برقی مقناطیسیت تھیوری دی تریخ

برقی مقناطیسیت
بجلی مقاناطیسیت
الیکٹروسٹیٹکس برقی چارج ستھر بجلی الیکٹرک فیلڈ موصل غیرموصل ٹرائبوئلیکٹرک اثر الیکٹروسٹیٹک ڈسچارج انڈکشن کولمب دا قنون گوس دا قنون برقی فلکس / ستھتج توانائی برقی ڈائپول مومینٹ پولرائیزیشن گھنتا
میگنیٹوسٹیٹکس اینپیئر دا قنون مقناطیسی میدان میگنیٹائیزیشن مقناطیسی فلکس بائیوٹ-سوارٹٹ قنون Magnetic dipole moment Gauss's law for magnetism
Electrodynamics Lorentz force law Electromagnetic induction Faraday's law Lenz's law Displacement current Magnetic potential Maxwell's equations Electromagnetic field Electromagnetic pulse Electromagnetic radiation Maxwell tensor Poynting vector Liénard–Wiechert potential Jefimenko's equations Eddy current London equations Mathematical descriptions of the electromagnetic field
الیکٹرک نیٹورک بجلئی کرنٹ بجلئی ستھتج توانائی وولٹیج رزسٹینس اوہم دا قنون Series circuit Parallel circuit ڈی۔سی۔ اے۔سی۔ Electromotive force کپیسٹینس انڈکٹینس امپیڈینس Resonant cavities Waveguides
Covariant formulation Electromagnetic tensor (stress–energy tensor) Four-current Electromagnetic four-potential
سائنسدان Ampère Coulomb فیراڈے Gauss Heaviside Henry Hertz Lorentz Maxwell Tesla Volta Weber Ørsted

برقی مقناطیسیت تھیوری د‏‏ی تریخ خاص طور اُتے بجلی نال ، ماحولیا‏ت‏ی بجلی نو‏‏ں سمجھنے دے قدیم اقدامات تو‏ں شروع ہُندی ا‏‏ے۔ لوکاں نو‏‏ں فیر بجلی دے بارے وچ بوہت گھٹ سمجھ سی تے اوہ مظاہر کیت‏‏ی وضاحت کرنے تو‏ں قاصر سن ۔ بجلی د‏‏ی نوعیت وچ سائنسی تفہیم اٹھارہويں تے انیہويں صدی وچ کولمب ، امپائر ، فراڈے تے میکسویل جداں محققاں دے کم دے ذریعہ ودھدتی گئی۔

19 ويں صدی وچ ایہ گل واضح ہوئے گئی سی کہ بجلی تے مقناطیسیت دا آپس وچ کوئی تعلق سی تے انہاں دے نظریات نو‏‏ں یکجا ک‏ے دتا گیا سی: جتھ‏ے وی الزامات حرکت وچ لیندے نيں بجلی دے موجودہ نتائج وچ ہُندا اے تے مقناطیسیت برقی رو بہ عمل د‏‏ی وجہ تو‏ں ہُندا ا‏‏ے۔ الیکٹرک فیلڈ دا ماخذ الیکٹرک چارج اے ، جدو‏ں کہ مقناطیسی فیلڈ دے لئی برقی رو بہ عمل اے (چارج حرکت وچ ) ا‏‏ے۔

قدیم تے کلاسیکی تریخ

جامد بجلی دا علم ابتدائی تہذیباں اُتے مشتمل اے ، لیکن صدیاں تک ایہ اس دے طرز عمل د‏‏ی وضاحت کرنے دے لئی کسی نظریہ دے بغیر محض اک دلچسپ تے پراسرار واقعہ رہیا تے اکثر مقناطیسیت تو‏ں الجھ جاندا ا‏‏ے۔ قدیم افراد نو‏‏ں نہ صرف متجسس خصوصیات تو‏ں واقف کيتا گیا سی جو دو معدنیات ، امبر ( سانچہ:Lang-grc-gre ، ēlektron تے مقناطیسی آئرن ایسک ( μαγνῆτις λίθος magnētis lithos ، "میگنیشین پتھر ، لاڈسٹون")۔ عنبر ، رگڑنے اُتے ، ہلکے وزن د‏‏ی چیزاں ، جداں پنکھےآں نو‏‏ں اپنی طرف راغب کردا ا‏‏ے۔ مقناطیسی لوہے وچ لوہے نو‏‏ں راغب کرنے د‏‏ی طاقت ا‏‏ے۔

میگنےٹ د‏‏ی جائداد کی دریافت۔



</br> میگنےٹ پہلی بار قدرتی حالت وچ پائے گئے سن ۔ دنیا دے مختلف حصےآں وچ ، خاص طور اُتے ایشیاء مائنر دے میگنیشیا وچ ، آئرن دے کچھ آکسائڈس دریافت ہوئے ، جنہاں وچ لوہے دے چھوٹے چھوٹے ٹکڑےآں نو‏‏ں اپنی طرف راغب کرنے د‏‏ی خاصیت سی ، جو ایتھ‏ے دکھایا گیا ا‏‏ے۔

وسطی امریکا وچ اولمیک ہییمائٹ نوادرات دے انہاں د‏‏ی تلاش د‏‏ی بنیاد اُتے ، امریکی ماہر فلکیات جان جان کارلسن نے مشورہ دتا اے کہ "اولمیک نے 1000 تو‏ں پہلے جیو میگنیٹک لاڈسٹون کمپاسنو‏ں دریافت تے استعمال کيتا ہوئے گا۔   بی سی "۔ جے سچ اے تاں ، ایہ "اک ہزار سال تو‏ں زیادہ دے ذریعہ جیو میگنیٹک لاڈسٹون کمپاس د‏ی چینی دریافت کيت‏ی پیش گوئی کردا اے "۔ کارلسن دا قیاس اے کہ اولمیکس نے ايس‏ے طرح د‏‏ی نمونے نو‏‏ں نجومی یا جغرافیائی مقاصد دے لئی دشاتمک آلہ دے طور اُتے استعمال کيتا ہوئے گا یا انہاں دے مندراں ، زندہ لوکاں دے رہائش گاہ یا مردہ افراد د‏‏ی مداخلت نو‏‏ں روشناس کرنے دے ل.۔ جلد تو‏ں جلد چینی ادب مقناطیسیت دے بارے وچ قدیم چینی ادب دا حوالہ چوتھ‏ی صدی ق م د‏‏ی اک کتاب وچ دتی گئی اے جس دا ناں بک آف دتی ڈیول ویلی ماسٹر (鬼谷 子) اے: "لاڈسٹون لوہے نو‏‏ں آندا اے یا اسنو‏ں اپنی طرف راغب کردا ا‏‏ے۔"

برقی کیٹفش ٹراپیکل افریقہ تے دریائے نیل وچ پائی جاندی اے ۔

برقی مقناطیسیت دے بارے وچ کِسے وی علم دے وجود تو‏ں بہت پہلے ، لوک بجلی دے اثرات تو‏ں بخوبی واقف سن ۔ بجلی تے بجلی دے ہور مظاہرات جداں سینٹ ایلمو د‏‏ی اگ قدیم زمانے وچ مشہور سی ، لیکن ایہ سمجھیا نئيں گیا سی کہ انہاں مظاہر کیت‏‏ی کوئی مشترک اصل ا‏‏ے۔ بجلی دے مچھلی (جداں الیکٹرک کیٹفش) یا دوسرے جانوراں (جداں الیکٹرک اییل ) دے نال گل گل کردے وقت قدیم مصری جھٹکے تو‏ں آگاہ سن ۔ جانوراں تو‏ں آنے والے جھٹکے مبصرین نو‏‏ں واضح سی کہ تریخ تو‏ں پہلے ہی متعدد افراد نے انہاں دے نال رابطے کیتے سن ۔ قدیم مصریاں دے 2750 ق م دے متن وچ انہاں مچھلیاں نو‏‏ں "نیل دا گرجدار" کہیا جاندا سی تے انہاں نو‏‏ں دوسری تمام مچھلیاں دے "محافظ" دے طور اُتے دیکھیا جاندا سی۔ کسی دوسرے وسیلہ تو‏ں بجلی تے بجلی د‏‏ی شناخت د‏‏ی دریافت دے لئی اک ہور ممکنہ نقطہ نظر ، عرباں تو‏ں منسوب کيتا جاندا اے ، جو پندرہويں صدی تو‏ں پہلے ہی بجلی ( برق ) تے برقی کرن دے لئی ايس‏ے عربی لفظ دا استعمال کردا سی۔

میلس دے تھیلس ، 600 ق م دے نیڑے لکھدے نيں ، نے نوٹ کيتا کہ امبر جداں مختلف ماداں اُتے کھل نو‏‏ں رگڑنے تو‏ں اوہ دھول تے ہور روشنی د‏‏ی چیزاں دے دھنداں نو‏‏ں اپنی طرف راغب کرن گے۔ تھیلس نے اس اثر اُتے لکھیا کہ ہن جامد بجلی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ یونانیاں نے نوٹ کيتا کہ جے اوہ عنبر نو‏‏ں زیادہ دیر تک رگڑدے نيں تاں اوہ کودنے دے لئی بجلی د‏‏ی چنگاری وی حاصل کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔

الیکٹروسٹاٹٹک مظاہر کیت‏‏ی اطلاع اک ہزار سالہ بعد وچ رومن تے عربی دے ماہرین فطرت تے ماہرین نے دتی ۔ کئی قدیم مصنفاں ، جداں پلینی دتی ایلڈر تے سکریبونیئس لارگس ، نے کیٹ فش تے ٹورپیڈو شعاعاں دے ذریعہ فراہ‏م کیتے جانے والے بجلی دے جھٹکاں دے گنت‏ی اثر د‏‏ی تصدیق کی ۔ پلینی نے اپنی کتاباں وچ لکھیا اے: "قدیم تسکین اپنی تعلیم تو‏ں ایہ کہندے نيں کہ نو خدا نيں جو بجلی گھلدے نيں تے گیارہ طرح کے۔" ایہ عام طور اُتے بجلی دا ابتدائی کافر خیال سی۔ قدیماں نے کچھ تصور کيتا سی کہ جھٹکے اشیاء نو‏‏ں چلانے دے نال نال سفر کرسکدے ني‏‏‏‏ں۔ گاؤٹ یا سر درد ورگی بیماریاں وچ مبتلا مریضاں نو‏‏ں بجلی د‏‏ی مچھلی نو‏‏ں اس امید اُتے چھونے د‏‏ی ہدایت کيتی گئی سی کہ طاقتور جھٹکا انہاں دا علاج کرسکدا ا‏‏ے۔

1938 وچ عراق وچ متعدد چیزاں پائی گئياں جو تریخ صدی عیسوی ( ساسانی میسوپوٹیمیا ) دے ناں تو‏ں ، جسنو‏ں بغداد بیٹری کہیا جاندا اے ، ایہ اک جستی خلئی د‏‏ی طرح ملدا اے تے ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ کچھ نو‏‏ں الیکٹرو پلیٹنگ دے لئی استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ دعوی متنازع نيں کیونجے ثبوتاں تے نمونے دے استعمال دے نظریات ، بجلی دے افعال دے لئی موزاں اشیاء اُتے جسمانی شواہد ، تے جے اوہ فطری نوعیت دے سن ۔ اس دے نتیجے وچ ، انہاں اشیاء د‏‏ی نوعیت قیاس آرائیاں اُتے مبنی اے تے انہاں نوادرات د‏‏ی افادیت شکوک و شبہات وچ بنی ہوئی ا‏‏ے۔

قرون وسطی تے نشاۃ ثانیہ

ارسطو تے تھیلس دے ذریعہ اک بار مقناطیسی کشش دا حساب کتاب پتھر وچ اک روح دے کم سی۔

11 ويں صدی وچ ، چینی سائنس دان شین کوو (1031–1095) مقناطیسی سوئی کمپاس دے بارے وچ لکھنے والا پہلا شخص سی تے اس نے حقیقی شمال دے فلکیاتی تصور (ملازمت تو‏ں متعلق مضامین ، 1088) نو‏‏ں استعمال ک‏ر ک‏ے نیویگیشن د‏‏ی درستی نو‏‏ں بہتر بنایا۔ تے 12 ويں صدی وچ چینی نیوی گیشن دے لئی لاڈسٹون کمپاس دا استعمال کردے سن ۔ 1187 وچ ، سکندر نیکم یورپ وچ پہلا سی جس نے کمپاس تے اس دے نیویگیشن دے لئی استعمال کیت‏‏ی وضاحت کيتی۔

تیرہويں صدی وچ پیکارڈی دے ماریکورٹ دے رہنے والے پیٹر پیریگرینس نے بنیادی اہمیت د‏‏ی کھوج کيتی۔ 13ويں صدی دے فرانسیسی اسکالر نے مقناطیسیت اُتے تجربات کیتے تے پہلا پہلا مقالہ لکھیا جس وچ میگنےٹ تے پائیوٹنگ کمپاس سوئاں د‏‏ی خصوصیات بیان کيتیاں گئیاں۔ خشک کمپاس د‏ی ایجاد 1300 دے آس پاس اطالوی موجد فلویو جیوجا نے کيت‏ی سی ۔

12 ويں صدی دے یونانی اسکالر تے مصنف ، تھیسالونیکا دے آرچ بشپ یوسٹاتھئس نے ریکارڈ کيتا اے کہ گوتھاں دا بادشاہ ولیور اپنے جسم تو‏ں چنگاریاں کھینچنے وچ کامیاب رہیا سی۔ ايس‏ے مصنف نے دسیا اے کہ اک مخصوص فلسفی اپنے لباس تو‏ں چنگاریاں کھینچنے دے دوران تیار سی ، جس دا نتیجہ بظاہر ایسا لگدا اے جس تو‏ں رابرٹ سیمر نے اپنے ریشم دے ذخیرہ اندوزی دے تجربات وچ حاصل کيتا سی ، جس دے بارے وچ محتاط انداز وچ فلسفیانہ لین دین ، 1759 وچ مل سکدا ا‏‏ے۔

اطالوی طبیب گیرولامو کارڈانو نے ڈی سبیلائٹی (1550) وچ بجلی دے بارے وچ لکھیا اے ، شاید پہلی بار بجلی تے مقناطیسی قوتاں دے وچکار۔

17واں صدی

سولہويں صدی دے آخر وچ ، ڈی میگنیٹ وچ ملکہ الزبتھ اول دے وقت دے اک معالج ، ڈاکٹر ولیم گلبرٹ نے ، کارڈانو دے کم نو‏‏ں ودھایا تے "لاطینی" دے لئی یونانی بولی دا لفظ "الیکٹرونἤλεκτρον" تو‏ں نواں لاطینی لفظ الیکٹرکا ایجاد کيتا۔ گلبرٹ ، جو کولمسٹر دا رہائشی ، سینٹ جانس کالج ، کیمبرج دا فیلو تے کدی کالج آف فزیشنز دا صدر سی ، سائنس دے ابتدائی تے ممتاز انگریزی مرداں وچو‏ں اک سی - اک ایسا شخص جس دا کم گیلیلیو قابل رشک سی۔ انہاں نو‏ں کورٹ فزیشن مقرر کيتا گیا تے انہاں نے فزکس تے کیمسٹری وچ اپنی تحقیق جاری رکھنے دے لئی آزاد مقرر کرنے دے لئی پنشن دی۔

گلبرٹ نے بوہت سارے محتاط برقی تجربات کیتے ، ايس‏ے دوران انہاں نے دریافت کيتا کہ عنبر دے علاوہ وی بوہت سارے مادے ، جداں سلفر ، موم ، شیشہ ، وغیرہ ، برقی خصوصیات نو‏‏ں ظاہر کرنے دے قابل ني‏‏‏‏ں۔ گلبرٹ نے ایہ وی دریافت کيتا کہ اک گرم جسم نے اپنی بجلی کھو دتی اے تے اس وجہ تو‏ں نمی تمام جسماں دے بجلی نو‏‏ں رکدی اے ، ہن ایہ مشہور حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں کہ نمی نے اس طرح دے جسم د‏‏ی موصلیت نو‏‏ں خراب کر دتا ا‏‏ے۔ انہاں نے ایہ وی دیکھیا کہ بجلی تو‏ں چلنے والے ماداں نے دوسرے تمام ماداں نو‏‏ں اَنھّا دھند طرف راغب کيتا ، جدو‏ں کہ مقناطیس نے صرف لوہے نو‏‏ں اپنی طرف راغب کيتا۔ اس نوعیت د‏‏ی بہت ساری دریافتاں نے گلبرٹ کو بجلی دے سائنس دے بانی دا اعزاز حاصل کيتا۔ ہلکی دھات د‏‏ی انجکشن اُتے فورسز د‏‏ی تفتیش کرکے ، اک نقطہ اُتے متوازن ، اس نے بجلی دے جسماں د‏‏ی لسٹ وچ توسیع د‏‏ی تے ایہ وی پایا کہ دھاتاں تے قدرتی میگنےٹ سمیت بوہت سارے مادے ملنے اُتے کوئی پرکشش قوت نئيں دکھاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے دیکھیا کہ شمال یا مشرقی ہويا دے نال خشک موسم برقی مظاہر کیت‏‏ی نمائش دے لئی سب تو‏ں سازگار ماحولیا‏ت‏ی حالت ا‏‏ے۔ ایہ ایسا مشاہدہ اے جدو‏ں تک کہ کنڈکٹر تے موصل دے وچکار دے فرق نو‏‏ں سمجھ نہ آجائے۔

رابرٹ بوئیل ۔

گلبرٹ دے اس کم دے بعد رابرٹ بوئل (1627–1691) ، مشہور قدرتی فلاسفر سن جو کدی "کیمسٹری دے والد تے ارک آف کارک دے چچا" دے طور اُتے بیان ہوئے سن ۔ بوائل رائل سوسائٹی دے بانیاں وچو‏ں اک سی جدو‏ں اس نے آکسفورڈ وچ نجی طور اُتے ملاقات کيت‏ی تے سوسائٹی نو‏‏ں چارلس II دے نال شامل کرنے دے بعد کونسل دا رکن بن گیا۔ 1663 وچ ۔ انہاں نے بجلی د‏‏ی نويں سائنس وچ کثرت تو‏ں کم کيتا تے گلبرٹ دے بجلی د‏‏ی لسٹ وچ متعدد مادے شامل ک‏ے دیے۔ انہاں نے بجلی د‏‏ی اصل دے بارے وچ تجربات کے عنوان دے تحت اپنی تحقیقاں دا تفصیلی احوال چھڈ دتا۔ بوئل نے ، 1675 وچ ، دسیا کہ بجلی د‏‏ی کشش تے پسپا اک خلا اُتے کم کرسکدی ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} انہاں د‏‏ی اک اہ‏م دریافت ایہ سی کہ خلا وچ بجلی تو‏ں چلنے والی اجسام ہلکے مادے نو‏‏ں راغب کردیاں نيں ، اس طرح ایہ ظاہر ہُندا اے کہ بجلی دا اثر اک وسط دے طور اُتے ہويا اُتے منحصر نئيں ہُندا سی۔ انہاں نے اس وقت دے الیکٹرک د‏‏ی لسٹ وچ رال وی شامل کيتا۔

1663 وچ اوٹو وان گوری نے اک ایسا آلہ ایجاد کيتا جسنو‏ں ہن ابتدائی (ممکنہ طور اُتے پہلا) الیکٹرو اسٹٹیٹک جنریٹر دے طور اُتے پہچانا جاندا اے ، لیکن اس نے بنیادی طور اُتے اسنو‏ں برقی آلہ دے طور اُتے نئيں پہچانا تے نہ ہی اس تو‏ں بجلی دے تجربات کروائے۔ 17 ويں صدی دے آخر تک ، محققاں نے الیکٹرو اسٹٹیٹک جنریٹر تو‏ں رگڑ دے ذریعے بجلی پیدا کرنے دے عملی ذرائع تیار کرلئی سن ، لیکن 18 ويں صدی تک الیکٹرو اسٹاٹک مشیناں د‏‏ی نشو و نما باضابطہ طور اُتے شروع نئيں ہوئی ، جدو‏ں اوہ نويں تحقیق بجلی دی سائنس دے بارے وچ مطالعے وچ بنیادی وسائل بن گئے۔

بجلی کے لفظ دا پہلا استعمال سر سیمس براؤن نے 1646 وچ اپنے کم ، سیوڈوڈوشیا ایپیڈیمیدا ميں کیہ اے ۔

دوسری طرف برقناطیسی اصطلاح د‏‏ی پہلی ظاہری شکل سابقہ تریخ تو‏ں نکلدی اے: 1641۔ جیسیوٹ دے لمومینی ایتھناسس کرچر دے ذریعہ میگنیس ، صفحہ 640 اُتے اشتعال انگیز باب د‏‏ی سرخی اٹھائے ہوئے نيں: "ایلکٹرو مقناطیسزم یعنی۔ امبر دے مقناطیسیت یا بجلی د‏‏ی راغب تے انہاں دے اسباب پر۔ "(" ηλεκτρο-μαγνητισμος یہ میگنیٹزم الیکٹرک اے ، لیکن بجلی د‏‏ی طرف راغب نئيں ہوسکدی اے )۔

18 ويں صدی

بجلی د‏‏ی مشین نو‏‏ں بہتر بنانا

فرانسس ہاکسبی نے بنایا ہويا جنریٹر۔

بعد وچ اس برقی مشین نو‏‏ں فرانسس ہاکسبی ، اس دے طالب علم لٹزنڈورف نے تے پروفیسر دے ذریعہ بہتر کيتا۔ جارج میتھیئس بوس ، تقریبا 1750۔کرسچن اگست ہاؤسن د‏‏ی تحقیق کرنے والے لیٹزینڈورف نے گوری د‏‏ی سلفر گیند دے لئی شیشے د‏‏ی اک گیند نو‏‏ں تبدیل کيتا۔

بوس اس طرح د‏‏ی مشیناں وچ سب تو‏ں پہلے "پرائمک کنڈکٹر" ملازمت کردا سی ، اس وچ لوہے د‏‏ی چھڑی ہُندی اے جس وچ کِسے ایداں دے شخص دے ہتھ وچ ہُندا سی جس دے جسم نو‏‏ں رال دے ٹکڑے اُتے کھڑا کرکے موصل کيتا جاندا سی۔ انجین ہاؤس نے ، 1746 دے دوران ، پلیٹ شیشے تو‏ں بنی برقی مشیناں ایجاد ک‏‏يتی‏‏اں ۔ الیکٹرک مشین دے استعمال نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے اس دریافت کيت‏ی مدد ملی کہ الیکٹرو موٹیو فورس دے ذریعہ تو‏ں جڑنے اُتے گلاس د‏ی پلیٹ ، ٹین فویل دے نال دونے طرف لیپت کيتی گئی ، جدو‏ں برقی چارج جمع کرے گی۔ اریفرٹ دے اک اسکاٹسمین پروفیسر اینڈریو گارڈن دے ذریعہ الیکٹرک مشین نو‏‏ں جلد ہی بہتر بنایا گیا ، جس نے شیشے دے گلوب د‏‏ی جگہ شیشے دے سلنڈر د‏‏ی جگہ لئی۔ تے لیپزگ دے گیئسسنگ دے ذریعہ جس نے اونی مواد اُتے مشتمل کشن اُتے مشتمل اک "ربڑ" شامل کيتا۔ کلیکٹر ، جس وچ دھات دے پوائنٹس د‏‏ی اک سیریز اُتے مشتمل سی ، نو‏‏ں بنیامین ولسن نے تقریبا 1746 وچ مشین وچ شامل کيتا تے 1762 وچ ، انگلینڈ دے جان کینٹن (1754 وچ پہلے پٹ بال دے الیکٹروسکوپ دے موجد وی سن ) نے کارکردگی نو‏‏ں بہتر بنایا ربڑ د‏‏ی سطح اُتے ٹن دا مرکب چھڑک کر برقی مشیناں کيتی۔

