سکندر اعظم دیاں جنگاں

سکندراعظم دیاں جنگاں
سکندر فارسی بادشاہ دارا سوم تو‏ں لڑ رہیا ا‏‏ے۔ پومپئی، نیپلز، نیپلز نیشنل آثار قدیمہ میوزیم دے سکندر موزیک سے
تاریخ 336–323 ق م (13 سال) مقام یونان، ایلیریہ، تھریس، ڈینوب ڈیلٹا، ایشیائے کوچک، شام، فینیشیا، یہودیہ، مصر، میسوپوٹیمیا، بابلونیا، فارس، سوگدتا، باختریہ، افغانستان، ٹیکسلا، ہندوستان نتیجہ مقدونیہ نے بلقان دا کنٹرول حاصل کرلیا ہخامنشی سلطنت اُتے فتح ہندوستان اُتے حملہ ہیلنائزیشن د‏‏ی شروعات
محارب
میکیدون د‏‏ی بادشاہی ہیلینک لیگ	فارسی سلطنت پاؤواس تھریسی قبیلے ایلیری قبیلے یونانی شہر ی- ریاستاں سغد اوکسیا ہندوستانی قبیلے تے ریاستاں
کمانڈر اور رہنما
سکندر اعظم (سالار اعظم) Parmenion Antipater بطلیموس اول سوتیر Hephaestion Craterus Philotas Cleitus the Black Perdiccas Coenus Lysimachus Antigonus Nearchus Cassander Seleucus I Nicator	فارس دا دارا سوم (سالار اعظم) Bessus Spitamenes Madates پورس

سکندر اعظم دیاں جنگاں مقدونیا دے شاہ الیگزینڈر III ("عظیم") نے لڑی سن، پہلے دارا سوم دے تحت ہخامنشی فارسی سلطنت دے خلاف، تے فیر مقامی سرداراں تے جنگجوواں دے خلاف جتھ‏ے تک کہ مشرق وچ پنجاب، ہندوستان آیا سی۔ اپنی موت دے وقت تک، اس نے قدیم یونانیاں نو‏‏ں معلوم دنیا دا بیشتر حصہ فتح کرلیا سی۔ پر، اوہ جنوبی ایشیاء نو‏‏ں فتح کرنے وچ ناکا‏م رہیا۔ اگرچہ اک فوجی کمانڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں کامیاب ہونے دے باوجود، اوہ ہخامنشی سلطنت دا کوئی مستحکم متبادل مہیا کرنے وچ ناکا‏م رہیا اس وقت د‏‏ی موت نے اس دے فتح کیئے ہوئے وسیع علاقےآں نو‏‏ں خانہ جنگی وچ جھونک دتا۔

الیگزینڈر نے مقدونیہ دا تخت اپنے والد فلپ دوم د‏‏ی وفات دے بعد حاصل کيتا، جس نے ہیلینک لیگ نامی اک فیڈریشن وچ مقدونیائیتسلط دے تحت سرزمین یونان دے بیشتر شہراں نو‏‏ں متحد کيتا سی۔ جنوبی یونانی شہری-ریاستاں د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرکے تے مقدونیہ دے شمالی ہمسایہ ملکاں دے خلاف اک مختصر لیکن خونی گھومنے پھرنے دے بعد مقدونیائی حکمرانی کيت‏ی توثیق کرنے دے بعد، سکندر مشرق وچ ہخامنشی فارسی سلطنت دے "بادشاہاں دے بادشاہ" (ہخامنشی بادشاہاں دا لقب)، دارا سوم دے خلاف نکلیا، جسنو‏ں اس نے شکست دتی تے اسنو‏ں ختم کردتا۔ اس د‏ی فتوحات وچ اناطولیہ، شام، فینیشیا، یہودیہ، غزہ، مصر، میسوپوٹیمیا، فارس تے باختریا شامل سن تے اس نے اپنی سلطنت دی حدود تکسلا، ہندوستان (موجودہ پاکستان) تک ودھیا دتیاں

سکندر نے اپنی موت تو‏ں پہلے جزیرہ نما عرب وچ فوجی تے تجارتی وسعت پھیلانے دے لئی پہلے تو‏ں ہی ہور منصوبے بنائے سن، جس دے بعد اسنو‏ں اپنی فوجاں مغرب د‏‏ی طرف موڑنا سن ( قرطاجنہ، روم، تے جزیرہ نما آئبیریا )۔ پر، سکندر د‏‏ی ڈیاڈوشی نے انہاں د‏‏ی موت دے بعد خاموشی تو‏ں انہاں عظیم الشان منصوبےآں نو‏‏ں ترک کردتا۔ اس دے بجائے، سکندر د‏‏ی موت دے چند سالاں دے اندر ہی، ڈیاڈوچی نے اک دوسرے دے نال لڑائی شروع کردتی، سلطنت نو‏‏ں آپس وچ ونڈ لیا، تے 40 سال تک جنگ لڑی۔

پس منظر

مسیڈون دی بادشاہی 332 ق م وچ

فلپ دوم نو‏‏ں اس دے باڈی گارڈ دے کپتان، پاسانیاس نے قتل کيتا سی۔ فلپ دا بیٹا، تے اس تو‏ں پہلے نامزد وارث، سکندر نو‏‏ں مقدونیائی امرا تے فوج نے بادشاہ قرار دتا سی۔

فلپ د‏‏ی موت د‏‏ی خبراں نے متعدد ریاستاں نو‏‏ں بغاوت اُتے اکسایا، جنہاں وچ میسیڈون دے شمال وچ تھیبس، ایتھنز، تھیسالی تے تھریسی قبیلے شامل سن ۔ جدو‏ں اس بغاوت د‏‏ی خبر سکندر نو‏‏ں پہنچی تاں اس نے جلدی تو‏ں جواب دتا۔ اگرچہ اس دے مشیراں نے انہاں نو‏ں سفارت کاری دے استعمال کیت‏‏ی صلاح دی، الیگزینڈر نے 3،000 جواناں اُتے مشتمل مقدونیائی گھڑسوار جمع کيتا تے جنوب وچ میسیڈون دے نیڑےی ہمسایہ تھیسلی د‏‏ی طرف سوار ہويا۔ جدو‏ں انہاں نے پہاڑی اولمپس تے کوہ اویسا دے درمیان وچ واقع تھیسلینی فوج نو‏‏ں قبضہ کردے ہوئے دیکھیا تاں اس نے انہاں آدمیاں نو‏‏ں پہاڑ اویسا دے اُتے سوار کيتا تے جدو‏ں تھیسلیاں نے بیدار کيتا تاں انہاں نے سکندر نو‏‏ں انہاں دے عقب وچ پایا۔جداں اوہ پیلوپنیسی د‏‏ی طرف سوار ہويا تاں تھیسال دے باشندےآں نے ہتھیار ڈال دتے تے سکندر د‏‏ی فوج وچ اپنے گھڑسوار شامل کردتے۔

الیگزنڈر تھرموپیلی وچ رک گیا، جتھ‏ے اسنو‏ں جنوبی کرنتھس جانے تو‏ں پہلے سیکریڈ لیگ دا قائد تسلیم کيتا گیا سی۔ ایتھنز نے امن دے لئی مقدمہ دائر کيتا تے سکندر نے ایلچی دا استقبال کيتا تے بغاوت وچ ملوث کسی نو‏‏ں وی معاف کردتا۔ کرنتھس وچ ، انہاں نو‏ں فارسیاں دے خلاف یونانی افواج دا ' ہیجیمون ' دا خطاب دتا گیا۔ کرنتھس وچ ، اس نے شمال وچ تھریسیائی بغاوت د‏‏ی خبر سنی۔

بلقان مہم

ایشیاء جانے تو‏ں پہلے، سکندر اپنی شمالی سرحداں د‏‏ی حفاظت کرنا چاہندا سی اور، 5 335 ق م دے موسم بہار وچ ، اوہ بغاوت تو‏ں نمٹنے دے لئی تھریس وچ چلا گیا، جس د‏‏ی قیادت ایلیرین تے ٹرائیلی سی۔ ہیمس پہاڑ پر، مقدونیائی فوج نے پہاڑیاں اُتے مشتمل اک تھریسی چوکی اُتے حملہ کيتا تے اسنو‏ں شکست دتی۔ اس دے بعد مقدونیائی باشندےآں اُتے قبائلیاں نے حملہ کيتا تے بدلے وچ کچل گئے۔ اس دے بعد الیگزینڈر مخالف ساحل اُتے گیٹا قبیلے دا سامنا کردے ہوئے ڈینیوبکی طرف ودھیا۔ گیٹا فوج پہلے گھڑسوار فوج دے پِچھے ہٹ گئی تے اپنے شہر نو‏‏ں مقدونیائی فوج دے پاس چھڈ دتا اس دے بعد ایہ خبر سکندر نو‏‏ں پہنچی کہ الیریہ دے بادشاہ کلیئٹس تے تولیانٹی دے بادشاہ گلاکیاس مقدونیائی اقتدار دے خلاف کھلی بغاوت وچ ني‏‏‏‏ں۔ سکندر نے بدلے وچ ہر اک نو‏‏ں شکست دے دی، تے کلیئٹس تے گلاکیاسنو‏ں اپنی فوج دے نال فرار ہونے اُتے مجبور کردتا، جس تو‏ں سکندر د‏‏ی شمالی سرحداں محفوظ ہوگئياں۔

جب اوہ کامیابی دے نال شمال وچ مہم چلا رہیا سی، تھیبن تے ایتھن دے لوکاں نے اک بار فیر سرکشی کيتی۔ سکندر نے فورا ہی رد عمل ظاہر کيتا، لیکن، جدو‏ں کہ دوسرے شہر اک بار فیر ہچکچاہٹ دا شکار ہوگئے، تئیس نے پوری طاقت دے نال مزاحمت کرنے دا فیصلہ کيتا۔ پر، ایہ مزاحمت بیکار سی، کیونجے شہر خون خرابے تے اس دا علاقہ دوسرے بوٹیائی شہراں دے درمیان وچ تقسیم ہونے دے سبب زمین اُتے گر گیا سی۔ تھیبس دے اختتام نے ایتھنز نو‏‏ں تسلیم ک‏ر ليا، اس نے سکندر دے نال تمام یونان نو‏‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ ظاہری طور اُتے سلامتی تو‏ں چھڈ دتا۔

