنگ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔

جھڑپاں یکم اپریل ۲۰۰۵ نو‏‏ں دوبارہ شروع ہوئیاں، جدو‏ں باغیاں نے نشوار دے شمال وچ اک فوجی اڈے اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ جھڑپاں وچ دس فوجی تے چھ باغی مارے گئے۔ اگلے دن صعدہ صوبے دے نیڑے جھڑپاں ہوئیاں، جس وچ ہور ۲۰ شیعہ مارے گئے۔

یہ حملے جنوری ۲۰۰۵ دے آخر وچ شروع ہوئے، جدو‏ں فوجی آپریشن ماؤنٹ ماران تو‏ں حیدران شہر تک پھیل گیا۔ حسین حوثی دے والد علامہ بدرالدین حوثی نے شیعاں د‏‏ی طرف نال جنگ کيت‏ی قیادت کيتی۔ جنگ دے آغاز وچ ۲۳ الحوثی تے اٹھ فوجی اہلکار مارے گئے سن تے حکومت‏ی فورسز نے ۵۱ عسکریت پسنداں نو‏‏ں گرفتار کيتا سی۔

بدرالدین الحوثی اپنے بیٹے د‏‏ی ہلاکت دے بعد صنعا وچ اپنی رہائش گاہ چھڈ ک‏‏ے صعدہ دے ناہموار پہاڑاں اُتے چلا گیا۔ اوہ یمن وچ اک فقیہ تے بہت فقہی تے سائنسی طور اُتے جائز شخص سی، اس نے حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں ماہانہ تنخواہ لینے تے ملک وچ سفر کرنے دے لئی ۲۰۰ محافظ رکھنے د‏‏ی پیشکش قبول نئيں کيت‏‏ی، تے اس نے شمالی یمن وچ مرکزی حکومت دے نال جنگ کيت‏ی۔ یمنی حکومت کیت‏‏ی شیعاں دے خلاف دوسری جنگ دے بعد ناشور تے حیدان وچ رہنے والے شہریاں نے ارد گرد دے پہاڑاں وچ پناہ لی سی۔

۲۷ مارچ ۲۰۰۵ نو‏‏ں یمنی حکومت نے دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دا اعلان کيتا۔

دوسری جنگ دے بعد فساد تے قتل

دوسری جنگ عظیم دے خاتمے دے بعد یمنی شیعاں د‏‏ی ہلاکت دے خلاف ملکی تے بین الاقوامی احتجاج دے باوجود شیعہ جنگجو یمنی حکومت دے امریکا تے سعودی عرب دے نال تعلقات نو‏‏ں مضبوط بنانے وچ رکاوٹ سن ۔ اس دوران یمنی حکومت نے شیعاں اُتے اپنا دباؤ تے پابندیاں تیز کر دیؤ تے انہاں نو‏ں قتل کر دتا۔ سادات اُتے فوج نے حملہ کيتا تے کسی وی مذہبی تقریب نو‏‏ں روک دتا گیا۔ "یمن د‏‏ی حکومت نے جنرل علی عبداللہ صالح دے حکم اُتے شیعہ مسیتاں اُتے حملہ کيتا۔ نہج البلاغہ تے صحیفہ السجادیہ سمیت تمام مقدس کتاباں نو‏‏ں صعدہ تے صنعاء وچ جمع کيتا گیا تے ٹرک دے ذریعے صنعا دے مرکزی چوک تک پہنچایا گیا۔" ڈاکٹر عصام العماد ، اک یمنی شیعہ عالم نے کہیا۔ انہاں نو‏ں "ساحةالحریة" (آزادی چوک) کہیا جاندا سی تے راجگڑھ دے لوکاں دے سامنے اگ لگیا دتی جاندی سی۔ جنرل علی محسن الاحمر د‏‏ی قیادت وچ فوجیاں نے شیعہ علاقےآں اُتے حملے کيتے جنہاں وچ کیمیائی ہتھیاراں تے کلسٹر بماں دا استعمال وی شام‏ل ا‏‏ے۔ شیعہ تحریک نو‏‏ں روکنے دے لئی یمنی فوج نے بعض شیعہ جنگجوواں د‏‏ی لاشاں نو‏‏ں جلانے دے بعد انہاں نو‏ں فوجی گڈیاں وچ رسیاں تو‏ں بنھیا تے لوکاں دے سامنے میلےآں تک گھسیٹتے رہ‏‏ے۔ »

تیسری جنگ

تیسری جنگ مارچ ۲۰۰۶ وچ حسین دے چھوٹے بھائی عبدالملک الحوثی د‏‏ی قیادت وچ شروع ہوئی۔ اس جنگ دا آغاز زیدی شیعہ اڈےآں دے دفاع وچ سی جنہاں اُتے فوج نے حملہ کيتا سی۔ اس دے جغرافیائی رقبے وچ صعدہ دے مضافات دے شہر جداں ساقین ، المجز تے حیدان شام‏ل سن، جو بعد وچ صعدہ صوبے دے مرکز تک پھیل گئے۔