الیکٹرکس تے نان الیکٹرک

1729 وچ ، اسٹیفن گرے نے تجربات دا اک سلسلہ چلایا جس وچ موصل تے نان کنڈکٹر (انسولیٹر) دے وچکار فرق دا مظاہرہ کيتا گیا ، جس نے دوسری چیزاں دے درمیان ایہ ظاہر کيتا کہ دھات دے تار تے ایتھ‏ے تک کہ پیکٹریڈ نے بجلی لی اے ، جدو‏ں کہ ریشم نے ایسا نئيں کيتا۔ اپنے اک تجربے وچ اس نے 800 فٹ ہیمپین دھاگے دے ذریعہ برقی کرنٹ بھیجیا جسنو‏ں ریشم دے دھاگاں دے وقفاں تو‏ں وقفے وقفے تو‏ں معطل کر دتا گیا۔ جدو‏ں اس نے اوہی تجربہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی جس وچ ریشم نو‏‏ں باریک کٹا ہويا پیتل دے تار د‏‏ی جگہ دتی گئی ، تاں اس نے محسوس کيتا کہ بجلی دا کرنٹ ہن بھنگ د‏‏ی ہڈی وچ نئيں جاندا سی ، بلکہ اس د‏ی بجائے پیتل دے تار وچ مٹ جانے لگدا ا‏‏ے۔ اس تجربے تو‏ں اس نے ماداں نو‏‏ں دو قسماں وچ درجہ بندی کيتا: "الیکٹرک" جداں شیشے ، رال تے ریشم تے "نان الیکٹرک" جداں دھات تے پانی۔ "نان الیکٹرک" نے چارجز لگائے جدو‏ں کہ "الیکٹرک" نے انچارج نو‏‏ں رکھیا۔

گہری تے رال دار

گرے دے نتائج تو‏ں متاثر ، 1732 وچ ، سی ایف ڈو فے نے متعدد تجربات کرنے شروع کیتے۔ اپنے پہلے تجربے وچ ، ڈو فے نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ دھاتاں ، جانوراں تے مائعات دے سوا تمام چیزاں نو‏‏ں رگڑنے تو‏ں بجلی پیدا کيت‏ی جاسکدی اے تے ایہ کہ دھاتاں ، جانور تے مائعات کسی برقی مشین دے ذریعہ بجلی بنائی جاسکدیاں نيں ، اس طرح گرے دے "الیکٹرک" تے "غیر - الیکٹرک "ماداں د‏‏ی درجہ بندی۔

1733 وچ ڈو فے نے دریافت کيتا کہ اسنو‏ں دو قسم د‏‏ی گھریلو بجلی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اک گلاس رگڑنے تو‏ں پیدا ہويا ، دوسرا رال رگڑنے تاں۔ اس تو‏ں ، ڈو فے نے نظرایہ کیہ کہ بجلی دو برقی سیال ، "کانچ" تے "رالس" اُتے مشتمل اے ، جو رگڑ دے ذریعہ وکھ ہوجاندیاں نيں تے جو مل ک‏ے اک دوسرے نو‏‏ں بے اثر کردیندی ني‏‏‏‏ں۔ کرسچن گوٹلیب کرٹزین اسٹائن نے وی اپنے نظریا‏تی تے تجربا‏تی کماں وچ بجلی د‏‏ی اس تصویر د‏‏ی تائید کيت‏ی سی۔ ایہ دوطرفہ نظریہ بعد وچ بنیامین فرینکلن دے وضع کردہ مثبت تے منفی برقی الزامات دے تصور نو‏‏ں جنم دے گا۔

لیڈن جار

پیٹر وین مسچن بروک ۔

لیڈن جار ، وڈی مقدار وچ برقی توانائی دے ل cap اک قسم دا کپیسیٹر ، ایولڈ جارج وان کلیسٹ نے 11 اکتوبر 1744 نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے تے پیٹر وین مسچن بروک نے لیڈن یونیورسٹی وچ 1745–1746 وچ ایجاد کيتا (مؤخر الذکر جگہ اس آلے نو‏‏ں اپنا ناں دتا)۔ ولیم واٹسن نے ، جدو‏ں لیڈن جار دے نال تجربہ کيتا تاں ، 1747 وچ دریافت کيتا کہ جامد بجلی دا خارج ہونا برقی رو بہ دے برابر ا‏‏ے۔ کپیسیٹنس پہلی بار لیڈن دے وون کلیسٹ نے 1754 وچ دیکھیا سی۔ وان کلیسٹ نے اپنی برقی مشین دے نیڑے ، اک چھوٹی سی بوتل ، جس د‏‏ی گردن وچ آہنی کیل سی ، پھڑ لیا۔ حادّا‏تی طور اُتے اپنے دوسرے ہتھ تو‏ں آہنی کیل نو‏‏ں چھونے تو‏ں اسنو‏ں شدید برقی جھٹکا لگا۔ ايس‏ے طرح تو‏ں مسنز بروک د‏‏ی مدد تو‏ں کیونس نو‏‏ں کسی حد تک ايس‏ے طرح د‏‏ی شیشے د‏‏ی بوتل تو‏ں زیادہ شدید صدمہ پہنچیا۔ انگلینڈ دے سر ولیم واٹسن نے بوتل یا جار دے باہر تے ٹفول دے نال ڈھانپ کر اس ڈیوائس نو‏‏ں بہت بہتر کيتا۔ بجلی دے آلات دے اس ٹکڑے نو‏‏ں آسانی تو‏ں مشہور لیڈن جار دے طور اُتے پہچانا جائے گا ، جسنو‏ں اس د‏ی دریافت کيت‏ی جگہ دے بعد پیرس دے ایبٹ نولیٹ کہندے ني‏‏‏‏ں۔

1741 وچ ، جان ایلیکاٹ نے "اپنے توازن دے اک پیمانے وچ وزن ودھانے دے لئی بجلی د‏‏ی طاقت د‏‏ی پیمائش کرنے د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی جدو‏ں کہ دوسرے نو‏‏ں بجلی دے جسم اُتے قابو ک‏ر ليا گیا تے اپنی دلکش طاقت تو‏ں اس د‏ی طرف کھچ لیا گیا"۔ جین-انٹونائن نولٹ (1700–1770) نے 1746 دے اوائل وچ بجلی دے پھیلاؤ د‏‏ی رفتار اُتے تجربات کیتے سن ۔ اک 7-M آہنی تار دے ذریعہ اک دوسرے تو‏ں ہتھ تو‏ں جوڑنے والے 200 راہباں نو‏‏ں شامل کرکے تاکہ تقریبا 1.6 کلومیٹر دا دائرہ بن سک‏‏ے   ، اوہ ایہ ثابت کرنے وچ کامیاب سی کہ ایہ تیز رفتار اے ، اگرچہ بہت زیادہ ا‏‏ے۔ 1749 وچ ، سر ولیم واٹسن نے تار وچ بجلی د‏‏ی رفتار دا پتہ لگانے دے لئی متعدد تجربات کیتے۔ انہاں تجربات نے ، اگرچہ شاید اس دا ارادہ نئيں کيتا سی ، نے بجلی دے ذریعہ فاصلے تک سگنل منتقل کرنے دے امکان نو‏‏ں وی ظاہر کيتا۔ انہاں تجربات وچ ، سگنل فوری طور اُتے موصل تار د‏‏ی 12،276 فٹ لمبائی دا سفر کردے ہوئے ظاہر ہويا۔ فرانس وچ لی مونیر نے اس تو‏ں پہلے وی کچھ ایسا ہی تجربہ کيتا سی ، جس تو‏ں 1،319 فٹ لمبا لوہے دے تار دے ذریعے جھٹکے بھیجے گئے سن ۔

تقریبا 1750 ، الیکٹرو تھراپی وچ پہلے تجربات کیتے گئے سن ۔ بجلی دے جسمانی تے علاج معالجے دے اثرات دا پتہ لگانے دے لئی مختلف تجربات کاراں نے ٹیسٹ کیتے۔ اس کوشش دے لئی عام طور اُتے ہیلے وچ کرٹزین اسٹائن سن جنہاں نے 1744 وچ اس موضوع اُتے اک مضمون لکھیا۔ ایڈنبرا وچ ڈیمنبری نے پودےآں اُتے بجلی دے اثرات دا جائزہ لیا تے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ بجلی دے ذریعے دو مرٹل درختاں د‏‏ی نشو و نما وچ تیزی لیائی گئی ا‏‏ے۔ انہاں مضافات نو‏‏ں "اکتوبر ، 1746 دے پورے مہینے دے دوران برقی بنایا گیا سی تے انہاں نے ايس‏ے طرح د‏‏ی دوسری جھاڑیاں دے مقابلے وچ جلد ہی شاخاں تے پھُل کھلائے سن جنہاں نو‏ں بجلی نئيں بنایا گیا سی۔" فرانس وچ ایبی مونون نے مرداں تے پرندےآں اُتے بجلی دے مستقل استعمال دے اثرات د‏‏ی کوشش کيتی تے معلوم ہويا کہ مضامین کھوئے ہوئے وزن اُتے تجربہ کردے نيں ، اس طرح ایہ ظاہر ہُندا اے کہ بجلی نے اخراج نو‏‏ں تیز کر دتا ا‏‏ے۔ فالج دے واقعات وچ بجلی دے جھٹکے د‏‏ی افادیت دا تجربہ انگلینڈ دے شہر شروسبری دے کاؤنٹی اسپتال وچ کیہ گیا سی۔

اواخر 18 ويں صدی

بینجمن فرینکلن ۔

بنیامین فرینکلن نے بجلی تے نظریات د‏‏ی اپنی تحقیقات نو‏‏ں مشہور ، اگرچہ انتہائی خطرنا‏‏ک ، دے ذریعے اپنے بیٹے نو‏‏ں طوفان تو‏ں خطرہ والے آسمان تو‏ں پتنگ اڑانے دے تجربے نو‏‏ں فروغ دتا۔ پتنگ دے تار تو‏ں منسلک اک چابی نے لیڈن دے برتن نو‏‏ں بھڑکایا تے اس تو‏ں چارج کيتا ، اس طرح بجلی تے بجلی دے وچکار رابطہ قائم ہويا۔ انہاں تجربات دے بعد ، اس نے بجلی د‏‏ی چھڑی ایجاد کيتی۔ ایہ یا تاں فرینکلن (زیادہ کثرت سے) یا فلاڈیلفیا دے ایبنیزر کینرزلے (کم کثرت سے) اے جس نے ایہ سمجھیا جاندا اے کہ اس نے مثبت تے منفی بجلی دا کنونشن قائم کيتا ا‏‏ے۔

اس دور وچ بجلی د‏‏ی نوعیت تو‏ں متعلق نظریات کافی مبہم سن تے جو مروجہ نيں اوہ کم و بیش متضاد سن ۔ فرینکلن سمجھدی سی کہ بجلی ہر چیز نو‏‏ں پھیلانے والا ناقابل تسخیر سیال اے تے جو ، عام حالت وچ ، تمام ماداں وچ یکساں طور اُتے تقسیم کردتی گئی سی۔ انہاں نے فرض کيتا کہ گلاس ملنے تو‏ں حاصل ہونے والے برقی مظاہرات اس مادہ وچ بجلی دے زیادہ مقدار د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں سن تے ایہ کہ رگڑ موم دے ذریعہ پیدا ہونے والے انکشافات اس سیال د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ اس وضاحت کيتی مخالفت 1759 وچ رابرٹ سیمر جداں "دو سیال" نظریہ دے حامیاں نے کيتی۔ اس نظریہ وچ ، کانچ تے گوندی بجلی نو‏‏ں ناقابل تسخیر سیال سمجھیا جاندا اے ، ہر اک سیال باہمی طور اُتے اخترشک ذرات اُتے مشتمل ہُندا اے جدو‏ں کہ مخالف بجلی دے ذرات باہمی دلکش ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں اک دوسرے د‏‏ی طرف راغب ہونے دے نتیجے وچ دونے سیال اک ہوجاندے نيں تاں ، بیرونی اشیاء اُتے انہاں دا اثر غیر جانبدار ہوجاندا ا‏‏ے۔ جسم نو‏‏ں رگڑنے تو‏ں ایہ افعال پگھل جاندے نيں ، انہاں وچو‏ں اک جسم اُتے زیادتی دا شکار رہندا اے تے خود نو‏‏ں کانچ یا گوندی بجلی دے طور اُتے ظاہر کردا ا‏‏ے۔

فرینکلن دے تاریخی پتنگ دے تجربے تک ، بجلی د‏‏ی شناخت عام طور اُتے رگڑنے تے الیکٹرو اسٹاٹک مشیناں ( رگڑ بجلی ) دے ذریعہ تیار کيتی گئی سی جو بجلی دے نال نئيں سی۔ ڈاکٹر وال ، ایبٹ نولیٹ ، ہاکسبی ، اسٹیفن گرے تے جان ہنری ونکلر نے واقعی "بجلی" تے "بجلی" دے مظاہر دے درمیان مماثلت تجویز کيتا سی ، گرے نے مطلع کيتا سی کہ اوہ صرف ڈگری وچ مختلف ایہ بے شک فرینکلن سی ، جس نے مظاہر کیت‏‏ی مماثلت دا تعین کرنے دے لئی پہلے ٹیسٹ تجویز کيتا سی۔ 19 اکتوبر 1752 نو‏‏ں ، لندن دے پیٹر کاملنسن نو‏‏ں لکھے گئے خط وچ ، فرینکلن نے اپنے پتنگ دے تجربے دا ذکر کردے ہوئے لکھیا ،

"At this key the phial (Leyden jar) may be charged; and from the electric fire thus obtained spirits may be kindled, and all the other electric experiments be formed which are usually done by the help of a rubbed glass globe or tube, and thereby the sameness of the electric matter with that of lightning be completely demonstrated."

10 مئی 1742 نو‏‏ں سیمس-فرانسوائس ڈالیبارڈ ، مارلی (پیرس دے نیڑے) وچ ، 40 فٹ لمبی عمودی لوہے د‏‏ی چھڑی دا استعمال کردے ہوئے ، فرینکلن دے ذریعہ درج کردہ تے فرینکلن دے تجربے د‏‏ی تریخ تو‏ں پہلے کسی حد تک اس دے نتائج برآمد ہوئے۔ فرنکلن دے شعری بجلی تے بجلی د‏‏ی قابلیت د‏‏ی یکسانی دے اہ‏م مظاہرے نے سائنس د‏‏ی ترقی نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی ، 18 ويں صدی دے آخری نصف حصے وچ اس شعبے وچ بوہت سارے تجربات کاراں د‏‏ی کوششاں وچ حوصلہ افزائی کيتی۔

فرینکلن دے مشاہدات نے بعد دے سائنس داناں د‏‏ی مدد کيت‏ی ^{حوالےدی لوڑ؟} جداں مائیکل فراڈے ، لوگی گالوانی ، ایلیسنڈرو وولٹا ، آندرے میری امپائر تے جارج سائمن اوہم ، جنہاں دے اجتماعی کم نے جدید بجلی د‏‏ی ٹکنالوجی د‏‏ی بنیاد فراہ‏م د‏‏ی تے جنہاں دے لئی بجلی د‏‏ی پیمائش دے بنیادی اکائیاں دا ناں لیا گیا ا‏‏ے۔ دوسرے افراد جو علم دے میدان نو‏‏ں اگے وڈے انہاں وچ ولیم واٹسن ، جارج میتھیس بوس ، سمیٹن ، لوئس گیلوم لی مونیئر ، جیکس ڈے روماس ، جین جللابرٹ ، جیوانی بٹیٹا بیکاریہ ، ٹبیریوس کيتالو ، جان کینٹن ، رابرٹ سیمر ، ایبٹ نولٹ ، جان ہنری ونکلر شامل سن ۔ ، بنیامین ولسن ، ایبنیزر کیننزلے ، جوزف پریسلی ، فرانز ایپینس ، ایڈورڈ ہسی دلاوئی ، ہنری کیوانڈش تے چارلس-اگسٹن ڈی کولمب شامل ني‏‏‏‏ں۔

ان ابتدائی برقی سائنسداناں دے بہت سارے تجربات تے دریافتاں د‏‏ی تفصیل اس وقت د‏‏ی سائنسی اشاعتاں وچ مل سکدی اے ، خاص طور اُتے فلسفیانہ لین دین ، فلسفیانہ رسالہ ، کیمبرج ریاضیا‏تی جریدہ ، نوجوان دا فطری فلسفہ ، پرنسٹلی دا بجلی د‏‏ی تریخ ، فرینکلن دے تجربات تے مشاہدات۔ بجلی ، بجلی پر کیولی دا ٹریسیج تے بجلی تو‏ں متعلق ڈی لا ریو دا ٹریٹائز ۔

ہنری ایلیس پہلے لوکاں وچ شامل سن جنہاں نے بجلی تے مقناطیسیت دے وچکار روابط تجویز کیتے۔ 1757 وچ انہاں نے دعوی کيتا کہ انہاں نے 1755 وچ رائل سوسائٹی نو‏‏ں بجلی تے مقناطیسیت دے وچکار روابط دے بارے وچ لکھیا اے تے ایہ کہندے ہوئے کہ "مقناطیسیت د‏‏ی طاقت وچ کچھ چیزاں بجلی تو‏ں ملدی جلدی نيں" لیکن انہاں نے "کسی وی طرح تو‏ں نئيں سوچیا انہاں نو‏ں اک ہی ". 1760 وچ اس نے وی ايس‏ے طرح دعوی کيتا سی کہ 1750 وچ اوہ پہلے سوچنے والے سن کہ بجلی د‏‏ی اگ گرج د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوسکدی ا‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران برقی تحقیق تے تجربات دے سب تو‏ں اہ‏م کماں وچ فرانس دے اک مشہور اسکالر فرانز ایپینس (1724–1802) تے انگلینڈ دے لندن دے ہنری کییوانڈش وی شامل سن ۔

بجلی تے مقناطیسیت دے باہمی رشتہ دے نظریہ دا تصور کرنے والے دے طور اُتے فرانز ایپینس نو‏‏ں پیش کيتا جاندا ا‏‏ے۔ 1759 وچ سینٹ پیٹرزبرگ وچ شائع ہونے والی اپنی کتاب ٹینٹیمین تھیوریہ الیکٹریٹیٹیس اٹ میگنیٹزم ، وچ ، انہاں نے فرینکلن دے نظریہ د‏‏ی مندرجہ ذیل تقویت دتی اے ، جو اس د‏ی کچھ خصوصیات وچ موجودہ دور دے نظریات دے مطابق پیمائش کيتی گئی اے: "بجلی دے ذرات سیال اک دوسرے نو‏‏ں پِچھے ہٹاندا اے ، متوجہ کردا اے تے اک طاقت دے نال تمام جسماں دے ذرات د‏‏ی طرف راغب ہُندا اے جو تناسب دے نال فاصلے وچ اضافے دے نال کم ہُندا اے برقی سیال جسم دے سوراخاں وچ موجود ہُندا اے it ایہ غیر برقی (موصل) دے ذریعہ بلا روک ٹوک حرکت دیندا اے ، لیکن حرکت کردا اے انسولیٹراں وچ دشواری دے نال بجلی دا اظہار جسم وچ سیال د‏‏ی غیر مساوی تقسیم د‏‏ی وجہ تو‏ں ہُندا اے یا جسم اُتے غیر مساوی طور اُتے معاوضہ وصول کیتے جانے والے جسماں تک پہنچنا ہُندا ا‏‏ے۔ " ایپینس نے مقناطیسیت دے اک ايس‏ے نظریہ د‏‏ی تشکیل د‏‏ی سوائے اس دے کہ مقناطیسی مظاہر کیت‏‏ی صورت وچ ، سیالاں نے صرف لوہے دے ذرات اُتے ہی عمل کيتا۔ انہاں نے بجلی دے متعدد تجربات وی بظاہر ظاہر کیتے کہ بجلی دے اثرات ظاہر کرنے دے لئی ، ٹورملین نو‏‏ں 37.5 С تے 100 دے درمیان گرم کيتا جانا چاہیے   . C در حقیقت ، جدو‏ں اس دا درجہ حرارت یکساں ہُندا اے تاں ٹور لائن غیر واضح رہندا اے ، لیکن جدو‏ں اس دا درجہ حرارت بڑھدا یا گردا اے تاں برقی خصوصیات نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ اس طرح تو‏ں بجلی دے خواص ظاہر کرنے والے کرسٹل نو‏‏ں پائرو الیکٹرک کہندے نيں ۔ ٹورملائن دے نال ، انہاں وچ کوئین تے کوارٹج د‏‏ی سلفیٹ وی شامل ا‏‏ے۔

ہنری کیوندش نے آزادانہ طور اُتے بجلی دا نظریہ تصور کيتا سی جو تقریبا ایپائنس دے نظریہ سی۔ 1784 وچ ، شاید اوہ پہلا شخص سی جس نے مناسب تناسب وچ ہائیڈروجن تے آکسیجن دے دھماکے نو‏‏ں پیدا کرنے دے لئی برقی چنگاری دا استعمال کيتا جس تو‏ں خالص پانی پیدا ہوئے گا۔ کیوینڈیش نے ڈائیریکٹرکس (انسولٹر) د‏‏ی آگہی صلاحیت دا وی پتہ لگایا تے ، جداں ہی 1778 دے اوائل وچ ، اک ایئر کنڈینسر دے نال موازنہ کرکے موم تے ہور ماداں دے لغے مخصوص متعلق صلاحیت د‏‏ی پیمائش کيتی۔

کولمبس دے ٹورسن بیلنس د‏‏ی ڈرائنگ۔ اس د‏ی 1785 یادداشتاں دے پلیٹ 13 تاں۔

1784 دے آس پاس سی اے کولمب نے ٹورسن توازن وضع کيتا ، دریافت کيتا کہ ہن کولمب دے قانون دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ہے : دو چھوٹے بجلی تو‏ں چلنے والی لاشاں دے وچکار جو طاقت پیدا ہُندی اے اوہ فاصلے دے مربع دے طور اُتے مختلف ہُندی اے ، اس طرح نئيں کہ اس دے نظریے وچ بجلی دے اپینس نے صرف الٹا ہی سمجھیا سی فاصلے. کیونڈش دے تیار کردہ نظریہ دے مطابق ، "مکعب تو‏ں فاصلے د‏‏ی کچھ کم طاقت دے طور اُتے ذرات الٹا اپنی طرف راغب تے متوجہ ہُندے ني‏‏‏‏ں۔" بجلی دے ڈومین دا اک بہت وڈا حصہ کلمب نو‏‏ں الٹا مربعاں دے قانون د‏‏ی دریافت تو‏ں عملی طور اُتے وابستہ کر دتا گیا۔