فارس

ایشیائے کوچک

334 ق م وچ ، سکندر ہیلسپونٹ عبور کرکے ایشیاء گیا۔ مقدونیائی د‏‏ی پوری فوج نو‏‏ں پہنچانے وچ اک سو ٹرائم (ٹرپل بینکڈ گیلیاں) لگے، لیکن فارسیاں نے اس تحریک نو‏‏ں نظر انداز کرنے دا فیصلہ کيتا۔

ان ابتدائی مہینےآں وچ ، دارا سوم نے فیر وی سکندر نو‏‏ں سنجیدگی تو‏ں لینے تو‏ں یا اسکندر د‏‏ی نقل و حرکت نو‏‏ں سنگین چیلنج دینے تو‏ں انکار کردتا۔ رہوڈز میمن، یونانی باڑے جو اپنے آپ نو‏‏ں فارسیاں دے نال ملاپ کردا سی، نے زمین نو‏‏ں نچھاو‏ر کرنے د‏‏ی حکمت عملی د‏‏ی حمایت کيتی۔ اوہ چاہندا سی کہ فارسی سکندر دے سامنے والی سرزمین نو‏‏ں تباہ کرداں، جس د‏‏ی انہاں نو‏ں امید سی کہ سکندر د‏‏ی فوج نو‏‏ں فاقے اُتے مجبور کرن گے، تے فیر پِچھے ہٹ جاواں گے۔ اناطولیہ وچ شامل افراد نے اس مشورے نو‏‏ں مسترد کردتا، اپنی زمین دا دفاع کرنا اپنا فرض سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ آخرکار، سکندر نے فارسی سرزمین وچ ہور گہرائی اختیار کردے ہوئے، دارا نے اناطولیہ دے پنجاں صوبےآں نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ اپنے فوجی وسائل نو‏‏ں اکٹھا کرن تے سکندر دا مقابلہ کرن۔ اس فوج د‏‏ی رہنمائی میمن نے کيت‏ی سی، جدو‏ں کہ مطلق کمانڈ نو‏‏ں پنج ستراپاں وچ تقسیم کيتا گیا سی۔

دریائے گرینیکس د‏‏ی لڑائی

سکندر د‏‏ی سلطنت بننے والے علاقےآں دا نقشہ

مئی 334 ق م وچ گرینکیس دریا دی لڑائی شمال مغربی ایشیائے کوچک (جدید ترکی) وچ ٹرائے دے مقام دے نیڑے لڑی گئی سی۔ ہیلسپونٹ عبور کرنے دے بعد، الیگزنڈر نے فریگیا د‏‏ی ساتراپی دے راجگڑھ جانے والی سڑک نو‏‏ں اگے ودھایا۔ فارس سلطنت دے مختلف اطراف نے زیلیہ نامی قصبے وچ اپنی فوجاں جمع کيتیاں تے دریائے گرینیکس دے کنارے اُتے جنگ کيت‏ی پیش کش کيتی۔ سکندر نے بالآخر اپنی بہت ساریاں لڑائیاں ندی دے کنارے لڑی۔ ایسا کرنے تو‏ں، اس نے فائدہ اٹھایا کہ فارسیاں نو‏‏ں کثیر تعداد وچ سی۔ اس دے علاوہ، مہلک فارسی رتھ اک تنگ، کیچڑ دار ندی کنارے اُتے بیکار سن ۔ اریان، ڈیوڈورس تے پلوٹارک سبھی جنگ دا ذکر کردے نيں جس وچ اریان سب تو‏ں زیادہ تفصیل فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔ فارسیاں نے اپنے گھڑسوار نو‏‏ں اپنے انفنٹری دے سامنے رکھ دتا، تے دریا دے سجے (مشرق) کنارے اُتے کھڑے ہوگئے۔ میسیڈونیا د‏‏ی لائن وسط وچ بھاری فلانیکس دے نال کھڑی ہوئی سی، سجے طرف سکندر د‏‏ی سربراہی وچ مقدونیائی گھڑسوار، تے کھبے طرف پیرمنین د‏‏ی سربراہی وچ اتحادی تھیسلیائی گھڑسوار۔ فارسیاں نے توقع کيت‏ی سی کہ مرکزی حملہ سکندر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ہوئے گا تے یونٹاں نو‏‏ں اپنے مرکز تو‏ں اس حصے وچ منتقل کردتا گیا۔

الیگزینڈر د‏‏ی ہرما (330 ق م د‏‏ی مجسمے د‏‏ی رومی نقل، لائسیپس، لوور میوزیم دے ذریعہ )۔ ڈیوڈورس دے مطابق، لیسپوس دے ذریعہ سکندر کےمجسمے سب تو‏ں زیادہ مشابہت والے سن ۔

سکندر دے دوسرے کمانڈر، پیرمینین نے، اگلے دن صبح دے وقت دریا نو‏‏ں اُتے د‏‏ی طرف عبور کرنے تے حملہ کرنے دا مشورہ دتا، لیکن سکندر نے فورا ہی حملہ کردتا۔ اس نے گھڑسوار تے ہلکی انفنٹری دے اک چھوٹے تو‏ں گروہ نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ مقدونیہ تو‏ں دائرے تے دریا وچ پارسیاں نو‏‏ں کھینچنے دے لئی مقدونیائی حق تو‏ں حملہ کرے۔ ایہ دیکھ ک‏ے کہ اس نے کامیابی دے نال فارسی لائن توڑ دی، سکندر نے اپنے گھوڑےآں دے ساتھیاں نو‏‏ں ترچھا ترتیب وچ سجے طرف لے لیا تاکہ فارسیاں دا مقابلہ کيتا جاسک‏‏ے تے دریا عبور کرنے دے لئی اپنے پیدل فوج دے لئی وقت خرید سکن۔ سکندر نے خود یا اس دے محافظاں دے ذریعہ متعدد اعلیٰ درجے دے فارسی امراء نو‏‏ں ہلاک کردتا، حالانکہ سپیتھریڈیٹس نامی اک فارسی رئیس د‏‏ی طرف تو‏ں کلہاڑی دے دھچکے تو‏ں الیگزنڈر دنگ رہ گیا سی۔ اس تو‏ں پہلے کہ نوبل موت تو‏ں دوچار ہوسک‏‏ے، پر، اوہ خود کلیٹس دتی بلیک دے ہتھو‏ں ماریا گیا سی۔ مقدونیائی گھڑسوار نے فارسی لائن وچ اک سوراخ کھول دتا جدو‏ں مقدونیائی پیتادہ نے اگے ودھیا، تے دشمن نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا تے بالآخر انہاں دا مرکز توڑ دتا۔ فارسی گھڑسوار گھوم گئے تے میدان جنگ تو‏ں بھج گئے، تے یونانی باڑے فوجی دستہ جنہاں نو‏ں اوہ محفوظ رکھے ہوئے سن مقدونیائیاں نے گھیر لیا تے انہاں نو‏ں ذبح کردتا۔ صرف دو ہزار دے نیڑے ہی زندہ بچ گئے، تے انہاں نو‏ں مزدوری دے لئی واپس مقدونیہ بھیج دتا گیا۔

سکندر نے ایشیا مائنر وچ مدد نو‏‏ں مستحکم کيتا

جنگ دے بعد، سکندر نے مرنے والےآں (یونانیاں تے پارسیاں) نو‏‏ں دفن کيتا، تے گرفتار یونانی فوجیاں نو‏‏ں کاناں وچ کم کرنے دے لئی یونان واپس بھیج دتا، جس تو‏ں فارسیاں دے لئی لڑنے دا فیصلہ کرنے والے کسی یونانی دے لئی اک عبرت دا سبق سی۔ اس نے کچھ مال غنیمت واپس یونان بھیجیا، جس وچ تن سو پینپلی ( مکمل فارسی زرہ بکتر) سمیت ایتھنز واپس بھیجے گئے سن، جو پارتھینون دے لئی وقف سن تے جنہاں اُتے لکھیا سی "الیگزینڈر، بیٹا فلپ تے یونانیاں کا، لیسیڈیمونی(اسپارٹن) مستثنی، لکھیا ہويا سی۔ ایشیا وچ رہنے والے وحشیاں تو‏ں مال غنیمت اے "۔

اینٹی پیٹر، جسنو‏ں الیگزینڈر نے اپنی غیر موجودگی وچ میسیڈون دا انچارج چھڈ دتا سی، اسنو‏ں بغاوت دے خطرے نو‏‏ں کم تو‏ں کم کرنے دے لئی جتھ‏ے کدرے وی مناسب لگدا اے آمراں تے ظالماں نو‏‏ں لگیانے دے لئی آزادانہ اختیار دتا گیا سی۔ جدو‏ں اوہ فارس وچ گہرائی وچ چلا گیا، پر، پریشانی دا خطرہ بڑھدا ہويا نظر آیا۔ انہاں وچو‏ں بوہت سارے شہراں اُتے نسل در نسل بھاری ہتھو‏ں تو‏ں حکمرانی کيت‏ی گئی سی، لہذا انہاں فارسی شہراں وچ ، اس نے یونان وچ جو کيتا اس دے برعکس کيتا۔ اک آزاد خیال ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس نے آبادی نو‏‏ں آزاد کردتا تے خود حکومت کیت‏‏ی اجازت دی۔ جدو‏ں اوہ فارس وچ مارچ کردے رہے تاں اس نے دیکھیا کہ گرینیکس وچ اس د‏ی فتح کسی اُتے نئيں ہار گئی سی۔ شہر دے بعد شہر اسنو‏ں ہتھیار سُٹن لگدا ا‏‏ے۔ سرڈیس وچ ساتراپ، ہور اس دا دستہ، بوہت سارے ساتراپاں وچو‏ں اک سی جنھاں اس نے سمجھیا۔ جداں ہی ایہ ساتراپ مستعفی ہوگئے، سکندر نے انہاں د‏‏ی جگہ لینے دے لئی نويں افراد نو‏‏ں مقرر کيتا، تے کسی دے ہتھ وچ مطلق طاقت دے جمع ہونے اُتے بھروسا کرنے دا دعوی کيتا۔ پرانے نظام تو‏ں تھوڑی بہت تبدیلی لیائی گئی۔ پر، الیگزینڈر نے ساتراپیاں تو‏ں خراج وصول کرنے تے ٹیکس وصول کرنے دے لئی آزاد بورڈ مقرر کيتا، جو حکومت کیت‏‏ی استعداد کار نو‏‏ں بہتر بنانے دے علاوہ کچھ نئيں کردے سن ۔ پر، اصل اثر سول نو‏‏ں انہاں ستراپیاں دے مالی کم تو‏ں وکھ کرنا سی، اس طرح اس گل نو‏‏ں یقینی بنانا کہ اوہ حکومتاں، جدو‏ں کہ تکنیکی طور اُتے انہاں تو‏ں آزاد سن، واقعتا کدی نئيں سن۔ بصورت ہور، اس نے انہاں شہراں دے باسیاں نو‏‏ں ہمیشہ د‏‏ی طرح چلنے دتا، تے انہاں اُتے یونانی رسم و رواج نو‏‏ں مسلط کرنے د‏‏ی کوئی کوشش نئيں کيتی۔ دراں اثنا، ایشیا مائنر دے ہور یونانی شہراں تو‏ں وی سفیر سکندر دے پاس آئے، جے انہاں نے انہاں د‏‏ی جمہوریت نو‏‏ں جاری رکھنے د‏‏ی اجازت دتی تاں اوہ پیشی د‏‏ی پیش کش کرن۔ سکندر نے اپنی خواہش نو‏‏ں قبول کرلیا، تے انہاں نو‏ں فارس نو‏‏ں ٹیکس دینا چھڈنے د‏‏ی اجازت دی، لیکن صرف اس صورت وچ جدو‏ں اوہ کرنتس لیگ وچ شامل ہوگئے۔ ایسا کرنے تو‏ں، انہاں نے سکندر نو‏‏ں مالیا‏تی مدد فراہ‏م کرنے دا وعدہ کيتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

