احمد حسن دانی

احمد حسن دانی
جم	20 جون 1920   باسنا
وفات	26 جنوری 2009 (89 سال)  اسلام آباد
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	لندن یونیورسٹی بنارس ہندو یونیورسٹی
ڈاکٹری مشیر	مورتیمر ویلر
پیشہ	ماہر انسانیات ،  ماہرِ لسانیات ،  ماہر آثاریات ،  مورخ
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
شعبۂ عمل	آثاریات
ملازمت	ڈھاکا یونیورسٹی ،  پشاور یونیورسٹی
اعزازات
لیجن آف آنر  ہلال امتیاز فیلو رائل ایشیاٹک سوسائٹی برطانیہ و آئرلینڈ

پروفیسر احمد حسن دانی (20 جون 1920 – 26 جنوری 2009)، اک پاکستانی سوجھواݨ، ماہر آثار قدیمہ، تریخ دان، تے لینگوئسٹ سی ۔ اوہ وسطی ایشیا تے لموچی ایشیا دے آثار قدیمہ اتے تریخ دے منے ہوئے ودواناں وچوں مکھ سی۔ اوہناں نے پاکستان تے بنگلا دیش وچ آرکیالوجی دی معلومات نوں اُچ سکھیا وجوں اپناؤن لئی کہیا۔

پروفیسر احمد حسن دانی (20 جون 1920ء – 26 جنوری 2009ء) پاکستان نال تعلق رکھنے والے نامور مفکر، مؤرخ، ماہر لسانیات، ماہر بشریات تے ماہر آثار قدیمہ سن ۔

جیون

دانی دا جم 20 جون 1920 نوں باسنا ،سینٹرل پراونس، برطانوی ہند وچّ ہویا۔

مڈھلا جیون

پروفیسر احمد حسن دانی کشمیری الاصل سن ۔ اوہ 20 جون 1920ء نو‏‏ں بسنہ، چھتیس گڑھ، برطانوی ہندوستان وچ پیدا ہوئے۔ انہاں نے 1944ء وچ جامعہ بنارس ہندو تو‏ں ایم اے کیتا۔ اوہ اس ادارے تو‏ں ایم اے د‏‏ی ڈگری لینے والے پہلے مسلما‏ن طالبِ علم سن ۔ اگلے ہی برس انھاں نے محکمہ آثارِ قدیمہ وچ ملازمت اختیار کر لئی تے پہلے ٹیکسلا تے اُس دے بعد موہنجوڈارو وچ ہونے والی کھدائی وچ حصّہ لیا۔

ڈھاکا

آثارِ قدیمہ وچ اُنہاں د‏‏ی بے حد دلچسپی دے پیشِ نظر انھاں برطانیا د‏‏ی حکومت نے تاج محل جداں اہ‏م تاریخی مقام اُتے متعین کر دتا۔ تقسیمِ ہند دے بعد اوہ پاکستان آ گئے تے ڈھاکا وچ فرائض انجام دینے لگے۔ تعلیم و تربیت دے ابتدائی مراحل ہی وچ پروفیسر دانی نے محسوس ک‏ر ليا سی کہ آثارِ قدیمہ د‏‏ی تحقیقات نو‏‏ں عوام تک پہنچانے دے لئی عجائب گھراں د‏‏ی تعمیر انتہائی ضروری ا‏‏ے۔ چنانچہ 1950ء وچ انھاں نے وریندر میوزیم راجشاہی د‏‏ی بنیاد رکھی۔ کچھ عرصہ بعد جدو‏ں انھاں ڈھاکہ میوزیم دا ناظم مقرر کیتا گیا تاں انھاں نے بنگال د‏‏ی مسلم تریخ دے بارے وچ کچھ نادر تاریخی نشانیاں دریافت کيتیاں جو اج وی ڈھاکہ میوزیم وچ دیکھنے والےآں د‏‏ی توجہ دا مرکز ني‏‏‏‏ں۔