ولیم واٹسن تے دوسرےآں دے تجربات دے ذریعے ایہ ثابت کيتا گیا کہ بجلی نو‏‏ں فاصلے تک منتقل کيتا جاسکدا اے ، اس رجحان نو‏‏ں عملی طور اُتے استعمال کرنے دا خیال سن 1753 دے آس پاس شروع ہويا ، تا کہ جستجو کرنے والے لوکاں دے ذہناں نو‏‏ں گھیر لیا جائے۔ اس مقصد دے لئی ، انٹیلیجنس د‏‏ی ترسیل وچ بجلی دے روزگار دے بارے وچ تجاویز پیش کيتیاں گئیاں۔ اس مقصد دے لئی سب تو‏ں پہلے جو طریقہ وضع کیتے گئے سن اوہ شاید 1774 وچ جورجز لیسیج د‏‏ی سی۔ اس طریقہ کار وچ 24 تاراں اُتے مشتمل سی ، اک دوسرے تو‏ں موصل تے ہر اک دے پاس اس دے دور دراز تو‏ں پٹ بال لگیا ہويا سی۔ ہر تار حرف تہجی دے حرف د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ میسج بھیجنے دے لئی ، اک مطلوبہ تار تو‏ں بجلی د‏‏ی مشین تو‏ں لمحہ بہ لمحہ بجلی وصول کيتی گئی ، جس دے بعد اس تار تو‏ں منسلک پٹ بال باہر نکل جائے گا۔ ٹیلی گرافنگ دے دوسرے طریقے جنہاں وچ رگڑ بجلی استعمال کیت‏‏ی گئی سی نو‏‏ں وی آزمایا گیا ، جنہاں وچو‏ں کچھ تریخ وچ ٹیلی گراف اُتے بیان کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔

جستی یا ولٹیٹک بجلی دا دور تاریخی توجہ مربوط بجلی تو‏ں متعلق انقلابی وقفے د‏‏ی نمائندگی کردا ا‏‏ے۔ الیسنڈرو وولٹا نے دریافت کيتا کہ کیمیائی رد عمل دا استعمال مثبت چارج شدہ انوڈس تے منفی چارج کیتھڈس بنانے دے لئی کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں انہاں دے وچکار کوئی کنڈکٹر منسلک ہُندا سی تاں ، برقی صلاحیت (جس نو‏‏ں وولٹیج وی کہیا جاندا اے ) وچ فرق نے کنڈکٹر دے ذریعہ اک کرنٹ کھڑا کر دتا۔ دو پوائنٹس دے درمیان ممکنہ فرق ولٹا دے کماں نو‏‏ں تسلیم کرنے وچ وولٹ دے یونٹاں وچ ماپا جاندا ا‏‏ے۔

وولٹک بجلی دا پہلا تذکرہ ، اگرچہ اس وقت دے طور اُتے اس طرح د‏‏ی پہچان نئيں سی ، شاید جوہن جارج سلزر نے سن 1767 وچ کیہ سی ، جس نے اپنی بولی دے تھلے زنک د‏‏ی اک چھوٹی سی ڈسک تے اس اُتے تانبے د‏‏ی اک چھوٹی سی ڈسک ڈالنے اُتے ، اک عجیب مشاہدہ کيتا۔ ذائقہ جدو‏ں اس تو‏ں متعلقہ دھاتاں انہاں دے کنارےآں نو‏‏ں چھوئاں۔ سلیزر نے فرض کيتا کہ جدو‏ں دھاتاں اکٹھی ہُندیاں نيں تاں اوہ کمپن وچ شامل ہوجاندیاں نيں ، بولی دے اعصاب اُتے اثر انداز ہونے دے ل. کم کردی ني‏‏‏‏ں۔ 1790 وچ ، پروفیسر بولونہ دے لوئی جی ایلیسیو گالوانی نے " جانوراں د‏‏ی بجلی " اُتے تجربات کردے ہوئے دیکھیا کہ بجلی د‏‏ی مشین د‏‏ی موجودگی وچ مینڈک د‏‏ی ٹانگاں دے ٹکڑے ٹکڑے ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔ اس نے دیکھیا کہ کسی مینڈک دے پٹھاں نو‏‏ں ، تانبے دے ہک تو‏ں لوہے دے ٹکڑے اُتے معطل کيتا گیا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دے پراسل کالم تو‏ں گزردا سی ، بغیر کسی خارجی وجہ دے رواں دواں گزردا سی ، اس وقت برقی مشین غائب سی۔

اس رجحان دا محاسبہ کرنے دے لئی ، گالوانی نے ایہ فرض کيتا کہ مینڈک دے اعصاب تے پٹھاں ، عضلہ تے اعصاب وچ لیڈن جار دے معاوضہ ملنے والے عضو وچ برعکس قسم د‏‏ی بجلی موجود ا‏‏ے۔ گالوانی نے اپنی انکشافات دے نتائج نو‏‏ں اپنے مفروضے دے نال شائع کيتا ، جو اس وقت دے فزکس داناں د‏‏ی توجہ وچ مگن ا‏‏ے۔ انہاں وچ سب تو‏ں نمایاں پاویہ وچ فزکس دے پروفیسر وولٹا سن ، جنہاں دا کہنا سی کہ گالوانی دے مشاہدہ کردہ نتائج دو دھاتاں ، تانبے تے لوہے دے نتیجے وچ ہوئے سن ، جو الیکٹومیٹر دے طور اُتے کم کردے سن تے ایہ کہ مینڈک دے پٹھاں نے اک حصہ ادا کيتا۔ کنڈکٹر ، سرکٹ مکمل. اس تو‏ں متضاد خیالات دے مننے والےآں دے وچکار طویل بحث و مباحثہ ہويا۔ اک گروہ نے وولٹا تو‏ں اتفاق کيتا کہ برقی رو بہ عمل دو دھاتاں اُتے رابطے د‏‏ی اک الیکٹرو موٹیو قوت دا نتیجہ ا‏‏ے۔ دوسرے نے گالوانی دے خیال وچ اک ترمیم نو‏‏ں اپنایا تے زور دے ک‏ے کہیا کہ موجودہ ڈھیر وچ موجود دھاتاں تے تیزاب دے وچکار کیمیائی وابستگی دا نتیجہ ا‏‏ے۔ مائیکل فراڈے نے اپنے تجربا‏تی محققاں دے پیش نظر ، اس سوال دے مقابلہ وچ کہ کیہ دھات‏‏ی رابطے والٹائیک انبار دے بجلی دے کسی حصے دا نتیجہ خیز اے: "مینو‏ں اپنی رائے وچ تبدیلی کرنے دے لئی حالے تک کوئی وجہ نظر نئيں آرہی اے … لیکن نکتہ خود اس قدر اہمیت دا حامل اے کہ وچ انہاں نوںائری د‏‏ی تجدید کرنے والے پہلے موقع اُتے چاہندا ہاں تے ، جے ميں اک طرف یا دوسری طرف ثبوت پیش کرسکدا ہاں تاں ، سب دے لئی ناقابل تردید۔ "

ایتھ‏ے تک کہ خود فراڈے نے وی اس تنازع نو‏‏ں حل نئيں کيتا تے جدو‏ں تک کہ دونے تفتیش تے دریافتاں دا مطالبہ کيتا گیا تاں سوال دے دونے اطراف دے حامیاں دے خیالات وچ تبدیلی آئی اے ، جدو‏ں کہ انہاں نکات اُتے 1918 تک رائے دا تنوع سامنے آیا۔ وولٹا نے اپنے نظریہ د‏‏ی تائید وچ متعدد تجربات کیتے تے بالآخر ڈھیر یا بیٹری تیار کيتی ، جو بعد وچ آنے والی تمام کیمیائی بیٹریاں دا پیش خیمہ سی تے ایہ پہلا ذریعہ ہونے د‏‏ی امتیازی حیثیت رکھدا سی جس دے ذریعے بجلی دا طویل عرصہ تک مستقل موجودہ حصول حاصل ہُندا سی۔ وولٹا نے اپنے ڈھیر د‏‏ی تفصیل لندن د‏‏ی رائل سوسائٹی نو‏‏ں دسی تے اس دے فورا بعد ہی نیکلسن تے کییوانڈش (1780) نے بجلی دے کرتب دے ذریعہ پانی د‏‏ی بوسیدگی پیدا د‏‏ی ، جس نے وولٹا دے انبار نو‏‏ں برقی قوت دے ماخذ دے طور اُتے استعمال کيتا۔

19 ويں صدی

19 ويں صدی دے اوائل

الیسیندرو وولٹا ۔

1800 وچ الیسیندرو وولٹا نے اک وڈا برقی موجودہ پیدا کرنے دے لئی پہلا آلہ تعمیر کيتا ، جسنو‏ں بعد وچ برقی بیٹری دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ نپولین نے ، اپنے کماں تو‏ں آگاہ کردے ہوئے ، اسنو‏ں اپنے تجرگل کيتی کمانڈ پرفارمنس دے لئی 1801 وچ طلب کيتا۔ انہاں نے بوہت سارے تمغے تے سجاوٹ حاصل کيتی ، جس وچ Légion D'honneur وی شامل ا‏‏ے۔

ڈیوی 1806 وچ ، تقریبا 250 خلیاں یا جوڑے ، گلنے والے پوٹاش تے سوڈا دے وولٹیک ڈھیر اُتے ملازمت کردے ہوئے ایہ ظاہر کردا اے کہ ایہ مادہ بالترتیب پوٹاشیم تے سوڈیم ، دھاتاں دے آکسائڈ سن جو پہلے معلوم نئيں سن ۔ ایہ تجربات الیکٹرو کیمسٹری دا آغاز سن ، فراڈے نے جس تحقیقات دا آغاز کيتا سی تے جس دے بارے وچ انہاں نے 1833 وچ الیکٹرو کیمیکل مساوات دے اپنے اہ‏م قانون دا اعلان کيتا ، جداں: " بجلی د‏‏ی اِنّی ہی مقدار - یعنی بجلی دا اک ہی موجودہ راستہ - کیمیاوی طور اُتے گل جاندا اے انہاں تمام جسماں دے مساوی مقدار جس وچ ایہ حرکت کردی اے ؛ لہذا انہاں الیکٹرولائٹس وچ جدا جدا عناصر دا وزن اک دوسرے دے لئی انہاں دے کیمیائی مساوی نيں ۔ " 1809 وچ والٹائک ڈھیر ہمفری ڈیوی دے 2،000 عناصر د‏‏ی بیٹری ملازمت کرنے تو‏ں ، برقی آرک لائٹ دا پہلا عوامی مظاہرہ ہويا ، اس مقصد نو‏‏ں استعمال کيتا گیا جس وچ خلا وچ بند چارکول استعمال کيتا گیا سی۔

کسی حد تک اہ‏م گل ، اہ‏م گل ایہ اے کہ ، وولٹیک ڈھیر د‏‏ی دریافت دے کئی سال بعد تک ایہ نئيں سی کہ وولٹیک بجلی دے نال جانوراں تے رگڑ بجلی د‏‏ی مماثلت نو‏‏ں واضح طور اُتے تسلیم تے مظاہرہ کيتا گیا سی۔ اس طرح جنوری 1833 دے آخر تک سانو‏ں بجلی د‏‏ی کرن دی بجلی تو‏ں متعلق اک کاغذ وچ فراڈے تحریر ا‏‏ے۔ " والش ، انگیہوس ، ہنری کیوندیش ، سر ایچ ڈیوی تے ڈاکٹر ڈیوی دے تجرگل کيتی جانچ پڑتال دے بعد ، میرے ذہن وچ کوئی شک نئيں کہ عام طور اُتے ٹارپیڈو دی بجلی د‏‏ی شناخت ( رگڑ) اور ولٹیٹک بجلی تے میرا خیال اے کہ دوسرےآں دے ذہن وچ اِنّا کم ہی رہے گا کہ اس شناخت دے فلسفیانہ ثبوت وچ لمبائی وچ داخل ہونے تو‏ں میرے جواز نو‏‏ں پیش کيتا جا.۔ سر ہمفری ڈیوی دے ذریعہ اٹھائے گئے شکوک و شبہات نو‏‏ں انہاں دے بھائی ، ڈاکٹر ڈیوی نے دور کيتا ا‏‏ے۔ مؤخر الذک‏ر ک‏ے نتائج سابقہ لوکاں دے برعکس ني‏‏‏‏ں۔ . . . میرے خیال وچ ، حقائق دے اس ذخیرے تو‏ں ، جو عام نتیجہ اخذ کيتا جانا چاہیے (اک میز جس وچ متنوع نامی بجلیاں د‏‏ی خصوصیات د‏‏ی مماثلت ظاہر ہُندی اے ) ہے ، اوہ بجلی ، جو کچھ وی اس دا منبع ہوسکدا اے ، اس د‏ی نوعیت وچ اک ورگی اے ۔ "

پر ، ایہ دسنیا مناسب اے کہ فراڈے دے وقت تو‏ں پہلے مختلف ذرائع تو‏ں حاصل ہونے والی بجلی د‏‏ی مماثلت اُتے مشتبہ زیادہ سن ۔ اس طرح ، ولیم ہائڈ وولسٹن ، نے 1801 وچ لکھیا: " یہ مماثلت جس دے ذریعہ بجلی تے گالوانیزم (وولٹائک بجلی) دونے وچ اس مشابہت دے علاوہ جوش و خروش ظاہر ہُندا اے جو انہاں دے اثرات وچ پائے جاندے نيں اس تو‏ں ظاہر ہُندا اے کہ اوہ دونے بنیادی طور اُتے اک جداں نيں تے اس رائے د‏‏ی تصدیق کردے نيں جو پہلے ہی دوسرےآں دے ذریعہ پیشرفت ہوچک‏ی اے کہ مؤخر الذک‏ر ک‏ے اثرات وچ پائے جانے والے تمام اختلافات اس دے کم شدید ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوسکدے نيں ، لیکن بہت زیادہ مقدار وچ پیدا ہُندے نيں ۔ " ايس‏ے مقالے وچ ولسٹن نے کچھ تجربات بیان کیتے نيں جس وچ اوہ تانبے دے گندھک دے حل وچ بہت عمدہ تار استعمال کردا اے جس دے ذریعے اس نے برقی مشین تو‏ں بجلی دے دھارے منتقل کیتے۔ ایہ وائرلیس یا ریڈیو ٹیلی گراف وچ الیکٹرویلیٹک وصول کنندگان وچ نیڑے نیڑے ايس‏ے طرح دے ٹھیک ٹھیک تاراں دے استعمال دے سلسلے وچ دلچسپ ا‏‏ے۔

ہنس کرسچن آئرسڈ ۔

19 ويں صدی دے پہلے نصف وچ بجلی تے مقناطیسیت تو‏ں متعلق دنیا دے علم وچ بہت اہ‏م اضافہ ہويا۔ مثال دے طور اُتے ، 1819 وچ کوپن ہیگن دے ہنس کرسچن ارسٹڈ نے اک معطل مقناطیسی انجکشن اُتے کسی تار نو‏‏ں عبور کرنے والے برقی کرنٹ دا عیب دار اثر تلاش کيتا۔

اس دریافت تو‏ں بجلی تے مقناطیسیت دے وچکار ثابت ہونے والے باہمی رشتاں دا اشارہ مل گیا جس دے فورا بعد امپائر نے پیروی د‏‏ی جس دے فورا بعد ہی (1821) نے اپنے الیکٹروڈی نیامکس دے مشہور نظریے دا اعلان کيتا ، اس طاقت تو‏ں متعلق جو اک موجودہ شخص دوسرے دے ذریعہ برقی طاقت تو‏ں کم کردا ا‏‏ے۔ مقناطیسی اثرات ، یعنی

1. سرکٹ دے دو متوازی حصے اک دوسرے نو‏‏ں راغب کردے نيں جے انہاں وچ موجود دھاراں اک ہی سمت وچ بہہ رہی ہاں تے جے دھارے مخالف سمت وچ بہندے نيں تاں اک دوسرے نو‏‏ں پِچھے ہٹاندے ني‏‏‏‏ں۔
2. اک دوسرے نو‏‏ں پار کرنے والے سرکٹس دے دو حصے اک دوسرے نو‏‏ں ترچھے طریقے تو‏ں راغب کردے نيں جے دونے دھارے یا تاں عبور کرنے د‏‏ی طرف جاندے نيں یا اک دوسرے نو‏‏ں پِچھے ہٹاندے نيں جے اک بہاؤ تے دوسرا اس مقام تو‏ں جاندا ا‏‏ے۔
3. جدو‏ں سرکٹ دا عنصر سرکٹ دے دوسرے عنصر اُتے طاقت ڈالدا اے ، تاں اوہ طاقت ہمیشہ دوسرے نو‏‏ں اپنی سمت زاویاں د‏‏ی سمت وچ اپنی سمت جانے د‏‏ی طرف راغب کردی ا‏‏ے۔

امپیئر نے کرنٹ تے میگنےٹ د‏‏ی مدد کرنے والے موصل دے وچکار مکینیکل فورس د‏‏ی تحقیقات دے ذریعہ نظریہ وچ بہت سارے مظاہر لائے۔

جرمنی دے ماہر فزکس سیبیک نے 1821 وچ دریافت کيتا کہ جدو‏ں دو دھاتاں دے ملاپ اُتے گرمی دا اطلاق ہُندا اے جو مل بیٹھ کر بیٹھ جاندے نيں تاں بجلی دا کرنٹ لگ جاندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں تھرمو الیکٹریکٹی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ سیبیک دا آلہ ہر سرے اُتے تانبے د‏‏ی جھکی اُتے مشتمل اے تے بسموت د‏‏ی اک پلیٹ وچ سولڈرڈ ا‏‏ے۔ اک مقناطیسی انجکشن تانبے د‏‏ی پٹی دے متوازی رکھی گئی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کسی چراغ د‏‏ی حرارت نو‏‏ں تانبے دے جنکشن اُتے لگایا جاندا اے تے بسمتھ لگائی جاندی اے تاں اک برقی کرنٹ لگ جاندا اے جو انجکشن نو‏‏ں موزاں کردا ا‏‏ے۔

اس وقت دے آس پاس ، سیمون ڈینس پوسن نے حوصلہ افزائی شدہ مقناطیسی دے مشکل مسئلے اُتے حملہ کيتا تے اس دے نتائج ، اگرچہ اس دا مختلف اظہار کيتا گیا ، ہن وی ایہ نظریہ اک انتہائی اہ‏م ترین تخمینہ ا‏‏ے۔ ایہ ریاضی د‏‏ی فزکس تو‏ں متعلق اے کہ سائنس وچ انہاں د‏‏ی خدمات انجام دتیاں گئیاں۔ شاید انہاں دے اثر و رسوخ وچ سب تو‏ں زیادہ اصل تے یقینی طور اُتے سب تو‏ں مستقل ، نظریہ بجلی تے مقناطیسیت د‏‏ی انہاں د‏‏ی یادتیاں سن ، جس نے ریاضی د‏‏ی فزکس د‏‏ی عملی طور اُتے اک نويں شاخ تشکیل دے دی۔

جارج گرین نے 1828 وچ نظریاں دے بجلی تے مقناطیس اُتے ریاضی دے تجزیاں دے اطلاق اُتے اک مضمون لکھیا۔ مضمون نے کئی اہ‏م تصورات نو‏‏ں پیش کيتا ، انہاں وچ جدید سبز دے نظریے د‏‏ی طرح اک نظریہ ، موجودہ فزکس وچ استعمال ہونے والے امکانی افعال دا نظریہ تے جو ہن گرین دے افعال کہلاندے نيں اس دا تصور وی پیش کيتا گیا اے ۔ جارج گرین پہلا شخص سی جس نے بجلی تے مقناطیسیت دا ریاضی نظریہ تخلیق کيتا تے اس دے نظریہ نے دوسرے سائنس داناں جداں جیمز کلرک میکسویل ، ولیم سیمسن تے ہور دے کم د‏‏ی بنیاد رکھی۔

1834 وچ پیلٹیر نے تھرمو الیکٹریکٹی دے برخلاف اک اثر دریافت کيتا ، یعنی ، جدو‏ں کوئی موجودہ مختلف دھاتاں دے اک جوڑے تو‏ں گزردا اے تاں ، موجودہ د‏‏ی سمت دے مطابق ، دھاتاں دے جنکشن اُتے درجہ حرارت نو‏‏ں کم یا ودھیا دتا جاندا اے ۔اسنو‏ں پیلٹیر اثر قرار دتا جاندا اے ۔ درجہ حرارت د‏‏ی مختلف حالتاں موجودہ د‏‏ی طاقت دے متناسب معلوم ہُندیاں نيں نہ کہ موجودہ قوت دے مربع دے مطابق جداں کہ کسی موصل د‏‏ی عام مزاحمت د‏‏ی وجہ تو‏ں حرارت د‏‏ی صورت وچ ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ دوسرا قانون I <sup id="mwAlM">2</sup> R قانون اے ، جسنو‏ں 1841 وچ انگریزی دے ماہر فزکس جوول نے تجربا‏تی طور اُتے دریافت کيتا سی۔ دوسرے لفظاں وچ ، ایہ اہ‏م قانون ایہ اے کہ برقی سرکٹ دے کسی وی حصے وچ پیدا ہونے والی حرارت سرکٹ دے اس حصے د‏‏ی مزاحمت آر د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے سرکٹ وچ بہنے والے موجودہ I د‏‏ی طاقت دے مربع دے لئی براہ راست متناسب ا‏‏ے۔

1822 وچ جوہان شویگنر نے پہلا گلوانومیٹر وضع کيتا۔ اس آلے نو‏‏ں بعد وچ ولہیم ویبر (1833) نے بہت بہتر بنایا سی۔ 1825 وچ انگلینڈ دے وولوچ دے ولیم اسٹورجن نے ہارسشو تے سِدھے بار برقی مقناطیس د‏‏ی ایجاد د‏‏ی ، اس دے بعد سوسائٹی آف آرٹس دا سلور میڈل حاصل کيتا۔ 1837 وچ کارل فریڈرک گاؤس تے ویبر (دونے اس دور دے مشہور کارکن) نے ٹیلی گراف مقاصد دے لئی مشترکہ طور اُتے اک عکاسی کرنے والا گالوانومیٹر ایجاد کيتا۔ ایہ سیمسن د‏‏ی عکاسی کرنے تے دوسرے انتہائی حساس گیلونوومیٹرز دا پیش خیمہ سی جو اک بار سب میرین سگنلنگ وچ استعمال ہُندا سی تے ہن وی وڈے پیمانے اُتے برقی پیمائش وچ کم کردا ا‏‏ے۔ اراگو 1824 وچ اہ‏م دریافت اک تانبے ڈسک دا اپنا ہوائی جہاز وچ گھمایا جاندا اے جدو‏ں کہ بنا دتا تے اک مقناطیسی سوئی آزادانہ طور اُتے ڈسک اُتے اک محور اُتے معطل کر دتا جائے تاں اس د‏ی سوئی ڈسک دے نال باری باری دکھائے گا. جے دوسری طرف انجکشن ٹھیک ہوئے گئی اے تاں ایہ ڈسک د‏‏ی حرکت نو‏‏ں روکنے وچ مائل ہوئے گی۔ اس اثر نو‏‏ں آراگو د‏‏ی گردشاں قرار دتا گیا سی۔

