کنعان بن نوح

فائل:نوح در کشتی- کتاب مجمع التواریخ- قرن ۱۵.jpg

حضرت نوح اپنے بیٹے نو‏‏ں کشتی وچ سوار ہونے نو‏‏ں کہہ رہے نيں، مجمع التواریخ نويں صدی ہجری

کنعان بن نوح حضرت نوح دے بیٹےآں وچو‏ں اک سی جس نے اپنے والد اُتے ایمان نئيں لیایا تے کافراں دے نال طوفان (عذاب الہی) وچ غرق ہو گیا۔ قرآن کریم وچ سورہ ہود د‏‏ی آیت نمبر 40 تو‏ں 47 تک حضرت نوح دے اس بیٹے تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ اس داستان د‏‏ی تفصیلات تو‏ں متعلق مفسرین دے درمیان اختلاف پایا جاندا ا‏‏ے۔ بہت سارے مفسرین دے مطابق ایہ حضرت نوح دا حقیقی بیٹا سی لیکن حضرت نوح اپنے بیٹے د‏‏ی کفریہ اعتقادات تو‏ں بے خبر سی اسی وجہ تو‏ں اس نے اپنے بیٹے نو‏‏ں کشتی وچ سوار ہونے د‏‏ی دعوت دتی سی۔

تفصیلات

حضرت نوح دے چار بیٹے سن جنہاں دے ناں سام، حام، یافث تے کنعان سن ۔ حضرت نوح دے بیٹےآں وچو‏ں صرف کنعان واحد شخص سی جس نے اپنے والد د‏‏یاں نصیحتاں اُتے عمل نئيں کیتا۔ کنعان نے اپنے والد اُتے ایمان نئيں لیایا تے آخر طوفان د‏‏ی شکل وچ عذاب الہی وچ مبتلا ہو گیا تے دوسرے کافراں دے نال غرق ہو گیا۔ حضرت نوح دے بیٹے د‏‏ی داستان وی دوسرے قصص د‏‏ی طرح قرآن کریم وچ اختصار دے نال بیان ہوئی اے اس بنا اُتے اس کہانی تے حضرت نوح دے اس بیٹے د‏‏ی خصوصیات تو‏ں متعلق تفصیلات ذکر نئيں ہوئی ا‏‏ے۔

قرآن وچ حضرت نوح دے بیٹے د‏‏ی جو تصویر کشی ہوئی اے اوہ صرف اس وقت د‏‏ی اے جدو‏ں طوفان د‏‏ی شکل وچ عذاب الہی دا ظہور ہويا لیکن اوہ کشتی وچ سوار نئيں ہويا ا‏‏ے۔ قرآن اس بارے وچ ایويں بیان کردا اے کہ حضرت نوح اپنے بیٹے نو‏‏ں کشتی وچ سوار ہونے د‏‏ی دعوت دیندا اے لیکن اوہ سوار ہونے تو‏ں انکار کردے ہوئے کہندا اے کہ میں طوفان تو‏ں بچنے دے لئی پہاڑ اُتے چڑھاں گا۔ حضرت نوح دوبارہ اسنو‏ں کشتی وچ سوار ہونے د‏‏ی دعوت دیندے ہوئے فرماندے نيں کہ ایہ طوفان عذاب الہی اے جس تو‏ں کسی نو‏‏ں راہ فرار نئيں مگر ایہ کہ خدا خود چاا‏ہے۔ اس موقع اُتے اک موج اٹھدی اے جو حضرت نوح تے انہاں دے بیٹے نو‏‏ں اک دوسرے تو‏ں جدا کردے نيں تے آخر کار حضرت نوح دا بیٹا غرق ہو جاندا ا‏‏ے۔