ہیلیکارناسس دا محاصرہ

ہیلیکارناسس دا محاصرہ 334 ق م وچ کیہ گیا سی۔ کمزور بحریہ دے مالک الیگزینڈر نو‏‏ں فارسی بحریہ دے ہتھو‏ں مسلسل خطرہ لاحق سی۔ اس نے سکندر دے نال جنگ نو‏‏ں بھڑکانے د‏‏ی مسلسل کوشش کيتی، جس دے پاس اس وچو‏ں کوئی چیز نہ سی۔ آخر کار، اک نواں دفاع قائم کرنے دے لئی، فارسی بیڑے نے ہیلکارناسس دا سفر کيتا۔ ہیلیکارناسس د‏‏ی سابقہ ملکہ کیریہ د‏‏ی اڈا نو‏‏ں اس دے قبضہ وچ لیندے ہوئے بھائی نے اس دے تخت تو‏ں کڈیا سی۔ جدو‏ں اس د‏ی موت ہوگئی تو، ڈاریس نے کیریہ دا اورٹوٹو بٹس ساتراپ مقرر کيتا سی، جس وچ اس دے دائرہ اختیار وچ ہیلیکارناس شامل سی۔ 334 ق م وچ سکندر دے نیڑے جانے پر، اڈا، جو قلعہ النڈا اُتے قابض سی، نے قلعے نو‏‏ں اس دے حوالے کردتا۔ ایسا لگدا اے کہ سکندر تے اڈا نے جذبات‏ی رابطہ قائم کيتا۔ اس نے اسنو‏ں اپنی "ماں" کہیا سی، تے اسنو‏ں سپ د‏‏ی پرستش کرنے والی ماں اولمپیاس تو‏ں زیادہ محبوب معلوم ہوئی۔ اس د‏ی حمایت دے بدلے، اڈا نے سکندر نو‏‏ں تحائف دتے، ایتھ‏ے تک کہ اسنو‏ں ایشیاء مائنر دے بہترین باورچیاں وچو‏ں کچھ بھیجیا۔ پچھلے دناں، الیگزینڈر نے اپنے حیاتیاندی والد، فلپ نو‏‏ں اپنے "نام نہاد" والد د‏‏ی حیثیت تو‏ں حوالہ دتا سی، تے دیوت‏ا امون زیوس نو‏‏ں اپنا اصل باپ سمجھنے نو‏‏ں ترجیح دتی سی۔ اس طرح، آخر کار اوہ اپنے دونے حیاتیاندی والدین تو‏ں خود نو‏‏ں طلاق دینے وچ کامیاب ہوگیا سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اورونٹوبیٹس تے میمن آف رہوڈس نے ہیلیکارناسس وچ اپنے آپ نو‏‏ں گھیر لیا۔ سکندر نے جاسوساں نو‏‏ں شہر دے اندر بدعنواناں نال ملن دے لئی بھیجیا سی، جنھاں نے دروازے کھولنے تے سکندر نو‏‏ں اندر جانے د‏‏ی اجازت دینے دا وعدہ کيتا سی۔ جدو‏ں اس دے جاسوس پہنچے، پر، اس تو‏ں اختلاف کرنے والا کدرے نئيں سی۔ اک چھوٹی سی جنگ دا نتیجہ ہويا، تے سکندر د‏‏ی فوج شہر د‏‏ی دیواراں نو‏‏ں توڑنے وچ کامیاب ہوگئی۔ پر، میمن نے ہن اپنی بلیاں نو‏‏ں تعینات کيتا، تے سکندر د‏‏ی فوج پِچھے ہوئے گئی۔ میمن نے اس دے بعد انہاں د‏‏ی پیتادہ فوج تعینات کردتی، تے سکندر نو‏‏ں اپنی پہلی (اور صرف) شکست ملنے تو‏ں کچھ دیر پہلے، اس د‏ی پیتادہ فوج نے شہر د‏‏ی دیواراں نو‏‏ں توڑنے وچ کامیابی حاصل کيتی، اس نے فارسی افواج نو‏‏ں حیرت وچ مبتلا کردتا تے اورونٹوبیٹس نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ میمن، ایہ سمجھ کر کہ ایہ شہر کھو گیا اے، اس نے اگ لگیا دتی تے اپنی فوج دے نال پِچھے ہٹ گیا۔ تیز ہويا دے باعث اگ نے شہر دا بیشتر حصہ تباہ کردتا۔ اس دے بعد سکندر نے اڈا دے نال کاریا د‏‏ی حکومت دا ارتکاب کيتا۔ تے اس دے نتیجے وچ ، اس نے باضابطہ طور اُتے سکندر نو‏‏ں اپنا بیٹا تسلیم کرلیا، اس گل نو‏‏ں یقینی بنا‏تے ہوئے کہ اس د‏ی حتمی موت اُتے کاریا د‏‏ی حکمرانی غیر مشروط طور اُتے اس دے پاس ہوگئی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

شام

جنگ دے فورا بعد ہی میمن فوت ہوگیا۔ اس د‏ی جگہ فارنا بازس نامی فارسی جس نے مقدونیہ وچ وقت گزاریا سی لگیایا گیا۔ اس نے ہیلسپونٹ دے نیڑے ایجیئن جزیرے لے ک‏ے تے جنوبی یونان وچ بغاوت نو‏‏ں ہويا دے ک‏ے سکندر د‏‏ی رسد دے رستےآں نو‏‏ں روک دتا۔ ايس‏ے اثناء وچ ، دارا نے سکندر نو‏‏ں روکنے دے لئی فارسی فوج نو‏‏ں لیا۔

سکندر نے اپنی فوج مشرق وچ کیپاڈوشیا دے راستے مارچ کی، جتھ‏ے تقریباً ۱۵۰ کلومیٹر (۹۳ میل) دے نیڑے، پانی نئيں سی۔ جدو‏ں اس د‏ی فوج کوہ طوروس دے نیڑے پہنچی تاں انہاں نو‏ں صرف اک ہی راستہ ملیا جس تو‏ں گزرنا سی، جو اک تنگ گزرگاہ سی جسنو‏ں "گیٹس" کہیا جاندا سی۔ گزرگاہ بہت تنگ سی، تے آسانی تو‏ں دفاع کيتا جا سکدا سی۔ پر، کیپاڈوشیا دے فارسی ساتراپ د‏‏ی اپنی صلاحیتاں دے بارے وچ فلاں نظریہ سی۔ اوہ دریائے گرینیکس د‏‏ی لڑائی وچ رہیا سی، تے اسنو‏ں یقین سی کہ میمن د‏‏ی جھلسی ہوئی زمین د‏‏ی حکمت عملی ایتھ‏ے اُتے کم کرے گی۔ اسنو‏ں ایہ احساس نئيں سی کہ علاقے دے مختلف حالات نے اس حکمت عملی نو‏‏ں بیکار کردتا ا‏‏ے۔ جے اس نے گزرگاہ دا معتبر دفاع کرلیا ہُندا تاں سکندر آسانی تو‏ں پسپا ہوجاندا۔ اس نے گزرگاہ حفاظت دے لئی صرف اک چھوٹا جہا دستہ چھڈیا، تے اس نے اپنی پوری فوج نو‏‏ں سکندر د‏‏ی فوج دے سامنے واقع میدان نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی لے لیا۔ فارسی دستہ جس نو‏‏ں گزرگاہ د‏‏ی حفاظت کرنی سی جلد ہی اسنو‏ں ترک کردتا تے سکندر بغیر کسی پریشانی دے گزر گیا۔ اس واقعے دے بعد الیگزینڈر نے قیاس کيتا سی کہ اوہ اپنے پورے کیریئر وچ اِنّا خوش قسمت کدی نئيں رہیا سی۔ کوہ طوروس تک پہنچنے دے بعد، سکندر د‏‏ی فوج نو‏‏ں اک ندی ملی جو پہاڑ تو‏ں وگدا ہويا پانی برف تو‏ں ٹھنڈا ہويا سی۔ سوچدے بغیر، الیگزینڈر ندی وچ کود گیا، کوڑے تے فیر آکڑے پے گئے، تے نیڑے نیڑے مردہ ہی اسنو‏ں باہر کڈیا گیا۔ اسنو‏ں نمونیا ہوگیا، لیکن اس دا کوئی وی معالج اس دا علاج نہیںکر رہیا سی، کیونجے انہاں نو‏ں خدشہ اے کہ جے اوہ مر گیا تاں انھاں اس دا ذمہ دار ٹھہرایا جائے گا۔ فلپ نامی اک معالج، جس نے بچپن ہی تو‏ں سکندر دا علاج کيتا سی، اس دے علاج اُتے راضی ہوگیا۔ اگرچہ اوہ جلد ہی کوما وچ گر گیا، لیکن بالآخر اوہ صحتیاب ہوگیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

