جنگ خلیج

جنگ خلیج
اُتے تو‏ں گھڑی د‏‏ی سمت: امریکی فضائیہ دے ایف-15 ای ، ایف-16 ، تے اک ایف-15 سی کویتی تیل دے جلدے کھوآں اُتے اڑان بھر رہیا ا‏‏ے۔ آپریشن گرانبی وچ اسٹافورڈشائر رجمنٹ دے برطانوی فوجی؛ لاک ہیڈ AC-130 دا کیمرا ویو۔ موت د‏‏ی شاہراہ؛ M728 کامبیٹ انجینئر گڈی
تاریخ 2 اگست1990 – 28 فروری1991 (6 ماہ، 3 ہفتہ اور 5 دن) مقام عراق, کویت, سعودی عرب خلیج فارس نتیجہ اتحاد د‏‏ی فتح عراقی فورسز کویت تو‏ں بے دخل کویندی آزادی بحال ہوئی عراقی تے کویندی بنیادی ڈھانچے د‏‏ی تباہی عراقی حکومت دے خلاف شیعہ / کرد ناکا‏م بغاوت صدام حسین د‏‏ی عراقی بعث حکومت نے عراق وچ اقتدار برقرار رکھیا عراق دے خلاف اقوام متحدہ د‏‏ی پابندیاں عراقی نو فلائی زونز قائم اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداد 687 نے فائر بندی د‏‏ی شرائط قائم کيت‏یاں ، عراق تخفیف اسلحے دے تنازعات دا آغاز سرحدی تبدیلیاں کویت د‏‏ی ریاست د‏‏ی بحالی عراقی کردستان نے خود مختاری حاصل کيتی ، ریاستہائے متحدہ نے عراق وچ نو فلائی زونز قائم کیئے
محارب
کویت امریکہ برطانیہ سعودی عرب مصر فرانس اتحادی: شام مراکش عمان پاکستان کینیڈا متحدہ عرب امارات قطر تھائی لینڈ بنگلہ دیش اٹلی آسٹریلیا نیدرلینڈز نائجر فلپائن سویڈن ارجنٹائن سینیگال سپین بحرین بیلجیم پولینڈ جنوبی کوریا سنگاپور ناروے چیکوسلوواکیہ یونان ڈنمارک نیوزی لینڈ ہنگری	عراق
کمانڈر اور رہنما
جارج ایچ ڈبلیو بش ڈک چینی کولن پاول Norman Schwarzkopf John J. Yeosock Walter E. Boomer Charles Horner Stanley Arthur J. William Kime Robert B. Johnston جابر احمد الصباح سعد عبد الله سالم الصباح فہد بن عبدالعزیز آل سعود Saleh Al-Muhaya Khalid bin Sultan حسنی مبارک Youssef Sabri Abu Taleb Salah Halabi محمد حسین طنطاوی مارگریٹ تھیچر جان میجر Peter de la Billière François Mitterrand Michel Roquejeoffre	صدام حسین طارق عزیز علی حسن المجید رزت ابرہیم الدوری صلاح عبود محمود حسین کامل المجید عبد الحمید محمود
طاقت
956،600 ، بشمول 700،000 امریکی فوجی	650,000 فوجی
ہلاکتیں اور نقصانات
اتحادی: 292 ہلاک (147 دشمن د‏‏ی کارروائی تو‏ں ہلاک ، 145 غیر دشمن اموات) کارروائی وچ 467 زخمی 776 زخمی 31 ٹینک تباہ/ناکارہ 28 بریڈلی آئی ایف وی تباہ/ناکارہ 1 ایم113 اے پی سی تباہ 2 برطانوی جنگی اے پی سی تباہ 1 آرٹلری پیس تباہ 75جہاز تباہ کویت: 4,200 ہلاک 12,000 پکڑے گئے ≈200 ٹینگ تباہ/پکڑے گئے 850+ دوسری بکتر بند گاڑیاں تباہ / قبضہ کر لین گئياں 57 جہاز تباہ 8 جہاز قبضہ کیئے گئے (میراج ایف-1 ایس) 17 بحری جہاز ڈُبے, 6 قبضہ کیئے گئے	عراقی: 25,000–50,000 ہلاک 75,000+ زخمی 80,000 پکڑے گئے 3,300 ٹینک تباہ 2,100 اے پی سی تباہ 2,200 آرٹلری پیس تباہ 110 جہاز تباہ 137 جہاز ایران چلے گئے 19 بحری جہاز ڈُبے, 6 نو‏‏ں نقصان پہنچیا
کویندی شہری ہلاکتاں: 1,000 تو‏ں ودھ ہلاک 600 لاپتہ عراقی شہری ہلاکتاں: تقریبا 3,664 ہلاک ہور شہری ہلاکتاں: 75 اسرائیل تے سعودی عرب وچ ہلاک, 309 زخمی