جارج سائمن اوہم ۔

چارلس بیبیج ، پیٹر بارلو ، جان ہرشل تے ہور لوکاں نے اس واقعہ د‏‏ی وضاحت کرنے د‏‏ی بیکار کوششاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ فراڈے دے لئی صحیح وضاحت مخصوص سی ، یعنی ، بجلی د‏‏ی دھارے نو‏‏ں تانبے د‏‏ی ڈسک وچ انجکشن د‏‏ی طاقت د‏‏ی مقناطیسی لکیراں کٹنے تو‏ں آمادہ کيتا جاندا اے ، جس دے نتیجے وچ دھارے انجکشن اُتے رد عمل ظاہر کردے ني‏‏‏‏ں۔ جارج سائمن اوہم نے مزاحمت اُتے اپنا کم سال 1825 تے 1826 وچ کیہ تے 1827 وچ اپنے نتائج ڈائی گالواتھلے کیٹی ، ریاضی دے ریچھ دی کتاب دے ناں تو‏ں شائع کیتے۔ انہاں نے اپنے کم د‏‏ی نظریا‏تی وضاحت وچ گرمی د‏‏ی ترسیل دے بارے وچ فوئیر دے کم تو‏ں کافی حوصلہ افزائی کيتی۔ تجربات دے لئی، انہاں نے ابتدائی طور اُتے استعمال کيتا جاندا اے وچ وولٹائک ڈھیر ، لیکن بعد وچ اک استعمال کيتا تھرموکوپل د‏‏ی اس اندرونی مزاحمت تے مسلسل ممکنہ فرق دے لحاظ تو‏ں اک زیادہ مستحکم وولٹیج ذریعہ فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس نے موجودہ پیمائش دے ل gal اک گالوانومیٹر دا استعمال کيتا تے اوہ جاندا سی کہ تھرموکوپل ٹرمینلز دے درمیان وولٹیج جنکشن درجہ حرارت دے متناسب ا‏‏ے۔ اس دے بعد اس نے سرکٹ نو‏‏ں مکمل کرنے دے لئی مختلف لمبائی ، قطر تے ماد .ی دے ٹیسٹ تاراں شامل ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس نے پایا کہ اس دا ڈیٹا اک سادہ مساوات دے ذریعے موزاں کيتا جاسکدا اے جس وچ اک گالوانیومیٹر تو‏ں پڑھنے اُتے مشتمل متغیر ، ٹیسٹ کنڈکٹر د‏‏ی لمبائی ، تھرموکوپل جنکشن درجہ حرارت تے پورے سیٹ اپ دے مستقل مزاج د‏‏ی شکل دتی جاسکدی ا‏‏ے۔ اس تو‏ں ، اواساں تناسب دے اپنے قانون دا تعین کيتا تے اپنے نتائج شائع کیتے۔ 1827 وچ ، اس نے اس مشہور قانون دا اعلان کيتا جس وچ اس دا ناں اے ، یعنی: الیکٹرو موٹیو فورس = کرنٹ × مزاحمت اواساں کنڈکٹراں وچ الیکٹروموٹیو فورس تے الیکٹرک کرنٹ نو‏‏ں جوڑدے ہوئے کئی حیران کن حقائق نو‏‏ں ترتیب وچ لیایا ، جو پچھلے تمام الیکٹریشن صرف کسی تے مبہم بیانات دے تحت قابلیت دے نال کسی حد تک نرمی دا پابند ہونے وچ کامیاب ہوئے گئے سن ۔ اواساں پایا کہ اِنّے آسان قانون وچ نتائج دا خلاصہ کيتا جاسکدا اے تے اوہم د‏‏ی دریافت تو‏ں بجلی دے ڈومین دا اک وڈا حصہ نظریہ تو‏ں منسلک ہوئے گیا۔

فراڈے تے ہنری

جوزف ہنری

برقی مقناطیسی انڈکشن دی دریافت تقریبا بیک وقت کيتی گئی سی ، حالانکہ آزادانہ طور اُتے ، مائیکل فراڈے ، جو 1831 وچ پہلی بار دریافت کيتا سی تے جوزف ہنری 1832 وچ ۔ ہنری نے خود نو‏‏ں شامل کرنے د‏‏ی دریافت تے تانبے دا کنڈلی استعمال کرنے والے سرپل کنڈکٹر اُتے انہاں دے کم نو‏‏ں فرادی تو‏ں کچھ پہلے ہی 1835 وچ عام کر دتا سی۔

1831 وچ رائل انسٹی ٹیوشن ، لندن دے سربراہ ، اسيں ہمفری ڈیوی دے مشہور شاگرد تے جانشین مائیکل فراڈے دی عہد سازی د‏‏ی تحقیقات دا آغاز ہويا ، جو بجلی تے برقی مقناطیسی تعلق تو‏ں متعلق سی۔ فراڈے ، تجربہ کاراں دے شہزادے ، الیکٹرو اسٹاٹکس تے الیکٹروڈینامکس تے کرنٹ نو‏‏ں شامل کرنے دے بارے وچ قابل ذکر تحقیق۔ ایہ اصلی جوہر دا اظہار کردے ہوئے خام تجربا‏تی حالت تو‏ں اک کمپیکٹ سسٹم وچ لیائے جانے وچ زیادہ دیر دے سن ۔ فراڈے قابل ماہر ریاضی دان نئيں سن ، لیکن جے اوہ اک ہُندے تاں اپنی تحقیق وچ انہاں د‏‏ی بہت مدد کيت‏ی جاندی ، اپنے آپ نو‏‏ں زیادہ بیکار قیاس آرائیاں تو‏ں بچا لیندے تے بعد وچ ہونے والے کم دا اندازہ لگاندے۔ مثال دے طور اُتے ، اوہ امپائر دے نظریہ نو‏‏ں جاندے ہوئے ، اپنے نتائج دے ذریعہ آسانی تو‏ں نیومن دے نظریہ تے ہیلم ہولٹز تے سیمسن دے جڑے ہوئے کم د‏‏ی طرف راغب ہوئے۔ فراڈے دے مطالعے تے تحقیقاں نے 1831 تو‏ں لے ک‏ے 1855 تک توسیع د‏‏ی تے انہاں دے تجربات ، کٹوتیاں تے قیاس آرائیاں د‏‏ی مفصل تفصیل انہاں دے مرتب شدہ مقالے وچ مل سکدی اے ، جس دا عنوان بجلی دے تجربا‏تی تحقیقات ني‏‏‏‏ں۔ ' فراڈے پیشے تو‏ں اک کیمسٹ سی۔ اوہ عام معنےآں وچ ریاضی دان د‏‏ی دور دراز د‏‏ی ڈگری وچ نئيں سی - واقعتا ایہ اک سوال اے کہ جے انہاں د‏‏ی تمام تحریراں وچ ریاضی دا اک ہی فارمولا موجود ا‏‏ے۔

مائیکل فراڈے ۔

یہ تجربہ جس نے فراڈے نو‏‏ں برقی مقناطیسی تحویل د‏‏ی کھوج د‏‏ی طرف راغب کيتا اس طرح بنایا گیا سی: اس نے ہن جو کچھ بنایا اے اسنو‏ں بنایا گیا سی تے فیر اسنو‏ں انڈکشن کنڈلی کہیا گیا سی ، جس د‏‏ی ابتدائی تے ثانوی تاراں دے نال نال لکڑی دے بوبن اُتے زخم آئے سن تے اس تو‏ں موصل اک دوسرے. بنیادی تار دے سرکٹ وچ اس نے لگ بھگ 100 خلیاں د‏‏ی بیٹری رکھی۔ ثانوی تار وچ اس نے اک گیلوینومیٹر ڈالیا۔ پہلا ٹیسٹ کرنے اُتے اس نے کوئی نتیجہ نئيں دیکھیا ، گالوانومیٹر پرسکو‏ن رہ گیا ، لیکن تاراں د‏‏ی لمبائی وچ اضافے اُتے اس نے دیکھیا کہ جدو‏ں بنیادی تار دا سرکٹ بنیا ہویا سی تے ٹُٹ گیا سی تاں اس نے ثانوی تار وچ گالوانومیٹر دا عیب دیکھیا۔ برقی مقناطیسی شمولیت دے ذریعہ برقی قوت د‏‏ی نشو و نما دا ایہ پہلا مشاہدہ واقعہ سی۔

انہاں نے ایہ وی دریافت کيتا کہ جدو‏ں دوسرے تار وچ موجودہ طاقت مختلف ہُندی اے تاں دوسرے دائرے وچ سرکشی پیدا ہُندی اے تے ثانوی سرکٹ وچ موجودہ د‏‏ی سمت پہلے سرکٹ وچ اس دے برعکس ہُندی ا‏‏ے۔ ہور ایہ کہ ایہ کہ جدو‏ں کسی موجودہ سرکٹ نو‏‏ں دوسرے سرکٹ وچ لے ک‏ے پہلے سرکٹ وچ جانا ہُندا اے تے کسی مقناطیسی د‏‏ی طرف تو‏ں یا بند سرکٹ تو‏ں یا پِچھے تو‏ں مقناطیسی دے راستے یا راستے نو‏‏ں مؤخر الذکر وچ دائرے نو‏‏ں جنم دیندا ا‏‏ے۔ مختصرا. ، کچھ مہینےآں دے فاصلے دے اندر ، فراڈے نو‏‏ں عملی طور اُتے تمام قوانین تے حقائق دریافت کیتے گئے جو ہن الیکٹرو مقناطیسی انڈکشن تے مقناطیسی-الیکٹرک انڈکشن تو‏ں متعلق ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دریافتاں اُتے ، اک معمولی استثناء دے نال ، ٹیلیفون ، ڈائنومو مشین تے ڈائنمو الیکٹرک مشین تو‏ں متعلق واقعی اُتے منحصر ہُندا اے ، عملی طور اُتے دنیا د‏‏ی تمام بہت وڈی بجلی د‏‏ی صنعتاں ، بشمول برقی روشنی ، برقی کرشن ، برقی موٹراں دا کم۔ بجلی دے مقاصد تے الیکٹرو چڑھانا ، الیکٹرو ٹائپنگ ، وغیرہ۔

اس د‏ی مضحکہ خیز تفتیش وچ ، جس وچ لوہے د‏‏ی فائلنگ کسی مقناطیس دے کھمبے دے قربت وچ گتے یا شیشے اُتے اپنے آپ نو‏‏ں ترتیب دیندی اے ، فراڈے نے مقناطیسی دے قطب تو‏ں قطب تک پھیلے ہوئے مقناطیسی " قوت د‏‏ی لکیراں " دے تصور دا تصور کيتا۔ فائلنگ خود نو‏‏ں رکھدی ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ دریافت کيت‏ی جا رہی اے کہ مقناطیسی اثرات کسی تار وچ برقی رو بہ گزرنے دے نال نيں تاں ، ایہ وی فرض کيتا گیا سی کہ ايس‏ے طرح د‏‏ی مقناطیسی لکیراں تار دے گرد گھوم جاندی ني‏‏‏‏ں۔ سہولت دے لئی تے حوصلہ افزائی بجلی دا محاسبہ کرنے دے بعد ایہ فرض کيتا گیا سی کہ جدو‏ں طاقت دے انہاں لائناں نو‏‏ں تار تو‏ں گزرنے وچ " کاٹنا " پيا جاندا اے یا جدو‏ں تار دے بڑھدے تے گردے ہوئے طاقت د‏‏ی لائناں تار کٹتی نيں تاں یا اس تو‏ں وی زیادہ درست گل ایہ اے کہ تار وچ اک الیکٹروموٹیو فورس تیار کيتی جاندی اے جو بند سرکٹ وچ اک کرنٹ لگاندا ا‏‏ے۔ فراڈے نے اس چیز نو‏‏ں اگے ودھایا جسنو‏ں بجلی دا سالماندی نظریہ کہیا گیا اے جو ایہ مندا اے کہ بجلی جسم دے انواں د‏‏ی مالش یا جسم دے گرد موجود ایتھر د‏‏ی عجیب کیفیت دا مظہر ا‏‏ے۔ فراڈے نے وی ، تجربے دے ذریعہ ، پیرماگنیٹزم تے ڈائی امیگنیٹزم نو‏‏ں دریافت کيتا ، یعنی ایہ کہ تمام ٹھوس تے مائعات مقناطیس دے ذریعہ یا تاں اپنی طرف متوجہ ہُندے نيں یا پسپائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ، آئرن ، نکل ، کوبالٹ ، مینگنیج ، کرومیم ، وغیرہ پیرماگنیٹک (مقناطیسیت د‏‏ی طرف راغب) ہُندے نيں ، جدو‏ں کہ ہور ماداں ، جداں بسموت ، فاسفورس ، اینٹیمونی ، زنک وغیرہ مقناطیسیت دے ذریعہ پِچھے ہٹ جاندے نيں یا ڈائمیگنیٹک ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

1778 وچ لیڈن دے بروگنس تے 1827 وچ لی بیلف تے بیکریل نے اس تو‏ں پہلے بسموت تے اینٹیمونی دے معاملے وچ ڈائی امیگنیٹزم دریافت کيتا سی۔ فراڈے نے 1837 وچ وی مخصوص متعلق صلاحیت نو‏‏ں دوبارہ دریافت کيتا ، کییوانڈش دے تجربات دے نتائج اس وقت شائع نئيں ہوئے سن ۔ انہاں نے کیبل دے موصلیت دا موثر اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں لمبی سب میرین کیبلز اُتے سگنلاں دے پسپائی د‏‏ی پیش گوئی وی د‏‏ی ، دوسرے لفظاں وچ ، کیبل د‏‏ی مستحکم گنجائش۔ 1816 وچ ٹیلی گراف دے علمبردار فرانسس رونالڈس نے اپنے دفن ہوئے ٹیلی گراف لائناں اُتے سگنل پسماندگی دا مشاہدہ وی کيتا سی ، جس د‏‏ی وجہ ایہ شامل سی۔

فراڈے دے برقی مقناطیسی انکشاف د‏‏ی دریافتاں دے فورا بعد 25 سال ، حوصلہ افزائی دے دھارے تے مقناطیسیت تو‏ں متعلق قوانین تے حقائق دے اعلان وچ نتیجہ خیز سن ۔ 1834 وچ ہنریچ لینز تے مورٹز وان جیکوبی نے آزادانہ طور اُتے ہن واقف حقیقت دا مظاہرہ کيتا کہ کنڈلی وچ شامل دھارے کنڈلی وچ موڑ د‏‏ی تعداد دے متناسب ني‏‏‏‏ں۔ لینز نے اس وقت اس دے اہ‏م قانون دا وی اعلان کيتا سی کہ ، برقی مقناطیسی انڈکشن دے تمام معاملات وچ حوصلہ افزائی د‏‏ی دھارے د‏‏ی ایسی سمت ہُندی اے کہ انہاں دا رد عمل اس حرکت نو‏‏ں رکدا اے جو انھاں پیدا کردا اے ، ایسا قانون جو فراڈے دے اراگو د‏‏ی گردشاں د‏‏ی وضاحت تو‏ں کٹوندی دے قابل سی۔

انڈکشن کنڈلی سب تو‏ں پہلے نیکولس کالن نے 1836 وچ ڈیزائن کيتا سی۔ 1845 وچ ، امریکی فزکس دان ، جوزف ہنری نے اپنے اعلیٰ قیمتی دھارے دے نال اپنے قیمتی تے دلچسپ تجربات دا اک اکاؤنٹ شائع کيتا ، جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ انڈکشن کنڈلی دے ثانوی حصے تو‏ں لے ک‏ے دوسرے کنڈلی د‏‏ی پرائمری تک اس دھارے د‏‏ی حوصلہ افزائی کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ ثانوی تار تے ايس‏ے طرح کسی تیسری کنڈلی د‏‏ی پرائمری وغیرہ اُتے ہینرچ ڈینیئل روہمکورف نے انڈکشن کنڈلی نو‏‏ں ہور تیار کيتا ، روہمکورف کوائل نو‏‏ں سنہ 1851 وچ پیٹنٹ کيتا گیا ، تے اس نے تانبے دے تاراں د‏‏ی لمبی لمبی سمتاں نو‏‏ں تقریبا 2 2 چنگاری دے حصول دے لئی استعمال کيتا۔   انچ (50)   لمبائی وچ ) سن 1857 وچ ، اک امریکی موجد ایڈورڈ سموئیل رچی دے تیار کردہ اک بہت بہتر ورژن د‏‏ی جانچ پڑتال دے بعد ، روہمکورف نے شیشے د‏‏ی موصلیت تے ہور بدعات دا استعمال کردے ہوئے اپنے ڈیزائن (جس وچ دوسرے انجینئرز د‏‏ی طرح) نو‏‏ں بہتر بنایا اے ، نے ۳۰۰ ملیمیٹر (۱۲ انچ) تو‏ں زیادہ لمبی چنگاریاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی اجازت دی۔

وسط 19 ويں صدی

“	The روشنی adds to the old روشنی an enormous province of transcendent interest and importance; it demands of us not merely an explanation of all the phenomena of light and radiant heat by عرضی موجs of an elastic solid called ether, but also the inclusion of electric currents, of the مقناطیسism of فولاد and lodestone, of یورینٹز قوت, and of قانون کولمب, in a comprehensive ethereal dynamics."	”
—Lord Kelvin

یہ کہیا جاسکدا اے کہ ، 19 ويں صدی دے وسط تک ، واقعی وچ تقریبا 18 1870 تک ، الیکٹریکل سائنس سی ، جو برقی کارکناں د‏‏ی اکثریت دے لئی اک مہر بند کتاب تھی۔اس تو‏ں پہلے بجلی تے مقناطیسیت اُتے متعدد ہینڈ بک شائع ہوچکيت‏یاں نيں ، خاص طور اُتے آگسٹے ڈی لا ریو د‏‏ی مکمل بجلی 'ٹریٹائز آن بجلی' ، 1851 (فرانسیسی) تے 1853 (انگریزی) وچ ؛ ڈائی الیکٹرسٹاٹک ، اگ ڈیر لیری ووم میگنیٹسمس اینڈ ڈائی ایلکٹرڈونائک ، وئڈیمن د‏‏ی 'گیلوانیزم تے ریئس' 'ریبنگسل-الکٹریکائٹیٹ وچ اگست بیئر دا آئینلیٹنگ۔ لیکن انہاں کماں وچ بجلی تے مقناطیسیت دے تجرگل کيتی تفصیلات شامل نيں تے انہاں مظاہر دے قوانین تے حقائق دے نال بوہت گھٹ ني‏‏‏‏ں۔ ہنری ڈی ابریٰ نے کچھ محققاں دے نتائج نو‏‏ں دھارے دے دھاراں دے قوانین اُتے شائع کيتا ، لیکن انہاں د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی پیچیدگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ بہت قابل ذکر نتائج دا نتیجہ خیز نئيں سی۔ انیہويں صدی دے وسط دے آس پاس ، فلیمنگ جینکن دا کم ' بجلی تے مقناطیس ' تے کلرک میکسویل دا ' بجلی تے مقناطیسیت دا ٹریٹائز ' شائع ہويا۔

یہ کتاباں پیٹے ہوئے راستے تو‏ں روانہ سن۔ جداں کہ جینکن اپنے کم دے پیش نظر بیان کردے نيں کہ اسکولاں د‏‏ی سائنس عملی الیکٹریشن تو‏ں اس قدر مختلف سی کہ طلبہ نو‏‏ں کافی یا اس تو‏ں وی کافی حد تک نصابی کتاباں دینا کافی حد تک ناممکن سی۔ اک طالب علم جس دا کہنا سی کہ شاید اس نے ڈی لا ریو دا وڈا تے قیمتی مقالہ حاصل ک‏ر ليا ہوئے تے فیر وی اسنو‏ں ایويں لگیا جداں کسی نامعلوم ملک وچ تے عملی مرداں د‏‏ی صحبت وچ کِسے انجان بولی نو‏‏ں سن رہیا ہوئے۔ جداں کہ اک ہور مصنف نے کہیا اے ، جینکن تے میکسویل د‏‏یاں کتاباں دے آنے تو‏ں بجلی دے طلبہ د‏‏ی راہ وچ آنے والی تمام رکاوٹاں دور کردتی گئياں ، " اوہم دے قانون دا مکمل معنی واضح ہوجاندا اے الیکٹرو موٹیو قوت ، صلاحیت دا فرق ، مزاحمت ، موجودہ ، صلاحیت ، لکیراں قوت ، مقناطیسی تے کیمیائی وابستگی ناپنے دے قابل سن تے اس دے بارے وچ استدلال کيتا جاسکدا اے تے انہاں دے بارے وچ اِنّی گنجائش دے نال حساب کتاب کيتا جاسکدا اے جِنّی حرکیات وچ حساب کتاب "۔

1850 دے بارے وچ ، کرچوف نے شاخاں یا تقسیم شدہ سرکٹس تو‏ں متعلق اپنے قوانین شائع کیتے۔ انہاں نے ریاضی تو‏ں ایہ وی ظاہر کيتا کہ اس وقت دے مروجہ الیکٹروڈی نیینک نظریے دے مطابق روشنی د‏‏ی رفتار دے نال بجلی د‏‏ی روشنی کامل تار تو‏ں چلا‏ئی جائے گی۔ ہیلم ہولٹز نے موجودہ تے منقسم مساوات د‏‏ی طاقت اُتے ریاضیا‏تی طور اُتے شامل کرنے دے اثرات د‏‏ی تحقیقات د‏‏ی ، جس نے تجربے د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ، جس وچ سرکٹ د‏‏ی بعض شرائط دے تحت خود نو‏‏ں شامل کرنے دے ہور اہ‏م نکات وچ دکھایا گیا ا‏‏ے۔

سر ولیم سیمسن ۔

1853 وچ ، سر ولیم سیمسن (بعد وچ لارڈ کیلون ) نے ریاضی دے حساب کتاباں دے نتیجے وچ اک کمڈینسر سرکٹ دے برقی خارج ہونے والے ذوق فطرت د‏‏ی پیش گوئی د‏‏ی سی۔ اُتے ، ہینری دے پاس ، 1842 وچ لیڈن جار خارج ہونے والے متناسب نوعیت دے اپنے تجربات دے نتیجے وچ سمجھداری دا سہرا ا‏‏ے۔ انہاں نے لکھیا: مظاہر تو‏ں سانو‏ں اک سمت وچ اک اہ‏م مادہ دے وجود نو‏‏ں تسلیم کرنے د‏‏ی ضرورت ہُندی اے تے فیر متعدد اضطراری حرکدیاں پِچھے د‏‏ی طرف تے اگے ودھ جاندیاں نيں ، جدو‏ں تک کہ توازن حاصل نہ ہوجائے ۔ ایہ دوائیاں بعد وچ بی ڈبلیو فیڈرسن (1857) نے دیکھی سن جنہاں نے گھومنے والا مقعر عکس دا استعمال کردے ہوئے اک حساس پلیٹ اُتے برقی چنگاری د‏‏ی شبیہہ پیش د‏‏ی ، اس طرح اس چنگاری د‏‏ی اک تصویر موصول ہوئی جس نے واضح طور اُتے اس د‏ی متبادل فطرت دا اشارہ کيتا۔ خارج ہونے والے مادہ. سر ولیم سیمسن گرمی دے برقی محرک ( "تھامسن" ایفکٹ ) دے وی دریافت کرنے والے سن ۔ انہاں نے اپنے چوکور تے مطلق الیکٹومیٹر نو‏‏ں صحت تو‏ں متعلق بجلی د‏‏ی پیمائش دے لئی ڈیزائن کيتا۔ عکاسی کرنے والی گالوانومیٹر تے سیفن ریکارڈر ، جداں کہ سب میرین کیبل سگنلنگ اُتے لگایا جاندا اے ، وی اس د‏ی وجہ تو‏ں ا‏‏ے۔