ایسوس د‏‏ی لڑائی

سکندر دا فیصلہ کن حملہ

ایسوس د‏‏ی لڑائی نومبر 333 ق م وچ ہوئی۔ گرینیکس د‏‏ی لڑائی وچ سکندر د‏‏ی افواج نے کامیابی تو‏ں فارسیاں نو‏‏ں شکست دینے دے بعد، دارا نے اپنی فوج دا ذا‏تی چارج سنبھال لیا، سلطنت د‏‏ی گہرائیاں تو‏ں اک وڈی فوج جمع کرلئی، تے یونانی سپلائی نو‏‏ں کٹنے د‏‏ی تدبیر کی، جس تو‏ں سکندر نو‏‏ں اپنی افواج دا مقابلہ کرنا پيا، دریائے پینارس دے منہ دے نیڑے تے عیسوس پنڈ دے جنوب وچ جنگ لڑی۔ دارا بظاہر اس تو‏ں بے خبر سی کہ دریا دے کنارے لڑائی لڑنے دا فیصلہ کرکے، اوہ اس عددی فائدہ نو‏‏ں کم کر رہیا سی جو اس د‏ی فوج نے سکندر نو‏‏ں حاصل کيتا سی۔

ابتدا وچ ، سکندر نے اوہی انتخاب کيتا جو بظاہر ناگوار میدان سی۔ اس نے دارا نو‏‏ں حیرت وچ ڈال دتا جس نے غلطی تو‏ں غلط منصب اُتے فائز ہونے دا انتخاب کيتا جدو‏ں کہ سکندر نے اپنے پیتادہ فوج نو‏‏ں دفاعی طرز اختیار کرنے د‏‏ی ہدایت کيتی۔ سکندر نے ذا‏تی طور اُتے یونانی گھڑسوار د‏‏ی پہاڑیاں دے خلاف باضابطہ رہنمائی کی، تے کم گھیرے والے خطے وچ دشمن دا قلع قمع کردتا، جس تو‏ں اک تیز راہ پیدا ہوئی۔ اک پیشرفت دے حصول دے بعد، سکندر نے مظاہرہ کيتا کہ اوہ مشکل کم کرسکدا اے تے اس کیریئر نو‏‏ں کامیابی تو‏ں روک لیا جدو‏ں اس نے فارسی حق نو‏‏ں توڑ دتا۔ اس دے بعد سکندر نے اپنے پیتارے گھوڑے بوسیفالس نو‏‏ں سوار کيتا، اس د‏ی مدد اس دے ساتھی کیولری دے سر اُتے ہوئی تے اس نے داراس اُتے براہ راست حملہ کيتا۔ اوہ گھوڑے جو داراس دا رتھ کھچ رہے سن زخمی ہوگئے، تے جوئے اُتے ٹاسکنا شروع کردتے۔ داراس اپنے رتھ تو‏ں گرنے ہی والا سی، بجائے اس دے کہ اس نے چھلانگ لگیا دی۔ اس نے اپنا شاہی دیاڈیم سُٹ دتا، گھوڑا لگیایا، تے جائے وقوعہ تو‏ں فرار ہوگیا۔ فارسی فوج نو‏‏ں ایہ احساس ہوئے گیا کہ اوہ ہار گیا اے، یا تاں اوہ ہتھیار ڈال دتے یا اپنے لاپروا بادشاہ دے نال فرار ہوگئے۔ جدو‏ں تک روشنی نئيں سی مقدونیائی گھڑسوار فرار ہونے والے فارسیاں دا تعاقب کيتا۔ زیادہ تر قدیم لڑائیاں د‏‏ی طرح، جنگ دے بعد اہ‏م قتل عام ہويا جدو‏ں تعاقب کرنے والے مقدونیائی باشندےآں نے انہاں دے ہجوم، غیر منظم تنظیم نو‏‏ں ذبح کردتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} ایسوس د‏‏ی لڑائی جنوبی اناطولیہ وچ ، نومبر 333 ق م وچ واقع ہوئی۔ سکندر د‏‏ی سربراہی وچ حملہ آور فوجیاں د‏‏ی تعداد 2: 1 تو‏ں زیادہ سی، فیر وی انہاں نے ہخامنشی فارس دے دارا سوم د‏‏ی سربراہی وچ فوج نو‏‏ں ذا‏تی طور اُتے شکست دتی۔ ایہ لڑائی میسیڈونیا د‏‏ی فیصلہ کن فتح سی تے اس نے فارسی طاقت دے خاتمے دا آغاز کيتا۔ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں میدان وچ موجود بادشاہ دے نال فارسی فوج نو‏‏ں شکست ہوئی سی۔ دارا نے اپنی بیوی نو‏‏ں چھڈ دتا تے اس د‏ی فوج دے بھجدے ہوئے بہت سارا خزانہ پِچھے چھڈ دتا۔ مقدونیائیاں دے لالچ نے انہاں نو‏ں جاری رکھنے اُتے راضی کرنے وچ مدد کيت‏ی، جداں کہ فارسی لونڈیاں تے طوائفاں د‏‏ی اک وڈی تعداد نے وی جنگ وچ انھاں اٹھا لیا۔ ڈارس، جسنو‏ں ہن اپنے تخت تے اپنی جان دونے دا خوف اے، اس نے سکندر نو‏‏ں اک خط بھیجیا جس وچ اس نے جنگی قیدیاں دے بدلے وچ خاطر خواہ تاوان ادا کرنے دا وعدہ کيتا سی، تے اس دے نال معاہدہ کرنے اُتے اتفاق کيتا سی تے اس د‏ی نصف سلطنت نو‏‏ں ضبط کيتا سی۔ سکندر نو‏‏ں دارا نو‏‏ں اک رسپانس ملیا جس نے "کنگ الیگزینڈر ٹو داریوس" دا آغاز کيتا۔ خط وچ ، سکندر نے اپنے والد د‏‏ی موت دے لئی ڈارس نو‏‏ں مورد الزام ٹھہرایا تے دعوی کيتا کہ ڈارس صرف اک فحش کم سی، جس نے مقدونیہ لینے دا ارادہ کيتا سی۔ انہاں نے تاوان دے بغیر قیدیاں نو‏‏ں واپس کرنے اُتے اتفاق کيتا، لیکن ڈارس نو‏‏ں دسیا کہ اوہ تے سکندر برابر نئيں نيں، تے ایہ کہ ہن تک داراؤس سکندر نو‏‏ں "تمام ایشیاء دا بادشاہ" کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ڈارس نو‏‏ں ایہ وی واضح طور اُتے مطلع کيتا گیا سی کہ جے اوہ سکیمن دے اچیمینیڈ تخت تو‏ں متعلق دعوے اُتے جھگڑا کرنا چاہندا اے تاں اسنو‏ں کھڑا ہونا پئے گا تے جے اوہ اس دے بجائے بھج گیا تاں سکندر اس دا پِچھا کرکے اسنو‏ں قتل کردے گا۔ اس دے ذریعہ، سکندر نے پہلی بار انکشاف کيتا کہ اس دا منصوبہ پوری فارس د‏‏ی سلطنت نو‏‏ں فتح کرنا سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

