سید محمد رضا موسوی گلپایگانی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
آیت اللہ گلپائگانی
کوائف
مکمل نامسید محمدرضا گلپائگانی
تاریخ ولادت۹ ذی القعدہ ۱۳۱۶ ھ.ق
آبائی شہرگوگد، گلپائگان
تاریخ وفات18 آذر1372ھ۔ش
مدفنقم
علمی معلومات
اساتذہسید محمد حسن خوانساری، محمد تقی گوگدی، حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی، آیت اللہ محمد حسین غروی اصفہانی، آقا ضیاء عراقی، سید ابو الحسن اصفہانی، شیخ محمد رضا اصفہانی نجفی، میرزا محمد رضا باقر گلپایگانی۔
شاگردمرتضی حائری یزدی، مرتضی مطہری، سید محمد علی قاضی طباطبایی، سید محمد حسینی بہشتی، ­سید اسداللہ مدنی، محمد مفتح، علی قدوسی، علی مشکینی، علی اکبر ہاشمی رفسنجانی، احمد جندی، مرتضی مقتدائی، علی پناہ اشتہاردی، لطف‌اللّہ صافی گلپایگانی، سید محمد علی علوی گرگانی، ناصر مکارم شیرازی، سید کاظم نور مفیدی و …
تالیفاتافاضۃ العوائد، حاشیہ بر عروۃ­الوثقی، ارشاد المسائل، ہدایۃ العباد، رسالۃ فی عدم­ تحریف ­القرآن، توضیح المسائل۔
خدمات
سماجیمرجع تقلید
دستخطفائل:آیت اللہ گلپایگانی.png

سید محمد رضا گلپائگانی (۱۳۱۶ھ ـ ۱۴۱۴ھ) مشہور شیعہ مراجع تقلید وچو‏ں سن ۔ آپ آیت اللہ بروجردی دی وفات دے بعد مرجعیت دے مقام اُتے فائز ہوئے۔ آپ عبدالکریم حائری یزدی دے شاگرداں وچو‏ں سن ۔ مرتضی حائری یزدی، مرتضی مطہری، سید محمد حسینی بہشتی، لطف‌ الله صافی گلپایگانی تے ناصر مکارم شیرازی آپ دے شاگرداں وچو‏ں سن ۔آپ پہلوی حکومت دے مخالفین تے امام خمینی دے ساتھیاں وچو‏ں سن ۔ امام خمینی دی عراق جلاوطنی دے بعد بیانات، اشتہارات، ٹلگراف، تے تقریراں دے ذریعے امام خمینی تے انقلاب اسلامی دی بھرپور حمایت کيتی۔

گلپایگانی نے 15خرداد دی تحریک وچ قتل عام، واقعہ فیضیہ تے امام خمینی دی گرفتاری تے جلاوطنی دے بارے وچ پہلوی حکومت دے اقدامات دی مخالفت کيتی۔ آپ دی تقریباً 40 کتاباں موجود نيں۔ تے فلاحی کاماں وچو‏ں اہ‏م کم ہسپتال، مدرسہ علمیہ، دار القرآن تے مجمع اسلامی لندن دی تاسیس سرفہرست نيں۔

زندگی‌ نامہ[سودھو]

سید محمد رضا گلپایگانی 8 ذی قعدہ سنہ ۱۳۱۶ھ نو‏‏ں ایران دے شہر گلپایگان تو‏ں 5 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع گوگد نامی گااں وچ پیدا ہوئے۔ آپ دے والد دا نام سید محمد باقر روحانی سی تے اپنے گااں وچ امام دے لقب تو‏ں مشہور سن ۔حالے آپ تن سال دے وی نئيں ہوئے سن کہ آپ دی والدہ ماجدہ دا انتقال ہويا تے 9 سال دی عمر وچ والد ماجد دے سائے تو‏ں وی محروم ہوئے۔[۱] آیت­ اللہ گلپایگانی 18آذر ۱۳۷۲ھ.ش بمطابق ۲۴ جمادی الثانی ۱۴۱۴ ھ.ق نو‏‏ں شہر مقدس قم وچ اس دار فانی تو‏ں کوچ کر گئے۔ [۲]

طالبعلمی دا دور[سودھو]

