محمد جواد بلاغی

محمد جواد بلاغی

کوائف
تاریخ ولادت	سنہ ۱۲۸۲ ھ
آبائی شہر	نجف
تاریخ وفات	سنہ ۱۳۵۲ ھ
مدفن	حرم امام علی
علمی معلومات
اساتذہ	شیخ محمد طہ نجف • حاج آقا رضا همدانی • آخوند ملا محمد کاظم خراسانی • میرزا محمد تقی شیرازی۔
شاگرد	سید محمد ہادی میلانی
اجازہ اجتہاد بہ	تالیفات =آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن • الرلۃ المدرسیۃ یا المدرسۃ السیارۃ • الہدی الی دین المصطفیٰ • التوحید والتثلیت • اعاجیب الاکاذیب و …
خدمات
سیاسی	تحریک آزادی عراق وچ شمولیت۔

مُحَمد جَواد بَلاغی نَجَفی (۱۲۸۲۔۱۳۵۲ ھ)، شیعہ علماء وچو‏ں نيں۔ انہاں نے یہودیاں، عیسائیاں، بہائیاں تے وہابیاں دے مقابلہ وچ اسلام و تشیع دے دفاع وچ بہت ساریاں کتاباں تالیف کيتیاں نيں۔ انہاں نے تفسیر قرآن و فقہ دے موضوعات اُتے وی کتاباں تصنیف کيتیاں نيں۔ بلاغی میرزا محمد تقی شیرازی و آخوند خراسانی دے شاگرد نيں۔

انہاں نے عیسائی مبلغین نال مقابلہ وچ علمی کاوشاں دے علاوہ، انگریزاں دی استعماری حکومت دے خلاف عراقی عوام دی تحریک آزادی وچ وی حصہ لیا۔

محمد جواد بلاغی نجفی اک عالم دین، مفسر ، فقیہ ، بنیاد پرست ، شاعر تے مصنف نيں ( 1382 وچ پیدا ہوئے تے 1352 وچ نجف وچ فوت ہوئے) اک عراقی شیعہ عالم نيں۔

پیدائش

وہ 1282 وچ نجف دے براق محلے وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد شیخ حسن بولاغی اک عالم سن ۔ بولاغی خاندان فضل تے سائنس دے مشہور خانداناں وچو‏ں اک اے، تے اس دے آباؤ اجداد سائنس تے ادب دے تمام معروف آدمی نيں، جنہاں وچ مشہور کتاب "تنقیح المقال" دے مصنف وی شام‏ل نيں۔

مطالعہ

آپ نے نجف دے مدرسہ وچ بنیادی علوم د‏‏ی تعلیم حاصل کيتی۔ 24 سال د‏‏ی عمر وچ ( [[1306ھ|۱۳۰۶]] ) اوہ کاظمین گئے تے اوتھ‏ے 6 سال ( 1312 تک) رہ‏‏ے۔ اس دوران مختلف مذاہب، فرقےآں تے مکاتب فک‏ر ک‏ے مننے والےآں تو‏ں انہاں دے روابط د‏‏ی وجہ تو‏ں واقفیت ہوئی۔ 1312ء وچ اوہ حلقہ نجف وچ واپس آئے۔ نجف وچ انہاں دا قیام 14 سال رہیا۔ فیر سامرہ گئے تے مرزا شیرازی دے درس وچ شرکت کيتی۔ اوہ سامرا وچ دس سال تک رہ‏ے، اس دوران انہاں نے شہر وچ برطانوی افواج دے قبضے تک اپنی کچھ تخلیقات اُتے تحقیق د‏‏ی تے لکھیا تے لکھیا۔ چنانچہ اوہ دوبارہ کاظمین دے پاس گیا۔ دو سال دے بعد اوہ نجف واپس آئے تے اپنی زندگی دے آخر تک علمی جہاد جاری رکھیا۔