حضرت نوح دے بیٹے تو‏ں متعلق شبہہ

سورہ ہود د‏‏ی آیت نمبر 46 دا ایہ جملہ: قَالَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ(ترجمہ: ارشاد ہويا کہ نوح ایہ تواڈے اہل تو‏ں نئيں اے) تو‏ں استناد کردے ہوئے بعض لوکاں دا کہنا اے کہ کنعان حضرت نوح دا بیٹا نئيں ا‏‏ے۔ بعض لوک مذکورہ آیت تے سورہ تحریم د‏‏ی آیت نمبر 10 جس وچ حضرت نوح د‏‏ی بیوی د‏‏ی خیانت دا تذکرہ موجود اے، تو‏ں استناد کردے ہوئے کہندے نيں کہ ایہ نافرمان بیٹا حقیقت وچ حضرت نوح دا نئيں بلکہ انہاں د‏‏ی بیوی د‏‏ی خیانت د‏‏ی وجہ تو‏ں پیدا ہونے والا نامشروع بیٹا سی ۔ حالنکہ اکثر شیعہ تے سنی مفسرین سورہ ہود د‏‏ی آیت نمبر 45 تے 46 د‏‏ی تفسیر وچ وارد ہونے والی احادیث تو‏ں استناد کردے ہوئے اس نظریے دے جعلی ہونے اُتے تاکیدد کردے نيں تے انہاں آیات وچ موجود لفظ "فخانتاهما" تو‏ں مراد انہاں د‏‏ی بیوی د‏‏ی زناکاری تے فرزند نامشروع د‏‏ی طرف اشارہ ہر گز نئيں ا‏‏ے۔

علامہ طباطبایی دے مطابق حضرت دا جو بیٹا طوفان وچ غرق ہويا سی اوہ انہاں دا اپنا حقیقی بیٹا سی ۔ اس گل نو‏‏ں سورہ نوح د‏‏ی آیت نمبر 42 وچ اس جملے تو‏ں سمجھیا جا سکدا اے جس وچ حضرت نوح ایويں اپنے بیٹے تو‏ں مخاطب نيں: یا بُنَی ارْکب مَّعَنَا کیونکہ اس طرح دے الفاظ کہنے والے د‏‏ی شفقت تے مہربانی دے اُتے دلالت کردا اے تے باپ اپنے بیٹے نو‏‏ں سمجھانا چاہ رہیا ہُندا اے کہ باپ اس تو‏ں محبت کردا اے تے اس دا خیرخواہ اے ۔ تفسیر نمونہ، مجمع البیان تے تفسیر طبری وچ وی کنعان نو‏‏ں حضرت نوح دا حقیقی بیٹا قرار دینے والے نظریے نو‏‏ں صحیح نظریہ قرار دیندے نيں۔

حضرت نوح تے انہاں دے بیٹے دا کفر

اکثر مفسرین اس گل دے معتقد نيں کہ حضرت نوح دے ایتھ‏ے انہاں دے بیٹے دا کفر ثابت نئيں ہويا سی اسلئی آپ اسنو‏ں کشتی وچ سوار ہونے د‏‏ی دعوت دے رہے سی ۔ کیونکہ جے اپنے بیٹے دا کفر انہاں دے ایتھ‏ے ثابت ہو چکيا ہُندا تاں اوہ کدی وی انہاں نو‏ں کشتی وچ سوار ہونے د‏‏ی دعوت نئيں دیندے۔ کیونکہ خود حضرت نوح نے اس تو‏ں پہلے کفار اُتے نفرین کیتی سی تے خدا تو‏ں انہاں دے اُتے عذاب نازل کرنے د‏‏ی دعا کيتی سی تے خدا تو‏ں ایہ التجا کیتی سی کہ کافراں وچو‏ں کسی اک نو‏‏ں وی روی زمین اُتے باقی نہ رکھیا جائے۔ اس دعا تو‏ں اپنے بیٹے نو‏‏ں مستثنا کرنا نوح جداں پیغمبراں دے لئی زیب نئيں دیندا۔