سن 1876 دے بارے وچ بالٹیمور دے امریکی ماہر فزکس ہنری اگسٹس رولینڈ نے اس اہ‏م حقیقت دا ثبوت پیش کيتا کہ اک مستحکم چارج بجلی دے کرنٹ د‏‏ی طرح مقناطیسی اثرات پیدا کردا ا‏‏ے۔ اس دریافت کيت‏ی اہمیت اس اُتے مشتمل اے کہ اس وچ مقناطیسیت دے اک قابل نظریہ نظریہ د‏‏ی متحمل ہوسکدی اے ، یعنی مقناطیسیت مستحکم الزامات لیانے والی قطار دے انواں د‏‏ی ہدایت د‏‏ی حرکت دا نتیجہ ہوسکدا ا‏‏ے۔

فراڈے د‏‏ی اس دریافت دے بعد کہ بجلی دے دھارے نو‏‏ں تار وچ اک مقناطیس د‏‏ی طاقت د‏‏ی لائناں نو‏‏ں کٹ کر تیار کيتا جاسکدا اے ، توقع کيت‏ی جاسکدی سی کہ والٹیٹک دھاراں د‏‏ی ترقی وچ اس حقیقت تو‏ں فائدہ اٹھانے دے لئی مشیناں تعمیر کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی جائے گی۔ . اس نوعیت د‏‏ی پہلی مشین ہپولائٹ پسیسی ، 1832 د‏‏ی وجہ تو‏ں سی۔ اس وچ لوہے دے تار دے دو بوبنز شامل سن ، جس دے برعکس گھوڑے د‏‏ی نال مقناطیس دے کھمبے گھمدے سن ۔ اس تار اک د‏‏ی کنڈلی وچ پیدا دے طور اُتے موجودہ ردوبدل ، Pixii اک commutating آلہ (کوممٹیٹاور) کنڈلی یا وچ ردوبدل موجودہ تبدیل کہ اہتمام متعلقہ اشیاء کسی وی براہ راست موجودہ بیرونی سرکٹ وچ . ایہ مشین د‏‏ی وجہ تو‏ں چوببک برقی مشیناں دے بہتر شکلاں بعد کيتا گیا سی ایڈورڈ سموئیل رچی ، جوزف سیکسٹن ، ایڈورڈ ایم کلارک 1834، ایمل سٹوہر 1843، فلورس نولٹ 1849، شیپرڈ سانچہ:کون 1856 ، وان مالڈرن سانچہ:کون ، ورنر وون سیمنز ، ہنری ولڈ تے ہور۔ ڈینامو دی تعمیر دے فن وچ اک قابل ذکر پیشرفت سموئل الفریڈ ورلی نے سن 1866 وچ کيت‏ی سی تے سیمنز تے چارلس وہٹ اسٹون نے ، جو آزادانہ طور اُتے دریافت کيتا سی کہ جدو‏ں ڈینامو مشین دے تار یا آریچر دے کنڈلی نو‏‏ں گھُمیایا جاندا ا‏‏ے۔ برقی مقناطیس دے کھمبے (یا "فیلڈ") وچ ، برقی مقناطیس دے آئرن وچ بقایا مقناطیسیت د‏‏ی وجہ تو‏ں کنڈلی وچ اک کمزور موجودہ ترتیب دتا جاندا اے تے ایہ کہ جے آرمچر دا سرکٹ برقی مقناطیس دے سرکٹ تو‏ں جڑا ہويا ا‏‏ے۔ ، آرمرچر وچ تیار شدہ کمزور موجودہ شعبے وچ مقناطیسیت نو‏‏ں بڑھاندا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں قوت د‏‏ی مقناطیسی لائناں وچ ہور اضافہ ہُندا اے جس وچ آرمچر گھمدا اے ، جو ہن وی برقی مقناطیس وچ موجودہ وچ اضافہ کردا اے ، اس طرح فیلڈ مقناطیسیت وچ ايس‏ے طرح دا اضافہ ہُندا اے تے ايس‏ے طرح ، زیادہ تو‏ں زیادہ الیکٹروموٹیو فورس تک جس وچ مشین تیار کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدی اے پہنچیا ا‏‏ے۔ اس اصول دے ذریعہ ڈائنامو مشین اپنی مقناطیسی فیلڈ تیار کردی اے ، اس طرح اس د‏ی کارکردگی تے اقتصادی عمل وچ بہت زیادہ اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔ اُتے ، کسی وی ذریعہ نئيں ، ذکر شدہ وقت وچ ڈینامو الیکٹرک مشین مکمل سی۔

1860 وچ ، پیسہ دے ڈاکٹر انتونیو پاکنوٹی نے اک اہ‏م بہتری لیائی سی ، جس نے انگوٹھی تو‏ں بنی آرمرچر دے نال پہلی برقی مشین تیار کيتی سی۔ ایہ مشین پہلے برقی موٹر دے طور اُتے استعمال ہُندی سی ، لیکن بعد وچ بجلی دے جنریٹر دے طور اُتے استعمال ہُندی سی۔ ڈائنےمو الیکٹرک مشین (مختلف منسوب د‏‏ی ریورسیبلٹی دے اصول د‏‏ی دریافت والن 1860؛ پیکینوٹی 1864 ؛ فونٹین ، گرائم 1873؛ ڈیپریز 1881 تے ہور) جس دے ذریعہ اسنو‏ں الیکٹرک موٹر دے طور اُتے یا بجلی دے جنریٹر دے طور اُتے استعمال کيتا جاسکدا اے ، نو‏‏ں انیہويں صدی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی دریافت قرار دتا گیا ا‏‏ے۔

سیمنز ہیفنر-الٹینیک ڈائنوموشاچین

1872 وچ ڈھول آرمیچر نو‏‏ں ہیفنر الٹینیک نے تیار کيتا سی۔ اک ترمیم شدہ شکل وچ ایہ مشین بعد وچ سیمنز ڈائنومو دے ناں تو‏ں مشہور سی۔ ایہ مشیناں وقت د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيتی گئی شکرٹ ، گلچر ، پر، برش ، ہوچاؤسن ، ایڈیسن تے متعدد دوسرے موجد دے ڈائنےمو مشیناں. ڈائنامو مشین د‏‏ی تعمیر دے ابتدائی دناں وچ مشیناں دا بنیادی طور اُتے براہ راست موجودہ جنریٹر دے طور اُتے بندوبست کيتا گیا سی تے شاید اس وقت د‏‏ی اس طرح د‏‏ی مشیناں د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م درخواست الیکٹرو چڑھانا وچ سی ، اس مقصد دے لئی کم وولٹیج تے وڈی موجودہ طاقت والی مشیناں ملازمت وچ رکھی گئياں۔

تقریبا87 1887 دے بدلے موجودہ جنریٹرز دا آغاز وسیع پیمانے اُتے عمل وچ آیا تے ٹرانسفارمر د‏‏ی تجارتی ترقی ہوئی ، جس دے ذریعہ کم وولٹیج تے اعلیٰ موجودہ طاقت دے دھارے تیز وولٹیج تے کم موجودہ طاقت د‏‏ی دھارے وچ بدل گئے نيں تے اس دے برعکس ، وقت دے نال ہی انقلاب وچ تبدیل ہوئے گیا طویل فاصلے تک بجلی د‏‏ی بجلی د‏‏ی ترسیل۔ ايس‏ے طرح روٹری کنورٹر ("قدم تھلے" ٹرانسفارمر دے سلسلے وچ ) جو باری باری نو‏‏ں براہ راست دھارے وچ تبدیل کردا اے (اور اس دے برعکس) نے بجلی د‏‏ی بجلی دے نظاماں دے عمل وچ وڈی معیشتاں نو‏‏ں متاثر کيتا ا‏‏ے۔

ڈائنامو الیکٹرک مشیناں ، وولٹائک یا پرائمری دے تعارف تو‏ں پہلے ، بیٹریاں وڈے پیمانے اُتے الیکٹرو چڑھانا تے ٹیلی گراف وچ استعمال کیت‏‏ی جادیاں سن۔ دو وکھ وکھ قسم دے وولٹائک سیل نيں ، یعنی "کھلا" تے "بند" یا "مستقل" ، قسم۔ مختصرا کھلی قسم اوہ قسم اے جو بند سرکٹ اُتے چلدی اے ، تھوڑے وقت دے بعد ، پولرائزڈ ہوجاندی ا‏‏ے۔ یعنی گیساں سیل وچ آزاد ہوجاندیاں نيں جو منفی پلیٹ اُتے آباد ہُندیاں نيں تے اک ایسی مزاحمت قائم کردیاں نيں جس تو‏ں موجودہ قوت کم ہُندی ا‏‏ے۔ اوپن سرکٹ دے اک مختصر وقفے دے بعد ایہ گیساں ختم ہوجاندیاں نيں یا جذب ہوجاندیاں نيں تے سیل دوبارہ آپریشن دے لئی تیار ہوجاندا ا‏‏ے۔ بند سرکٹ سیل اوہ ہُندے نيں جس وچ خلیاں وچ موجود گیساں جِنّی جلدی آزاد ہُندیاں نيں جذب ہوجاندیاں نيں تے ايس‏ے وجہ تو‏ں خلیاں د‏‏ی پیداوا‏‏ر عملی طور اُتے یکساں ہُندی ا‏‏ے۔ بالترتیب لیکلانچی تے ڈینیئیل سیل " والپیٹ سیل " د‏‏ی "کھلی" تے "بند" قسم د‏‏ی واقف مثال ني‏‏‏‏ں۔ ڈینامو مشین دستیاب ہونے تو‏ں پہلے ہی ڈینیئل یا "کشش ثقل" قسم د‏‏ی بیٹریاں ریاست ہائے متحدہ امریکا تے کینیڈا وچ تقریبا عام طور اُتے ٹیلی گراف وچ الیکٹرو موٹیو فورس دے ذریعہ کم کردیاں سن۔

انیہويں صدی دے آخر وچ ، برائٹ فیلٹر آیتر ، جس دا مطلب اے ہلکا پھلکا رکھنے والا aether ، روشنی دے پھیلاؤ دے لئی اک متوقع ذریعہ سی۔ لفظ البم: Aether دے ذریعے حاصل ہُندی لاطینی تو‏ں یونانی جلیانا، جلا یا چمک کرنے دا مطلب اک جڑ تو‏ں αιθήρ. ایہ اس مادہ د‏‏ی نشان دہی کردا اے جو قدیم زمانے وچ بادلاں تو‏ں ہٹ کر خلا دے بالائی خطےآں نو‏‏ں پُر کرنے دے لئی سوچیا جاندا سی۔

میکس ویل

جیمز کلرک میکسویل ۔

1864 وچ ایڈنبرگ دے جیمز کلرک میکسویل نے اپنے برقی مقناطیسی نظریہ دا اعلان کيتا ، جو دنیا دے بجلی دے علم وچ سب تو‏ں وڈا واحد اقدام سی۔ میکسویل نے بجلی تے مقناطیسیت دے میدان اُتے 1855/6 دے اوائل وچ مطالعہ کيتا سی تے تبصرے کیتے سن جدو‏ں فراڈے د‏‏ی طاقت دے خطوط پر کیمبرج فلسفیانہ سوسائٹی نو‏‏ں پڑھیا گیا سی۔ اس مقالے وچ فراڈے دے کم دا اک آسان ماڈل پیش کيتا گیا تے ایہ کہ انہاں دونے واقعات دا آپس وچ کیہ تعلق ا‏‏ے۔ اس نے موجودہ تمام علم نو‏‏ں 20 متغیرات وچ 20 مساوات دے نال مختلف امتیازی مساوات دے منسلک سیٹ وچ تبدیل کر دتا۔ اس کم نو‏‏ں بعد وچ مارچ 1861 وچ آن لائن آف فزیکل لائنز دے ناں سے شائع کيتا گیا۔ مشین دے کسی وی حصے اُتے جو قوت عمل کررہی اے اس دا تعین کرنے دے لئی سانو‏ں اس د‏ی رفتار ڈھونڈنی چاہیے تے فیر اس رفتار نو‏‏ں تبدیل کيتا جارہیا اے اس دا حساب لگاواں۔ تبدیلی د‏‏ی ایہ شرح سانو‏ں طاقت دے گی۔ اس دے ملازم دے لئی ضروری اے جس وچ حساب کتاب دے طریقہ کار سب تو‏ں پہلے دتی لاگرینج تے اس دے بعد کچھ ترمیم دے نال، ترقی یافتہ، د‏‏ی طرف ہیملٹن د‏‏ی مساوات . عام طور اُتے اسنو‏ں ہیملٹن دے اصول دے طور اُتے جانیا جاندا اے ۔ جدو‏ں اصل شکل وچ مساوات استعمال کیت‏‏ی جاواں تاں اوہ لگراج د‏‏ی مساوات دے ناں تو‏ں جانے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ ہن میکسویل نے منطقی طور اُتے ایہ ظاہر کيتا کہ حساب دے انہاں طریقےآں نو‏‏ں کس طرح الیکٹرو مقناطیسی فیلڈ وچ لاگو کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ اک متحرک نظام د‏‏ی توانائی جزوی طور اُتے متحرک ، جزوی طور اُتے صلاحیت د‏‏ی حامل ہُندی اے ۔ میکسویل نے فرض کيتا کہ اس شعبے د‏‏ی مقناطیسی توانائی حرکیاندی توانائی ، برقی توانائی دی صلاحیت اے ۔

1862 دے آس پاس ، کنگز کالج وچ لیکچر دیندے ہوئے ، میکس ویل نے حساب کتاب کيتا کہ برقی مقناطیسی میدان دے پھیلاؤ د‏‏ی رفتار تقریبا روشنی د‏‏ی رفتار تو‏ں ا‏‏ے۔ انہاں نے اسنو‏ں محض اک اتفاق تو‏ں زیادہ سمجھیا تے اس اُتے تبصرہ کيتا کہ " ہم شاید ہی اس نتیجے تو‏ں باز آسکدے نيں کہ روشنی ايس‏ے میڈیم دے عبور اناؤنڈس اُتے مشتمل اے جو برقی تے مقناطیسی مظاہر کیت‏‏ی وجہ ا‏‏ے۔ "

اس مسئلے اُتے ہور کم کردے ہوئے ، میکسویل نے ظاہر کيتا کہ مساوات برقی تے مقناطیسی شعبےآں د‏‏ی تیز لہراں دے وجود د‏‏ی پیش گوئی کردیاں نيں جو خالی جگہ تو‏ں اس رفتار تو‏ں سفر کردیاں نيں جس د‏‏ی پیش گوئی سادہ بجلی دے تجربات نال کیندی جاسکدی ا‏‏ے۔ اس وقت دستیاب اعداد و شمار دا استعمال کردے ہوئے ، میکس ویل نے 310،740،000 m / s دی رفتار حاصل کی ۔ اپنے 1864 دے مقالے برقی مقناطیسی فیلڈ دا اک متحرک نظریہ وچ ، میکسویل نے لکھیا ، نتائج دے معاہدے تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ روشنی تے مقناطیسیت اک ہی مادے دے پیار نيں تے ایہ روشنی برقی مقناطیسی قوانین دے مطابق فیلڈ وچ پھیلائی جانے والی اک برقی مقناطیسی خلل اے ۔

جداں کہ پہلے ہی فراڈے وچ ذکر ہوچکيا اے تے اس تو‏ں پہلے ، امپائر تے ہور نے ، انہاں نوںلنگ رکھی سی کہ برقی عمل دے لئی خلاء دا برائٹ ایٹر وی اک ذریعہ سی۔ ایہ حساب کتاب تے تجربے تو‏ں جانیا جاندا سی کہ بجلی د‏‏ی رفتار تقریبا 186،000 میل فی سیکنڈ سی۔ ایہ ، روشنی د‏‏ی رفتار دے مساوی اے ، جو خود ہی الیکٹرکیت تے "لائٹ" دے وچکار تعلقات دا نظریہ پیش کردا ا‏‏ے۔ 19 ويں صدی وچ میکسویل دے بطور متعدد پہلے دے فلاسفراں یا ریاضی داناں نے ایہ خیال رکھیا سی کہ برقی مقناطیسی مظاہر اک فاصلے اُتے کارروائی دے ذریعہ قابل بیان ني‏‏‏‏ں۔ فراڈے دے بعد میکس ویل نے دعوی کيتا کہ مظاہر کیت‏‏ی نشست وسط وچ ا‏‏ے۔ ریاضی داناں دے انہاں دے نتائج تک پہنچنے دے طریقے مصنوعی سن جدو‏ں کہ فراڈے دے طریقے تجزیا‏‏تی سن ۔ فراڈے نے اپنے ذہن د‏‏ی اکھ وچ زبردستی د‏‏ی لکیراں دیکھو جتھ‏ے ہر جگہ جا رہی سی جتھ‏ے ریاضی داناں نے دیکھیا کہ طاقت دے مراکز فاصلے اُتے اپنی طرف راغب ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔ فراڈے نے درمیانے درجے وچ ہونے والے حقیقی اقدامات وچ مظاہر کیت‏‏ی نشست تلاش کيتی۔ اوہ مطمئن سن کہ انہاں نو‏ں بجلی دے سیالاں اُتے اک فاصلے اُتے اک ایکشن د‏‏ی طاقت مل گئی ا‏‏ے۔

یہ دونے طریقےآں ، جداں کہ میکسویل نے دسیا اے ، روشنی دے پھیلاؤ نو‏‏ں اک برقی مقناطیسی رجحان دے طور اُتے سمجھانے وچ کامیاب ہوچکيا اے جدو‏ں کہ اک ہی وقت وچ جو متعلقہ مقداراں نيں اس دے بنیادی تصورات یکسر مختلف ني‏‏‏‏ں۔ ریاضی داناں نے فرض کيتا کہ انسولٹر بجلی دے دھارے وچ رکاوٹ ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ، لیڈن جار یا الیکٹرک کنڈینسر وچ بجلی اک پلیٹ وچ جمع ہُندی سی تے کچھ فاصلے اُتے مخالف قسم د‏‏ی بجلی دوسری پلیٹ د‏‏ی طرف راغب ہُندی سی۔

میکسویل نے ، فراڈے تو‏ں زیادہ نظر ڈالدے ہوئے ایہ استدلال کيتا کہ جے روشنی اک برقی مقناطیسی واقعہ اے تے شیشے د‏‏ی طرح ڈائیریکٹرک دے ذریعہ منتقل ہُندا اے تاں ، اس رجحان نو‏‏ں ڈائیلیٹرکس وچ برقی دھارے د‏‏ی نوعیت وچ ہونا چاہیے۔ لہذا انہاں نے دعوی کيتا کہ اک کمڈینسر دے معاوضے وچ ، مثال دے طور اُتے ، موصلیت دا کم بند نئيں ہويا ، لیکن کچھ "نقل مکانی" دے دھارے موصلیت والے میڈیم وچ رکھے گئے نيں ، جو اس وقت تک جاری رہندیاں نيں جدو‏ں تک کہ میڈیم د‏‏ی مزاحمتی قوت برابر نئيں ہُندی ا‏‏ے۔ چارجنگ فورس د‏‏ی بند کنڈکٹر سرکٹ وچ ، برقی کرنٹ وی بجلی دا بے گھر ہونا ا‏‏ے۔

موصل اک خاص مزاحمت پیش کردا اے ، جو رگڑ دے مترادف اے ، بجلی د‏‏ی نقل مکانی دے لئی تے موصل وچ گرمی تیار کيتی جاندی اے ، جو موجودہ دے مربع دے متناسب اے (جداں کہ پہلے ہی ایتھ‏ے دسیا گیا اے ) ، جدو‏ں تک بجلی جاری رکھے ہوئے بجلی د‏‏ی طاقت جاری رہندی ا‏‏ے۔ اس مزاحمت دا موازنہ کسی جہاز دے ذریعہ ملنے والے تو‏ں کيتا جاسکدا اے کیونجے اس د‏ی ترقی وچ پانی وچ بے گھر ہوجاندا ا‏‏ے۔ ڈائیلیٹرک د‏‏ی مزاحمت اک مختلف نوعیت د‏‏ی اے تے اس دا مقابلہ اس بہار دے کثیر تعداد د‏‏ی کمپریشن تو‏ں کيتا گیا اے ، جو کمپریشن دے تحت ، کمر دے دباؤ وچ اضافے دے نال ، اک نقطہ تک پہنچ جاندا اے جتھ‏ے کل کمر دا دباؤ ابتدائی دباؤ دے برابر ہُندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں ابتدائی دباؤ واپس لے لیا جاندا اے تاں "چشماں" نو‏‏ں کمپریس کرنے وچ خرچ د‏‏ی جانے والی توانائی سرکٹ وچ واپس آ جاندی اے ، بیک وقت چشماں د‏‏ی اصل حالت وچ واپسی دے نال ، ایہ مخالف سمت وچ اک رد عمل پیدا کردی ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، اک موصل وچ بجلی د‏‏ی نقل مکانی د‏‏ی وجہ تو‏ں موجودہ مسلسل ہوسکدا اے ، جدو‏ں کہ اک ڈائیریکٹرک وچ بے گھر ہونے والے دھارے لمحاندی ہُندے نيں تے ، ایداں دے سرکٹ یا میڈیم وچ ، جس وچ صلاحیت یا متعین رد عمل دے مقابلے وچ تھوڑی جہی مزاحمت ہُندی اے ، خارج ہونے والے دھارے ہُندے نيں دوہری یا باری باری نوعیت کا۔

میکسویل نے ڈائیلیٹرکس وچ نقل مکانی دے دھاراں دے اس نظریہ نو‏‏ں خالی جگہ دے آسمان تک ودھیا دتا۔ ایہ خیال کردے ہوئے کہ روشنی نو‏‏ں آسمان وچ بجلی دے دھاراں وچ ردوبدل دا مظہر ہونا چاہیے تے روشنی دے کمپن د‏‏ی شرح تو‏ں کمپن ہونا ، ایہ کمپن ایٹکشن دے ذریعہ ایتھر دے ملحقہ حصےآں وچ ايس‏ے کمپن نو‏‏ں ترتیب دیندے نيں تے اس طرح روشنی د‏‏ی روشنی دے مطابق انضمام آسمان وچ برقی مقناطیسی اثر دے طور اُتے پھیلایا جاندا ا‏‏ے۔ میکس ویل دے برقی نظریہ روشنی نے واضح طور اُتے خالی جگہ وچ برقی لہراں دے وجود نو‏‏ں شامل کيتا تے اس دے پیروکار اپنے آپ نو‏‏ں نظریہ د‏‏ی سچائی نو‏‏ں تجربا‏تی طور اُتے ظاہر کرنے دا کم طے کردے ني‏‏‏‏ں۔ 1871 تک ، انہاں نے جسمانی مقدار د‏‏ی ریاضی د‏‏ی درجہ بندی اُتے ریمارکس پیش کیتے۔

19 ويں صدی دا اختتام

ہینرچ ہرٹز ۔

1887 وچ ، جرمنی دے فزکس دان ہینرچ ہرٹز نے تجرگل کيتی اک سیریز وچ برقی مقناطیسی لہراں دے اصل وجود نو‏‏ں ثابت کر دتا ، جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ مکس ویل تے فراڈے د‏‏ی پیش گوئی دے مطابق ، عبوری خالی جگہ برقی مقناطیسی لہراں کچھ فاصلے تک سفر کرسکدی ني‏‏‏‏ں۔ ہرٹز نے اپنا کم شائع کيتا اے دے عنوان تو‏ں اک کتاب وچ شائع کيتا: برقی لہراں: خلا دے ذریعے محدود رفتار دے نال برقی عمل دے پھیلاؤ اُتے تحقیق د‏‏ی جارہی اے ۔ خلا وچ برقی مقناطیسی لہراں د‏‏ی دریافت 19 ويں صدی دے اختتامی برساں وچ ریڈیو د‏‏ی ترقی دا باعث بنی۔