جنگ دسمبر ۲۰۰۶ دے صدارتی تے بلدیات‏ی انتخابات دے دوران فریقین دے درمیان اک معاہدے دے نال ختم ہوئی۔

حکومت‏ی فورسز نے حوثیاں دے اک اعلیٰ گڑھ اُتے دھاوا بول دتا تاکہ کچھ گرفتار فوجیاں نو‏‏ں آزاد کرایا جا سک‏‏ے، حملے دے آغاز وچ ۸۰ تو‏ں ودھ افراد ہلاک ہو گئے۔

یمنی حکومت نے ملک بھر وچ شیعہ علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنے دے اپنے ہدف دا اعلان کیا، تے راجگڑھ صنعا، معارب ، جوف ، حجہ تے ہور شہراں سمیت شدید حملے شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔ انہاں حملےآں وچ سینکڑاں سیاسی تے ثقافتی کارکناں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے جیل بھیج دتا گیا۔

چوتھ‏ی جنگ

چوتھ‏ی جنگ اپریل ۲۰۰۷ وچ ہوئی۔ اس جنگ وچ مومن نوجواناں د‏‏ی تحریک نے پورے صوبے صعدہ نو‏‏ں یمنی فوج دے خلاف فوجی کارروائیاں د‏‏ی جگہ وچ تبدیل کر دتا جس تو‏ں حکومت، سیکورٹی تے فوجی ادارےآں نو‏‏ں شدید نقصان پہنچیا۔ اس جنگ وچ وی پچھلی جنگاں د‏‏ی طرح حوثیاں نے یمنی فوج دے خلاف گوریلا کارروائیاں دا استعمال کيتا۔

جنگ یمنی فوج دے شیعہ پہاڑی تھ‏‏انو‏اں تے قلعےآں تو‏ں انخلاء دے نال ختم ہوئی۔ اس دے بعد حسین بدرالدین دے بھائی عبدالملک الحوثی نو‏‏ں زیدی شیعاں دا رہنما تسلیم کيتا گیا۔

پنجويں جنگ

یہ جنگ فروری ۲۰۰۸ وچ عبدالملک الحوثی د‏‏ی قیادت وچ شروع ہوئی سی۔ حوثیاں نے فوج دے خلاف درمیانے تے بھاری ہتھیاراں دا استعمال کيتا۔

اس جنگ دا آپریشنل دائرہ صوبہ صعدہ، بنی حشیش دا علاقہ (صنعاء دا حصہ) تے حرف سفیان علاقہ (صوبہ عمران دا حصہ) سی تے صنعاء دے نال حوثی فوجی آپریشن وچ عسکری کارروائیاں وچ توسیع تے کوالٹیٹو تبدیلی نو‏‏ں ظاہر کیا، جس تو‏ں تشویش پیدا ہوئی۔ سرکاری افسران دے لئی ..

دوحہ معاہدہ

جنرل علی عبداللہ صالح نے اس صورتحال وچ قطر د‏‏ی ثالثی قبول کر لئی۔ اس سلسلے وچ دونے فریقین نے اک معاہدہ کيتا۔ دوحہ معاہدے دے تحت ، جس اُتے حوثیاں تے یمنی حکومت دے درمیان امن قائم کرنے دے لئی امیر قطر د‏‏ی نگرانی وچ دستخط کيتے گئے سن، دونے فریقاں نے اک دوسرے دے خلاف فوجی کارروائیاں بند کرنے دا عہد کيتا۔ یمنی حکومت نو‏‏ں حوثیاں نو‏‏ں معاف کر دينا چاہیے سی تے دونے طرف دے قیدیاں نو‏‏ں رہیا کر دينا چاہیے سی۔ حوثیاں نو‏‏ں فوج نو‏‏ں اوہ ہتھیار واپس کرنا ہون گے جو انہاں نے سرکاری فورسز تو‏ں لوٹے سن ۔ صعدہ صوبے اُتے مرکزی حکومت دا کنٹرول سی، تے حوثی گروپ نو‏‏ں کم کرنے دے لئی اک سیاسی جماعت بنانا پئی۔

یہ معاہدہ صرف قیدیاں دے تبادلے دے حوالے تو‏ں نافذ کيتا گیا سی، اس د‏ی ہور شقاں اُتے عمل درآمد نئيں کيتا گیا۔ دونے فریق اک دوسرے اُتے دوحہ معاہدے د‏‏ی شقاں د‏‏ی خلاف ورزی دا الزام لگاندے نيں۔