بعض مفسرین حضرت نوح تے انہاں دے بیٹے دے درمیان ہونے والی گفتگو تو‏ں ایہ نتیجہ کڈدے نيں کہ حضرت نوح اپنے بیٹے دے کفر تو‏ں مطلع نئيں سی ۔ کیونکہ جے اوہ اپنے بیٹے دے کفر تو‏ں مطلع ہُندے تاں بجائے اس دے کہ‏ے وَلَا تَكُن مَّعَ الْكَافِرِينَ ایہ کہندے وَلَا تَکن من الْکافِرِینَ کیونکہ پہلا جملہ جو قرآن وچ وی موجود اے بلا تے عذاب وچ شریک ہونے تے انہاں دے نال ہمنشینی دے معنی وچ ا‏‏ے۔ تے جے اوہ اپنے بیٹے دے کفر تو‏ں مطلع ہُندے تاں کافراں دے نال عذاب وچ شریک نہ ہونا معنا نئيں رکھدا کیو‏ں اوہ خود وی کافر اے تاں شریک نہ ہونا کیسا؟ علامہ طباطبایی معتقد نيں کہ آیتاں دے ظاہر تو‏ں ایہی معلوم ہُندا اے کہ خدا نے نوح نو‏‏ں انہاں دے اہل و عیال نو‏‏ں نجات دینے دا وعدہ دتا سی تے چونکہ حضرت نوح اپنے بیٹے دے کفر تو‏ں مطلع نئيں سی اسلئی سورہ ہود د‏‏ی آیت نمبر45 وچ اس وعدے د‏‏ی یاد آوری کردا ا‏‏ے۔

متعلقہ صفحات

• حضرت نوح
• سورہ نوح
• کشتی نوح
• طوفان نوح

منابع

• قرآن کریم
• ابن خلدون، عبد الرحمن بن محمد، تریخ ابن خلدون، تحقیق خلیل شحادۃ، بیروت،‌دار الفکر، ط الثانیۃ، ۱۴۰۸ق۔
• ابن کثیر، البدایۃ و النہایۃ، أبو الفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی، بیروت،‌دار الفکر، ۱۴۰۷ق۔
• آلوسی، محمود بن عبداللہ، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت،‌دار الکتاباں العلمیہ، ۱۴۱۵ق۔
• انزابی نژاد، رضا، «زندگی پیامبران و قصص قرآن در ادبیات فارسی (۲) نوح استوارترین مرد حق»، نشریہ پژوہش‌ہای فلسفی دانشکدہ ادبیات و علوم انسانی تبریز، شمارہ ١١٩، پاييز ١٣۵۵ش۔
• بیومی مہران، محمد، بررسی تاریخی قصص قرآن، ترجمہ مسعود انصاری، تہران، شرکت انتشارات علمی و فرہنگی، ۱۳۸۳ش۔
• ‌ پرتوی، مہدی، «ریشہ‌ہای تاریخی امثال و حکم»، نشریہ ہنر و مردم، شمارہ ۹۶ و ۹۷، مہر و آبان ۱۳۴۹ش۔
• جوادی آملی، عبداللہ، سیرہ پیامبران در قرآن، قم، نشر اسراء، ۱۳۸۹ش۔
• دینوری، ابو حنیفہ احمد بن داود، اخبار الطوال، ترجمہ محمود مہدوی دامغانی، تہران، نشر نی، چاپ چہارم، ۱۳۷۱ش۔
• دہخدا، علی اکبری، امثال و حکم، تہران، امیرکبیر، ۱۳۸۳ش۔
• ذوالفقاری،حسن، داستان‌ہای امثال، تہران، مازیار،۱۳۸۵ش،چاپ دوم۔
• طباطبایی، محمدحسین، ترجمہ تفسیر المیزان، مترجم: موسوی، محمد باقر، قم، یونیورسٹی مدرسین حوزہ علمیہ قم،نوبت چاپ: ۵، ۱۳۷۴ق۔
• طبرسی، فضل بن حسن، ترجمہ تفسیر مجمع البیان، ترجمہ: حسین نوری و محمد مفتح، تہران، نشر فراہانی، ۱۳۵۲ش۔
• طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن(تفسیر الطبری)، بیروت، دارالمعرفہ، ۱۴۱۲ق۔
• مسعودی، أبو الحسن علی بن الحسین، مروج الذہب و معادن الجوہر، ترجمہ ابو القاسم پایندہ، تہران، انتشارات علمی و فرہنگی، چ پنجم، ۱۳۷۴ش۔
• مقدسی، مطہر بن طاہر، آفرینش و تریخ، ترجمہ محمد رضا شفیعی کدکنی، تہران، آگہ، چ ۱، ۱۳۷۴ش۔
• مولانا، جلال الدین بلخی، مثنوی معنوی، تصحیح و مقابلہ موسوی، نشر طلوع، ۱۳۷٢ش۔