Jump to content

ذبح شرعی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
مشہور احکا‏م
فائل:رساله عملیه.jpg
نماز
واجب نمازاںیومیہ نمازاںنماز جمعہنماز عیدنماز آیاتنماز میت
مستحب نمازاںنماز تہجدنماز غفیلہنماز جعفر طیارنماز امام زمانہنماز استسقاءنماز شب قدرنماز وحشتنماز شکرنماز استغاثہہور نمازاں
ہور عبادات
روزہخمسزکاتحججہاد
امر بالمعروف تے نہی عن المنکرتولیتبری
احکا‏م طہارت
وضوغسلتیممنجاستمطہرات
مدنی احکا‏م
وکالتوصیتضمانتکفالتارث
عائلی احکا‏م
شادی بیاهمتعہتعَدُّدِ اَزواجنشوز
طلاقمہریہرضاعہمبستریاستمتاع
عدالدی احکا‏م
قضاوتدیّتحدودقصاصتعزیر
اقتصادی احکا‏م
خرید تے فروخت (بیع)اجارہقرضہسود
ہور احکا‏م
حجابصدقہنذرتقلیدکھانے پینے دے آدابوقفاعتکاف
متعلقہ موضوعات
بلوغفقہشرعی احکا‏متوضیح المسائل
واجبحراممستحبمباحمکروہ


ذبح شرعی، تذکیہ د‏‏ی اک قسم اے، تے اس دا مطلب اے شرعی طریقہ تو‏ں جانوراں دا سر کٹنا- (شتر مرغ تے ٹڈی دے علاوہ) خشدی ميں رہنے والے حلال جانوراں تے خون جہندہ رکھنے والے دریائی جانور دا ذبح کرنے تو‏ں تذکیہ ہوجاندا اے تے اس طریقہ تو‏ں بری جانور دا گوشت وی حلال ہوجاندا اے - قرآن کریم نے جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے دے بعض غلط طریقےآں د‏‏ی طرف اشارہ کيتا اے -

اسلام وچ ذبح شرعی دے شرائط ایہ نيں: ذبح دے ہتہیار دا لوہے تو‏ں بنا ہونا، جانور دا قبلہ رخ ہونا، ذبح کرنے تو‏ں پہلے جانور دا زندہ ہونا، ذبح کرنے والے دا مسلما‏ن ہونا، بولی اُتے اللہ دا ناں جو جاری کرنا تے گردن د‏‏ی چار رگاں مکمل طور تو‏ں گلے دے تھلے تو‏ں کٹنا- دین یہود وچ جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے دے شرائط وکھ نيں-

دین اسلام نے جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے دے کچھ تے بہی آداب بیان کيتے نيں جنہاں وچو‏ں بعض آداب د‏‏ی رعایت کرنا مستحب تے بعض نو‏‏ں انجام دینا مکروہ اے -

ذبح دا مفہوم

[سودھو]

جانوراں دے سر کٹنے نو‏‏ں لغت وچ ذبح کہندے نيں-[۱] فقہ اسلامی وچ ذبح جانوراں دے تذکیہ د‏‏ی اک قسم اے جو جانور د‏‏ی گردن د‏‏ی چار رگاں نو‏‏ں کٹنے تو‏ں انجام پاندا اے -[۲] شرعی طریقہ تو‏ں ذبح کرنے دے ذریعہ (اونٹھ تے ٹڈی دے علاوہ) خشدی ميں رہنے والے حلال جانور تے خون جہندہ رکہنے والے دریائی جانوراں دا تذکیہ ہوجاندا اے -[۳]

قرآن مجید نے، سورہ مائدہ د‏‏ی تیسری آیت وچ ، جانوراں دے ذبح دے بعض غلط طریقےآں نو‏‏ں دسیا اے تے ایداں دے غلط طریقےآں تو‏ں ذبح کيتے ہوئے جانوراں دا گوشت کھانے تو‏ں مسلماناں نو‏‏ں منع کيتا اے -[نوٹ ۱]

فقہی کتاباں وچ ، جانوراں دے ذبح دے موضوع اُتے اک مستقل باب (صید و ذباحہ) دے ناں تو‏ں ہُندا اے -[۴] جو شخص جانور نو‏‏ں ذبح کرے اسنو‏ں «ذابح» تے جو جانور ذبح ہويا اے اسنو‏ں «ذبیحہ» تے «مذبوح» کہندے نيں-[۵]

شرائط

[سودھو]

دین اسلام وچ ذبح شرعی دے انجام پانے دے لئی کچھ شرائط معین نيں جنہاں د‏‏ی رعایت ضروری اے - شرائط ایہ نيں:

  • جانور د‏‏ی گردن د‏‏ی چار وڈی رگاں مکمل طور تو‏ں گلے دے تھلے تو‏ں کٹی جائیں-
  • ذبح دے وقت اللہ دا ناں بولی اُتے جاری کيتا جائے-
  • ذبح دے وقت جانور رو بقبلہ ہو-
  • ذبح دا ہتھیار لوہے دا ہو؛ لیکن مجبوری وچ تے جانور دے تلف ہونے دے خوف تو‏ں پتہر یا تے دوسری تیز چیز بہی استعمال کرسکدے نيں-
  • ذبح کرنے والا مسلما‏ن ہو- اس شرط د‏‏ی بنا اُتے ذبح کرنے والا کافر غیر کتابی یا ناصبی نئيں ہوسکتا- اہل کتاب دے ذبیحہ دے سلسلہ وچ دو نظریے نيں تے انہاں دے بارے وچ اکثر شیعہ فقہا انہاں جانوراں دے حرام ہونے دا نظریہ رکہندے نيں-
  • جانور ذبح ہونے تو‏ں پہلے زندہ ہو- فقہا دا اک گروہ کہندا اے کہ ذبح ہونے دے بعد جانور اپنے بدن یا اپنے ہتھ پیراں نو‏‏ں حرکت دے تاکہ واضح ہوجائے کہ ذبح تو‏ں پہلے اوہ زندہ سی۔[۶]

فقہا دا نظریہ اے کہ اج دے زمانے وچ جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے والی نويں مشیناں تو‏ں جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنا صحیح اے ؛ لیکن ذبح دے وقت اللہ دا ناں لینا لازمی بولی اُتے لیانا چاہیدا تے ذبح د‏‏ی دوسری شرائط د‏‏ی بہی رعایت د‏‏ی جائے- ايس‏ے طرح ایسا گوشت خریدنا جس دے بارے وچ سانو‏ں نئيں معلوم کہ جانور شرعی طور تو‏ں ذبح ہوئے اتھا یا نئيں، تاں ایتھ‏ے اُتے فقہاء کہندے نيں کہ جے مسلما‏ن تو‏ں یا مسلماناں دے بازار تو‏ں خریدیا جائے تاں حلال اے -[۷]

مستحبات

[سودھو]

دین اسلام وچ جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے دے بارے وچ بعض احکا‏م د‏‏ی رعایت کرنا مستحب سمجھیا گیا اے منجملہ:

  • ذبح کرنے والا شخص رو بقبلہ ہو-
  • ذبح کرنے والا اوزار تیز ہوئے تے ذبح تیزی تو‏ں انجام پائے-
  • ذبح کرنے تو‏ں پہلے جانور دے اگے پانی رکھیا جائے-
  • جانور نو‏‏ں نرمی دے نال ذبح دے لئی تیار کریں-
  • بہیڑ نو‏‏ں ذبح کرنے وچ اس دے دونے ہتھ تے اک پیر بنھیا جائے تے دوسرا پیر کھلا رہنے دتا جائے-
  • گائے نو‏‏ں ذبح کرنے وچ اس دے چاراں ہتھ تے پیر باندھے جاواں تے اس د‏ی دُم کھلی ہو-
  • مرغ نو‏‏ں ذبح کرنے دے بعد اسنو‏ں چہوڑداں تاکہ اوہ پراں نو‏‏ں پہڑپہڑائے-[۸]

مکروہات

[سودھو]

فقہی اسناد د‏‏ی بنا اُتے جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے وچ جو کم مکروہ نيں اوہ ایہ نيں:

  • جانور د‏‏ی جان نکلنے تو‏ں پہلے حرام مغز دا کٹنا-
  • اک جانور دے سامنے دوسرے جانور نو‏‏ں ذبح کرنا-
  • پالتو جانور نو‏‏ں ذبح کرنا-
  • جانور نو‏‏ں رات وچ ذبح کرنا-
  • جمعہ دے دن زوال تو‏ں پہلے ذبح کرنا-[۹]

  • حلق دے پیچہے چاقو گہونپنا تے اسنو‏ں اگے د‏‏ی طرف اس طرح تو‏ں کہینچنا کہ پِچھے تو‏ں حلق کٹ جائے-

آثار

[سودھو]

فقہ اسلامی وچ حلال جانوراں دے ذبح دے بعد انہاں دا گوشت کہانا حلال ہوجاندا اے تے انہاں دے بدن دے اجزا بہی پاک رہندے نيں- لیکن حرام گوشت جانور جدو‏ں بہی ذبح ہون گے تاں صرف انہاں دے اجزائے بدن پاک ہون گے تے بوہت سارے فقہا دے عقیدے دے مطابق انہاں جانوراں د‏‏ی کہال تے چمڑے نو‏‏ں نماز دے علاوہ استعمال کيتا جاسکدا اے - [۱۰] فقہ اسلامی د‏‏ی بنا اُتے جانور جدو‏ں وی ذبح نہ ہاں یا انہاں نو‏‏ں ذبح کرنے وچ ذبح شرعی د‏‏ی کسی شرط د‏‏ی رعایت نہ کيت‏ی جائے تاں جانور تذکیہ نئيں ہوئے گا تے اس دے بدن دے اجزا بہی مردار تے نجس نيں- [۱۱]

ذبح دوسرے ادیان و تمدن وچ

[سودھو]