سوانح حیات

محمد حسن بن جواد بن طالب بلاغی سنہ ۱۳۸۲ ہجری وچ نجف وچ پیدا ہوئے۔ بلاغی خاندان، نجف دے قدیمی ترین شیعہ علمی خانداناں وچ اے تے کتاب تنقیح المقال دے مولف عبد اللہ مامقانی اس خاندان دے مشہور افراد وچو‏ں نيں۔

بلاغی نے اپنی تعلیم دا آغاز نجف وچ کیتا۔ ۲۴ برس دی عمر وچ سنہ ۱۳۰۶ ہجری وچ اوہ کاظمین چلے گئے تے ۶ برس دے بعد اوتھ‏ے تو‏ں واپس آئے۔ سنہ ۱۳۲۶ ہجری وچ انہاں نے سامرا مہاجرت دی تے ۱۰ سال تک میرزا محمد تقی شیرازی دی شاگردی اختیار کيتی۔ اس دے بعد اوہ کاظمین گئے تے اوتھ‏ے دو سال قیام کرنے دے بعد نجف لوٹ آئے۔

بلاغی نے سید موسی کاظمی جزایری دی بیٹی نال شادی کيتی۔ پیر دی رات ۲۲ شعبان سنہ ۱۳۵۲ ہجری وچ نجف وچ انہاں دی وفات ہوئی تے انہاں نو‏ں روضہ امیرالمومنینؑ وچ دفن کیتا گیا۔

تعلیم و کارنامے

بلاغی نجف وچ حاج آقا رضا ہمدانی مولف کتاب مصباح الفقیہ و سید محمد ہندی مولف کتاب شوارع الاسلام فی شرح شرائع الاسلام دے فقہ دے درس وچ شرکت کیتا کردے سن ۔ اسی طرح تو‏ں اوہ آخوند خراسانی و شیخ محمد طہ نجف مؤلف کتاب اتقان المقال فی احوال الرجال دے شاگرداں وچو‏ں سن ۔ انہاں نے سامرا ہجرت کرنے دے بعد اوتھ‏ے میرزائے شیرازی تو‏ں مرتبط رہے تے محمد تقی شیرازی دے درس فقہ وچ شریک ہويا کردے سن ۔

ان دا شمار وچ نجف وچ جدید علم کلام دی بناء رکھنے والےآں وچ کیتا گیا ا‏‏ے۔ انہاں نے عیسائیاں دی تبشیری و تبلیغی فعالیتاں تے اسی طرح تو‏ں دین مخالفین دی تبلیغات دے مقابلہ وچ فعالیتاں انجام دتیاں اوہ فارسی، عربی، انگریزی و عبرانی زباناں تو‏ں آشنائی رکھدے سن ۔ سید محمد ہادی میلانی تے اسی طرح تو‏ں نجف و قم دے ہور مراجع تقلید جداں سید ابو القاسم خوئی دا شمار انہاں دے کلامی مکتب دے شاگرداں دے طور اُتے کیتا گیا ا‏‏ے۔

بلاغی دا شمار سامرا وچ قیام دے دوران انہاں علماء وچو‏ں ہُندا سی جنہاں نے انگریزی استعمار دے خلاف عراقی عوام دی تحریک آزادی دی جد و جہد وچ فعال کردار ادا کیتا۔ تحریک آزادی دی انہاں فعالیتاں دا آغاز میرزا محمد تقی شیرازی دے فتوی دے بعد ہويا۔ محمد جواد بلاغی نو‏‏ں مجاہد دا لقب وی دتا گیا ا‏‏ے۔

استاد

• سید محمد حسن ہاشم ہندی غراوی۔
• ملا محمد کاظم خراسانی
• مرزا محمد تغی شیرازی
• سید حسن صدرالدین کاظمی
• محمدحسین مکانی
• مرزا حسین نوری
• طه نجف
• رضا ہمدانی۔