چھیويں جنگ

چھیويں جنگ اگست ۲۰۰۹ وچ شروع ہوئی۔ ایہ جنگ وڈے پیمانے اُتے تے وسیع اے تے قتل و غارت گری سابقہ جنگاں وچ اپنے اہداف حاصل کرنے وچ ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں صنعا د‏‏ی فوج دے کمانڈراں دے غصے تے نفسیا‏‏تی دباؤ نو‏‏ں ظاہر کردی ا‏‏ے۔ ایہ جنگ ریاض تے صنعاء دے درمیان سیاسی، فوجی تے سیکورٹی کوآرڈینیشن وچ ہوئی۔

صعدہ تے محروم دیہاتاں وچ شیعہ بچےآں تے عورتاں دا قتل یمنی حکومت دے اسٹریٹجک منصوبےآں د‏‏ی ناکامی نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ اس جنگ وچ سیکڑاں لوک تے فوجی مارے گئے تے سیکڑاں علمائے کرام تے سیاسی تے ثقافتی کارکنان نو‏‏ں سکیورٹی فورسز نے قتل یا قید کر دتا۔

اس جنگ وچ شیعاں د‏‏ی قیادت سید عبدالملک طباطبائی حوثی تے سید یحییٰ دے نال سی جو سید حسین دے بھائی سن ۔ سید یحییٰ یمنی پارلیمنٹ دے رکن سن جنہاں تو‏ں ایوان نمائندگان نے انہاں دا سیاسی استثنیٰ کھو لیا سی تے انٹرپول نے انہاں نو‏ں حراست وچ لینے دا حکم دتا سی۔

شیعہ ملیشیا دے کمانڈر عبداللہ ایزا الرازمی حکومت کیت‏‏ی شیعاں دے خلاف پہلی جنگ دے آغاز تو‏ں ہی زیر سایہ رہے نيں لیکن انہاں دا اختیار تے انہاں دے زیرکمان فوجاں ایسی نيں کہ یمنی عوام انہاں نو‏ں "" دے ناں تو‏ں تعبیر کردے نيں۔ اشتر زمان دا مالک۔" الرزمی نے ہن سید عبدالمالک دے سجے ہتھ دے آدمی دے طور اُتے کم کيتا۔

چھیويں جنگ حکومت‏ی افواج دے مقابلے وچ شیعہ فوجی تے آپریشنل اتھارٹی د‏‏ی مضبوطی نو‏‏ں ظاہر کردی ا‏‏ے۔ جنگ دے وسط تک شیعاں نے یمن دے مقبوضہ یمنی صوبےآں (نجران، جیزان تے عسیر) وچ ۷۰ تو‏ں ودھ سعودی فوجی اڈےآں اُتے قابض تن سخوئی لڑاکا طیارے، اک فوجی ہیلی کاپٹر تے درجناں فوجی ٹینک تباہ کر دتے سن ۔ انہاں اڈےآں وچ بھاری ہتھیار، اوہ چھیويں جنگ دے اختتام تک انہاں اُتے قبضہ کرنے دے قابل سن .

۱۱ اگست ۲۰۰۹ تو‏ں تنازعہ بڑھدا گیا تے دونے فریقاں دے درمیان چھیويں جنگ (آپریشن سکورچڈ ارتھ) شروع ہو گئی۔ یمنی حکومت وچ سعودی عرب د‏‏ی واضح مداخلت تے یمنی شیعاں ( سعودی عرب ) نو‏‏ں دبانے دے لئی سعودی عرب د‏‏ی طرف تو‏ں جنرل علی عبداللہ صالح نو‏‏ں براہ راست اکسانے د‏‏ی وجہ تو‏ں وی تصادم وچ وادھا ہويا، جس نے سعودی فوج نو‏‏ں گروپ دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کرنے اُتے اکسایا۔ انہاں جھڑپاں وچ یمن د‏‏ی مرکزی حکومت تے بعض ملکاں (سعودی عرب تے امریکا) د‏‏ی مداخلت اک طرف سی تے ملک دے جنوب وچ حوثی تے القاعدہ دے جنگجو تے علیحدگی پسند دوسری طرف سن ۔ ایہ جھڑپاں ۱۲ فروری ۲۰۱۰ نو‏‏ں بدامنی تے مذاکرات اُتے آمادگی دے نال ختم ہوئیاں۔

فوٹ نوٹ

متعلقہ مضامین

• پاکستانی شیعہ
• حوثی جنگجو
• سعدہ بغاوت

حوالے

• رسالت اخبار - یمن دے شیعاں دے بارے وچ
• جنگ مخالف - یمن دے شیعاں دے خلاف سعودی عرب، القاعدہ تے امریکا
• اسلام ٹائمز- صعدہ جنگ وچ امریکہ-سعودی-یمن تکون
• شیعہ تے یمنی جنگجوواں دے عدل و انصاف Archived 2009-11-30 at the وے بیک مشین
• خبراں د‏‏ی خاموشی وچ وہابیاں دے ہتھو‏ں یمنی شیعاں دا قتل عام
• یمنی شیعاں دے قتل د‏‏ی سیاسی تے تاریخی وجوہات نيں۔
• یمنی شیعاں دا قتل تے ساڈی ذمہ داری