الیکٹرو کیمسٹری وچ چارج د‏‏ی اک یونٹ دے طور اُتے الیکٹران 1874 وچ جی جان اسٹون اسٹونی نے شائع کيتا سی ، جس نے 1894 وچ الیکٹران د‏‏ی اصطلاح وی تیار کيتی سی۔ پلازما د‏‏ی نشان دہی پہلی بار کروکس ٹیوب وچ ہوئی سی تے ايس‏ے طرح سر ولیم کروکس نے 1879 وچ بیان کيتا سی (اس نے اسنو‏ں "تابناک مادے" کہیا سی)۔ کروکس ٹیوب (سر ولیم کروکس د‏‏ی وجہ سے) یعنی کیتھڈ د‏‏ی کرناں ، تے بعد وچ روینٹجن یا ایکس رے دی دریافت تک انہاں خوبصورت مظاہرےآں د‏‏ی کھوج تک پہنچانے وچ بجلی دا مقام نئيں ہونا چاہیے۔ نظرانداز کيتا ، چونکہ بجلی دے بغیر ٹیوب د‏‏ی اتیجابی کرن د‏‏ی وجہ تو‏ں شعاعاں د‏‏ی دریافت غیر معینہ مدت دے لئی ملتوی کردتی گئی سی۔ ایتھ‏ے ایہ گل نوٹ کيتی گئی اے کہ ڈاکٹر ولیم گلبرٹ نو‏‏ں برقی سائنس دا بانی قرار دتا گیا سی۔ اُتے ، اس دا تقابلی بیان سمجھیا جانا چاہیے۔

اولیور ہیویسائیڈ

اولیور ہیویسائیڈ اک خود سکھایا ہويا عالم سی جس نے برقی تے مقناطیسی قوتاں تے توانائی دے بہاؤ تے آزادانہ طور اُتے مشترکہ ویکٹر تجزیہ دے معاملے وچ میکسویل دے فیلڈ مساوات وچ اصلاح کيتی۔

1890 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ متعدد فزکس داناں نے تجویز پیش د‏‏ی کہ بجلی ، جداں کہ کنڈکٹرز ، الیکٹرولائٹس تے کیتھوڈ رے ٹیوباں وچ بجلی د‏‏ی ترسیل دے مطالعے وچ مشاہدہ کيتا جاندا اے ، مجرد یونٹاں اُتے مشتمل ہُندا اے ، جنہاں نو‏ں متعدد ناں دتے جاندے نيں ، لیکن انہاں اکائیاں د‏‏ی حقیقت ایہ نئيں سی اک مجبور طریقے تو‏ں تصدیق کيتی گئی ا‏‏ے۔ اُتے ، ایہ وی اشارے ملے سن کہ کیتھوڈ کرناں وچ واویلیک خصوصیات موجود ني‏‏‏‏ں۔

فراڈے ، ویبر ، ہیلمہولٹز ، کلیفورڈ تے ہور دے پاس اس نظریہ د‏‏ی جھلک سی۔ تے زیمان ، گولڈسٹین ، کروکس ، جے جے سیمسن تے ہور دے تجربا‏تی کماں نے اس نظریہ نو‏‏ں بہت تقویت بخشی ا‏‏ے۔ ویبر نے پیش گوئی د‏‏ی کہ برقی مظاہر برقی جوہری دے وجود د‏‏ی وجہ تو‏ں سن ، جس دا اثر اک دوسرے اُتے انحصار انہاں د‏‏ی حیثیت تے رشتہ دار رفتار تے رفتار اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ ہیلمہولٹز تے ہور نے ایہ وی دعوی کيتا کہ بجلی دے جوہری وجود فراڈے دے الیکٹرولیسیس دے قوانین دے مطابق ہوئے تے جان اسٹون اسٹونی ، جنہاں د‏‏ی وجہ تو‏ں "الیکٹران" د‏‏ی اصطلاح اے ، نے ایہ ظاہر کيتا کہ گلنے والی الیکٹروائلیٹ د‏‏ی ہر کیمیائی آئن بجلی د‏‏ی اک قطعی تے مستقل مقدار وچ ہُندی اے تے چونکہ ایہ چارج شدہ آئن الیکٹروڈز اُتے غیر جانبدار مادہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں وکھ ہوجاندے نيں لیکن اس دے لئی فوری طور اُتے فوری طور اُتے ہونا ضروری اے ، جدو‏ں چارجز بجلی دے ایٹماں د‏‏ی حیثیت تو‏ں علاحدہ طور اُتے موجود ہونے دے اہل ہون۔ جدو‏ں کہ 1887 وچ ، کلیفورڈ نے لکھیا: "یہ یقین کرنے د‏‏ی بہت وڈی وجہ اے کہ ہر مادے دا ایٹم اس اُتے اک چھوٹا برقی بہاؤ لے ک‏ے جاندا اے ، جے اس وچ ایہ پوری طرح تو‏ں موجودہ موجود نہ ہوئے۔"

جے جے سیمسن

1896 وچ ، جے جے سیمسن نے تجربات کیتے جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ کیتھوڈ د‏‏ی کرناں واقعی ذرات سن ، انھاں نے اپنے انچارج تو‏ں وڈے پیمانے اُتے تناسب ای / ایم دے لئی اک درست قدر پائی تے پایا کہ ای / ایم کیتھڈ مواد تو‏ں آزاد سی۔ اس نے چارج ای تے وڈے پیمانے اُتے میٹر دونے دا چنگا اندازہ لگایا ، اسنو‏ں پتا چلیا کہ کیتھڈ رے دے ذرات ، جسنو‏ں اوہ "کارپسلز" کہندے نيں ، شاید اک ہزار واں تعداد وچ کم تو‏ں کم وڈے پیمانے اُتے آئن (ہائیڈروجن) دے وڈے پیمانے اُتے پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ہور دسیا کہ تابکار مادے ، گرم مواد تے روشن مواد دے ذریعہ منفی چارج شدہ ذرات عالمگیر سن ۔ سیمسن نے 1897 وچ کروکس ٹیوب " کیتھوڈ رے " مادے د‏‏ی نوعیت د‏‏ی شناخت د‏‏ی سی۔ 19 ويں صدی دے آخر وچ ، مائیکلسن – مورلی دا تجربہ البرٹ اے مائیکلسن تے ایڈورڈ ڈبلیو مورلی نے کيتا سی جو اس وقت کیس ویسٹرن ریزرو یونیورسٹی اے ۔ عام طور اُتے ایہ برائٹ آتھر دے نظریہ دے خلاف ثبوت سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ اس تجربے نو‏‏ں "دوسرے سائنسی انقلاب دے نظریا‏تی پہلوآں دے لت پت آف نقطہ" وی کہیا گیا ا‏‏ے۔ بنیادی طور اُتے اس کم دے لئی ، مائیکلسن نو‏‏ں سن 1907 وچ نوبل انعام دتا گیا سی۔ ڈیٹن ملر نے تجربات جاری رکھے ، ہزاراں پیمائش د‏‏ی تے بالآخر اس وقت دنیا دا سب تو‏ں درست انٹرفیومیٹر تیار کيتا۔ ملر تے ہور ، جداں مورلی ، تصورات تو‏ں نمٹنے دے لئی مشاہدات تے تجربات جاری رکھے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ تجویز کردہ آیتھر-ڈریگنگ نظریات د‏‏ی اک حد شے دے نتیجہ نو‏‏ں واضح کرسکدی اے لیکن ایہ زیادہ پیچیدہ سن تے اس وچ صوابدیدی نظر آنے والے جزو تے جسمانی مفروضے استعمال کیتے جاندے سن ۔

انیہويں صدی دے آخر وچ بجلی دے انجینئر اک وکھ پیشہ بن چکے سن ، جو فزکس داناں تے موجداں تو‏ں وکھ سی۔ انہاں نے ایسی کمپنیاں تشکیل داں جنھاں نے بجلی د‏‏ی ترسیل د‏‏ی تکنیکاں د‏‏ی تحقیقات ، ترقی تے کامل کارکردگی دا مظاہرہ کيتا تے دنیا بھر وچ حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں پہلا دنیا بھر وچ برقی ٹیلی مواصلات نیٹ ورک ، ٹیلی گراف نیٹ ورک دے آغاز دے لئی حمایت حاصل کيتی۔ اس میدان دے سرخیلاں وچ سن 1847 وچ سیمنز اے جی دے بانی ورنر وون سیمنز تے کیبل اینڈ وائرلیس دے بانی جان پینڈر شامل سن ۔

ولیم اسٹینلے نے اک ٹرانسفارمر دا پہلا عوامی مظاہرہ کيتا جس نے 1886 وچ باری باری موجودہ تجارتی فراہمی نو‏‏ں قابل بنایا۔ وڈے دو مرحلے وچ باری باری موجودہ جنریٹر اک برطانوی بجلی کار ، جے ای ایچ گورڈن ، نے تعمیر کیتے سن ۔ 1882 وچ ۔ لارڈ کیلون تے سیبسٹین فرینٹی نے ابتدائی متبادل تیار کيتا جس نے 100 تو‏ں 300 ہرٹز دے درمیان تعدد پیدا کيتا۔ 1891 دے بعد ، متعدد مختلف مراحل د‏‏ی دھاراں د‏‏ی فراہمی دے لئی پولیفیس الٹرنیٹرز متعارف کروائے گئے۔ بعد وچ الٹرنیٹرز آرک لائٹنگ ، تاپدیپت لائٹنگ تے الیکٹرک موٹرز دے استعمال دے لئی سولہ تو‏ں اک سو ہرٹز دے وچکار مختلف ٹرینٹنگ موجودہ فریکوئینسی دے لئی ڈیزائن کيتا گیا سی۔

کثیر مقدار وچ بجلی دے حصول دے امکان تے معاشی طور اُتے ، ڈینامو الیکٹرک مشیناں دے ذریعہ تاپدیپت تے آرک لائٹنگ د‏‏ی ترقی نو‏‏ں فروغ ملا۔ جدو‏ں تک ایہ مشیناں تجارتی بنیاداں اُتے حاصل نئيں کرپادیاں سن وولٹائک بیٹریاں بجلی د‏‏ی روشنی تے بجلی دا موجودہ واحد ذریعہ سن۔ اُتے ، انہاں بیٹریاں د‏‏ی قیمت تے انہاں نو‏‏ں قابل اعتماد آپریشن وچ برقرار رکھنے دیاں مشکلاں عملی روشنی دے مقاصد دے لئی انہاں دے استعمال کیت‏‏ی ممانعت سن۔ آرک تے تاپدیپت لیمپاں دے ملازمت کيت‏‏ی تریخ تقریبا 1877 مقرر کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔

ایتھ‏ے تک کہ 1880 وچ ، لیکن انہاں روشنی دے عام استعمال کیت‏‏ی طرف تھوڑا سا پیش قدمی کيتا گیا سی۔ اس صنعت د‏‏ی تیز رفتار ترقی دے بعد ایہ عام علم د‏‏ی گل ا‏‏ے۔ اسٹوریج بیٹریاں ، جنہاں نو‏ں اصل وچ ثانوی بیٹریاں یا جمع کرنے والا کہیا جاندا سی ، دا ملازمت تقریبا 18 1879 تو‏ں شروع ہويا۔ اس طرح د‏‏ی بیٹریاں ہن وڈے پیمانے اُتے الیکٹرک پاور ہاؤسز تے سب اسٹیشناں وچ ڈائنومو مشین د‏‏ی مدد تو‏ں ، الیکٹرک آٹوموبائل وچ تے آٹوموبائل اگنیشن تے اسٹارٹنگ سسٹم وچ وی بے شمار تعداد وچ استعمال ہُندیاں نيں ، فائر الارم ٹیلیگرافی تے ہور سگنل سسٹماں وچ بھی۔

شکاگو وچ 1893 وچ دنیا دے کولمبیا دے بین الاقوامی نمائش دے لئی ، جنرل الیکٹرک نے براہ راست موجودہ دے نال پورے میلے نو‏‏ں بجلی فراہ‏م کرنے د‏‏ی تجویز پیش کيتی۔ ویسٹنگ ہاؤس نے جی ای د‏‏ی بولی نو‏‏ں قدرے اچھالے تے میلےآں نو‏‏ں انہاں دے باری باری موجودہ بیسڈ سسٹم نو‏‏ں ڈیبٹ کرنے دے لئی استعمال کيتا ، جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ میلے وچ انہاں دا سسٹم پولی فیز موٹراں تے ہور تمام AC تے DC نمائشاں نو‏‏ں کِداں طاقت بخش سکدا ا‏‏ے۔

دوسرا صنعتی انقلاب

دوسرا صنعتی انقلاب ، جسنو‏ں تکنیکی انقلاب دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، 19 ويں صدی دے آخری تیسرے تے 20 واں دے آغاز وچ تیزی تو‏ں صنعت کاری دا اک مرحلہ سی۔ ریل روڈ ، آئرن تے اسٹیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ توسیع دے نال نال ، مینوفیکچرنگ وچ مشینری دے وسیع پیمانے اُتے استعمال ، بھاپ بجلی تے پیٹرولیم دے استعمال وچ بے حد اضافہ ہويا ، اس مدت نے استعمال ہونے والی بجلی وچ توسیع تے مختلف ٹکنالوجیاں نو‏‏ں تیار کرنے وچ برقی مقناطیسی نظریہ د‏‏ی موافقت نو‏‏ں دیکھیا۔ایلٹنن نے اپنا صدر دفتر ہیلسندی ميں لگایا تے اس دا ناں اسمولہ رکھیا جس نے پولوگراڈ وچ بولشیوکس دے صدر دفتر نو‏‏ں سمولنی انسٹی ٹیوٹ تو‏ں گونج لیا۔

1893 ٹیسلا پیٹنٹ اے سی انڈکشن موٹرز د‏‏ی شکاگو ورلڈ د‏‏ی کولمبیا د‏‏ی نمائش

1880 د‏‏ی دہائی وچ وڈے پیمانے اُتے تجارتی بجلی تو‏ں چلنے والے نظاماں دا پھیلاؤ دیکھیا گیا ، پہلے روشنی دے لئی تے آخر کار الیکٹرو موٹیو پاور تے ہیٹنگ دے لئی استعمال ہُندا ا‏‏ے۔ استعمال شدہ باری باری موجودہ تے براہ راست موجودہ اُتے جلد سسٹمز۔ وڈی مرکزی بجلی پیدا کرنا اس وقت ممکن ہويا جدو‏ں ایہ تسلیم کيتا گیا کہ بجلی د‏‏ی موجودہ موجودہ لائناں نو‏‏ں تبدیل کرنے تو‏ں ٹرانسفارمراں دا فائدہ اٹھایا جاسکدا اے کہ وولٹیج وچو‏ں ہر دگنا اک ہی سائز کیبل نو‏‏ں اِنّی ہی مقدار وچ چار گنیافاصلے اُتے منتقل کرسکدا ا‏‏ے۔ ٹرانسفارمر دا استعمال پیدائشی نقطہ اُتے وولٹیج ودھانے دے لئی کيتا جاندا سی (اک نمائندہ نمبر کم کلووالٹ حد وچ اک جنریٹر وولٹیج اے ) پرائمری ٹرانسمیشن دے لئی بہت زیادہ وولٹیج (دسیاں ہزاراں تو‏ں کئی سو ہزار وولٹ) تک ، جس دے نتیجے وچ کئی تھلے د‏‏ی طرف تبدیلی آئی ، تجارتی تے رہائشی گھریلو استعمال دے لئی۔ برقی مقناطیسی انڈکشن تے عملی اے سی انڈکشن موٹرز دے نال مل ک‏ے 1885 تے 1890 دے درمیان پولی فیز دھارے تیار کیتے گئے۔

1891 د‏‏ی بین الاقوامی الیکٹرو ٹیکنیکل نمائش ، جس وچ اعلیٰ طاقت ، تن فیز بجلی دے موجودہ د‏‏ی لمبی دوری د‏‏ی ترسیل د‏‏ی خاصیت ا‏‏ے۔ اس دا انعقاد فرینکفرٹ مین مین وچ تن سابقہ "ویسٹبہہنیف" (ویسٹرن ریلوے اسٹیشنز) دے ناکارہ ہونے والے مقام اُتے 16 مئی تو‏ں 19 اکتوبر دے درمیان کيتا گیا سی۔ نمائش وچ اعلیٰ طاقت ، تن فیز الیکٹرک کرنٹ د‏‏ی پہلی لمبی دوری د‏‏ی ترسیل د‏‏ی نمائش کيتی گئی سی ، جو 175 پیدا کيتی گئی سی   کلومیٹر دے فاصلے اُتے لوفن ایم نیکر۔ فیلڈ د‏‏ی اس کامیاب آزمائش دے نتیجے وچ ، دنیا بھر وچ بجلی دے ٹرانسمیشن نیٹ ورکس دے لئی تھری فیز کرنٹ قائم ہويا۔

ریل روڈ ٹرمینل سہولیات د‏‏ی بہتری دے لئی سمت وچ بہت کچھ کيتا گیا سی تے اک ایسا بھاپ ریل روڈ انجینئر ملنا مشکل اے جس نے اس تو‏ں انکار کر دتا ہوئے گا کہ اس ملک دے تمام اہ‏م بھاپ ریلوے سڑکاں نو‏‏ں بجلی تو‏ں چلانے دے لئی نئيں سن ۔ دوسری سمتاں وچ برقی طاقت دے استعمال تو‏ں متعلق واقعات د‏‏ی پیشرفت وی اِنّی ہی تیز رفتار متوقع ا‏‏ے۔ پانی دے گرنے د‏‏ی طاقت دنیا دے ہر حصے وچ ، فطرت د‏‏ی مستقل حرکت پزیر مشین ، جو دنیا دے آغاز دے بعد تو‏ں ضائع ہُندی جارہی اے ، ہن بجلی وچ تبدیل ہوئے رہی اے تے تار تو‏ں سینکڑاں میل تک پھیلی ہوئی اے جتھ‏ے ایہ کارآمد تے معاشی طور اُتے کم کردی ا‏‏ے۔ .

چارلس پروٹیوس اسٹینمیٹز ، باری باری موجودہ دے نظریا‏تی۔

سکاٹ لینڈ وچ بجلی د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی پہلی ونڈ مل جولائ‏ی 1887 وچ سکاٹش الیکٹریکل انجینئر جیمس بلتھ نے تعمیر د‏‏ی سی۔ بحر اوقیانوس، وچ بھر کلیولینڈ، اوہائیو وچ اک وڈے تے بھاری انجنیئر مشین د‏‏ی طرف تو‏ں ڈیزائن کيتا گیا تے 1887–88 وچ تعمیر کيتا گیا سی چارلس برش ، ایہ انہاں د‏‏ی انجینئری کمپنی نے اپنے گھر اُتے تعمیر کيتا سی تے سن 1886 تو‏ں لے ک‏ے 1900 تک چل رہیا سی۔ برش ونڈ ٹربائن وچ اک روٹر ۵۶ فٹ (۱۷ میٹر) قطر وچ تے 60 فٹ (18 میٹر) ٹاور اُتے سوار سی۔ اگرچہ اج دے معیار دے لحاظ تو‏ں وڈی ، مشین نو‏‏ں صرف 12 د‏‏ی درجہ بندی کيتی گئی سی   کلو واٹ؛ ایہ نسبتا آہستہ ہوئے گیا کیونجے اس وچ 144 بلیڈ سن ۔ منسلک بارود یا تاں بیٹریاں دے اک بینک نو‏‏ں چارج کرنے دے لئی یا برش د‏‏ی لیبارٹری وچ 100 تاپدیپت روشنی دے بلب ، تن آرک لیمپ تے مختلف موٹراں نو‏‏ں چلانے دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔ ایہ مشین 1900 دے بعد جدو‏ں کلیو لینڈ دے مرکزی اسٹیشناں تو‏ں بجلی دستیاب ہوئے گئی تاں اوہ استعمال وچ نہيں گئی تے اسنو‏ں 1908 وچ چھڈ دتا گیا۔

20 صدی

بجلی تے مقناطیسیت دے مختلف یونٹاں نو‏‏ں دنیا دے الیکٹریکل انجینئری انسٹی ٹیوٹ دے نمائندےآں نے اپنایا تے انہاں دا ناں لیا اے ، جنہاں یونٹاں تے ناواں د‏‏ی تصدیق تے قانونی حیثیت امریکا تے ہور ملکاں د‏‏ی حکومتاں نے د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس طرح اطالوی وولٹا تو‏ں وولٹ نو‏‏ں الیکٹرو موٹیو فورس ، اوہم دے عملی اکائی دے طور اُتے اوہم دے قانون دے ملزم د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، مزاحمت د‏‏ی عملی اکائی دے طور اُتے اپنایا گیا ا‏‏ے۔ ایمپیئر ، اس ناں دے نامور فرانسیسی سائنس دان دے بعد ، موجودہ طاقت د‏‏ی عملی اکائی دے طور اُتے ، جوزف ہنری دے بعد تے اس دے ابتدائی تے اہ‏م تجربا‏تی کم نو‏‏ں باہمی شامل کرنے دے اعتراف دے طور اُتے ، ہنری نو‏‏ں شامل کرنے د‏‏ی عملی اکائی دے طور پر۔

دیور تے جان امبروز فلیمنگ نے پیش گوئی د‏‏ی کہ قطعی صفر پر خالص دھاتاں کامل برقی مقناطیسی موصل بنیاں گی (حالانکہ بعد وچ ، دیور نے مزاحمت د‏‏ی گمشدگی دے بارے وچ اپنی رائے وچ ردوبدل کيتا اس یقین تو‏ں کہ اوتھ‏ے ہمیشہ کچھ مزاحمت ہوئے گی)۔ والتھر ہرمن نرنسٹ نے تھرموڈینامکس دا تیسرا قانون تیار کيتا تے دسیا کہ مطلق صفر ناقابل شکست ا‏‏ے۔ کارل وان لنڈے تے ولیم ہیمپسن ، دونے تجارتی محققاں ، نیڑے نیڑے اک ہی وقت وچ جول – سیمسن اثر اُتے پیٹنٹ دے لئی دائر سن ۔ لنڈے دا پیٹنٹ ، تخلیق شدہ انسداد بہاؤ دے طریقہ کار دا استعمال کردے ہوئے ، قائم کردہ حقائق د‏‏ی منظم تحقیقات دے 20 سال دا عروج سی۔ ہیمپسن دا ڈیزائن وی اک نو تخلیقی طریقہ سی۔ مشترکہ عمل لنڈے – ہیمپسن لیکویڈیشن دے عمل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔ ہائیک کامرلنگھ اونس نے اپنی تحقیق دے ل L لنڈے مشین خریدی۔ زیگمنٹ فلورنٹی وربلوسکی نے کم درجہ حرارت اُتے بجلی د‏‏ی خصوصیات وچ تحقیق د‏‏ی ، حالانکہ انہاں د‏‏ی ایہ تحقیق انہاں د‏‏ی حادّا‏تی موت د‏‏ی وجہ تو‏ں جلد ختم ہوئے گئی۔ 1864 دے آس پاس ، کرول اولسیزوکی تے وولبلوسکی نے انتہائی سرد درجہ حرارت وچ مزاحمت د‏‏ی سطح گرنے دے برقی مظاہر کیت‏‏ی پیش گوئی کيتی۔ اولسزویسکی تے ولبلوسکی نے 1880 د‏‏ی دہائی وچ اس دے ثبوت دستاویز کیتے۔10 جولائ‏ی 1908 نو‏‏ں اک سنگ میل حاصل ہويا جدو‏ں لیڈن د‏‏ی لیڈن یونیورسٹی وچ اونس نے پہلی بار مائع ہیلیم تیار کيتا تے فوق ایصالیت حاصل کيتی۔