سید محمد رضا گلپایگانی نے تعلیم دا آغا اپنے آبائی پنڈ گوگد تو‏ں کیتا اوتھ‏ے تو‏ں ہور علم دے حصول دے لئی گلپایگان گئے جتھ‏ے آخوند خراسانی دے شاگرد سید محمد حسن خوانساری ( سید احمد خوانساری دے وڈے بھائی)تے محمدتقی گوگدی گلپایگانی تو‏ں کسب فیض کیتا۔[۳] تے خوانسار دا سفر کیتا۔ گلپایگان وچ سطحیات تک پڑھنے دے بعد اراک دی طرف مہاجرت کيتی۔ شیخ عبد الکریم حائری نے جدو‏ں قم دی طرف ہجرت دی تو اس دے چار سال بعد آپ قم چلے گئے تے مدرسہ فیضیہ وچ مقیم ہوئے۔[۴]
آیت اللہ حائری دی وفات دے بعد آپ نجف چلے گئے تے تن مہینے تک ضیاءالدین عراقی تے سیدابوالحسن اصفهانی دے درس وچ شرکت کیتا[۵] جدو‏ں کہ میرزا نائینی تے سیدابوالحسن اصفہانی دی قم وچ قیام دے دوران 8 مہینے انہاں دے درس وچ شرکت کیتا۔[۶] تے اسی طرح سیدحسین بروجردی دے درس وچ وی شریک ہوئے۔[۷]
قم وچ آپ سید احمد خوانساری دے اسيں مباحث سن ۔[۸]

علمی منزلت تے شاگرد[سودھو]

سیدمحمدرضا گلپایگانی نے عبدالکریم حائری تو‏ں اجتہاد دی اجازت حاصل کيتی ہور رضا مسجدشاہی تے عباس قمی تو‏ں اجازہ روایت حاصل کیتا۔[۹] آپ عبدالکریم حائری یزدی دے استفتاء دے گروہ وچو‏ں سن ۔[۱۰] حائری یزدی نے اپنی «کتابُ الصلاة» دی تصحیح نو‏‏ں آپ تے آیت‌ الله اراکی دے سپرد کیتا۔[۱۱] آیت‌الله بروجردی دی وفات دے بعد آپ 1340 ہجری شمسی نو‏‏ں مرجع تقلید بنے۔[۱۲]1372ہجری شمسی تک آپ مرجعیت دے منصب اُتے فائز رہ‏‏ے۔[۱۳] آپ نے تقریبا 75 سال حوزہ دے دروس تدریس کردے رہے جنہاں وچو‏ں 60 سال فقہ تے اصول دا درس خارج دتا۔[۱۴] آپ دا درس خارج پررونق‌ترین دروس وچو‏ں سی ۔[۱۵] آپ دے شاگرداں وچ بعض مندرجہ ذیل نيں:

علمی آثار[سودھو]

آپ دے علمی آثار وچ تقریباً 40 کتاباں چھپ چکي‏ا‏‏ں نيں۔[۱۶] جنہاں وچو‏ں بعض آپ دی اپنی کاوش اے جدو‏ں کہ بعض کتاباں آپ دے دروس نيں جنہاں نو‏ں آپ دے شاگرداں نے مرتب کیتا ا‏‏ے۔[۱۷] مندرجہ ذیل تالیفات آپ نے بعنوان آثار علمی باقی چھڈے نيں:[۱۸]

  • افاضۃ العوائد
  • حاشیہ بر وسیلۃ­النجاۃ
  • حاشیہ بر عروۃ­الوثقی
  • مجمع­ المسائل
  • ارشاد المسائل
  • ہدایۃ العباد
  • کتاب­ الطہارہ
  • الہدایۃ الی من لہ ­الولایۃ
  • کتاب­ القضاء
  • بغیۃ­الطالب فی شرح­ المکاسب
  • الدر­المنضود فی احکام­ الحدود
  • نتایج­ الافکار فی­ نجاسۃ­الکفار
  • کتاب­ الحج، رسالۃ محرمات بالسبب
  • رسالۃ فی عدم­ تحریف ­القرآن
  • صلاۃ­الجمعہ و عیدین، مناسک حج
  • احکم عمرہ، احکام­ النساء
  • مختصرالاحکم
  • توضیح المسائل

سیاسی کارکردگی[سودھو]