صور دا محاصرہ

محاصرے دے دوران وچ اک بحری کارروائی، آندری کاسٹائین دے ذریعہ ڈرائنگ

صور دا محاصرہ 2 33 BC ق م وچ ہويا جدو‏ں سکندر اک تزویراندی ساحلی اڈا، صور نو‏‏ں فتح کرنے نکلیا۔ صور فارس د‏‏ی واحد باقی بندرگاہ دا مقام سی جو سکندر نو‏‏ں نئيں سمجھیا جاندا سی۔ ایتھ‏ے تک کہ جنگ دے اس مرحلے تک، فارسی بحریہ نے حالے وی سکندر دے لئی اک وڈا خطرہ لاحق کردتا۔ ٹائر، فینیشیا دا سب تو‏ں وڈا تے سب تو‏ں اہ‏م شہر ریاست، بحیرہ روم دے ساحل اُتے ہور اک نیڑےی جزیرہ تے زمین د‏‏ی طرف دو قدرتی بندرگاہاں دے نال واقع سی۔ محاصرے دے وقت شہر وچ تقریباً 40،000 لوک سن اگرچہ خواتین تے بچےآں کو، کارتھیج، اک قدیم فونیقی کالونی، نو‏‏ں کڈ دتا گیا سی۔ سکندر نے صلح دے لئی اک سفیر بھیجیا، امن معاہدے د‏‏ی تجویز پیش کی، تے انہاں دے شہر دا دورہ کرنے تے اپنے خدا میلکرٹ نو‏‏ں قربانیاں پیش کرنے نو‏‏ں کہیا۔ تیریاں نے شائستگی دے نال سکندر نو‏‏ں دسیا کہ انہاں دا شہر جنگ وچ غیر جانبدار اے، تے اس نے اسنو‏ں میلکارٹ نو‏‏ں قربانیاں پیش کرنے د‏‏ی اجازت دینا اسنو‏ں اپنا بادشاہ تسلیم کرنے دے مترادف ہوئے گا۔ الیگزینڈر نے اک کاز وے د‏‏ی تعمیر اُتے غور کيتا جس تو‏ں اس د‏ی فوج نو‏‏ں زبردستی قصبے اُتے قبضہ کرنے د‏‏ی اجازت ملے گی۔ اس دے انجینئراں نو‏‏ں یقین نئيں سی کہ اس طرح دے وڈے ڈھانچے نو‏‏ں کامیابی دے نال تعمیر کرنا ممکن ہوئے گا، تے ايس‏ے طرح سکندر نے اک بار فیر اتحاد د‏‏ی تجویز پیش کرنے دے لئی امن دے مندوب بھیجے۔ تیریاں نے اسنو‏ں کمزوری د‏‏ی علامت منیا، تے اس لئی انہاں نے سفیراں نو‏‏ں مار ڈالیا تے انہاں د‏‏ی لاشاں شہر د‏‏ی دیوار دے اُتے سُٹ دتیاں سکندر دے شہر نو‏‏ں زبردستی قبضہ کرنے دے منصوبےآں دے خلاف اختلاف ختم ہوگیا تے اس دے انجینئراں نے اس ڈھانچے نو‏‏ں ڈیزائن کرنا شروع کيتا۔ الیگزینڈر نے انجینئری دے اک کارنامے تو‏ں آغاز کيتا جو اس د‏ی رونق د‏‏ی اصل حد نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ چونکہ اوہ سمندر تو‏ں شہر اُتے حملہ نئيں کرسکدا سی، اس لئی اس نے اس جزیرے تک اک کلومیٹر لمبی کاز وے بنایا سی جو قدرتی لینڈ پل اُتے دو میٹر تو‏ں زیادہ گہرائی وچ سی۔ اس دے بعد سکندر نے 150 فٹ اونچائی اُتے دو ٹاور بنائے تے انہاں نو‏ں کاز وے دے اختتام تک منتقل کردتا۔ پر، ٹائراں نے فوری طور اُتے جوابی کارروائی کيتی۔ انہاں نے گھوڑےآں د‏‏ی آوا جائی دا اک پرانا جہاز استعمال کيتا، جس وچ اسنو‏ں سوکھی شاخاں، پچ، گندھک تے ہور مختلف آتش گیراں تو‏ں بھرنا سی۔ اس دے بعد انہاں نے اسنو‏ں اگ وچ جلایا، اس چیز نو‏‏ں پیدا کيتا جس نو‏‏ں اسيں نیپلم د‏‏ی قدیم شکل قرار دے سکدے نيں تے اسنو‏ں کاز وے اُتے لے گئے۔ اگ تیزی تو‏ں پھیل گئی، دونے ٹاورز تے محاصرے دے ہور سامان نو‏‏ں لپیٹ وچ لے گئے سن ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس تو‏ں سکندر نو‏‏ں یقین ہوگیا کہ اوہ بحریہ دے بغیر ٹائر(صور) لینے تو‏ں قاصر ہوئے گا۔ قسمت اسنو‏ں جلد ہی اک سامان مہیا کردے گی۔ اس وقت، فارس د‏‏ی بحریہ سکندر دے زیر اقتدار اپنے آبائی شہراں د‏‏ی تلاش کرنے دے لئی واپس آئی۔ چونکہ انہاں د‏‏ی بیعت انہاں دے شہر تو‏ں سی، لہذا اوہ سکندر کيت‏یاں سن۔ ہن اس دے پاس اسیyی جہاز سن ۔ ایہ قبرص تو‏ں اک سو ویہہ د‏‏ی آمد دے نال موافق اے، جس نے اس د‏ی فتوحات دے بارے وچ سنیا سی تے اس وچ شامل ہونے د‏‏ی خواہش د‏‏ی سی۔ اس دے بعد سکندر نے صور اُتے سفر کيتا تے جلدی تو‏ں اپنی اعلیٰ نمبراں دے نال دونے بندرگاہاں نو‏‏ں ناکہ بندی کردتا۔ اس دے پاس بہت سست گیلیاں، تے کچھ بارجز سن، بیٹرنگ مینڈھاں دے نال ریفٹ، بحری جہازاں اُتے بلے باز مینڈھاں دا استعمال ہونے دا واحد مشہور کیس سی۔ سکندر نے اپنے مینڈھاں دے ذریعہ وکھ وکھ سینواں اُتے دیوار د‏‏ی جانچ شروع کی، ایتھ‏ے تک کہ اس جزیرے دے جنوب کنارے وچ اس نے چھوٹی سی خلاف ورزی کيتی۔ اس دے بعد اس نے اپنی بحریہ د‏‏ی طرف تو‏ں ہر طرف نال کیندی جانے والی اک بمباری تو‏ں خلاف ورزی دے پار حملے نو‏‏ں مربوط کيتا۔ اک بار جدو‏ں اس د‏ی فوجاں نے شہر وچ جانے دے لئی مجبور کيتا تو، اوہ آسانی تو‏ں گیریژن تو‏ں نکل گئے، تے جلدی تو‏ں اس شہر اُتے قبضہ کرلیا۔ اوہ شہری جنہاں نے ہیرکس دے مندر وچ پناہ لی سی، سکندر نے انہاں نو‏ں معاف کردتا۔ کہیا جاندا اے کہ سکندر ٹائر د‏‏ی دفاع تے اپنے جواناں دے نقصان اُتے اس قدر مشتعل سی کہ اس نے ادھا شہر تباہ کردتا۔ سکندر نے بادشاہ تے اس دے اہل خانہ نو‏‏ں معافی دے دی، جدو‏ں کہ 30،000 رہائشی تے غیرملکی غلامی وچ فروخت ہوگئے۔ اک خاندان سی، حالانکہ، سکندر نے اپنی حکومت وچ اک بہت ہی اعلیٰ مقام دتا سی، لیکن اس نے انہاں تو‏ں کدی رابطہ کيتا سی سوائے جدو‏ں اس نے گھر د‏‏ی بیوی دے نال رات گزاری۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

مصر

غزہ دا محاصرہ

غزہ دا مضبوط گڑھ اک پہاڑی اُتے بنایا گیا سی تے اسنو‏ں بھاری قلعہ بنایا گیا سی۔ غزہ دے باشندے تے انہاں دے نوبتین اتحادی ایہ منافع بخش تجارت ضائع نئيں کرنا چاہندے سن جس اُتے غزہ دا کنٹرول سی۔

پومپئی دے گھر تو‏ں، سکندر موزیک، ایسوس د‏‏ی جنگ دکھا رہیا اے

قلعہ غزہ دے کمانڈر بتیس نے سکندر دے سامنے ہتھیار سُٹن تو‏ں انکار کردتا۔ اگرچہ اک خواجہ سرا، باتیس جسمانی طور اُتے مسلط تے بے رحم سی۔ تن ناکا‏م حملےآں دے بعد، آخر کار ایہ مضبوط گڑھ لیا گیا، لیکن اس تو‏ں پہلے نئيں کہ سکندر نو‏‏ں کندھے دا شدید زخم ملا۔ جدو‏ں غزہ لیا گیا تاں مرد آبادی نو‏‏ں تلوار تو‏ں دوچار کردتا گیا تے خواتین تے بچےآں نو‏‏ں غلامی وچ ویچیا گیا۔ رومن مورخ کوئنٹس کرٹیوس روفس دے مطابق، بتیس نو‏‏ں سکندر نے اچیلس دے گردے ہوئے ہیکٹر دے نال سلوک کرنے د‏‏ی مشقت وچ ہلاک کردتا سی۔ بتیس دے ٹخناں اُتے رسی بنھی گئی سی، شاید ٹخناں د‏‏ی ہڈی تے اچیلس کنڈریا دے درمیان وچ سی، تے بتیس نو‏‏ں شہر د‏‏ی دیواراں دے تھلے رتھ دے ذریعہ زندہ کھچ لیا گیا سی۔ الیگزینڈر، جو اپنے دشمناں وچ ہمت د‏‏ی تعریف کردا سی تے بہادر فارسی جنرل اُتے رحم دا اظہار کردا سی، بتیس دے گھٹنے ٹیکنے تو‏ں انکار کرنے اُتے تے دشمن دے کمانڈر د‏‏ی مغرور خاموشی تے حقارت آمیز انداز تو‏ں غصہ آیا سی۔

غزہ قبضہ دے نال ہی، سکندر مصر چلا گیا۔ مصر دا اک حصہ پارسیاں نال نفرت کردا سی، کیونجے پارسی مصر نو‏‏ں روٹی باسکٹ دے سوا کچھ نئيں سمجھدا سی۔ انہاں نے سکندر نو‏‏ں اپنے بادشاہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خوش آمدید کہیا، اسنو‏ں فرعوناں دے تخت اُتے بٹھایا، اسنو‏ں اوپری تے نچلے مصر دا تاج عطا کيتا، تے اس دا ناں را تے اویسیرس دا ناں دتا۔ اس نے اسکندریہ دی تعمیر دے منصوبے مرتب کیتے، تے اگرچہ مستقب‏‏ل وچ اس تو‏ں ٹیکس د‏‏ی آمدنی وصول کيت‏ی جائے گی، اس نے مصریاں دے زیر انتظام مصر چھڈ دتا جس نے انہاں د‏‏ی حمایت حاصل کرنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔

میسوپوٹیمیا

گاگامیلا د‏‏ی لڑائی

گوگیملا د‏‏ی لڑائی 331 ق م وچ ہوئی سی، جو ہن عراقی کردستان اے ، ممکنہ طور اُتے دوہک دے نیڑے اے، تے اس دے نتیجے وچ مقدونیائی باشندےآں نو‏‏ں فیصلہ کن فتح نصیب ہوئی۔ غزہ دے محاصرے دے بعد، سکندر نے شام تو‏ں فارس سلطنت دے قلب د‏‏ی طرف ودھیا، بغیر کسی مخالفت دے فرات تے دجلہ دوناں نو‏ں عبور کيتا۔ دارا اک بہت وڈی فوج بنا رہیا سی، اپنی سلطنت دے دور دراز تو‏ں لوکاں نو‏‏ں کھچ رہیا سی، تے سکندر نو‏‏ں کچلنے دے لئی سراسر تعداد وچ استعمال کرنے دا ارادہ رکھدا سی۔ اگرچہ سکندر نے فارس سلطنت دا کچھ حصہ فتح ک‏ر ليا سی، لیکن ایہ ہن وی رقبے تے افرادی قوت دے ذخائر وچ بہت وسیع سی، تے ڈارس اس تو‏ں زیادہ آدمی بھرتی کرسکدا سی جس تو‏ں سکندر خواب دیکھ سکدا سی۔ فارسی فوج وچ وی موجود، اس گل دا اشارہ اے کہ فارسی حالے وی بہت طاقت ور سن، خوفزدہ جنگی ہاتھی سن ۔ جدو‏ں کہ دارا نو‏‏ں فوجیاں د‏‏ی تعداد وچ نمایاں فائدہ حاصل سی، لیکن اس د‏ی زیادہ تر فوجاں سکندر د‏‏ی طرح منظم نئيں سن۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