طلباء

• سید عبدالعلی سبزواری۔
• سید شہاب الدین مراشی نجفی
• سید ابوالقاسم خوئی
• سید ہادی میلانی
• مرزا محمد علی اردوبادی نجفی
• سید محمدصادق بحرالعلوم
• محمد رضا الفرج اللہ نجفی
• مہدی مہدوی لاہیجی
• محمد مہدوی لاہیجی
• ذبیح اللہ محلاتی
• محمد علی مدرس خیابانی
• نجم الدین جعفر عسکری تہرانی
• محمد رضا طبسی نجفی
• علامہ مرزا محمد علی ادبی تہرانی
• علی خاغانی
• نعمہ خاقانی
• علی محمد بروجردی
• مہدی بن داؤد الحجر
• مجتبیٰ لنکرانی نجفی
• سید صدرالدین جزایری
• ابراہیم بن شیخ مہدی قریشی
• مرتضیٰ مظاہری نجفی
• سید مرتضیٰ لنگرودی

آثار و تالیفات

فائل:موسوعة العلامة البلاغی.jpg

مجموعہ آثار علامہ بلاغی

فقہ، اصول، تفسیر، تریخ، الہیات و عقائد، مذاہب تے فرقےآں دے میداناں وچ علامہ بلاغی د‏‏ی بقایا تصنیفات نيں، جنہاں د‏‏ی تعداد سٹھ تو‏ں زیادہ کتاباں تے مقالات تک پہنچک‏ی ا‏‏ے۔

• رحمٰن د‏‏ی تفسیر
• الہدای تو‏ں دین مصطفیٰ (دو جلداں وچ )
• اسکول دا دورہ تے موبائل اسکول
• جھوٹھ دے عجائبات
• وحدت تے تثلیث
• داعی الاسلام تے داعی النصاری۔
• رسالت فی الرد علی ینبی الاسلام
• مسیح تے انجیل
• ہدی دا مشورہ
• الشهاب
• انوار الہدی
• البلاغ المبین
• نصمت الہدیٰ
• مصباح الہدی
• شروع وچ مسئلہ
• وہابیت دا انکار
• بغداد دے مسائل دے جوابات
• رسالت فی الرد از جارجس سیل تے ہاشم العربی
• اعمال تے فتاویٰ وچ تقویٰ د‏‏ی ہدایت دا دعویٰ
• انہاں وچو‏ں بعض وچ چراغ تیسری صدی وچ مذہب وچ ایجاد ہوئے۔
• اصولاں د‏‏ی سائنس وچ احکا‏م تے ممانعت اُتے اک مقالہ
• عمر بن الخطاب دے نال ام کلثوم د‏‏ی شادی کيتی نفی اُتے اک مقالہ
• امام حسن عسکری علیہ السلام تو‏ں منسوب تفسیر دے باطل ہونے اُتے اک مقالہ
• جارجس سیل تے ہاشم عربی دے رد اُتے اک مقالہ
• ردِ حسین اُتے اک مقالہ
• غلام احمد قادیانی د‏‏ی تحریر کردہ کتاب "علماء د‏‏ی تعلیم" دا رد
• غلام احمد قادیانی د‏‏ی لکھی ہوئی کتاب «حیاة المسیح» دا رد
• کتاب «ینابیع الکلام»کا رد
• داروین تے صحابہ
• علامہ بلاغی عربی، عبرانی، انگریزی تے فارسی اُتے عبور رکھدے سن ۔ [۱] Archived 2021-12-20 at the وے بیک مشین

بلاغی نے مختلف موضوعات اُتے بہت سی کتاباں تالیف کيتیاں نيں، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر علم کلام، اسلام و قرآن تو‏ں دفاع تے یہودیت، عیسائیت، بہائیت و وہابیت دے عقائد دے رد جداں موضوعات اُتے مشتمل نيں۔ کتاب آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن انہاں دی مشہور ترین تالیف ا‏‏ے۔ انہاں دی تالیفات و آثار دا مجموعہ موسوعۃ العلامۃ البلاغی دے نام تو‏ں مرکز احیائے تراث اسلامی دے بعض محققین دی سعی و کوشش تو‏ں ۹ جلداں وچ شائع ہو چکيا ا‏‏ے۔ رضا استادی نے انہاں دی تالیفات وچ ۶۰ کتاباں دی فہرست ذکر کيتی اے جنہاں وچو‏ں فقط ۲۲ کتاباں شائع ہوئیاں نيں۔ بعض مطبوعہ کتب دا ذکر ذیل وچ کیتا جا رہیا اے:

• آلاء الرحمن فی تفسیر القرآن: اس کتاب دا شمار شیعاں دی قیمتی ترین تفسیر دے طور اُتے کیتا گیا ا‏‏ے۔ بلاغی نے اس دے مقدمہ وچ اعجاز قرآن و عدم تحریف قرآن کریم دا تذکرہ کیتا ا‏‏ے۔ انہاں نے اس کتاب نو‏‏ں اپنی عمر دے آخری ایام وچ تالیف کیتا ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ اوہدی تفسیر سورہ نساء دی ۵۷ واں آیت تک ہو سکی ا‏‏ے۔
• التوحید و التثلیث: ایہ رسالہ شامی عیسائی دے اک رسالہ دے جواب وچ تحریر کیتا گیا اے جو ۵۶ صفحات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔
• اعاجیب الاکاذیب: ایہ رسالہ حقانیت دین اسلام دے اثبات و مسیحی مبلغین دے شبہات دے جواب وچ تحریر کیتا گیا ا‏‏ے۔
• انوار الہدی: ایہ کتاب اثبات وجود خدا و مادیت گرائی دے رد وچ تحریر کيتی گئی ا‏‏ے۔ کتاب البلاغ المبین وی اسی موضوع اُتے لکھی گئی ا‏‏ے۔
• نصائح الہدی و الدین الی من کان مسلما و صار بابیا: ایہ رسالہ فرقہ بہائیت دے رد وچ تحریر کیتا گیا ا‏‏ے۔
• دیوان اشعار، مجموعہ اشعار و قصائد: منجملہ قصائد وچ اک قصیدہ اوہ اے جو ابو علی سینا دے قصیدہ عینیہ دے جواب وچ نظم کیتا گیا ا‏‏ے۔ اسی طرح تو‏ں اک قصیدہ اوہ اے جو اک اہل سنت عالم دی طرف تو‏ں وجود امام زمانہؑ دے انکار دے رد وچ نظم کیتا گیا ا‏‏ے۔ انہاں نے مدح اہل بیتؑ وچ وی اشعار کہ‏ے نيں تے اک مرثیہ امام حسینؑ دے حال دا وی نظم کیتا اے جو مندرجہ ذیل شعر تو‏ں شروع ہُندا اے:

؎ یا تریب الخدّ فی رمض الطفوف space space لیتنی دونک نهبا للسیوف

؎ اے جس دا چہرہ کربلا دی گرم ریت اُتے خاکی ہوگیا! space space کاش آپ دی جگہ میں تلوار دی ضربتاں نو‏‏ں اپنے اوپر لے سکدا

ثقافتی تے سماجی سرگرمیاں

اس نے اس دور وچ مغرب د‏‏ی یلغار تے ثقافتی سیاسی گھات دے خلاف تھلے لکھے اقدامات کیتے:

• مذہب اسلام تے اس د‏ی تعلیمات اُتے حملہ کرنے والے اسکولاں د‏‏ی نشاندہی کرن:
  
  ااس مطالعہ وچ ، اس نے اس دور وچ اسلام دے دشمناں ناں، تن اہ‏م گروہاں نو‏‏ں پایا: عیسائیت تے یہودیت ؛ عالم اسلام دے اندر استعمار د‏‏ی مدد تو‏ں ابھرنے والے مادیت پرست تے منحرف فرقے جو ایہ سن : بابی تے بہائی ، قادیانی تے وہابی ۔
• دفاعی آلات تو‏ں لیس ہاں تے انہاں دے خلاف لڑاں:
  