فائل:آیت الله بروجردی ، آیت الله گلپایگانی.jpg
آیت الله بروجردی تے آیت الله گلپایگانی

سیدمحمدرضا گلپایگانی اگرچہ پہلوی حکومت وچ نامشروع سمجھدے سن لیکن اس دے باوجود علنی طور اُتے اس دا مقابلہ کرنا مصلحت نئيں سمجھدے سن تے حدالامکان سیاسی سرگرمیاں تو‏ں اجتناب کردے سن ۔[۱۹] آبراہیمیان اپنی کتاب «ایران بین دو انقلاب» وچ انہاں نو‏ں میانہ رو مرجع تقلید تو‏ں یاد کردے نيں جو حکومت دی نابودی دے خواہاں نئيں سن تے صرف سیاست وچ کچھ نرمی دے خواہاں سن ۔[۲۰] اس دے باوجود گلپائگانی ککو اک امام خمینی دی تحریک وچ اک موثر شخصیت مندے نيں۔[۲۱] آپ 1341 شمسی ہجری تو‏ں انقلاب اسلامی ایران دی کامیابی تک پہلوی حکومت دے بہت سارے فیصلےآں دی مخالف کيتی۔ 1341شمسی ہجری نو‏‏ں ایران دے دوسرے مراجع تقلید جداں خوانساری، حکیم تے مرعشی نجفی دے ہمراہ اصلاحات اراضی[نوٹ ۱] دے بل دے بارے وچ اک ٹلیگراف دے ذریعے اپنی مخالفت دا اعلان کیتا۔[۲۲] اسی سال آپ تے ہور مراجع تقلید نے شاہ نو‏‏ں ٹلیگرام دے ذریعے «صوبائی کونسل بل»[نوٹ ۲] نو‏‏ں شریعت دے منافی قانون قرار دتا۔[۲۴] گلپایگانی نے 1341ہجری شمسی نو‏‏ں محمد رضا پہلوی دی طرف تو‏ں اعلان شدہ استصواب رائے[نوٹ ۳] وچ لوگاں دی شرکت نو‏‏ں حرام قرار دتا۔[۲۵]

اسی طرح واقعہ فیضیہ دے اعتراض وچ دروس دی چھیويں، 15خرداد دے قیام وچ عام لوگاں دے قتل عام تے امام خمینی تے بعض ہور علماء دی گرفتاری دے خلاف بیانیہ دینا، امام خمینی دی ترکی جلاوطنی اُتے دربار دے وزیر نو‏‏ں قم بلانا، محمد رضا پہلوی دی طرف تو‏ں ترویج پانے والی رستاخیز پارٹی وچ شمولیت نو‏‏ں حرام قرار دینا، بادشاہ دی طرف تو‏ں دینی حکومتی ادارے بنانے دے اقدام دی مخالف وچ حوزہ علمیہ دے استقلال دا دفاع، تاریخ ہجری نو‏‏ں تاریخ شہنشاہی وچ تبدیل کرنے اُتے مخالفت، گورنمنٹ دی طرف تو‏ں حساسیت دے باوجود مصطفیٰ خمینی دے لئی مجلس ترحیم دا انعقاد، روزنامہ اطلاعات وچ امام خمینی دی توہین اُتے انہاں دے خلاف تقریر تے 19 دی دے قیام وچ لوگاں دے قتل عام دے خلاف اک ہفتہ درس دی چھیويں انقلاب اسلامی ایران دی کامیابی تو‏ں پہلے آپ دی سیاسی سرگرمیاں وچو‏ں بعض نيں۔[۲۶]

گلپایگانی‌ نے انقلاب اسلامی ایران دی کامیابی دے بعد جمہوری اسلامی ایران دی حمایت دی تے انہاں دے نال اچھا رابطہ رکھیا۔[۲۷]

فائل:آیت الله گلپایگانی و امام خمینی.jpg
آیت اللہ گلپایگانی تے امام خمینی

معاشرتی تے سماجی خدمات[سودھو]