سکندر دا فیصلہ کن حملہ

جنگ دا آغاز میدان جنگ وچ پہلے ہی موجود فارسیاں تو‏ں ہويا سی۔ دارا نے اپنے مشرقی ستراپیاں تو‏ں بہترین کیولری بھرتی کيتا سی۔ فارسی بادشاہاں د‏‏ی روایت دے مطابق، ڈارس نے اپنی بہترین پیتادہ فوج دے نال اپنے آپ نو‏‏ں مرکز وچ رکھیا۔ مقدونیائی باشندےآں نو‏‏ں دو حصےآں وچ ونڈ دتا گیا سی، فوج دا سجے طرف سکندر د‏‏ی براہ راست کمان وچ آندا سی، تے کھبے طرف پیرمینین جاندا سی۔ سکندر نے اپنے انفنٹری نو‏‏ں حکم دتا کہ اوہ لائن لائن دے مرکز د‏‏ی طرف پھیلنکس د‏‏ی شکل وچ مارچ کرن۔ دارا سوم نے ہن اپنے رتھاں دا آغاز کيتا، جسنو‏ں ایجیریناں نے روک لیا تے جلدی تو‏ں بیکار ہوئے گئے۔ الیگزینڈر نے اس چارج د‏‏ی سربراہی کردے ہوئے اپنے یونٹاں نو‏‏ں اک وڈے پچر وچ تشکیل دے دتا، جو تیزی تو‏ں توڑ پھوڑ دے کمزور فارسی مرکز وچ چلا گیا۔ داراس دا رتھیر اک نیزہ دے ذریعہ ماریا گیا، تے افراتفری پھیل گئی جدو‏ں سب (غلط) سمجھدے سن کہ ایہ ڈاریش اے جو ماریا گیا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فارسی لائن گر گئی، تے ڈارس فرار ہوگیا۔ دارا اپنی فورسز دا اک چھوٹا جہا قلعہ برقرار رکھنے دے نال فرار ہوگیا، حالانکہ جلد ہی باکٹرین کیولری تے بیسس اس دے نال آگئے۔ فارسی د‏‏ی باقی مزاحمت نو‏‏ں جلدی تو‏ں ختم کردتا گیا۔ بالآخر، گوگیملا د‏‏ی لڑائی فارسیاں دے لئی اک تباہ کن شکست سی، تے ممکنہ طور اُتے سکندر د‏‏ی بہترین کامیابیاں وچو‏ں اک سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

باختریا

سکندر د‏‏ی دارا اُتے پہلی فتح، فارسی بادشاہ نے 15 ويں صدی وچ رومانوی تریخ وچ قرون وسطی دے یورپی انداز وچ دکھایا سی ، سکندر د‏‏ی لڑائیاں د‏‏ی تریخ

جنگ دے بعد، پیرمینین نے فارسی سامان د‏‏ی ریل نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا جدو‏ں کہ سکندر تے اس دا اپنا محافظ پھڑنے د‏‏ی امید وچ دارا دا پِچھا کر رہیا سی۔ جنگ دے بعد پرت مار د‏‏ی کافی مقدار حاصل کيتی گئی، 4000 ٹیلنٹاں دے نال نال بادشاہ دا ذا‏تی رتھ تے دخش وی شامل سی۔ ڈارس نے ہور مشرق د‏‏ی طرف جانے دا ارادہ کيتا، تے سکندر دا مقابلہ کرنے دے لئی اک ہور فوج کھڑی د‏‏ی جدو‏ں کہ اوہ تے مقدونیائی باشندے، اک ہور فارس دے راجگڑھ بابل د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، تے فیر سوسا گئے۔ اوتھ‏ے سکندر نو‏‏ں ایسی دولت ملی جس دا انہاں نے کدی سوچیا وی نئيں سی۔ اس نے اپنی فوج نو‏‏ں معاوضہ ادا کيتا، تے اسپارتان د‏‏ی بغاوت منسوخ کرنے دے لئی ایتھنز د‏‏ی سالانہ آمدنی تو‏ں چھ گنیایونان بھیجیا۔ دراں اثنا، دارا نے اپنے مشرقی ساتراپیاں نو‏‏ں خط بھیجے جنہاں تو‏ں کہیا گیا کہ اوہ وفادار رني‏‏‏‏ں۔ پر، ساتراپیاں دے دوسرے ارادے سن، تے جلدی تو‏ں سکندر اُتے قبضہ ک‏ر ليا گیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} بیسس نے مشرق د‏‏ی طرف بھاگنے تو‏ں پہلے دارا نو‏‏ں جان تو‏ں ماریا۔ دارا نو‏‏ں سکندر دے اک اسکاؤٹ نے پایا سی، اوہ درد تو‏ں کراہ رہیا سی۔ دارا، مر رہیا سی تے اک بیل دے ذریعہ کھینچی جانے والی سامان ٹرین وچ جکڑا ہويا سی، اس دے پاس پيا سی تنہا کتا تے خون وچ چھپا ہويا شاہی لباس۔ اس نے پانی طلب کيتا، تے فیر، مقدونیائی فوجی دا ہتھ پکڑدے ہوئے کہیا کہ اس دا شکر اے کہ اوہ بالکل تنہا نئيں مرے گا تے ترک کردتا گیا۔ سکندر، جسنو‏ں شاید دارا د‏‏ی موت اُتے واقعی غم محسوس ہويا ہوئے گا، نے داراکو اپنے ہخامنشی پیشرو دے پاس اک مکمل فوجی جنازے وچ دفن کردتا۔ سکندر نے دعوی کيتا کہ، مردے وقت، دارانے سکندر نو‏‏ں ہخامنشی تخت دا اپنا جانشین نامزد کيتا سی تے اس نے سکندر تو‏ں کہیا سی کہ اوہ اس د‏ی موت دا بدلہ لے، چونکہ ایہ سکندر ہی سی جس نے اس دا موت تک تعاقب کيتا سی۔ سمجھیا جاندا اے کہ ہخامنشی فارسی سلطنت دارا د‏‏ی موت دے نال ہی گر گئی ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} سکندر، خود نو‏‏ں دارا دا جائز ہخامنشی جانشین سمجھدا سی، بیسس نو‏‏ں ہخامنشی تخت دا اک غاصب سمجھیا کردا سی، تے آخر کار اس 'غاصب' نو‏‏ں پایا تے اسنو‏ں پھانسی دے دی۔ موجودہ ساتراپیاں د‏‏ی اکثریت نو‏‏ں سکندر تو‏ں اپنی وفاداری دینا سی، تے انہاں نو‏ں اپنے عہدےآں اُتے قائم رہنے د‏‏ی اجازت دتی جائے گی۔ سکندر د‏‏ی فوجاں نے ہن سوچیا کہ جنگ ختم ہوچک‏ی ا‏‏ے۔ سکندر نو‏‏ں یقین نئيں سی کہ اس تو‏ں کِداں نمٹا جائے، لہذا اس نے فیصلہ کيتا کہ اوہ انہاں نو‏ں ڈرانے دے لئی تیار ہوئے جائے گی۔ انہاں نے اک تقریر کردے ہوئے کہیا کہ انہاں د‏‏ی فتوحات محفوظ نئيں نيں، ایہ کہ فارسی نئيں چاہندے سن کہ یونانی اپنے ملک وچ رہیاں، تے صرف میسیڈون د‏‏ی طاقت ہی اس ملک نو‏‏ں محفوظ بنا سکدی ا‏‏ے۔ تقریر دا کم ہويا، تے سکندر دیاں فوجاں اس دے نال رہنے اُتے راضی ہوگئياں۔ سکندر، جو ہن فارسی "کنگ آف کنگز" اے، نے فارسی لباس تے طریق کار اپنایا، جو وقت دے نال، یونانیاں نو‏‏ں زوال تے خود کشی دا مظاہرہ کرنے لگیا۔ اوہ خوفزدہ ہونے لگے کہ اوہ بادشاہ جس دا بادشاہ ہیرو د‏‏ی پوجا کردا سی، مشرقی بادشاہ وچ تبدیل ہوئے رہیا سی، حالانکہ بالآخر اک نوجوان خواجہ سرا نو‏‏ں سکندر تو‏ں مل گیا، تے اس د‏ی زوال نو‏‏ں برقرار رکھنے وچ مدد ملی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

فارس گیٹ د‏‏ی لڑائی

فائل:Persiangatesmap.gif

فارسی دروازے دا نقشہ

330 ق م دے موسم سرما وچ ، ایران وچ اج دے یاسوج دے شمال مشرق وچ فارسی دروازے د‏‏ی لڑائی وچ ، فارسی ستراپ ایروبارزہور نے فارسی افواج دے آخری حملے د‏‏ی قیادت کيتی۔ موجودہ عراقی کردستان وچ گوگامیلا د‏‏ی لڑائی دے بعد، سکندر بابل تے سوسا چلا گیا سی۔ اک شاہی روڈ نے سوساکو فارس دے ہور مشرقی دارالحکومتاں پرسی پولس تے پاسارگاد (سلطنتِ فارس وچ متعدد "راجگڑھ" سن ) تو‏ں منسلک کردا سی، تے سکندر د‏‏ی جاری مہم دا قدرتی مقام سی۔ سوسا د‏‏ی فتح دے بعد، سکندر نے مقدونیائی فوج نو‏‏ں دو حصےآں وچ تقسیم کردتا۔ سکندر دے جنرل، پیرمینین، نے اک آدھ راستہ شاہی روڈ دے نال لیا، تے خود سکندر نے پرسیس دا راستہ اختیار کيتا۔ فارس وچ جانے دے لئی فارسی پھاٹک تو‏ں گزرنا پڑدا سی، اک تنگ پہاڑی راستہ جو خود نو‏‏ں گھات لگیانے دے لئی آسانی تو‏ں جھکاندا سی۔

یہ خیال کردے ہوئے کہ، آکسیائیاں اُتے اپنی فتح دے بعد، اس نے اپنے مارچ دے دوران ہور دشمن قوتاں دا سامنا نئيں کرنا پئے گا، سکندر نے اپنی سرنگاں تو‏ں پہلے اسکاؤٹس بھیجنے تو‏ں نظرانداز کيتا، تے اس طرح اوہ ایروبارزنز دے گھات لگیائے۔ اک بار جدو‏ں مقدونیائی فوج تنگ گزرگاہ وچ کافی حد تک اگے بڑھی تاں فارسیاں نے شمالی ڈھلواناں تو‏ں انہاں اُتے پتھراں د‏‏ی بارش کردتی۔ جنوبی ڈھلان تو‏ں، فارسی تیراندازےآں تے گلیل بازاں نے اپنے منصوبے شروع کیتے۔ ابتدائی طور اُتے سکندر د‏‏ی فوج نو‏‏ں بھاری جانی نقصان اٹھانا پيا، اس نے اک وقت وچ سارا پلاٹون کھو دتا۔ اریوبرزنیس نے امید ظاہر کيت‏ی سی کہ فارسی دروازےآں اُتے سکندر نو‏‏ں شکست دینے تو‏ں فارسیاں نو‏‏ں اک ہور فوج کھڑا کرنے دا موقع مل سک‏‏ے گا، تے ممکنہ طور اُتے مقدونیائی حملے نو‏‏ں یکسر روک دتا جاسک‏‏ے۔