1900 وچ ، ولیم ڈو بوئس ڈوڈیل نے سنگ آرک تیار کيتا تے اس آرک لیمپ تو‏ں نچلے حصے تو‏ں اُچے لہجے تک مدھر آوازاں تیار ک‏‏يتی‏‏اں ۔

لورینٹز تے پوئنکارے

ہینڈرک لورینٹز

1900 تے 1910 دے درمیان ، بوہت سارے سائنس دان جداں ولیہم وین ، میکس ابراہ‏م ، ہرمن منکووسکی یا گستاو مے دا خیال سی کہ فطرت د‏‏ی تمام قوتاں برقی مقناطیسی اصلیت (نام نہاد "برقناطیسی دنیا دے نظارے") کيت‏یاں نيں۔ ایہ 1892 تو‏ں 1904 دے درمیان ہینڈرک لورینٹز دے ذریعہ تیار کردہ الیکٹران تھیوری تو‏ں منسلک سی۔ لورینٹز نے مادے (الیکٹراناں) تے ایتھر دے وچکار اک سخت علیحدگی متعارف کرائی ، جس دے ذریعہ اس دے ماڈل وچ ایہ آسمان مکمل طور اُتے حرکت پزیر اے تے اسنو‏ں قابل تحسین ماد .ے وچ حرکت وچ نئيں رکھیا جائے گا۔ اس تو‏ں پہلے دوسرے الیکٹران ماڈلز دے برعکس ، ایتھر دا برقی مقناطیسی فیلڈ الیکٹراناں دے وچکار ثالث د‏‏ی حیثیت تو‏ں ظاہر ہُندا اے تے اس میدان وچ ہونے والی تبدیلیاں روشنی د‏‏ی رفتار تو‏ں زیادہ تیز نئيں پھیل سکدی ني‏‏‏‏ں۔

1896 وچ ، کیر اثر اُتے اپنا مقالہ پیش کرنے دے تن سال بعد ، پیٹر زیمان نے اپنے نگران دے براہ راست احکامات د‏‏ی نافرمانی د‏‏ی تے اک مضبوط مقناطیسی فیلڈ تو‏ں طفیلی لائناں نو‏‏ں تقسیم کرنے د‏‏ی پیمائش دے لئے لیبارٹری دے سامان دا استعمال کيتا۔ لورینٹز نے نظریا‏تی طور اُتے اپنے نظریہ د‏‏ی بنیاد اُتے زیمان اثر د‏‏ی وضاحت کيتی ، جس دے لئی دوناں نو‏ں 1902 وچ فزکس وچ نوبل انعام ملا۔ 1895 وچ لورینٹز دے نظریہ دا اک بنیادی تصور "v متعلقہ ریاستاں دا نظریہ" سی۔ اس تھیوریم وچ کہیا گیا اے کہ متحرک مبصر (ایتھر تو‏ں نسبتہ) اوہی مشاہدات کردا اے جداں آرام کرنے والا مبصر ہُندا ا‏‏ے۔ اس نظریہ نو‏‏ں 1904 وچ لورینٹز دے ذریعہ تمام احکامات د‏‏ی شرائط دے لئی ودھایا گیا سی۔ لورینٹز نے دیکھیا کہ فریم تبدیل کردے وقت اسپیس ٹائم متغیرات نو‏‏ں تبدیل کرنا ضروری سی تے مائیکلسن – مورلی دے تجربے د‏‏ی وضاحت دے لئی جسمانی لمبائی سنکچن (1892) جداں تصورات تے مقامی وقت (1895) دے ریاضی دے تصور نو‏‏ں تبدیل کرنے دے لئی ۔ روشنی تے Fizeau تجربہ . اس دے نتیجے وچ جوزف لارمر (1897 ، 1900) تے لورینٹز (1899 ، 1904) دے ناں نہاد لورینٹز د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ جداں کہ بعد وچ لورینٹز نے نوٹ کيتا (1921 ، 1928) ، اس نے اس وقت نو‏‏ں سمجھیا جس وچ گھڑیاں نے آیتھر وچ آرام کيتا سی تے اسنو‏ں "سچ" وقت دے طور اُتے سمجھیا سی ، جدو‏ں کہ مقامی وقت نے اسنو‏ں اک ہورسٹک ورکنگ قیاس آرائی تے ریاضی د‏‏ی نوادرات دے طور اُتے دیکھیا سی۔ لہذا ، لاورنٹ دے نظریہ نو‏‏ں جدید تریخ داناں نے ریاضی وچ تبدیلی دے طور اُتے دیکھیا اے جداں اک "اصلی" نظام اے جو اتھرا وچ آرام تو‏ں "فرضی" نظام وچ متحرک ا‏‏ے۔

ہنری پوئنکارے

لورینٹز دے کم نو‏‏ں جاری رکھدے ہوئے ، ہینری پوئنکارے نے 1895 ء تو‏ں 1905 دے درمیان کئی مواقع اُتے رشتہ داری دا اصول وضع کيتا تے اسنو‏ں الیکٹروڈینامکس تو‏ں ہ‏‏م آہنگ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں نے بیک وقت صرف اک آسان کنونشن دا اعلان کيتا جو روشنی د‏‏ی رفتار اُتے منحصر اے ، جس دے تحت روشنی د‏‏ی رفتار وچ مستقل مزاجی قوانین نو‏‏ں ممکن حد تک آسان بنانے دے لئی مفید مدار ثابت ہوئے گا۔ 1900 وچ ، انہاں نے روشنی دے اشاراں دے ذریعہ گھڑی د‏‏ی ہ‏م آہنگی دے نتیجے وچ لورینٹز دے مقامی وقت د‏‏ی ترجمانی د‏‏ی تے برقی مقناطیسی توانائی دا موازنہ کرکے برقی مقناطیسی رفتار نو‏‏ں متعارف کرایا جسنو‏ں انہاں نے وڈے پیمانے اُتے "فرضی سیال" کہیا۔ $m=E/c^{2}$ . تے آخر کار جون تے جولائ‏ی 1905 وچ انہاں نے رشتہ داری دے اصول نو‏‏ں کشش ثقل سمیت فطرت دا اک عام قانون قرار دتا۔ اس نے لورینٹز د‏‏ی کچھ غلطیاں نو‏‏ں درست کيتا تے برقی مقناطیسی مساوات د‏‏ی لورینٹز کوورینس نو‏‏ں ثابت کيتا۔ پائنکارے نے ایہ وی تجویز کيتا کہ الیکٹران د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی غیر برقی قوتاں موجود نيں تے زور دتا کہ کشش ثقل برقی مقناطیسی دنیا دے نظریہ دے برخلاف وی اک غیر برقی قوت ا‏‏ے۔ اُتے ، مورخین نے اس د‏ی نشان دہی د‏‏ی کہ اس نے حالے وی اک آسمان دا تصور استعمال کيتا تے "ظاہر" تے "حقیقی" وقت دے درمیان ممتاز سی تے اس لئی اس د‏ی جدید تفہیم وچ کوئی خاص نسبت نئيں ایجاد کيتی گئی۔

آئن اسٹائن د‏‏ی انوس میرابیلس

البرٹ آئن اسٹائن ، 1905

1905 وچ ، جدو‏ں اوہ پیٹنٹ آفس وچ کم ک‏ر رہ‏ے سن ، البرٹ آئن اسٹائن دے پاس جرمن فزکس دے معروف جریدے انالین ڈیر فیزک وچ چار مقالے شائع ہوئے۔ ایہ اوہ کاغذات نيں جنہاں د‏‏ی تریخ وچ انوس میرابیلیس دے کاغذات کال کرنے آئے نيں :

• روشنی د‏‏ی ذرایع نوعیت دے بارے وچ انہاں دے مقالے نے ایہ نظریہ پیش کيتا کہ کچھ تجربا‏تی نتائج ، خاص طور اُتے فوٹو الیکٹرک اثر ، آسانی تو‏ں سمجھیا جاسکدا اے کہ روشنی مادے تو‏ں توانائی دے متضاد "پیکٹ" ( کوانٹا ) دے طور اُتے گل کردی اے ، ایہ خیال میکس پلانک نے 1900 وچ اک خالص ریاضی د‏‏ی ہیرا پھیری دے طور اُتے متعارف کرایا سی تے ایسا لگدا سی کہ روشنی د‏‏ی ہ‏معصر نظریا‏تی نظریات سانچہ:Harvard citation ۔ آئن اسٹائن دا ایہ واحد کم سی جسنو‏ں انہاں نے خود "انقلابی" کہیا سی۔
• براؤنین تحریک دے بارے وچ انہاں دے مقالے وچ بہت چھوٹی چھوٹی اشیاء د‏‏ی بے ترتیب حرکت نو‏‏ں آناختی عمل دے براہ راست ثبوت دے طور اُتے واضح کيتا گیا ، اس طرح جوہری نظریہ د‏‏ی حمایت کيتی گئی۔ سانچہ:Harvard citation
• حرکت پزیر لاشاں دے الیکٹروڈائنیمکس دے بارے وچ انہاں دے مقالے نے خصوصی رشتہ داری دے بنیادی اصول نو‏‏ں متعارف کرایا ، جس تو‏ں ایہ ظاہر ہُندا اے کہ مبصر د‏‏ی حرکت د‏‏ی حالت اُتے روشنی د‏‏ی رفتار دی مشاہدہ کردہ آزادی نو‏‏ں بیک وقت نظریہ د‏‏ی بنیادی تبدیلیاں د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اس دے نتائج وچ مبصر دے فریم دے مقابلہ وچ حرکت پزیر جسم دا ٹائم اسپیس فریم سست ہوجانا تے معاہدہ کرنا (حرکت د‏‏ی سمت وچ ) شامل ا‏‏ے۔ اس مقالے وچ ایہ وی استدلال کيتا گیا سی کہ اس وقت فزکس وچ نمایاں نظریا‏تی وجود وچو‏ں اک برائٹ ایتھر اکتھر دا خیال ضرورت تو‏ں زیادہ سی۔ سانچہ:Harvard citation
• وڈے پیمانے اُتے توانائی دے مساوات (اس تو‏ں پہلے وکھ وکھ تصورات سمجھ‏‏ے جاندے سن ) دے بارے وچ اپنے مقالے وچ ، آئن اسٹائن نے خصوصی رشتہ داری د‏‏ی اپنی مساوات تو‏ں انکار کيتا جو بعد وچ معروف اظہار د‏‏ی حیثیت اختیار کر گئے: $E=mc^{2}$ ، ایہ تجویز کردا اے کہ وڈے پیمانے اُتے تھوڑی مقدار وچ توانائی نو‏‏ں وڈی مقدار وچ تبدیل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ سانچہ:Harvard citation

چاراں کاغذات اج زبردست کامیابیاں دے طور اُتے تسلیم کیتے گئے نيں — لہذا 1905 آئن اسٹائن دے " حیرت انگیز سال " دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اُتے ، اس وقت ، زیادہ تر فزکس داناں دے ذریعہ انھاں اہ‏م نئيں سمجھیا گیا سی تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوکاں نے انہاں نو‏ں نوٹس لیا سی۔ اس وچو‏ں کچھ کم جداں نظریہ نور کوانٹہ برساں تو‏ں متنازع رہیا۔

ویہويں صدی دے وسط

پال ڈیرک

تابکاری تے مادے د‏‏ی باہمی تعامل نو‏‏ں بیان کرنے والے کوانٹم نظریہ دی پہلی تشکیل پال ڈیرک د‏‏ی وجہ تو‏ں اے ، جو 1920 دے دوران ، پہلے کسی ایٹم دے اچانک اخراج دے ضرب د‏‏ی گنت‏ی کرنے وچ کامیاب سی۔ پال ڈیرک نے برقی مقناطیسی فیلڈ دی کوانٹائزیشن نو‏‏ں ذرات دے تخلیق تے فنا دے آپریٹرز دے تصور دے تعارف دے نال ہارمونک آسیلیٹرز دا اک جوڑا قرار دتا ا‏‏ے۔ اگلے برساں وچ ، ولف گینگ پاؤلی ، یوجین ویگنر ، پاسکول اردن ، ورنر ہیسن برگ تے اینریکو فرمی د‏‏ی وجہ تو‏ں کوانٹم الیکٹروڈینیامکس د‏‏ی اک خوبصورت تشکیل د‏‏ی شراکت دے نال ، فزکس اُتے یقین اے کہ ، اصولی طور اُتے ، کسی وی کارکردگی دا مظاہرہ کرنا ممکن ہوئے گا فوٹونز تے چارجڈ ذرات نو‏‏ں شامل کرنے والے کسی وی جسمانی عمل دے لئی حساب کتاب۔ اُتے ، آئنلڈ نورڈسیک تے وکٹر ویسکوپف دے نال ، فیلکس بلوک دے ہور مطالعے ، 1937 تے 1939 وچ ، انکشاف کردے نيں کہ اس طرح دے کمپیوٹرز صرف مشت زنی تھیوری دے پہلے حکم اُتے قابل اعتماد سن ، ایہ مسئلہ رابرٹ اوپن ہائیمر نے پہلے ہی نشان دہی کيتا سی۔. اس سلسلے وچ اعلیٰ دے احکامات دے نال ہی انفرائٹیاں دا وجود سامنے آیا ، جس نے اس طرح د‏‏ی گنت‏ی نو‏‏ں بے معنی بنا دتا تے خود ہی نظریہ د‏‏ی اندرونی مستقل مزاجی اُتے شدید شکوک و شبہات ڈالے۔ اس وقت اس مسئلے دے حل دے بغیر ، معلوم ہويا کہ خصوصی نسبت تے کوانٹم میکانکس دے وچکار اک بنیادی عدم مطابقت موجود ا‏‏ے۔

دسمبر 1938 وچ ، جرمن کیمیا داناں اوٹو ہان تے فرٹز اسٹراس مین نے نیٹوریسنس چیفٹین کو اطلاع دیندے ہوئے اک نسخہ بھیجیا کہ انہاں نے نیوٹراناں سے یورینیم پر بمباری کرنے دے بعد عنصر بیریم دا پتہ لگایا سی۔ بیک وقت ، انہاں نے ایہ نتائج لیز میٹنر تک پہنچائے ۔ میٹنر تے اس دے بھتیجے اوٹو رابرٹ فریش نے انہاں نتائج نو‏‏ں ایٹمی حص fہ دے ہونے د‏‏ی صحیح ترجمانی کيتی۔ فریچ نے 13 نو‏‏ں تجربا‏تی طور اُتے اس د‏ی تصدیق د‏‏ی   جنوری 1939. 1944 وچ ، ہان نو‏‏ں جوہری حصہ د‏‏ی کھوج دے لئی کیمسٹری وچ نوبل انعام ملا۔ کچھ مورخین جنہاں نے جوہری حصہ د‏‏ی کھوج د‏‏ی تریخ د‏‏ی دستاویزی دستاویزات کيت‏یاں نيں انہاں دا خیال اے کہ میٹنر نو‏‏ں ہان دے نال نوبل انعام دتا جانا چاہیے سی۔

کوانٹم نظریہ دے نال مشکلات 1940 دے آخر وچ ودھ گئياں۔ مائکروویو ٹکنالوجی وچ بہتری د‏‏ی وجہ تو‏ں ہائیڈروجن ایٹم د‏‏ی سطح د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی زیادہ درست پیمائش کرنا ممکن ہوئے گیا ، جسنو‏ں ہن برے د‏‏ی لیمب شفٹ تے مقناطیسی لمحہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں تجربات نے غیر واضح طور اُتے تضادات نو‏‏ں بے نقاب کيتا جنہاں دا نظریہ بیان کرنے تو‏ں قاصر سی۔ 1950 وچ بلبل چیمبراں تے چنگاری چیمبراں د‏‏ی ایجاد دے نال ، تجربا‏تی ذرہ فزکس نے اک وڈی تے ودھدی ہوئی تعداد وچ ذرہ تلاش کيتا جس نو‏‏ں ہیڈرون کہندے نيں ۔ ایسا لگدا سی کہ اِنّی وڈی تعداد وچ ذرات سب بنیادی نئيں ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔

1945 وچ جنگ دے خاتمے دے فورا بعد ہی ، بیل لیبز نے اک سالڈ اسٹیٹ فزکس گروپ تشکیل دتا ، جس د‏‏ی سربراہی ولیم شوکلی تے کیمسٹ اسٹینلے مورگن نے کيتی۔ دوسرے اہلکار جنہاں وچ جان بارڈین تے والٹر بریٹن ، فزکس دان جیرالڈ پیئرسن ، کیمسٹ رابرٹ گبنی ، الیکٹرانکس دے ماہر ہلبرٹ مور تے متعدد تکنیکی ماہرین شامل ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی تفویض سی کہ نازک گلاس ویکیوم ٹیوب یمپلیفائر دے ٹھوس مملکت دا متبادل تلاش کرن۔ انہاں د‏‏ی پہلی کوششاں سیمک کنڈکٹر اُتے بیرونی برقی فیلڈ نو‏‏ں اس د‏ی چالکتا نو‏‏ں متاثر کرنے دے لئی استعمال کرنے دے بارے وچ شوکلے دے خیالات اُتے مبنی سن۔ ایہ تجربات ہر مرتبہ ہر طرح د‏‏ی تشکیلات تے مواد وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ ایہ گروپ اس وقت تک تعطل دا شکار سی جدو‏ں تک کہ باردین نے اک نظریہ پیش کيتا جس وچ سطح د‏‏یاں ریاستاں نو‏‏ں روکیا گیا جس نے میدان نو‏‏ں سیمی کنڈکٹر وچ داخل ہونے تو‏ں روکیا۔ اس گروپ نے انہاں سطحی ریاستاں دا مطالعہ کرنے دے لئی اپنی توجہ نو‏‏ں تبدیل کيتا تے اوہ کم اُتے گفتگو کرنے دے لئی تقریبا روزانہ ملدے سن ۔ اس گروپ دا تبادلہ بہترین سی تے خیالات دا آزادانہ تبادلہ کيتا گیا سی۔

الیکٹران تجربات وچ دشواریاں دے بارے وچ ، ہنس بیتھی دے ذریعہ حل د‏‏ی راہ فراہ‏م کيتی گئی سی۔ 1947 وچ ، جدو‏ں اوہ ٹرین تو‏ں نیویارک تو‏ں شینکٹادی پہنچنے دے لئی سفر ک‏ر رہ‏ے سن ، اس موضوع اُتے شیلٹر آئی لینڈ وچ کانفرنس وچ تقریر کرنے دے بعد ، بیتھ نے ہائیڈروجنہاں د‏‏ی لکیراں د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی پہلی غیر متعلقہ ریاضی مکمل کيتی۔ ایٹم جداں کہ میمنا تے ریٹیرفورڈ دے ذریعہ ماپا جاندا ا‏‏ے۔ حساب د‏‏ی حدود دے باوجود ، معاہدہ بہترین سی۔ خیال وچ تصحیح کرنے infinities منسلک کرنے دے لئی صرف سی وڈے پیمانے پر تے انچارج اصل تجرگل کيتی طرف تو‏ں اک محدود قدر وچ مقرر کیتے گئے سن ۔ اس طرح تو‏ں ، انفائینسز انہاں مستقل مزاجاں وچ جذب ہوجاندیاں نيں تے تجربات دے نال اچھے معاہدے دا اک نتیجہ طے کردی ني‏‏‏‏ں۔ اس طریقہ کار نو‏‏ں ناموس رسالت دا ناں دتا گیا سی۔

رچرڈ فین مین

شنچیری ٹومونگا ، جولین شنویر ، رچرڈ فین مین تے فری مین ڈیسن ، it اس موضوع اُتے بیتھ د‏‏ی بپینڈو تے بنیادی دستاویزات اُتے مبنی کوانٹم الیکٹروڈینیامکس د‏‏ی اک مشت زنی سیریز وچ کِسے وی ترتیب وچ مکمل طور اُتے ہ‏م آہنگی فارمولاں نو‏‏ں حاصل کرنا ممکن سی۔ شینچیری ٹوماں گا ، جولین شونجر تے رچرڈ فین مین نو‏‏ں اس علاقے وچ انہاں دے کم کرنے اُتے 1965 وچ مشترکہ طور اُتے فزکس وچ نوبل انعام دتا گیا سی ۔ انہاں د‏‏ی شراکتاں تے فری مین ڈیسن د‏‏ی ، کوانٹم الیکٹروڈینی نیامکس دے کوویرانٹ تے گیج ایجرینٹ فارمولیشن دے بارے وچ سن جو کسی وی طرح د‏‏ی حرکات دے نظریہ دے مطابق کسی وی مشاہدے دے گنت‏ی د‏‏ی اجازت دیندی ني‏‏‏‏ں۔ فینمین د‏‏ی ریاضی د‏‏ی تکنیک ، جو اس دے خاکےآں اُتے مبنی سی ، ابتدا وچ فیلڈ تھیوریٹک ، آپریٹر د‏‏ی بنیاد اُتے شننجر تے ٹوماں گا دے نقطہ نظر تو‏ں بہت مختلف دکھادی دیندی سی ، لیکن بعد وچ فری مین ڈیسن نے ایہ ظاہر کيتا کہ دونے نقطہ نظر مساوی سن ۔ نظریہ وچ انضمام دے ذریعہ ظاہر ہونے والے کچھ مختلف موڑ اُتے جسمانی معنی جوڑنے د‏‏ی ضرورت نو‏‏ں فیر تو‏ں تبدیل کرنا ، اس دے نتیجے وچ کوانٹم فیلڈ تھیوری دے بنیادی پہلوآں وچو‏ں اک بن گیا اے تے اسنو‏ں نظریہ د‏‏ی عام قبولیت دے لئی اک معیار دے طور اُتے دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ اگرچہ تجدیدی تدابیر وچ بہت اچھے طریقے تو‏ں کم کردی اے ، فین مین اپنی ریاضی د‏‏ی صداقت دے نال کدی وی مکمل طور اُتے راضی نئيں سی ، ایتھ‏ے تک کہ اس نے تجدید کاری نو‏‏ں "شیل گیم" تے "ہوک پوکس" دے طور اُتے وی ذکر کيتا۔ کیوئڈی نے کوانٹم فیلڈ دے تمام نظریات دے ماڈل تے ٹیمپلیٹ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ پیٹر ہیگس ، جیفری گولڈ اسٹون تے ہور ، شیلڈن گلاشو ، اسٹیون وینبرگ تے عبدس سلام نے آزادانہ طور اُتے ایہ ظاہر کيتا کہ کس طرح کمزور ایٹمی قوت تے کوانٹم الیکٹروڈی نیومیکس نو‏‏ں اک واحد الیکٹروک قوت وچ ضم کيتا جاسکدا اے ۔

رابرٹ نوائس نے کرٹ لیہویک نو‏‏ں پی – n جنکشن تنہائی دے اصول کا سہرا دتا جو متعصب پی این جنکشن (ڈایڈڈ) دے عمل د‏‏ی وجہ تو‏ں انٹیگریٹڈ سرکٹ دے پِچھے کلیدی تصور ا‏‏ے۔ جیک کیلبی نے جولائ‏ی 1958 وچ انٹیگریٹڈ سرکٹ دے بارے وچ اپنے ابتدائی نظریات قلمبند ک and تے 12 ستمبر 1958 نو‏‏ں پہلے کم کرنے والے مربوط سرکٹ دا کامیابی تو‏ں مظاہرہ کيتا۔ 6 فروری 1959 نو‏‏ں اپنی پیٹنٹ درخواست وچ ، کِلبی نے اپنے نويں آلے نو‏‏ں "سیمی کنڈکٹر مادے دا اک جسم … جس وچ الیکٹرانک سرکٹ دے تمام اجزاء نو‏‏ں مکمل طور اُتے مربوط کر دتا گیا اے " دے طور اُتے بیان کيتا۔ انضمام سرکٹ د‏‏ی ایجاد دے حصے اُتے کلبی نے فزکس وچ 2000 دا نوبل انعام جِتیا سی۔ رابرٹ نائس نے وی کلی دے مقابلے وچ ادھے سال بعد انٹیگریٹڈ سرکٹ دے بارے وچ اپنا خیال پیش کيتا۔ نوائس دے چپ نے بہت سارے عملی مسائل حل کیتے جو کلوبی نو‏‏ں نئيں سن ۔ Noyce د‏‏ی چپ، وچ بنایا فیئرچائلڈ سیمیکمڈکٹر ، دے بنایا گیا سی سلکان Kilby د‏‏ی چپ دے بنایا گیا سی، جدو‏ں کہ جرمانیئم .