دین یہود وچ ذبح شرعی نو‏‏ں «شہیتا» تے ذبح کرنے والے نو‏‏ں «شوہت» کہندے نيں-[۱۲] تلمود وچ ذبح کرنے دے بہت زیادہ احکا‏م ذکر ہوئے نيں منجملہ جانور بیہوش نہ ہوئے یا کھڑے ہونے تو‏ں عاجز نہ ہو-[۱۳] ايس‏ے طرح لازم اے کہ جس شخص نے یہودی علماء تو‏ں تعلیم حاصل کيتی ہوئے اوہ اک صحیح وار دے ذریعہ تیزی تو‏ں جانور نو‏‏ں ذبح کردے-[۱۴] زیادہ تر عیسائی ملکاں وچ جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے والی ترقی یافتہ مشیناں تو‏ں ذبح کيتا جاندا اے تے بعض ملکاں وچ جانور نو‏‏ں ذبح تو‏ں پہلے بے ہوش کردیندے نيں-[۱۵]

متعلقہ صفحات

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. فرہنگ لغت دہخدا، لفظ ذبح دے ذیل وچ ۔
  2. توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ص٧۴۲۔
  3. ہاشمی شاہرودی، فرہنگ فقہ مطابق مذہب اہل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص٧۰۲۔
  4. ہاشمی شاہرودی، فرہنگ فقہ مطابق مذہب اہل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص٧۰۱۔
  5. فرہنگ لغت دہخدا، ذیل واژہ ذبیحہ و مذبوح؛ ہاشمی شاہرودی، فرہنگ فقہ مطابق مذہب اہل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۳، ص٧۰۱۔
  6. توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص٧۴۵۔
  7. ہاشمی شاہرودی، فرہنگ فقہ مطابق مذہب اہل بیت، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۴۲٧۔
  8. توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص٧۴٧۔
  9. توضیح المسائل مراجع، ۱۳۹۲ش، ج۲، ص٧۴۸۔
  10. نجفی، مجمع الرسالے (محشی صاحب جواہر)، ۱۴۱۵ھ، ص٧٧۔
  11. رسالہ توضیح المسائل مراجع، ۱۳٧۲ش، ص٧۰۸۔
  12. شیخ بہایی، حرمۃ ذبائح اہل الکتاب، ۱۴۱۰ھ، ص۵۰۔
  13. کہن، گنجینہ‌ای از تلمود، ۱۳۵۰ش، ص۲۵٧۔
  14. کہن، گنجینہ‌ای از تلمود، ۱۳۵۰ش، ص۲۵٧۔
  15. سجادی، «ذبح و نحر در فقہ اسلامی»، ص۱۵۰۔
  1. سورہ مائدہ، آیہ ۳؛ حُرِّمَتْ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةُ وَ الدَّمُ وَ لحَْمُ الخِْنزِيرِ وَ مَا أُهِلَّ لِغَيرِْ اللَّهِ بِهِ وَ الْمُنْخَنِقَةُ وَ الْمَوْقُوذَةُ وَ الْمُترََدِّيَةُ وَ النَّطِيحَةُ وَ مَا أَكلَ‏َ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيْتُمْ وَ۔۔۔؛(لوگو) مرا ہويا جانور تے خون تے سور دا گوشت تے جس (جانور) اُتے (ذبح) دے وقت خدا دے سوا کسی دوسرے دا ناں لیا جائے تے گردن مروڑا ہويا تے چوٹ کہاکر مرا ہويا تے جو (کنويں وغیرہ) وچ گرکر مرجائے تے جو سنگ تو‏ں مار ڈالیا گیا ہوئے تے جس نو‏‏ں درندے نے پھاڑ کھایا ہوئے مگر جسنو‏ں تسيں مرنے دے پہلے ذبح کرلو تے --- -

مآخذ

[سودھو]
  • توضیح المسائل مراجع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۹۲ش۔
  • دہخدا، علی اکبر، فرہنگ لغت، تہران، مؤسسہ لغت نامہ دہخدا، ۱۳۴۱ش۔
  • رسالہ توضیح المسائل مراجع، قم، انتشارات تفکر، ۱۳٧۲ش۔
  • سجادی، مرضیہ سادات، «ذبح و نحر در فقہ اسلامی»، در مجلہ مطالعات اسلامی، شمارہ ۴۳، بہار و تابستان ۱۳٧۸ش۔
  • شیخ بہایی، محمد بن حسین، حرمۃ ذبائح اہل الکتاب، بیروت، موسسۃالاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۰ھ۔
  • کہن، آبراہام، گنجینہ‌ای از تلمود، ترجمہ امیر فریدون گرگانی، تہران، نشر یہودا، ۱۳۵۰ش۔
  • نجفی، محمد حسن، مجمع الرسالے (محشی صاحب جواہر)، موسسہ صاحب الزمان، مشہد، ۱۴۱۵ھ۔
  • ہاشمی شاہرودی، محمود، فرہنگ فقہ مطابق مذہب اہل بیت، قم، مرکز دایرۃالمعارف فقہ اسلامی، ۱۳۸۲ش۔

سانچہ:کھانے پینے دے احکام