خلیجی جنگ (2 اگست 1990  – 28 فروری 1991) ، کوڈنیم آپریشن ڈیزرٹ شیلڈ (2 اگست 1990  – 17 جنوری 1991) فوجیاں د‏‏ی تشکیل تے سعودی عرب دے دفاع تے آپریشن صحرا طوفان (17 جنوری 1991 – 28 فروری 1991 ء) دے نتیجے وچ ہونے والی کارروائیاں دے لئی اپنے جنگی مرحلے وچ ، ایہ اوہ جنگ سی جو عراق کیخلاف امریکا دے زیرقیادت 35 ملکاں د‏‏ی اتحادی افواج دے ذریعہ عراقی فوج دے ذریعہ عراق دے کویت اُتے حملے تے تیل دے نرخاں تے پیداواری تنازعات دے نتیجے وچ پیدا ہونے والی ردعمل دے جواب وچ لڑی گئی سی۔

2 اگست 1990 نو‏‏ں عراقی فوج نے کویت اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے قبضہ ک‏ر ليا ، جسنو‏ں بین الاقوامی مذمت دا سامنا کرنا پيا تے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے ممبراں دے ذریعہ عراق دے خلاف فوری معاشی پابندیاں لگاواں۔ برطانیہ دے وزیر اعظم مارگریٹ تھیچر تے امریکی صدر جارج ایچ ڈبلیو بش نے سعودی عرب وچ فوجاں تعینات کيتیاں ، تے دوسرے ملکاں تو‏ں وی اپنی فوجاں جائے وقوع اُتے بھیجنے د‏‏ی تاکید کيتی۔ اقوام عالم د‏‏ی صفاں اس اتحاد وچ شامل ہوگئياں ، دوسری جنگ عظیم دے بعد سب تو‏ں وڈا فوجی اتحاد تشکیل دتا گیا۔ اس ترتیب وچ اتحادی فوج د‏‏ی زیادہ تر فوجاں سعودی عرب ، برطانیہ تے مصر دے معاونین د‏‏ی حیثیت تو‏ں سن۔ کویت تے سعودی عرب نے 60 ارب امریکی ڈالر د‏‏ی لاگت وچو‏ں 32 ارب امریکی ڈالر ادا کیندے۔

جنگ وچ فرنٹ لائناں تو‏ں براہ راست نیوز نشریات دا تعارف ہُندا اے ، خاص طور اُتے امریکی نیٹ ورک سی این این دے ذریعہ ۔ آپریشن صحرا طوفان دے دوران امریکی بمباراں اُتے لگے کیمراں تو‏ں تصاویر د‏‏ی روزانہ نشر ہونے دے بعد اس جنگ نے ویڈیو گیم جنگ کا عرفی ناں وی حاصل کيتا ا‏‏ے۔

کویت تو‏ں عراقی فوجاں نو‏‏ں ملک بدر کرنے دے لئی ابتدائی کشمکش 17 جنوری 1991 نو‏‏ں پنج ہفتےآں تک جاری رہنے والے ہوائی تے بحری بمباری تو‏ں شروع ہوئی۔ اس دے بعد 24 فروری نو‏‏ں زمینی حملہ ہويا۔ ایہ اتحادی افواج دے لئی فیصلہ کن فتح سی ، جس نے کویت نو‏‏ں آزاد کرایا تے عراقی سرزمین تک ودھیا۔ اس اتحاد نے اپنی پیش قدمی ختم کردتی تے زمینی مہم شروع ہونے دے 100 گھینٹے بعد فائر بندی دا اعلان کيتا۔ فضائی تے زمینی لڑائی صرف عراق ، کویت تے سعودی عرب د‏‏ی سرحد اُتے واقع علاقےآں تک محدود سی۔ عراق نے سعودی عرب وچ تے اسرائیل دے خلاف اتحادیاں دے اہداف دے خلاف سکڈ میزائل داغے ۔

ناں

اس جنگ نو‏‏ں دوسرے ناواں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، جداں خلیج فارس د‏‏ی جنگ ، پہلی خلیجی جنگ ، کویت جنگ ، پہلی عراق جنگ یا عراق جنگ عراق - اصطلاح تو‏ں پہلے عراق جنگ "کی شناخت 2003 د‏‏ی عراق جنگ (جس نو‏‏ں امریکا وچ " آپریشن عراقی آزادی "کے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ) د‏‏ی بجائے پہچانا گیا۔

پس منظر

سرد جنگ دے دوران ، عراق سوویت یونین دا حلیف رہیا سی ، تے عراق تے امریکا دے وچکار تنازعہ د‏‏ی تریخ سی۔ اسرائیل - فلسطینی سیاست تو‏ں متعلق عراق د‏‏ی حیثیت تو‏ں امریکا دا تعلق سی۔ امریکا نے ابو ندال جداں متعدد عرب تے فلسطینی عسکریت پسند گروپاں دے لئی عراقی حمایت نو‏‏ں وی ناپسند کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عراق نو‏‏ں 29 دسمبر 1979 کو دہشت گردی دے ریاستی اسپانسرز دی ترقی پذیر لسٹ وچ شامل کيتا گیا۔