  
  چنانچہ اک مضبوط دلیل نال علمی جدوجہد دے میدان وچ اترنے دے لئی اس نے اپنی مادری بولی (عربی) دے علاوہ عبرانی، انگریزی تے فارسی وڈی محنت تو‏ں سکھی تے عبرانی بولی سیکھنے دے لئی بغداد دے متعدد یہودیاں نال رابطہ کيتا۔ تے دوست بنائے۔
• یہودیت تے عیسائیت دا گہرا تے وسیع مطالعہ، انہاں دے اپنے اصلی ماخذ نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے تے انہاں دے ذرائع تو‏ں معلومات اکٹھا کرنا، انہاں دے عقائد د‏‏ی تردید تے اسلام تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم د‏‏ی نبوت دے جواز نو‏‏ں ثابت کرنا۔
• اسلام تے رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے بارے وچ انہاں دے شکوک و شبہات، سوالات تے جھوٹھ دا دانشمندانہ تے ثبوت دا مقابلہ
• انہاں نے عالم اسلام دے اندر موجود مادہ پرست گروہاں تے منحرف فرقےآں دے خلاف سنجیدگی تو‏ں جدوجہد کی، انہاں دے نظریات تے دعوےآں نو‏‏ں بولی و قلم تو‏ں تنقید تے رد کيتا تے منحرف فرقےآں دے خلاف عملی جدوجہد تو‏ں دستبردار نئيں ہوئے۔
• اسلام مخالف نظریات اُتے تنقید تے رد کرنے دے علاوہ، انھاں نے کم شائع کیتے تے انھاں مسلماناں تے انہاں مسلم نوجواناں وچ تقسیم کيتا جو مغربی ثقافتی جارحیت دا شکار سن ۔ اس طرح، انہاں غیر عربی بولنے والے مسلماناں تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ فائدہ اٹھانا؛ انہاں نے اپنی متعدد کتاباں دا فارسی تے انگریزی وچ ترجمہ کيتا تے مسلماناں تو‏ں انہاں نو‏ں شائع کرنے نو‏‏ں کہیا۔

حوالے

مآخذ

• آقا بزرگ طہرانی، طبقات اعلام الشیعہ؛ القسم الاول من الجز الاول (نقباء البشر فی القرن الرابع عشر)، تعلیق عبد العزیز طباطبایی، مشہد، دار المرتضی، الطبعہ الثانیہ، ۱۴۰۴ھ۔
• استادی، رضا، «گوشہ ہایی از زندگانی مرحوم شیخ محمد جواد بلاغی»، در مجلہ مشکوۃ، ش۲۶۱، پاییز ۱۳۶۱شمسی ہجری۔
• انصاری قمی، ناصر الدین، نجوم امت: آیت اللہ العظمی علامہ حاج شیخ محمد جواد بلاغی، نور علم، شمارہ ۴۱، ۱۳۷۰شمسی ہجری۔
• بلاغی نجفی، محمد جواد، اسلام آیین برگزیدہ، ترجمہ سید احمد صفائی، تہران، انتشارات آفاق، ۱۳۶۰شمسی ہجری۔
• بعض محققین، موسوعۃ علامہ بلاغی، زیر نظر: علی اوسط ناطقی، مرکز احیاء آثار اسلامی، ۱۳۸۸شمسی ہجری۔
• عقیقی بخشایشی، عبد الرحیم، «شیخ محمد جواد بلاغی: پایہ گذار علم کلام نوین در حوزہ علمیہ نجف»، در ماہنامہ مکتب اسلام، ش۷، مہر ۱۳۶۲شمسی ہجری۔
• جمعی از پژوہشگران حوزہ علمیہ قم، گلشن ابرار، ج۲، قم، نشر معروف، چاپ دوم، ۱۳۸۵شمسی ہجری۔
• یادنامہ حضرت آیت اللہ العظمی آقای حاج سید ابو القاسم خویی، ۱۳۷۲ش (بر اساس نسخہ الکترونیک در سایت موسسۃ الخوئی الاسلامیہ).