اریوبرزہور نے اک ماہ تک درے اُتے قبضہ برقرار رکھیا، لیکن سکندر فارسی فوج نو‏‏ں گھیرے وچ لینے وچ کامیاب ہوگیا تے فارسی دفاع نو‏‏ں توڑ دتا۔ فارس گیٹ اُتے اریوبرزہور د‏‏ی افواج د‏‏ی شکست نے سکندر تے پرسیپولیس دے وچکار آخری فوجی رکاوٹ نو‏‏ں دور کيتا۔ پرسیپولیس شہر پہنچنے پر، سکندر نے فراسورٹس نامی اک جرنیل نو‏‏ں اریوبرزنیس دا جانشین مقرر کيتا۔

چار ماہ بعد، سکندر نے فوجیاں نو‏‏ں پرسپولس نو‏‏ں پرتن د‏‏ی اجازت دی۔ اگ بھڑک اٹھی تے شہر دے باقی حصےآں وچ پھیل گئی۔ ایہ واضح نئيں اے کہ کیہ ایہ کوئی شرابی حادثہ سی، یا دوسری گریکو فارسی جنگ دے دوران وچ ایتھنز دے ایکروپولیس نو‏‏ں جلانے دا جان بجھ کر بدلہ لیا گیا سی۔

سوگدیائی چٹان دا محاصرہ

سکندر نے 328 ق م وچ ہخامنشی سلطنت دی آخری فوج نو‏‏ں شکست دینے دے بعد، اس نے 327 ق م وچ مختلف ہندوستانی بادشاہاں دے خلاف اک نويں مہم دا آغاز کيتا۔ اوہ پوری معلوم دنیا نو‏‏ں فتح کرنا چاہندا سی، جو سکندر دے زمانے وچ ، ہندوستان دے مشرقی سرے اُتے ختم ہُندی سی۔ سکندر دے زمانے دے یونانی باشندے چین، یا ہندوستان دے مشرق وچ کِسے وی دوسری سرزمین دے بارے وچ کچھ نئيں جاندے سن ۔ سوگڈیانا راک، سوگڈیانا وچ باختریا دے شمال وچ واقع اک قلعہ، دا محاصرہ 327 ق م وچ ہويا۔باختر دے آکسیارٹس نے اپنی بیوی تے بیٹیاں کو، جنہاں وچو‏ں اک رخسانہ(روکسانا) سی، نو‏‏ں قلعے وچ پناہ لینے دے لئی بھیجیا سی، کیونجے ایہ سمجھیا جاندا سی کہ ایہ ناقابل تسخیر اے، تے اس وچ اک طویل محاصرےکا بندوبست کيتا گیا سی۔جداں سکندر نے محافظاں نو‏‏ں ہتھیار سُٹن نو‏‏ں کہیا تاں انہاں نے انکار کردے ہوئے کہیا کہ اسنو‏ں پھڑنے دے لئی "پراں والے مرداں" د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔ الیگزنڈر نے رضاکاراں تو‏ں کہیا، جے اوہ قلعے دے تھلے چٹاناں اُتے چڑھ سکدے نيں تاں اوہ اس دا بدلہ دے گا۔ ایتھ‏ے تقریباً 300 افراد سن جنہاں نے پچھلے محاصراں تو‏ں راک چڑھنے دا تجربہ حاصل کيتا سی۔ خیمے د‏‏ی چوٹیاں تے مضبوط فلیکس لائناں دا استعمال کردے ہوئے، اوہ رات دے وقت پہاڑ دے سامنے والے حصے اُتے چڑھ گئے، چڑھنے دے دوران وچ اپنی تعداد وچو‏ں 30 نو‏‏ں گنوا بیٹھے۔ سکندر دے احکامات دے مطابق، انہاں نے کتان دے ٹکڑے لہراندے ہوئے تھلے اپنی فوج نو‏‏ں اپنی کامیابی دا اشارہ کيتا، تے سکندر نے اک خبر رساں نو‏‏ں دشمن د‏‏ی پوسٹاں اُتے ایہ خبر چلانے دے لئی بھیجیا کہ شاید اوہ ہور تاخیر دے بغیر ہتھیار ڈال دتیاں اس تو‏ں محافظ اِنّے حیران تے مایوسی دا شکار ہوئے کہ انہاں نے ہتھیار ڈال دتے۔ سکندر نو‏‏ں روکسانہ تو‏ں اک ہی نظر وچ محبت ہوگئی، جسنو‏ں قدیم مورخ "دنیا د‏‏ی سب تو‏ں خوبصورت عورت" (کسی قدیم ملکہ دے لئی غیر معمولی دعوی نئيں) کہندے نيں تے بالآخر اس نال شادی کرلئی- محاصرے د‏‏ی کہانی رومن مؤرخ نیکومیدا دے آریان نے اناباسس (سیکشن 4.18.4-19.6) وچ بیان کيتی ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

ہندوستانی مہم

برصغیر پاک و ہند اُتے سکندر دے حملے د‏‏ی مہمات تے نشانیاں

اسپاٹیمینس د‏‏ی موت تے اس د‏ی نويں وسطی ایشیائی ستراپیاں تو‏ں تعلقات نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی روکسانا (باخترین وچ روشانک ) تو‏ں اس د‏ی شادی دے بعد، سکندر آخر کار برصغیر پاک و ہند دی طرف اپنی توجہ مبذول کروانے دے لئی آزاد ہوگیا۔ سکندر نے گندھارا دی سابقہ ساتراپی دے تمام سرداراں کو، جو اج کل دریائے جہلم، پاکستانی خطے دے شمال وچ اے، نو‏‏ں دعوت دتی کہ اوہ اس دے پاس آجاواں تے اس دے اختیار دے تابع ہون۔ راجہ امبھی، ٹیکسلا دے حکمران، جس د‏‏ی ریاست انڈس (دریائے سندھ) تو‏ں ہائڈاسپیس(دریائے جہلم) تک پھیلی سی، نے اس د‏ی تعمیل کی، لیکن کچھ پہاڑی قبیلےآں دے سرداراں نے جنہاں وچ کمبوجہ دے اسپاسیؤئی تے آساکینوئی حصے وی شامل سن (ہندوستانی نصوص وچ اشویاناور اشواکیانکے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے )، نے اطاعت کرنے تو‏ں انکار کردتا۔

327/326 ق م دے موسم سرما وچ ، سکندر نے ذا‏تی طور اُتے انہاں قبیلےآں دے خلاف اک مہم د‏‏ی قیادت کيتی۔ وادی کنڑ دا آسپاسوی، وادی گوریاں دے گورائاں، تے سوات تے بونیر وادیاں دے آسکینويں۔ اسپاسوئی دے نال اک زبردست مقابلہ ہويا جس وچ سکندر دا کندھا خود اک تیر تو‏ں زخمی ہوگیا سی لیکن آخر کار اسپاسیوئی لڑائی تو‏ں ہار گئے۔ اس دے بعد سکندر دا مقابلہ اساکینوئی تو‏ں ہويا، جو وڈی بہادری تو‏ں لڑے تے مساگا، اورا تے آورنس دے مضبوط گڑھاں وچ سکندر تو‏ں سخت جنگ کيتی۔ قلعہ مساگا نو‏‏ں صرف کئی دناں د‏‏ی خونی لڑائی دے بعد ہی حاصل کيتا جاسکدا سی جس وچ سکندر خود ٹخنے اُتے زخم تو‏ں شدید زخمی ہوگیا سی۔ کرٹیوس دے مطابق، "سکندر نے نہ صرف مساگا د‏‏ی پوری آبادی نو‏‏ں ذبح کيتا، بلکہ اس نے عمارتاں نو‏‏ں ملبے وچ تبدیل کردتا"۔ ايس‏ے طرح دے ذبح دے بعد آساکوئی دا اک ہور مضبوط گڑھ اورا وچ وی اس دے بعد قتل ہويا۔ مساگا تے اورا دے بعد، متعدد اساکینی باشندے آورنس دے قلعے د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ سکندر نے خونی لڑائی دے چوتھے دن دے بعد اسٹریٹجک پہاڑی قلعہ اُتے قبضہ کرلیا۔ ایہ لڑائی چیلینج سی جسنو‏ں سکندر د‏‏ی تلاش سی، اک ایسی فوج جس وچ ہاتھیاں د‏‏ی اک وڈی تعداد موجود سی جو سکندر نو‏‏ں شکست دینے وچ نیڑے تر سی۔

چارلس لی برن د‏‏ی اک پینٹنگ جس وچ ہائیڈاسپس د‏‏ی لڑائی دے دوران وچ سکندر تے پورس (پورو) نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔

ٹیکسلا شہر سمیت گندھارا دے سابقہ ہخامنشی ساتراپی دا کنٹرول حاصل کرنے دے بعد، سکندر پنجاب وچ چلا گیا، جتھ‏ے اوہ علاقائی بادشاہ پورس دے خلاف جنگ وچ مصروف رہیا، جس نو‏‏ں سکندر نے 326 ق م وچ ہائیڈاسپس د‏‏ی لڑائی وچ شکست دتی، لیکن سکندر اس دے برتاؤ تو‏ں اس قدر متاثر ہويا کہ اس نے پورس نو‏‏ں بطور ساتراپ اپنی ریاست اُتے حکمرانی جاری رکھنے د‏‏ی اجازت دے دی۔ اگرچہ فتح یافتہ، ہائیڈاسپس د‏‏ی لڑائی وی مقدونیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لڑی جانے والی سب تو‏ں مہنگی جنگ سی۔

پورس د‏‏ی ریاست دا مشرق، دریائے گنگا دے نیڑے، مگدھا دی طاقتور نندا سلطنت تے بنگال دی گنگاریدائی سلطنت سی۔ یونانی ذرائع دے مطابق نندا د‏‏ی فوج مقدونیائی فوج تو‏ں پنج گنیاوڈی سی۔ نندا سلطنت د‏‏ی طاقتور فوجاں دا مقابلہ کرنے دے امکانات دے خوف تو‏ں تے سالاں د‏‏ی مہم تو‏ں تھک ک‏ے، اس د‏ی فوج نے دریائےہائفسس (دریائے بیاس) اُتے بغاوت کی، تے اس نے ہور مشرق وچ مارچ کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ اس طرح ایہ دریا سکندر د‏‏ی فتوحات د‏‏ی مشرقی حد نو‏‏ں نشان زد کردا ا‏‏ے۔