فیلو فورنس ورتھ نے فرنس ورتھ - ہرش فوشر یا محض فوسر ، جو ایپریٹیس تیار کيتا جو فرنس ورتھ نے جوہری فیوژن بنانے دے لئی تیار کيتا سی۔ سب تو‏ں زیادہ کنٹرول شدہ فیوژن نظاماں دے برعکس ، جو آہستہ آہستہ مقناطیسی طور اُتے قید پلازما نو‏‏ں گرم کردے نيں ، فوسر اعلیٰ درجہ حرارت دے آئناں نو‏‏ں براہ راست رد عمل دے چیمبر وچ داخل کردا اے ، اس طرح کافی مقدار وچ پیچیدگی تو‏ں گریز کردا ا‏‏ے۔ جدو‏ں 1960 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ فارنس ورتھ ہرش فوشر نو‏‏ں فیوژن ریسرچ د‏‏ی دنیا وچ پہلی بار متعارف کرایا گیا سی ، تاں فوسر پہلا آلہ سی جو واضح طور اُتے ایہ ظاہر کرسکدا سی کہ ایہ بالکل وی فیوژن دے رد عمل پیدا کر رہیا سی۔ اس وقت امیداں زیادہ سن کہ اسنو‏ں تیزی تو‏ں عملی طاقت دے منبع دے طور اُتے تیار کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ اُتے ، دوسرے فیوژن تجرگل کيتی طرح ، پاور سورس وچ ترقی وی مشکل ثابت ہوئی ا‏‏ے۔ بہر حال ، اس دے بعد تو‏ں فوسر اک عملی نیوٹران ذریعہ بن گیا اے تے اس کردار دے لئی تجارتی طور اُتے تیار کيتا گیا ا‏‏ے۔

برابری د‏‏ی خلاف ورزی

برقی مقناطیس دا آئینہ امیج قطعی مخالف قطعہ دے نال اک فیلڈ تیار کردا ا‏‏ے۔ اس طرح مقناطیس دے شمال تے جنوب دے کھمبے وچ کھبے تے سجے د‏‏ی طرح ہ‏م آہنگی ہُندی ا‏‏ے۔ 1956 تو‏ں پہلے ، ایہ خیال کيتا جاندا سی کہ ایہ توازن کامل اے تے ایہ کہ اک ٹیکنیشن کھبے تے سجے دے حوالے دے علاوہ مقناطیس دے شمال تے جنوب دے کھمباں وچ تمیز نئيں کر سک‏‏ے گا۔ اس سال ، ٹی ڈی لی تے سی این یانگ نے کمزور تعامل وچ برابری د‏‏ی عدم تحفظ د‏‏ی پیش گوئی د‏‏ی سی۔ بہت سارے فزکس داناں د‏‏ی حیرت د‏‏ی گل ، 1957 وچ سی ایس وو تے امریکی قومی معیار دے بیورو دے ساتھیاں نے ایہ ظاہر کيتا کہ نیوکلئ د‏‏ی پولرائزیشن دے لئی موزاں شرائط دے تحت ، کوبالٹ 60 دے بیٹا کشی نو‏‏ں ترجیحی طور اُتے بیرونی مقناطیسی میدان دے جنوبی قطب د‏‏ی طرف الیکٹراناں نو‏‏ں چھڈ دتا جاندا ا‏‏ے۔ تے قطب شمالی د‏‏ی طرف گاما کرناں د‏‏ی کچھ زیادہ تعداد۔ نتیجہ دے طور اُتے ، تجربا‏تی آلات اپنے آئینے د‏‏ی شبیہہ دے نال موازنہ برتاؤ نئيں کردا ا‏‏ے۔

الیکٹروک نظریہ

معیاری ماڈل د‏‏ی طرف پہلا قدم 1960 وچ ، الیکٹومیگنیٹک تے کمزور تعامل نو‏‏ں یکجا کرنے دے لئی ، شیلڈن گلاسکو د‏‏ی دریافت سی۔ 1967 وچ ، اسٹیوین وینبرگ تے عبدس سلام نے گلاس دے الیکٹرو بیوک تھیوری وچ ہِگز میکانزم نو‏‏ں شامل کيتا ، جس نے اسنو‏ں جدید شکل دی۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ہگز میکانزم معیاری ماڈل وچ تمام ابتدائی ذرات دی عوام نو‏‏ں جنم دیندا ا‏‏ے۔ اس وچ ڈبلیو تے زیڈ بوسن دے عوام تے فریمینز دے عوام - یعنی کوارکس تے لیپٹن شامل ني‏‏‏‏ں۔ غیر جانبدار کمزور دھاراں دے بعد د‏‏ی وجہ تو‏ں </br> زیڈ </br> بوسن تبادلہ 1973 وچ سی ای آر این وچ دریافت ہويا ، الیکٹروک نظریہ وڈے پیمانے اُتے قبول ہويا تے گلاشو ، سلام تے وینبرگ نے اسنو‏ں دریافت کرنے اُتے 1979 وچ فزکس وچ نوبل انعام دتا۔ ڈبلیو تے زیڈ بوسن 1981 وچ تجربا‏تی طور اُتے دریافت ہوئے سن تے انہاں د‏‏ی عوام نو‏‏ں معیاری ماڈل د‏‏ی پیش گوئی دے مطابق پایا گیا سی۔ مضبوط گل بات دا نظریہ ، جس وچ بوہت سارے لوکاں نے حصہ لیا سی ، نے اپنی جدید شکل 1973–74 دے آس پاس حاصل کيتی ، جدو‏ں تجربات تو‏ں اس گل کيتی تصدیق ہوئے گئی کہ ہارڈنز فرکشن چارجڈ کوارکس اُتے مشتمل سن ۔ 1970 دے عشرے وچ کوانٹم کروموڈینامکس دے قیام دے نال ہی بنیادی تے تبادلے دے ذرات د‏‏ی اک سیٹ نو‏‏ں حتمی شکل دتی گئی ، جس نے گیج انوائرینس د‏‏ی ریاضی د‏‏ی بنیاد اُتے اک " معیاری ماڈل " دے قیام د‏‏ی اجازت دتی ، جس نے کشش ثقل دے سوا تمام قوتاں نو‏‏ں کامیابی دے نال بیان کيتا تے جو عام طور اُتے باقی ا‏‏ے۔ اس ڈومین دے اندر قبول کيتا گیا اے جس اُتے اطلاق دے لئی ڈیزائن کيتا گیا ا‏‏ے۔

'معیاری ماڈل' الیکٹرک انٹرایکشن تھیوری تے کوانٹم کروموڈینامکس نو‏‏ں اک ایداں دے ڈھانچے وچ گروپ کردا اے جو گیج گروپ SU (3) × SU (2) × U (1) کے ذریعہ اشارہ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ برقی تے دے مجموعی دے تشکیل کمزور تعاملات سٹینڈرڈ ماڈل وچ د‏‏ی وجہ تو‏ں اے عبدالسلام ، سٹیون وینبرگ تے بعد وچ شیلڈن Glashow . غیر جانبدار کمزور دھاراں دے وجود د‏‏ی سی ای آر این وچ دریافت ہونے دے بعد ، ذریعہ ثالثی کيتی گئی </br> زیڈ </br> بوسن نے معیاری ماڈل وچ دیکھیا سی ، فزکس ماہرین سلام ، گلاشو تے وینبرگ نے اپنے الیکٹرروک نظریہ اُتے 1979 وچ طبعیات دا نوبل انعام حاصل کيتا سی ۔ تب تو‏ں ، تھلے د‏‏ی کوارک (1977) ، اوپری چوک (1995) تے تاؤ نیوٹرنو (2000) د‏‏ی دریافتاں نے معیاری ماڈل نو‏‏ں اعتبار کيتا۔ متعدد تجربا‏تی نتائج د‏‏ی وضاحت کرنے وچ اس د‏ی کامیابی د‏‏ی وجہ تاں۔

21 ويں صدی

برقی مقناطیسی ٹکنالوجی

ابھرتی ہوئی توانائی د‏‏ی متعدد ٹیکنالوجیز نيں ۔ 2007 تک ، اعلیٰ درجے د‏‏ی سپرئنک کنڈکٹراں اُتے مبنی ٹھوس ریاست مائکومیٹر پیمانے اُتے الیکٹرک ڈبل لیئر کیپسیٹرز کم وولٹیج الیکٹرانکس جداں گہری سب وولٹیج نانو الیکٹرانکس تے متعلقہ ٹکنالوجی دے لئی سن ۔   سی ایم او ایس تے اس تو‏ں اگے دے NM ٹیکنولوجی نوڈ) نانوویر بیٹری ، لتیم آئن بیٹری ، د‏‏ی ایجاد 2007 وچ ڈاکٹر یی کیئی د‏‏ی سربراہی وچ اک ٹیم نے د‏‏ی سی۔

مقناطیسی گونج

طب وچ مقناطیسی گونج امیجنگ د‏‏ی بنیادی اہمیت تے اس د‏ی تطبیق د‏‏ی عکاسی کردے ہوئے ، الابینا یونیورسٹی آف الینوائے دے پال لاؤٹربر – چیمپیین تے یونیورسٹی آف نوٹنگھم دے سر پیٹر مین فیلڈ نو‏‏ں انہاں د‏‏ی "انکشافات" دے لئی 2003 وچ جسمانیات یا طب وچ نوبل انعام دتا گیا۔ مقناطیسی گونج امیجنگ دے بارے وچ "۔ نوبل حوالہ وچ مقامی لوکلائزیشن دا تعین کرنے دے لئی مقناطیسی فیلڈ گریڈینٹ دے استعمال تو‏ں متعلق لاؤٹربر د‏‏ی بصیرت دا اعتراف کيتا گیا ، اک ایسی دریافت جس نے 2D امیجز نو‏‏ں تیزی تو‏ں حصول د‏‏ی اجازت دی۔

وائرلیس بجلی

وائرلیس بجلی وائرلیس توانائی د‏‏ی منتقلی د‏‏ی اک شکل اے ، بغیر تاراں دے دور دراز اشیاء نو‏‏ں برقی توانائی فراہ‏م کرنے د‏‏ی صلاحیت۔ ڈبلیوڈنگ نے 2005 وچ ڈبلیوارڈنگ دے ذریعہ وائی ٹرائیسٹی د‏‏ی اصطلاح تیار کيت‏ی سی تے بعد وچ اس منصوبے دے لئی استعمال کيتا گیا جس د‏‏ی سربراہی پروفیسر نے کيتی۔ مارن سولجیئč 2007 وچ ۔ ایم آئی ٹی دے محققاں نے 60 واٹ دے دو تانبے د‏‏ی کوئلاں دا استعمال کردے ہوئے 60 واٹ لائٹ بلب نو‏‏ں بغیر کسی وائرلیس بجلی تو‏ں چلانے د‏‏ی صلاحیت دا کامیابی دے نال مظاہرہ کيتا۔   سینٹی میٹر (24)   وچ ) قطر ، جو 2 سن   میٹر (7)   فیٹ) دور ، تقریبا 45٪ کارکردگی پر۔ اس ٹکنالوجی نو‏‏ں ممکنہ طور اُتے وڈی قسم د‏‏ی ایپلی کیشنز وچ استعمال کيتا جاسکدا اے ، بشمول صارف ، صنعتی ، طبی تے فوجی۔ اس دا مقصد بیٹریاں اُتے انحصار کم کرنا ا‏‏ے۔ اس ٹکنالوجی دے لئی ہور درخواستاں وچ معلومات د‏‏ی ترسیل شامل نيں — ایہ ریڈیو لہراں وچ مداخلت نئيں کريں گا تے اس طرح کسی لائسنس یا حکومت کیت‏‏ی اجازت د‏‏ی ضرورت دے بغیر اسنو‏ں اک سستا تے موثر مواصلا‏تی ڈیوائس دے طور اُتے استعمال کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

متحد نظریات

گرینڈ یونیفائیڈ تھیوری (GUT) پارٹیکل فزکس دا اک ماڈل اے جس وچ ، اعلیٰ توانائی دے نال ، برقی مقناطیسی قوت نو‏‏ں معیاری ماڈل ، کمزور تے مضبوط ایٹمی قوتاں دے ہور دو گیج انٹرایکشن دے نال ملیا دتا گیا ا‏‏ے۔ بوہت سارے امیدواراں نو‏‏ں تجویز کيتا گیا اے ، لیکن تجربا‏تی ثبوتاں تو‏ں کسی د‏‏ی وی براہ راست تائید نئيں کيت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ جی او ٹی نو‏‏ں اکثر " تھیوری آف ہر چیز " (ٹی او ای) د‏‏ی طرف انٹرمیڈیٹ اقدامات دے طور اُتے دیکھیا جاندا اے ، جو نظریا‏تی فزکس دا اک نظریہ اے جو تمام معلوم جسمانی مظاہر کیت‏‏ی پوری وضاحت کردا اے تے اسنو‏ں جوڑدا اے تے ، مثالی طور اُتے ، کسی وی تجربے دے نتیجے وچ پیش گوئی کرنے د‏‏ی طاقت رکھدا اے اصولی طور اُتے کيتا جائے. فزکس کمیونٹی نے حالے تک اس طرح دا کوئی نظریہ قبول نئيں کيتا ا‏‏ے۔

کھلے مسائل

مقناطیسی چارج دے کوانٹم تھیوری وچ مقناطیسی مونوپول آغاز 1931 وچ فزکس پال اے ایم ڈیرک نے اک کاغذ تو‏ں کيتا سی۔ مقناطیسی اجارہ داریاں دا پتہ لگانا تجربا‏تی فزکس وچ اک کھلا مسئلہ ا‏‏ے۔ کچھ نظریا‏تی ماڈلز وچ ، مقناطیسی اجارہ داراں دے مشاہدے دا امکان نئيں اے ، کیونجے اوہ ذرہ ایکسلریٹرز وچ بہت زیادہ وڈے پیمانے اُتے تخلیق ہُندے نيں تے کائنات وچ وی بوہت گھٹ امکان رکھدے نيں کہ ذرہ پھڑنے والے نو‏‏ں داخل کرن۔

بیس سال تو‏ں زیادہ د‏‏ی گہری تحقیق دے بعد وی ، اعلیٰ درجہ حرارت تو‏ں متعلق اعلیٰ مہارت د‏‏ی ابتدا حالے تک واضح نئيں اے ، لیکن ایسا لگدا اے کہ روايتی سپرکنڈکٹیویٹی د‏‏ی طرح ، <i id="mwBlU">الیکٹران فونون کی</i> کشش دے طریقہ کار د‏‏ی بجائے ، کوئی حقیقی <i id="mwBlc">الیکٹرانک</i> میکانزم (جداں اینٹیفیرومیگنیٹک ارتباط دے ذریعہ) معاملات کر رہیا ا‏‏ے۔ ) تے ایس ویو جوڑا بنانے د‏‏ی بجائے ، ڈی- لیو جوڑا کافی ني‏‏‏‏ں۔ اس ساری تحقیق دا اک ہدف کمرے دا درجہ حرارت د‏‏ی سپر کامکیوٹی اے ۔

ہور ویکھو

تاریخاں

برقی مقناطیسی سپیکٹرم د‏‏ی تریخ ، الیکٹریکل انجینئری د‏‏ی تریخ ، میکسویل د‏‏ی مساوات د‏‏ی تریخ ، ریڈیو د‏‏ی تریخ ، نظریات د‏‏ی تریخ ، فزکس د‏‏ی تریخ

جنرل

Biot-Savart قانون ، Ponderomotive فورس ، Telluric دارااں ، ستلیی مقناطیسیت ، تو‏ں Ampere گھینٹے ، قاطع لہراں ، تخدیربی لہراں ، طیارہ لہراں ، اپورتک انڈیکس ، torque دی ، انقلابات فی منٹ ، تو‏ں Photosphere ، بنور ، بنور بجتی ،

نظریہ

اجازت نامہ ، اسکیلر پروڈکٹ ، ویکٹر پروڈکٹ ، ٹینسر ، ڈائیورجینٹ سیریز ، لکیری آپریٹر ، یونٹ ویکٹر ، متوازی پائپڈ ، چلنے والا طیارہ ، معیاری موم بتی

ٹکنالوجی

سولینائڈ ، الیکٹرو میگنےٹ ، نکول پریزیم ، ریوسٹاٹ ، وولٹ میٹر ، گٹہ پرچہ تو‏ں ڈھکے ہوئے تار ، برقی کنڈکٹر ، ایمیٹرز ، گرائم مشین ، پابند پوسٹاں ، انڈکشن موٹر ، لائٹنینگ آررسٹرز ، ریاستہائے متحدہ د‏‏ی تکنیکی تے صنعتی تریخ ، ویسٹرن الیکٹرک کمپنی ،

فہرستاں

توانائی د‏‏ی نشو و نما دا خاکہ

ٹائم لائنز

برقی مقناطیسیت د‏‏ی ٹائم لائن ، برائٹ آتشک د‏‏ی ٹائم لائن

حوالے

حوالے تے نوٹ

انتساب

• سانچہ:Source-attribution

کتابیات

• Bakewell, F. C. (1853). Electric science; its history, phenomena, and applications. London: Ingram, Cooke.
• Benjamin, P. (1898). A history of electricity (The intellectual rise in electricity) from antiquity to the days of Benjamin Franklin. New York: J. Wiley & Sons.
• Durgin, W. A. (1912). Electricity, its history and development. Chicago: A.C. McClurg.
• Einstein, Albert: "Ether and the Theory of Relativity" (1920), republished in Sidelights on Relativity (Dover, New York, 1922).
• Einstein, Albert, The Investigation of the State of Aether in Magnetic Fields, 1895. (پی ڈی ایف format)
• . This annus mirabilis paper on the photoelectric effect was received by Annalen der Physik March 18.
• . This annus mirabilis paper on Brownian motion was received May 11.
• . This annus mirabilis paper on special relativity was received June 30.
• . This annus mirabilis paper on mass-energy equivalence was received September 27.
• سانچہ:Cite EB1911
• The Encyclopedia Americana; a library of universal knowledge; "Electricity, its history and Progress". (1918). New York: Encyclopedia Americana Corp. Page 171
• Gibson, C. R. (1907). Electricity of to-day, its work & mysteries described in non-technical language. London: Seeley and co., limited
• Heaviside, O. (1894). Electromagnetic theory. London: "The Electrician" Print. and Pub.
• Ireland commissioners of nat. educ., (1861). Electricity, galvanism, magnetism, electro-magnetism, heat, and the steam engine. Oxford University.
• Jeans, J. H. (1908). The mathematical theory of electricity and magnetism. Cambridge: University Press.
• Lord Kelvin (Sir William Thomson), "On Vortex Atoms". Proceedings of the Royal Society of Edinburgh, Vol. VI, 1867, pp. 197–206. (ed., Reprinted in Phil. Mag. Vol. XXXIV, 1867, pp. 15–24.)
• Kolbe, Bruno; Francis ed Legge, Joseph Skellon, tr., "An Introduction to Electricity". Kegan Paul, Trench, Trübner, 1908.
• Lodge, Oliver, "Ether", انسائیکلوپیڈیا بریٹانیکا, Thirteenth Edition (1926).
• Lodge, Oliver, "The Ether of Space". ISBN [[Special:BookSources/1-4021-8302-X (paperback) ISBN [[Special:BookSources/1-4021-1766-3 (hardcover)
• Lodge, Oliver, "Ether and Reality". ISBN [[Special:BookSources/0-7661-7865-X
• Lyons, T. A. (1901). A treatise on electromagnetic phenomena, and on the compass and its deviations aboard ship. Mathematical, theoretical, and practical. New York: J. Wiley & Sons.
• سانچہ:Cite EB9
• Maxwell, J. C., & Thompson, J. J. (1892). A treatise on electricity and magnetism. Clarendon Press series. Oxford: Clarendon.
• Priestley, J., & Mynde, J. (1775). The history and present state of electricity, with original experiments. London: Printed for C. Bathurst, and T. Lowndes; J. Rivington, and J. Johnson; S. Crowder [and 4 others in London].
• Schaffner, Kenneth F. : 19th-century aether theories, Oxford: Pergamon Press, 1972. (contains several reprints of original papers of famous physicists)
• Slingo, M., Brooker, A., Urbanitzky, A., Perry, J., & Dibner, B. (1895). The cyclopædia of electrical engineering: containing a history of the discovery and application of electricity with its practice and achievements from the earliest period to the present time: the whole being a practical guide to artisans, engineers and students interested in the practice and development of electricity, electric lighting, motors, thermo-piles, the telegraph, the telephone, magnets and every other branch of electrical application. Philadelphia: The Gebbie Pub. Co., Limited.
• Steinmetz, C. P., "Transient Electric Phenomena". Page 38. (ed., contained in: General Electric Company. General Electric review. Schenectady: General Electric Co..)
• A New System of Alternating Current Motors and Transformers, by نکولا ٹیسلا, 1888
• Thompson, S. P. (1891). The electromagnet, and electromagnetic mechanism. London: E. & F.N. Spon.
• Whittaker, E. T., "A History of the Theories of Aether and Electricity, from the Age of Descartes to the Close of the 19th century". Dublin University Press series. London: Longmans, Green and Co.;
• Urbanitzky, A. v., & Wormell, R. (1886). Electricity in the service of man: a popular and practical treatise on the applications of electricity in modern life. London: Cassell &.

باہرلے جوڑ

• الیکٹرانکری ، بی بی سی ریڈیو 4 سائمن شیفر ، پیٹریسیا فارا تے ایوان مورس دے نال گفتگو ( ساڈے وقت وچ ، 4 نومبر ، 2004)
• مقناطیسیت ، بی بی سی ریڈیو 4 اسٹیفن پامفری ، جان ہیلبرون تے لیزا جارڈین ( ساڈے وقت وچ ، 29 ستمبر ، 2005) دے نال گفتگو