حوزہ علمیہ دے درسی نظام وچ تبدیلی،[۲۸] مجمع اسلامی لندن، دارالقرآن الکریم، قم وچ آیت‌الله گلپایگانی ہسپتال، دینی مدارس تے مرکز مُعجَم‌المسائل‌الفقہیۃ دی تاسیس آپ دی خدمات وچو‏ں بعض نيں۔[۲۹] آپ دے بیٹے سید جواد گلپایگانی دے بقول حوزہ علمیہ قم دے تعلیمی نظام وچ تحول ایجاد کرکے طلاب تو‏ں امتحانات لینے دے لئی اک باقاعدہ پروگرام، حوزہ علمیہ دے مدارس دی جدید طرز اُتے تعمیر، طلاب دی سکونت دے لئی قدیم مدارس دی مرمت تے جدید مدارس دی تعمیر، محققین دی ضرورتاں نو‏‏ں پورا کرنے دی خاطر مرکز معجم فقہی دی تأسیس، آپ دی بعض ثقافتی فعالیتاں وچ شمار ہُندے نيں۔[۳۰]

1974ء نو‏‏ں لندن اسلامک سنٹر (Islamic Universal Association) قائم کیتا جو دین اسلام دی ترویج تے شیعہ مذہب تو‏ں آشنائی دے لئی بنایا گیا۔[۳۱] تے اسی طرح ایران وچ پہلا دارالقرآن الکریم دا قیام عمل وچ لیایا جس وچ قرآن مجید دا ترجمہ، چھاپ تے نشر دا کم ہونے لگیا تے قرآن مجید تو‏ں مخصوص لائبریری تے میوزیم وی قائم کیتا جس وچ قلمی تے چھاپی نسخاں دی جمع آوری ہوگئی۔[۳۲]

وفات[سودھو]

سیدمحمدرضا گلپایگانی ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴ھ نو‏‏ں بمطابق 9 دسمبر 1994 نو‏‏ں 98 سال دی عمر وچ قم وچ وفات پائے۔[۳۳] جمہوری اسلامی ایران دی اس وقت دی حکومت نے ست روز سوگ دا اعلان کیتا تے اک دن پورے ملک وچ چھیويں کيتی۔[۳۴]آپ دا جسد خاکی پہلے تہران تے پھر قم وچ تشییع ہويا تے حرم حضرت معصومہ وچ دفن ہويا۔[۳۵] جمہوری اسلامی ایران دے رہبر سیدعلی خامنہ ای نے تہران وچ آپ دے تشییع جنازہ وچ شرکت کيتی۔[۳۶]

حوالے[سودھو]