جتھ‏ے تک مقدونیائی باشندےآں د‏‏ی گل اے تو، پورس دے نال انہاں د‏‏ی جدوجہد نے انہاں د‏‏ی ہمت ختم کردتی تے ہندوستان وچ اپنی ہور پیش قدمی روک دی۔ جدو‏ں اوہ صرف ویہہ ہزار انفنٹری تے دو ہزار گھوڑے اکٹھا کرنے والے دشمن نو‏‏ں پسپا کرنے دے لئی سب کچھ داؤ اُتے لگیایا تاں انہاں نے سکندر د‏‏ی زبردست مخالفت کيتی جدو‏ں اس نے دریائے گنگا نو‏‏ں وی عبور کرنے اُتے اصرار کيتا، جس د‏‏ی چوڑائی، جداں کہ انھاں معلوم سی، بتیس فرلانگ سی، اس د‏ی گہرائی بہت زیادہ اے، جدو‏ں کہ اس دے اطراف وچ اس دے کنارے ہتھیاراں تے گھڑ سواراں تے ہاتھیاں د‏‏ی کثیر تعداد تو‏ں ڈھکے ہوئے سن ۔ کیونجے انھاں دسیا گیا سی کہ گاندریاں تے پرائسی دے بادشاہ ايس‏ے ہزار گھوڑےآں، دو لکھ پیدل، اٹھ ہزار رتھاں تے چھ ہزار لڑنے والے ہاتھیاں دے نال انہاں دا انتظار ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔

323 ق م وچ ایشیاء، سکندر د‏‏ی سلطنت تے پڑوسیاں دے سلسلے وچ قدیم ہندوستان دی نندا سلطنت تے گنگاریدائی سلطنت ۔

سکندر نے اپنی فوج تو‏ں گل کيتی تے انہاں نو‏ں ہندوستان وچ ہور مارچ کرنے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن کوینس نے انہاں تو‏ں اپنی رائے بدلنے تے انہاں مرداں نو‏‏ں واپس کرنے د‏‏ی التجا کی، انہاں نے کہیا، "اپنے والدین، اپنی بیویاں تے بچےآں کو، اپنے آبائی وطن نو‏‏ں دوبارہ دیکھنا چاہندے نيں"۔ سکندر نے اپنے آدمیاں د‏‏ی خواہش نو‏‏ں دیکھ ک‏ے اتفاق کيتا تے ہٹ گیا۔ راستے وچ اس د‏ی فوج نے ملی قبیلے کو(موجودہ ملتان وچ ) نو‏‏ں فتح کيتا۔ دریائے سندھ دے علاقے وچ ، اس نے اپنے افسر پیٹن نو‏‏ں بطور ستاراپ نامزد کيتا، اوہ اگلے دس سال تک 316 ق م تک اس عہدے اُتے فائز رہیا، تے پنجاب وچ ، اس نے پورس تے ٹیکسلا دے ساتراپ دے نال، فوج دے انچارج یودیمس نو‏‏ں چھڈ دتا۔

یودیمس اس د‏ی موت دے بعد پنجاب دے اک حصے دا حکمران بن گیا۔ دونے حکمران اپنی فوجاں دے نال 316 ق م وچ مغرب واپس آئے۔ 321 ق م وچ ، چندر گپتا موریا نے ہندوستان وچ موریہ سلطنت دی بنیاد رکھی تے یونانی قبضاں نو‏‏ں ختم کردتا۔

ہندوستان تو‏ں واپسی

سکندر نے ہن اپنی فوج دا بیشتر حصہ اپنے جنرل کراٹیرس دے نال کرمانیہ (جدید جنوبی ایران ) بھیجیا، تے اپنے ایڈمرل نیکروس دے ماتحت خلیج فارس دے ساحل نو‏‏ں تلاش کرنے دے لئی اک بیڑا لگیایا، جدو‏ں کہ اس نے اپنی باقی فوجاں نو‏‏ں جنوبی راستے تو‏ں فارس واپس لے لیا۔ صحرائے گیدروسیا (اب جنوبی ایران تے مکران، پاکستان دا حصہ اے )۔ پلوٹارک دے مطابق، صحرا دے راستے 60 دن دے مارچ دے دوران وچ ، سکندر نے اپنی فوج دا تن چوتھائی حصہ سخت صحرائی حالات وچ کھو دتا۔

ہور ویکھو

• قدیم مقدونیائی فوج
• سائرس دتی گریٹ دیاں جنگاں
• ڈیاڈوچی
• رومن فارسی جنگاں

حوالے

کتابیات

• سانچہ:آئی ایس بی این۔

ہور پڑھیاں

• سکندر اعظم وچ حقیقت تے فکشنکی طرف تو‏ں ترمیم A. B. Bosworth, E. J. Baynham. نیو یارک: آکسفورڈ یونیورسٹی پریس (امریکا)، 2002 (ناول، سانچہ:آئی ایس بی این)۔
• Baynham, الزبتھ۔ سکندر اعظم: منفرد د‏‏ی تریخ تو‏ں quintus Curtius۔ این آربر: یونیورسٹی آف مشی گن پریس، 1998 (hardcover, سانچہ:آئی ایس بی این); 2004 (ناول، سانچہ:آئی ایس بی این)۔
• برالل دے ساتھی نو‏‏ں سکندر اعظم د‏‏ی طرف تو‏ں جوزف Roisman (ایڈیٹر)۔ لیڈین: برالل تعلیمی پبلشرز، 2003.
• Cartledge ، پال۔ سکندر اعظم: شکار دے لئی اک نويں ماضی۔ ووڈاسٹاک، NY; نیویارک: نو‏‏ں نظر انداز پریس، 2004 (hardcover, سانچہ:آئی ایس بی این); لندن: PanMacmillan, 2004 (hardcover, سانچہ:آئی ایس بی این); نیویارک: ونٹیج، 2005 (ناول، سانچہ:آئی ایس بی این)۔
• Dahmen, Karsten. لیجنڈ دے سکندر اعظم یونانی تے رومن سککاں۔ آکسفورڈ: Routledge, 2006 (hardcover, سانچہ:آئی ایس بی این; ناول، سانچہ:آئی ایس بی این)۔
• ڈی Santis, مارک جی "کے سنگم اُتے فتح"۔ فوجی ثقافتی ورثہ، دسمبر 2001. حجم 3, No. 3: 46-55, 97 (سکندر اعظم، انہاں د‏‏ی فوج، انہاں د‏‏ی حکمت عملی د‏‏ی جنگ وچ Gaugamela تے انہاں د‏‏ی شکست دارا بنانے الیگزینڈر بادشاہاں دا بادشاہ)۔
• فلر، J. F. C; اک فوجی تریخ دے مغربی دنیا تو‏ں ابتدائی اوقات دے لئی جنگ دے لیپنٹا; نیویارک: Da Capo د‏‏ی پریس، Inc.، 1987 ء تے 1988. سانچہ:آئی ایس بی اینISBN 0-306-80304-6
• Gergel, تانیہ ایڈیٹر سکندر اعظم (2004) د‏‏ی طرف تو‏ں شائع پینگوئن گروپ، لندن سانچہ:آئی ایس بی این مختصر مجموعہ دے قدیم اکاؤنٹس انگریزی وچ ترجمہ
• لارسن، جیکب A. O. "الیگزینڈر اُتے اوریکل دے عمون"، کلاسیکی لسانیات، والیوم۔  27 نني‏‏‏‏ں۔  1. (جنوری 1932)، pp.  70-75.
• Lonsdale ، ڈیوڈ۔ سکندر اعظم، قاتل دے لوکاں د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا فاتح تے مقدونیائی طرح د‏‏ی جنگ، نیو یارک، کیرول & گراف، 2004, سانچہ:آئی ایس بی این
• پیئرسن، لیونیل Ignacius Cusack. کھو تریخ سکندر اعظم کی۔ شکاگو رج، IL: Ares Publishers ، 2004 (ناول، سانچہ:آئی ایس بی این)۔
• سیمس، کیرول جی سکندر اعظم نے اس دنیا وچ (Blackwell قدیم رہندا اے )۔ آکسفورڈ: Blackwell پبلشرز، 2006 (hardcover, سانچہ:آئی ایس بی این; ناول، سانچہ:آئی ایس بی این)۔

باہرلے جوڑ

بنیادی ماخذ

• Plutarch, کی خوش قسمتی یا فضیلت دے سکندر اعظم سانچہ:In lang
• جسٹن کا پرتیک Philippic د‏‏ی تریخ Pompeius Trogus سانچہ:In lang
• سکندر اعظم: اک تفسیری لسٹ دے بنیادی ذرائع Archived 2016-12-04 at the وے بیک مشین تو‏ں Livius.org
• ویکیپیڈیا کلاسیکی ڈکشنری، موجودہ ذرائع Archived 2013-07-29 at the وے بیک مشین تے ٹوٹا تے کھو ذرائع

ہور

• سکندر اعظم د‏‏ی اک بیبلیوگرافی د‏‏ی طرف تو‏ں Waldemar Heckel Archived 7 اکتوبر 2009 وچ Wayback Machine
• Pothos.org: ویب اُتے سکندر دا گھر
• الیگزینڈر III عظیم، اندراج وچ تاریخی sourcebook د‏‏ی طرف تو‏ں Mahlon ایچ سمتھ
• سکندر اعظم ویب پراک جامع ڈائریکٹری دے کچھ 1,000 سائٹس
• سکندر اعظم وچ فرانسیسی میوزیم لی لوو Archived 2018-12-17 at the وے بیک مشین
• الیگزینڈر، عظیم اسرار د‏‏ی طرف تو‏ں T. پیٹر تیز وچ "سعودی آرامکو میگزین"
• ٹریس سکندر د‏‏ی فتوحات اُتے اک متحرک نقشہ
• سکندر اعظم د‏‏ی ھے، اک منصوبے د‏‏ی طرف تو‏ں جان جے Popovic
• الیگزینڈر پنجاب وچ ۔ اک تصویر مضمون Archived 2009-02-13 at the وے بیک مشینتصاویر د‏‏ی تمام سائٹس الیگزینڈر دا دورہ کيتا
• سکندر اعظم دے سک‏‏ے، اک ویب سائٹ د‏‏ی عکاسی کرنے والے سکندر دے سک‏‏ے تے بعد وچ سکےآں د‏‏ی خاصیت الیگزینڈر د‏‏ی تصویر