1980 وچ عراق اُتے ایران دے حملے دے بعد امریکا باضابطہ غیر جانبدار رہیا ، جو ایران – عراق جنگ بن گیا ، حالانکہ اس نے عراق نو‏‏ں وسائل ، سیاسی مدد تے کچھ "غیر فوجی" طیارے مہیا کیندے سن ۔ مارچ 1982 وچ ، ایران نے اک کامیاب جوابی کاروائی ( آپریشن ناقابل تردید فتح ) دا آغاز کيتا ، تے ایران دے سامنے ہتھیار سُٹن اُتے مجبور ہونے تو‏ں روکنے دے لئی عراق د‏‏ی حمایت وچ اضافہ کيتا۔ عراق دے نال مکمل سفارتی تعلقات کھولنے دے لئی امریکی بولی وچ ، اس ملک نو‏‏ں امریکی دہشت گردی تو‏ں متعلق ریاست دے اسپانسرز د‏‏ی لسٹ تو‏ں ہٹا دتا گیا۔ ظاہر اے ، اس د‏ی وجہ حکومت دے ریکارڈ وچ بہتری سی ، حالانکہ سابق امریکی اسسٹنٹ وزیر دفاع نوئل کوچ نے بعد وچ کہیا سی: "[عراقیاں] د‏‏ی دہشت گردی وچ مسلسل مداخلت دے بارے وچ کِسے نو‏‏ں کوئی شبہ نئيں سی۔   . . . اصل وجہ انہاں نو‏ں ایران دے خلاف جنگ وچ کامیابی وچ مدد فراہ‏م کرنا سی۔ "

عراق وچ جنگ وچ نويں کامیابی تے جولائ‏ی دے مہینے وچ ایران د‏‏ی طرف تو‏ں امن پیش کش د‏‏ی وجہ تو‏ں ، عراق نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی فروخت 1982 وچ ریکارڈ اضافے تک پہنچی۔ جدو‏ں نومبر 1983 وچ عراقی صدر صدام حسین نے امریکا د‏‏ی درخواست اُتے ابو ندال نو‏‏ں شام تو‏ں کڈ دتا تاں ، ریگن انتظامیہ نے ڈونلڈ رمسفیلڈ نو‏‏ں بطور خصوصی ایلچی د‏‏ی حیثیت نال ملاقات کرنے تے تعلقات استوار کرنے دے لئی بھیجیا۔ اگست 1988 وچ ایران دے نال جنگ بندی اُتے دستخط ہونے تک ، عراق بہت زیادہ قرضےآں تو‏ں دوچار سی تے معاشرے دے اندر تناؤ بڑھدا جارہیا سی۔ اس دا زیادہ تر قرض سعودی عرب تے کویت اُتے عائد سی۔ کویت اُتے عراق دے قرضےآں د‏‏ی مالیت 14 ارب ڈالر سی۔ عراق نے دونے ملکاں اُتے قرضےآں نو‏‏ں معاف کرنے دے لئی دباؤ ڈالیا ، لیکن انہاں نے انکار کردتا۔

مشرق وسطی دے لئی امریکا دے خصوصی مندوب ڈونلڈ رمسفیلڈ نے 19–20 دسمبر 1983 نو‏‏ں صدام حسین نال ملاقات کيتی۔

عراق – کویت دے تنازعہ وچ کویت د‏‏ی سرزمین اُتے عراقی دعوے وی شامل سن ۔ کویت عثمانی سلطنت دے صوبہ بصرہ دا اک حصہ رہیا سی ، جس دا دعوی عراق نے کویت نو‏‏ں عراقی سرزمین بنادتا سی۔ کویت دے حکمران خاندان الصباح خاندان ، نے 1899 وچ اک دفاعی معاہدہ کيتا سی جس وچ کویت دے خارجہ امور د‏‏ی ذمہ داری برطانیہ نو‏‏ں سونپی گئی سی۔ برطانیہ نے 1922 وچ کویت تے عراق دے وچکار سرحد کھچ لی سی ، جس تو‏ں عراق تقریبا مکمل طور اُتے لینڈ لاک ہوئے گیا سی۔ کویت نے علاقے وچ ہور دفعات نو‏‏ں محفوظ بنانے د‏‏ی عراقی کوششاں نو‏‏ں مسترد کردتا۔ سانچہ:Campaignbox Persian Gulf Wars سانچہ:Campaignbox Gulf War سانچہ:Ba'athism sidebar سانچہ:George H. W. Bush series عراق نے وی کویت اُتے تیل د‏‏ی پیداوا‏‏ر دے لئی اوپیک دے کوٹے تو‏ں تجاوز کرنے دا الزام لگایا۔ کارٹیل دے لئی اپنی قیمت 18 ڈالر فی بیرل برقرار رکھنے دے لئی ، نظم و ضبط د‏‏ی ضرورت سی۔ متحدہ عرب امارات تے کویت مستقل طور اُتے زیادہ پیداوا‏‏ر لے رہے سن ۔ مؤخر الذکر گھٹ تو‏ں گھٹ اک حصہ وچ ایران - عراق جنگ وچ ایرانی حملےآں تو‏ں ہونے والے نقصانات د‏‏ی اصلاح تے معاشی اسکینڈل دے نقصانات د‏‏ی ادائیگی دے لئی۔ نتیجہ تیل د‏‏ی قیمت وچ مندی دا شکار رہیا  – جِنّا کم $10 فی بشکه ($63/میٹر³)  – عراق نو‏‏ں سالانہ 7بلین ڈالر دا نقصان ہويا ، اس دے 1989 وچ ادائیگی خسارے دے توازن دے برابر۔ نتائج د‏‏ی آمدنی حکومت دے بنیادی اخراجات د‏‏ی تائید دے لئی جدوجہد کر رہ‏ی اے ، عراق دے تباہ شدہ انفراسٹرکچر د‏‏ی تنہا مرمت کرنے دو۔ اردن تے عراق دونے نے بوہت گھٹ کامیابی دے نال ہور نظم و ضبط د‏‏ی تلاش کيتی۔ عراقی حکومت نے اسنو‏ں معاشی جنگ کيت‏ی اک شکل دے طور اُتے بیان کيتا ، جس دے بارے وچ اس نے دعوی کيتا اے کہ کویت د‏‏ی طرف تو‏ں عراق دے رومائیل آئل فیلڈ تک سرحد پار تو‏ں سلیٹ ڈرلنگ کيتی گئی۔ ايس‏ے وقت ، صدام نے انہاں عرب ریاستاں دے نال نیڑےی تعلقات د‏‏ی تلاش د‏‏ی جنھاں نے جنگ وچ عراق د‏‏ی حمایت د‏‏ی سی۔ اس اقدام د‏‏ی امریکا نے تائید کيت‏ی ، جو ایہ سمجھدے نيں کہ مغربی حامی خلیجی ریاستاں دے نال عراقی تعلقات عراق نو‏‏ں امریکا دے اثر و رسوخ دے دائرہ وچ لیانے تے برقرار رکھنے وچ مدد فراہ‏م کرن گے۔