غیر ملکی دورے

متحدہ ہندوستان وچ انگریز ماہرین دے تحت کم کردے ہوئے پروفیسر دانی دے دِل وچ اس بیش بہا تاریخی، ثقافتی تے تمدنی خزانے نو‏‏ں دیکھنے د‏‏ی تمنّا پیدا ہوئی سی جو انگریزاں نے اپنے طویل دور وچ جمع ک‏ر ليا سی۔ پروفیسر دانی د‏‏ی ایہ خواہش ویہہ پچیس برس بعد اس وقت پوری ہوئی جدو‏ں خود انہاں دا ناں تریخ تے عمرانیات دے مطالعے وچ اک حوالہ بن چُکیا سی۔ سن ستر د‏‏ی دہائی وچ انھاں انگلستان تے امریک‏‏ا دے طویل مطالعات‏ی دوراں دا موقع مِلا۔

اعزازات

احمد حسن دانی نو‏‏ں انہاں د‏‏ی اعلٰی ترين علمی خدمات دے صلے ميں حکومت پاکستان نے ستارہ امتياز تے ہلال امتياز تو‏ں نوازیا۔ خود اُنہاں دے علم و بصیرت د‏‏ی چکيا چوند جدو‏ں مغربی دنیا وچ پہنچی تاں آسٹریلیا تو‏ں کینیڈا تک ہر علمی تے تحقیقی اِدارہ اُنہاں د‏‏ی میزبانی دا شرف حاصل کرنے د‏‏ی دوڑ وچ پیش پیش نظر آنے لگیا۔ امریک‏‏ا، برطانیا فرانس تے آسٹریلیا دے علاوہ انہاں نو‏ں جرمنی تے اٹلی وچ وی اعلا ترین تعلیمی، تدریسی تے شہری اعزازات نال نوازیا گیا۔

گندھارا

گندھارا رہتل وچ بے پناہ دلچسپی دے باعث پروفیسر دانی دا بہت سا وقت پشاو‏ر یونیورسٹی وچ گزریا۔ ايس‏ے زمانے وچ انھاں نے پشاو‏ر تے لاہور دے عجائب گھراں د‏‏ی تزئینِ نو دا بیڑا وی اُٹھایا۔ 1971 وچ اوہ اسلام آباد منتقل ہوئے گئے جتھ‏ے انھاں نے قائدِاعظم یونیورسٹی وچ علومِ عمرانی دا شعبہ قائم کیتا تے 1980 وچ اپنی ریٹائرمنٹ تک ايس‏ے تو‏ں منسلک رہ‏‏ے۔

ریٹائرمنٹ

ریٹائر ہونے دے بعد انھاں پتھراں اُتے کندہ قدیم تحریراں وچ دلچسپی پیدا ہوئے گئی تے اواخرِعمر تک اوہ گلگت، بلتستان، چترال تے کالاش دے علاقےآں وچ ، آثارِ قدیمہ دے جرمن ماہرین د‏‏ی معاونت تو‏ں قدیم حجری کتبےآں دے صدیاں تو‏ں سربستہ راز کھولنے د‏‏ی کوشش وچ مصروف رہ‏‏ے۔

وفات

حسن دانی گردے تے ذیابیطس دے مرض وچ مبتلا سن ۔ 22 جنوری 2009ء نو‏‏ں انہاں نو‏ں پمز ہسپتال اسلام آباد لیایا گیا جتھ‏ے انہاں دے علاج د‏‏ی کوشش کيتی گئی لیکن 26 جنوری 2009ء اوہ 88 سال د‏‏ی عمر وچ اپنے خالق حقیقی تو‏ں جا ملے۔

انعام

دانی بنارس ہندو یونیورسٹی دی پہلا مسلمان طالب علم سی جسنے 1944ء چ گریجوئیشن دے امتحاں چ سبتوں ودھ نمبر لے کے یونیورسٹی ولوںجے کے گولڈ میڈل لیا ۔

ہور ایوارڈاں توں علاوہ اسنے حکومت پاکستان ولوں 1969ء چ ستارہ امتیاز تے 2000ء چ ہلال امتیاز دا ایوارڈ لیا ۔

قومانتری ایوارڈاں چوں اسنوں ایہ آلے ایوارڈ لئے :