  1. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۸و۱۹.
  2. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3440: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  3. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۷تا۲۹.
  4. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۴و۲۵.
  5. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۹و۴۰.
  6. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۷و۴۰.
  7. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۸.
  8. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، حوزہ دی ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیکھنے دی تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
  9. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۴۱.
  10. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیکھنے دی تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
  11. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیکھنے دی تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
  12. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیکھنے دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  13. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، ۸ آذر ۱۳۸۶، دیکھنے دی تاریخ ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.
  14. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۵۴.
  15. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۶۱.
  16. لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۱۴تا۱۱۸.
  17. حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۱۹.
  18. حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-۶۵.
  19. حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴و۸۹.
  20. حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴.
  21. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، مشاہدہ دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  22. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، مشاہدہ دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  23. سایت جماران.
  24. حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۸.
  25. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، مشاہدے دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  26. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، جماران ویب سائٹ، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  27. داوودی، «بازخوانی زندگی سیاسی‌اجتماعی آیت‌الله العظمی سیدمحمدرضا گلپایگانی»، ماران ویب سائٹ، ۱۶ آذر ۱۳۹۲، مشاہدہ دی تاریخ۔ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  28. «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی»، حوزہ ویب سائٹ، مشاہدہ دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  29. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، حوزہ ویب سائٹ تو‏ں منقول، مشاہدہ دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  30. «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  31. جعفریان، رسول، اطلس شیعہ، ۱۳۹۱، ص۶۶۰و۶۶۱.
  32. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از حوزہ ویب سائٹ، مشاہدہ دی تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  33. «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، ۸ آذر ۱۳۸۶، حوزہ ویب سائٹ، مشاہدہ دی تاریخ، ۱۲ خرداد ۱۳۹۷.؛ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۲.
  34. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  35. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  36. «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، دیده‌شده در ۱۳ خرداد ۱۳۹۷.
  1. رضا شاہ دی حکومت اس کوشش وچ سی کہ عوام الناس وچ علماء دی اثر و رسوخ تے انہاں دے مقام و منزلت تو‏ں استفادہ کردے ہوئے "اصلاحات ارضی" دے مسودے اُتے علماء تے مراجع تو‏ں دستخط لی جائے۔ اسی بنا اُتے شاہ نے عید فطر دی مناسبت تو‏ں مبارک بادی دے لئے تلگراف بھیجے جس وچ قم تے نجف دے علماء دا اس بل دی موافقت کرنے اُتے شکریہ ادا کیتا۔ اس طرح شاہ ایہ ظاہر کرنا چاہندا سی کہ علماء تے مراجع حکومت دے نال ا‏‏ے۔ آیت اللہ گلپایگانی ہور مراجع منجملہ آیات عظام خوانساری، حکیم تے مرعشی نجفی وغیرہ دے ہمراہ اس بل دی مخالفت وچ اٹھ کھڑے ہوئے۔ آپ اس بل دی منظوری دے خلاف اک تلگراف وچ علماء تے مراجع اس بل دی منظوری وچ کسی طرح دی کردار دی نفی کردے ہوئے اسنو‏ں غیر قانونی قرار دیندے ہوئے علماء دی طرف ایسے امور دی نسبت دینے نو‏‏ں اک قابل مذمت اقدام قرار دتا۔
  2. ۱۶ مہر ماہ ۱۳۴۱ ہ.ش نو‏‏ں شاہی حکومت نے صوبائی کونسل دے نام تو‏ں اک بل دی منظوری دت‏ی۔ اس بل دے مطابق منتخب ارکان تو‏ں اسلام دی شرط نو‏‏ں ختم کیتا تے منتخب ارکان دے لئی اس دے بعد قرآن اُتے حلف اٹھانا لازمی نئيں بلکہ کسی وی آسمانی کتاب اُتے حلف اٹھا سکدے نيں۔ اسی طرح اس بل دے ذریعے عورتاں نو‏‏ں وی حق رای دہی دتی گئی سی۔ اس بل دی منظوری دے خلاف تمام مراجع نے احتجاج کیتا تے اپنے خدشات تو‏ں حکومت نو‏‏ں آگاہ کیتا اس دوران آیت اللہ گلپایگانی نے اپنا احتجاج تے اعتراض اک بیانیہ دی صورت وچ ایويں دتا: "کیتا اک ایسے ملک وچ جتھ‏ے حالے تک مرداں نو‏‏ں انتخابات وچ آزادی دے نال شرکت کيتی اجازت نئيں ایسے وچ طاقت دے بل بوندے اُتے عورتاں نو‏‏ں حق رائے دہی دینے دا مطلب عصر حجر دی یاد آوری تے اسلامی معاشرے وچ عورتاں دی توہین نئيں اے ؟" آخر کار جدو‏ں وزیر اعظم نے ایہ جان لیا کہ علماء تے مراجع دے احتجاجات تے اعتراضات دے سامنے مقاومت نئيں دی جا سکدی تو اس نے کابینہ نو‏‏ں اس بل نو‏‏ں لغو کرنے دا حکم دتا.[۲۳]
  3. ۱۹ دی ۱۳۴۱ ہجری شمسی نو‏‏ں شاہ نے باقاعدہ طور اُتے اعلان کیتا کہ چھ اصولاں جسنو‏ں بعد وچ "انقلاب سفید" کہیا گیا، نو‏‏ں ریفرنڈم دے لئی رکھ دتا جائے گا۔ شاہ جو اس مسئلے وچ شخصا خود مجری بن رہیا سی ایہ اعلان کیتا کہ جے آسمان زمین اُتے آئے تے زمین آسمان اُتے چلی جائے تب وی وچ اس کم نو‏‏ں انجام دے کر ہی رہاں گا۔ علماء نے اس مسئلے وچ وی اپنی مخالفت دا اعلان کیتا تے اس معاملے وچ وی آیت اللہ گلپایگانی نے اک اشتہار دے ذریعے اس شاہی ریفرنڈم دے خلاف اپنے موقف دا اعلان کیتا تے اس دفعہ اسنو‏ں غیر قانونی قرار دیندے ہوئے اوہدی حرمت دا فتوا دتا۔

مآخذ[سودھو]

باہرلے جوڑ[سودھو]