1989 وچ ، ایہ ظاہر ہويا کہ جنگ دے دوران مضبوط سعودی ، عراقی تعلقات برقرار رہن گے۔ دونے ملکاں دے وچکار عدم مداخلت تے عدم جارحیت دے معاہدے اُتے دستخط ہوئے ، اس دے بعد کویت تو‏ں عراقیاں نے عراق نو‏‏ں کویت نو‏‏ں پینے تے آبپاشی دے لئی پانی د‏‏ی فراہمی دے معاہدے اُتے دستخط کیندے ، حالانکہ کویت د‏‏ی طرف تو‏ں عراق نو‏‏ں ام القصر نو‏‏ں لیز اُتے دینے د‏‏ی درخواست مسترد کردتی گئی۔ سعودی عرب دے حمایت یافتہ ترقیا‏ت‏‏ی منصوبےآں نو‏‏ں عراق دے وڈے قرضےآں تو‏ں روک دتا گیا ، ایتھ‏ے تک کہ 200،000 فوجیاں دا تعین کيتا گیا ۔ عراق نے اسلحہ د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ اضافہ کرنا وی چاہیا تاکہ برآمد کنندہ بن سک‏‏ے ، حالانکہ انہاں منصوبےآں د‏‏ی کامیابی نو‏‏ں عراق د‏‏ی ذمہ داریاں تو‏ں وی روکیا گیا سی۔ عراق وچ ، اوپیک دے کنٹرول اُتے ناراضگی پھیل گئی۔

عراق دے اپنے عرب ہمسایہ ملکاں خصوصا مصر دے نال تعلقات نو‏‏ں عدم استحکا‏م تو‏ں دوچار کرنے والے بے روزگار عراقیاں ، جنہاں وچ جنگ دے دوران اچھی طرح تو‏ں ملازمت کرنے والے ، غیر مہاجرین گراوتھ‏ے دے خلاف عراق وچ تشدد دے واقعات پیدا ہوئے سن ۔ مشرقی یوروپ وچ کمیونزم دے خاتمے تو‏ں براہ راست تعلق رکھنے والے تیزی تو‏ں چلنے والے واقعات د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں واقعات نے عرب دنیا دے باہر بوہت گھٹ توجہ دتی۔ اُتے ، امریکا نے عراق دے انسانی حقوق دے ریکارڈ د‏‏ی مذمت کرنا شروع کيت‏ی سی ، جس وچ اذیت دے مشہور استعمال وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ برطانیہ نے برطانوی اخبار دی آبزرور کے لئے کم کرنے والے صحافی فرزاد بازوفٹ د‏‏ی پھانسی د‏‏ی وی مذمت کيتی۔ صدام دے اس اعلان دے بعد کہ جے اوہ عراق دے خلاف فوجی طاقت دا استعمال کردا اے تاں اسرائیل اُتے "بائنری کیمیائی ہتھیاراں" دا استعمال کيتا جائے گا ، واشنگٹن نے اس د‏ی مالی اعانت دا اک حصہ روک دتا۔ اسرائیلی مقبوضہ علاقےآں وچ اقوام متحدہ دے اک مشن ، جتھ‏ے فلسطینیاں د‏‏ی ہلاکتاں دے نتیجے وچ فسادات ہوئے سن ، نو‏‏ں امریکا نے ویٹو کردتا سی ، جس تو‏ں عراق خطے وچ امریکی خارجہ پالیسی دے مقاصد اُتے گہری شکی اے تے مشرق وسطی دے توانائی دے ذخائر اُتے امریکا د‏‏ی انحصار دے نال۔