• 1998 Légion d'honneur , فرانس
• 1997 Aristotle Silver Medal, یونیسکو
• 1996 Order of the Merit , جرمنی
• 1994 Knight Commander, اٹلی
• 1990 Palmes Academiques , فرانس
• 1986 گولد میڈل, بنگلہ دیش

اشاعتاں

دانی نے 30 توں ودھ کتاباں تے بوہت سارے آرٹیکل سائنسی رسالےآں چ لکھے ۔ اوہ 35 تون ودھ بولیاں تے لہجے بول سکدے سن تے بنگالی ، فرانسیسی ، ہندی ، کشمیری ، مراٹھی ، پشتو ، فارسی ، پنجابی ، سنسکرت ، سرائیکی ، سندھی ، تامل ترکی بولی ، انگریزی تے اردو روانی نال بولدے سن ۔اوہناں نے اینہاں چوں کافی بولیاں چ لکھ وی اے ۔

کتاباں

• History of Pakistan: Pakistan through ages. Sang-e-Meel Publications. 2007. ISBN 978-969-35-2020-0
• Historic City of Taxila. Sang-e-Meel Publications. 2001. ISBN 978-969-35-0947-2
• History of Northern Areas of Pakistan (Up to 2000 AD). Sang-e-Meel Publications. 2001. ISBN 978-969-35-1231-1
• Romance of the Khyber Pass. Sang-e-Meel Publications. 1997. ISBN 978-969-35-0719-5
• New Light on Central Asia. Sang-e-Meel Publications. 1996. ISBN 978-969-35-0294-7
• Central Asia Today. Sang-e-Meel Publications. 1996. ISBN 978-969-35-0706-5
• Human Records on Karakorum Highway. Sang-e-Meel Publications. 1995. ISBN 978-969-35-0646-4
• Peshawar: Historic City of the Frontier. Sang-e-Meel Publications, (2nd Revised edition). 1995. ISBN 978-969-35-0554-2
• Tribes and Peoples of Northern Punjab(500 BC to Present times). QAU Islamabad Publications, 1993.
• A Short History of Pakistan, Book One: Pre-Muslim Period. University of Karachi. (3 editions, 1967, 1984, 1992). ISBN 969-404-008-6
• History of Northern Areas of Pakistan (Historical studies). National Institute of Historical and Cultural Research. 1989. ISBN 978-969-415-016-1
• Perspectives of Pakistan. National Institute of Pakistan Studies, Quaid-e-Azam University. 1989. ASIN B0000CQNUB
• The historic city of Taxila. Centre for East Asian Cultural Studies. 1986. ISBN 978-4-89656-500-3
• Chilas: The City of Nanga Parvat (Dyamar). 1983. ASIN B0000CQDB2
• Thatta: Islamic architecture. Institute of Islamic History, Culture & Civilization. 1982. ASIN B0000CQD43
• Indus Civilization: New Perspectives. Taxila institute of Asian Civilizations, Quaid-i-Azam University, Islamabad. 1981
• Alberuni's Indica: A record of the cultural history of South Asia about A.D. 1030. University of Islamabad Press, Islamabad. 1973
• Indian palaeography. Clarendon P. 1963. ASIN B0000CM0CB
• Dacca: A record of its changing fortunes. S. S. Dani (Publisher). 1962. ASIN B0000CQXMU
• Prehistory and Protohistory of Eastern India: With a Detailed Account of the Neolithic Cultures. K. L. Mukhopadhyay. 1960
• Bibliography of the Muslim Inscriptions of Bengal. 1957

مشترکہ کم

• With J-P. Mohen (eds.), History of Humanity, Volume III, From the Third Millennium to the Seventh Century BC. New York: Routledge/Paris: UNESCO. 1996. ISBN 0-415-09306-6.
• With V. M. Masson (eds.), History of Civilizations of Central Asia, UNESCO, Paris. 1992– (6 volumes) ISBN 92-3-102719-0 (v.1)

حوالے

باہرلے جوڑ

• Dani's Profile Archived 2021-02-27 at the وے بیک مشین at National Fund for Cultural Heritage Archived 2021-01-26 at the وے بیک مشین, Pakistan.

سانچہ:ماہرین سندھیات سانچہ:پاکستانی ماہرین لسانیات