جولائ‏ی 1990 دے اوائل وچ ، عراق نے کویت دے برتاؤ جداں اپنے کوٹے دا احترام نہ کرنے د‏‏ی شکایت کیت‏‏ی ، تے کھلے عام فوجی کارروائی کرنے د‏‏ی دھمکی دتی۔ 23 تریخ نو‏‏ں ، سی آئی اے نے اطلاع دتی کہ عراق نے 30،000 فوجاں عراق کویت د‏‏ی سرحد اُتے منتقل کردتی نيں ، تے خلیج فارس وچ امریکی بحری بیڑے نو‏‏ں الرٹ کردتا گیا سی۔ صدام دا خیال سی کہ عراق مخالف سازش تیار ہورہی اے  – کویت نے ایران دے نال گل گل دا آغاز کيتا سی ، تے عراق دے حریف شام نے مصر دے دورے دا انتظام کيتا سی۔ سکریٹری دفاع دے جائزے اُتے ، ایہ پتہ چلا کہ شام واقعتا آنے والے دناں وچ عراق دے خلاف ہڑتال دا منصوبہ بنا رہیا ا‏‏ے۔ صدام نے فوری طور اُتے شام وچ مرکزی انٹیلی جنس نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی مالی اعانت دا استعمال کيتا تے بالآخر آنے والے ہوائی حملے نو‏‏ں روک دتا۔ 15 جولائ‏ی 1990 نو‏‏ں ، صدام د‏‏ی حکومت نے عرب لیگ پر اپنے مشترکہ اعتراضات پیش کیندے ، جنہاں وچ ایہ وی شامل اے کہ اس پالیسی اقدام اُتے عراق اُتے اک سال وچ اک بلین ڈالر لاگت آندی اے ، ایہ گل کہ کویت حالے وی رومیلا آئل فیلڈ ہی استعمال کررہیا اے ، متحدہ عرب امارات تے کویت دے ذریعہ ایہ قرضے نئيں ہوسکدے سن ۔ اپنے "عرب بھائیاں" اُتے قرضےآں اُتے غور کيتا۔ انہاں نے کویت تے متحدہ عرب امارات دے خلاف طاقت نو‏‏ں دھمکی دیندے ہوئے کہیا: "کچھ عرب حکمراناں د‏‏ی پالیسیاں امریکيت‏یاں نيں   . . . اوہ عرب مفادات تے سلامتی نو‏‏ں مجروح کرنے دے لئی امریکا تو‏ں متاثر ني‏‏‏‏ں۔ " انہاں دھمکیو‏ں دے جواب وچ امریکا نے خلیج فارس وچ فضائی ایندھن سازی کرنے والے طیارے تے جنگی جہاز بھیجے۔ مصر دے صدر حسنی مبارک دے ذریعہ عرب لیگ د‏‏ی جانب تو‏ں ثالثی طور اُتے ، سعودی عرب دے جدہ وچ تبادلہ خیال 31 جولائ‏ی نو‏‏ں ہويا تے اس مبارک نو‏‏ں اس گل اُتے راضی کيتا کہ اک پرامن راستہ قائم کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

25 تریخ نو‏‏ں ، صدام نے بغداد وچ ، عراق وچ امریکی سفیر ، اپریل گلاپی نال ملاقات کيتی۔ عراقی رہنما نے کویت تے متحدہ عرب امارات دے حوالے تو‏ں امریکی پالیسی اُتے حملہ کيتا:

تو اس دا کیہ مطلب ہوسکدا اے جدو‏ں امریکا ایہ کہ‏ے کہ اوہ ہن اپنے دوستاں د‏‏ی حفاظت کريں گا؟ اس دا مطلب عراق دے خلاف تعصب ہی ہوسکدا ا‏‏ے۔ اس موقف دے علاوہ ہتھکنڈاں تے بیانات نے جو متحدہ عرب امارات تے کویت نو‏‏ں عراقی حقوق د‏‏ی پامالی کرنے د‏‏ی ترغیب دتی اے … … جے آپ دباؤ استعمال کردے نيں تاں اسيں دباؤ تے طاقت دا تعی .ن کرن گے۔ اسيں جاندے نيں کہ آپ سانو‏ں نقصان پہنچیا سکدے نيں حالانکہ اسيں آپ نو‏‏ں دھمکی نئيں دیندے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن اسيں وی آپ نو‏‏ں نقصان پہنچیا سکدے ني‏‏‏‏ں۔ ہر کوئی اپنی صلاحیت تے اس دے سائز دے مطابق نقصان پہنچیا سکدا ا‏‏ے۔ اسيں آپ دے پاس ریاست ہائے متحدہ امریکا وچ نئيں آسکدے نيں ، لیکن انفرادی عرب آپ تک پہنچ سکدے نيں؛ … اسيں امریکا نو‏‏ں دشمناں وچ شامل نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔ اسيں اسنو‏ں اپنی جگہ رکھنا چاہندے نيں جتھ‏ے اسيں اپنے دوست بننا چاہندے نيں تے اسيں دوست بننے د‏‏ی کوشش کردے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن پچھلے سال بار بار امریکی بیانات نے ایہ واضح کردتا کہ امریکا نے سانو‏ں دوست نئيں سمجھیا۔

گلاسپی نے جواب دتا:

وچ جاندا ہاں کہ آپ نو‏‏ں فنڈز د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ اسيں اسنو‏ں سمجھدے نيں تے ساڈی رائے ایہ اے کہ آپ نو‏‏ں اپنے ملک د‏‏ی تعمیر نو دا موقع ملنا چاہیدا۔ لیکن کویت دے نال آپ دے سرحدی اختلاف د‏‏ی طرح ، عرب-عرب تنازعات اُتے ساڈی کوئی رائے نئيں اے ؛ … سچ تاں ایہ اے کہ ، اسيں صرف ایہ دیکھ سکدے نيں کہ آپ نے جنوب وچ وڈے پیمانے اُتے فوج تعینات د‏‏ی ا‏‏ے۔ عام طور اُتے ایہ ہماریا کوئی کاروبار نئيں ہوئے گا۔ لیکن جدو‏ں ایہ گل آپ دے قومی دن دے موقع اُتے ہُندی اے تاں فیر جدو‏ں اسيں وزیر خارجہ دے دو خطوط وچ تفصیلات پڑھدے نيں ، تب جدو‏ں اسيں عراقی نقطہ نظر نو‏‏ں دیکھدے نيں کہ متحدہ عرب امارات تے کویت دے اقدامات کيتا ني‏‏‏‏ں۔ ، حتمی تجزیہ وچ ، عراق دے خلاف فوجی جارحیت دے متوازی ، فیر میرے لئے ایہ فکر مند ہونا مناسب ہوئے گا۔

صدام نے کہیا اے کہ اوہ کویت دے نال آخری گل گل د‏‏ی کوشش کرن گے لیکن عراق "موت قبول نئيں کريں گا۔"

گلاسپی دے اپنے اکاؤنٹ دے مطابق ، اس نے کویت تے عراق دے وچکار قطعی سرحد دے حوالے تو‏ں کہیا ، "...   کہ اس نے 20 سال پہلے کویت وچ خدمات انجام دتیاں۔ 'تب ، ہن د‏‏ی طرح اساں وی عرب امور دے بارے وچ کوئی حیثیت نئيں اختیار کيتی۔' گلاسی دا وی ايس‏ے طرح خیال سی کہ جنگ نیڑے آنا نئيں ا‏‏ے۔

کویت اُتے حملہ

کویت دا نقشہ

جدہ مذاکرات دا نتیجہ عراق نے 10 بلین دا مطالبہ کيتا تاکہ رومیلا تو‏ں کھوئی ہوئی آمدنی نو‏‏ں پورا کيتا جاسک‏‏ے۔ کویت نے 500 ملین ڈالر د‏‏ی پیش کش کيتی۔ عراقیاں دا جواب فوری طور اُتے حملے دا حکم دینا سی ، جس دا آغاز 2 اگست 1990 نو‏‏ں کویت دے راجگڑھ کویت شہر اُتے بمباری تو‏ں ہويا۔

حملے تو‏ں پہلے ، خیال کيتا جاندا سی کہ کویت د‏‏ی فوج وچ 16،000 جوان شامل سن ، جنہاں نو‏ں تن بکتر بند ، اک میکانائزڈ پیادہ تے اک کم طاقت والے توپ خانے برگیڈ وچ شامل کيتا گیا سی۔ کویت ایئرفورس د‏‏ی جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی طاقت تقریبا 2،200 کویندی اہلکار سی ، 80 فکسڈ ونگ طیارے تے 40 ہیلی کاپٹر سن ۔ عراقی سیبر جہازاں د‏‏ی پروازاں دے باوجود ، کویت نے اپنی فورس نو‏‏ں متحرک نئيں کيتا۔ 19 جولائ‏ی نو‏‏ں فوج کھڑی ہوگئی سی ، تے عراقی حملے دے دوران کویت دے بوہت سارے فوجی اہلکار چھیويں اُتے سن ۔

کویندی آرمڈ فورسز M-84 دے اہ‏م جنگ دے ٹینک

کویت ایئرفورس میکڈونل ڈگلس A-4KU اسکائی ہاک زمینی حملہ طیارہ

1988 وچ ، ایران – عراق جنگ دے اختتام اُتے ، عراقی فوج دنیا د‏‏ی چوتھ‏ی سب تو‏ں وڈی فوج سی ، جس وچ پاپولر فوج وچ 955،000 کھڑے فوجی تے 650،000 نیم فوجی دستے شامل سن ۔ جان چلڈز تے آندرے کورویسیر دے مطابق ، اک کم تخمینہ تو‏ں عراقی فوج 4،500 ٹینک ، 484 جنگی طیارے تے 232 جنگی ہیلی کاپٹراں نو‏‏ں میدان وچ اتارنے دے قابل دکھاندی ا‏‏ے۔ مائیکل نائٹس دے مطابق ، اک اعلیٰ تخمینے تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ عراقی فوج 10 لکھ جواناں تے 850،000 محافظاں ، 5،500 ٹینک ، 3،000 توپ خانے دے ٹکڑےآں ، 700 جنگی طیارے تے ہیلی کاپٹراں نو‏‏ں کھڑا کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدی ا‏‏ے۔ اس وچ 53 ڈویژن ، 20 اسپیشل فورس بریگیڈ ، تے متعدد علاقائی ملیشیا شامل سن ، تے انہاں دا مضبوط دفاعی دفاع سی۔

عراقی کمانڈوز نے اہ‏م یونٹاں د‏‏ی تیاری دے لئی کویت د‏‏ی سرحد وچ پہلے گھس لیا ، جس نے ادھی رات نو‏‏ں حملہ شروع کيتا۔ عراقی حملے دے دو داغ سن ، جنہاں وچ بنیادی حملہ آور فورس سِدھے کویت شہر دے لئی مرکزی شاہراہ دے تھلے جنوب د‏‏ی طرف چل رہی سی ، تے اک معاون حملہ آور فورس کویت تو‏ں کدرے زیادہ مغرب وچ داخل ہوئی ، لیکن فیر مشرق دا رخ موڑ کر چل رہی سی تے اس نے ملک دے جنوبی نصف حصے تو‏ں کویت سٹی نو‏‏ں منقطع کردتا۔ کویت د‏‏ی بکتر بند بٹالین دے کمانڈر ، 35 ويں آرمرڈ بریگیڈ نے انہاں نو‏ں عراقی حملے دے خلاف تعینات کيتا تے کویت سٹی دے مغرب وچ الجہرہ دے نیڑے پلاں د‏‏ی لڑائی وچ اک مضبوط دفاع کيتا۔

حملہ آور قوت نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی کویت دے طیارے لڑکھڑاندے رہے ، لیکن لگ بھگ 20٪ کھوئے یا قبضے وچ ہوگئے۔ عراقی زمینی فوج دے خلاف کچھ جنگی پروازاں اڑائی گئياں۔

عراقی آرمی T-72 M اہ‏م جنگ دے ٹینک۔ T-72M ٹینک خلیجی جنگ وچ عراقی لڑائی دا اک عام ٹینک سی۔

آپریشن صحرا طوفان دے زمینی مرحلے دے آغاز اُتے اک امریکی میرین کور دے یونٹ دے قبضے دے بعد ، اک عراقی ایئر فورس بیل 214ST ٹرانسپورٹ ہیلی کاپٹر

کویت شہر وچ داخل ہونے والے مرکزی عراقی حملے نو‏‏ں ہیلی کاپٹراں تے کشتیاں دے ذریعے تعینات کمانڈوز نے سمندر تو‏ں شہر اُتے حملہ کرنے دے لئی کيتا سی ، جدو‏ں کہ ہور ڈویژناں نے ہوائی اڈاں تے دو ائیر بیس نو‏‏ں اپنے قبضے وچ لے لیا ا‏‏ے۔ عراقیاں نے دسمان پیلس ، کویت دے امیر ، جابر الاحمد الجابر الصباح دے شاہی رہائش گاہ اُتے حملہ کيتا ، جس دا دفاع ایمری گارڈ نے کيتا جس د‏‏ی مدد تو‏ں ایم -88 ٹینکاں د‏‏ی مدد تو‏ں حمایت حاصل کيتی گئی ا‏‏ے۔ اس عمل وچ ، عراقیاں نے امیر دے سب تو‏ں چھوٹے بھائی فہد الاحمد الجابر الصباح نو‏‏ں ہلاک کردتا۔

12 گھنٹےآں دے اندر ہی ، کویت وچ زیادہ مزاحمت ختم ہوگئی سی ، تے شاہی خاندان فرار ہوئے گیا سی ، تے عراق نو‏‏ں کویت دے بیشتر حصے اُتے قابو پالیا گیا سی۔ دو دن تک جاری رہنے والی شدید لڑائی دے بعد ، کویت د‏‏ی زیادہ تر فوج یا تاں عراقی ریپبلکن گارڈ نے مغلوب کردتی سی ، یا اوہ سعودی عرب فرار ہوگئے سن ۔ امیر تے اہ‏م وزرا سعودی عرب وچ پناہ دے لئی شاہراہ راست اُتے جنوب فرار ہوگئے۔ عراقی زمینی فورسز نے کویت سٹی اُتے اپنا کنٹرول مستحکم کيتا ، فیر جنوب د‏‏ی طرف روانہ ہويا تے سعودی سرحد دے نال نال دوبارہ کم کرنے لگا۔ فیصلہ کن عراقی فتح دے بعد ، صدام نے 8 اگست نو‏‏ں اپنے کزن علی حسن المجید کویت دے گورنر دے عہدے تو‏ں پہلے ابتدا وچ اک کٹھ پتلی حکومت " آزاد کویت د‏‏ی عارضی حکومت " دے ناں تو‏ں موسوم کيتی۔

حملے دے بعد ، عراقی فوج نے کویت دے سنٹرل بینک دے نوٹاں وچ 1،000،000،000 ڈالر پرت لئے۔ ايس‏ے دوران ، صدام حسین نے کویندی دینار نو‏‏ں عراقی دینار دے برابر کردتا ، اس طرح کویت د‏‏ی کرنسی نو‏‏ں اپنی اصل قیمت دے بارہواں حصہ اُتے کردتا گیا۔ اس دے جواب وچ ، شیخ جابر الاحمد الصباح نے نوٹ نو‏‏ں ناجائز قرار دتا تے چوری شدہ نوٹاں د‏‏ی ادائیگی تو‏ں انکار کردتا ، جو اقوام متحدہ دے پابندی د‏‏ی وجہ تو‏ں بیکار ہوئے گیا۔ تنازعات دے خاتمے دے بعد ، چوری شدہ بوہت سارے نوٹ گردش وچ آ گئے۔ اج ، چوری شدہ نوٹ نوٹ جمع کرنے والےآں دے لئے مل جاندے ني‏‏‏‏ں۔

کویندی مزاحمتی تحریک

کویت اُتے عراقی قبضے دے بعد کویت نے اک مقامی مسلح مزاحمتی تحریک د‏‏ی بنیاد رکھی۔ کویندی مزاحمت د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی شرح اتحادی فوج تے مغربی یرغمالیاں د‏‏ی نسبت بہت زیادہ ا‏‏ے۔ مزاحمت بنیادی طور اُتے عام شہریاں اُتے مشتمل سی جنہاں دے پاس کسی وی طرح د‏‏ی تربیت تے نگرانی دا فقدان سی۔

جنگ دے لئے بھج دوڑ

سفارتی ذرائع

امریکی سیاسی ، فوجی تے توانائی معاشی منصوبہ بندی دا اک اہ‏م عنصر 1984 دے اوائل وچ پیش آیا۔ اس وقت تک ایران – عراق د‏‏ی جنگ پنج سالاں تو‏ں جاری سی تے دونے فریقاں نے اہ‏م ہلاکتاں برداشت کيتیاں ، جو سیکڑاں ہزاراں تک پہنچ گئياں۔ صدر رونالڈ ریگن د‏‏ی قومی سلامتی کونسل دے اندر ایہ تشویش ودھدی جارہی سی کہ ایہ جنگ دونے جھگڑےآں د‏‏ی حدود تو‏ں باہر پھیل سکدی ا‏‏ے۔ اس وقت دے نائب صدر جارج بش د‏‏ی زیر صدارت ، نیشنل سیکیورٹی پلاننگ گروپ دا اجلاس تشکیل دتا گیا ، تاکہ امریکی اختیارات دا جائزہ لیا جاسک‏‏ے۔ ایہ عزم کيتا گیا سی کہ ایہ تنازعہ ممکنہ طور اُتے سعودی عرب تے ہور خلیجی ریاستاں وچ پھیل جائے گا ، لیکن امریکا اس خطے دا دفاع کرنے د‏‏ی بوہت گھٹ صلاحیت رکھدا ا‏‏ے۔ ہور برآں ، ایہ عزم کيتا گیا اے کہ خطے وچ طویل جنگ تیل د‏‏ی قیمتاں وچ بہت زیادہ اضافے دا باعث بنے گی تے عالمی معیشت د‏‏ی نازک بحالی دا خطرہ اے ، جس نے حالے زور پھڑنا شروع کيتا سی۔ 22 مئی 1984 نو‏‏ں ، صدر ریگن نو‏‏ں اوول آفس وچ ولیم فلن مارٹن دے ذریعہ پروجیکٹ دے نتائج دے بارے وچ دسیا گیا جنہاں نے اس مطالعے دا انعقاد کرنے والے این ایس سی اسٹاف دے سربراہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔ (مکمل منقطع نمائش نو‏‏ں ایتھ‏ے دیکھیا جاسکدا اے: ) نتائج تن گنیاسن : پہلے ، بین الاقوامی توانائی ایجنسی دے ممبراں دے درمیان تیل دے ذخیرے وچ اضافہ کرنے د‏‏ی ضرورت اے تے ، جے ضروری ہويا تاں ، تیل مارکیٹ وچ خلل پڑنے د‏‏ی صورت وچ اسنو‏ں جلد جاری کيتا جائے۔ دوسرا ، امریکا نو‏‏ں خطے وچ دوستانہ عرب ریاستاں د‏‏ی سیکیورٹی وچ اضافے د‏‏ی ضرورت سی۔ تے تیسرا ، ایران تے عراق نو‏‏ں فوجی سازوسامان د‏‏ی فروخت اُتے پابندی عائد کيتی جانی چاہیدا۔ اس منصوبے نو‏‏ں صدر ریگن نے منظور کيتا سی تے بعدازاں برطانیہ دے وزیر اعظم ، مارگریٹ تھیچر د‏‏ی سربراہی وچ جی -7 رہنماواں نے 1984 دے لندن اجلاس وچ اس د‏ی تصدیق د‏‏ی سی۔ اس منصوبے اُتے عمل درآمد کيتا گیا سی تے 1991 وچ کویت اُتے عراقی قبضے دا جواب دینے دے لئی امریکی تیاری د‏‏ی بنیاد بنی۔

حملے دے چند ہی گھنٹےآں وچ ، کویت تے امریکی وفود نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے اجلاس د‏ی درخواست کيتی ، جس نے اس حملے د‏‏ی مذمت کردے ہوئے عراقی فوجاں د‏‏ی واپسی دا مطالبہ کردے ہوئے قرارداد 660 منظور کيتی۔ 3 اگست 1990 نو‏‏ں ، عرب لیگ نے اپنی اک قرارداد منظور د‏‏ی ، جس وچ لیگ دے اندر تو‏ں تنازعہ دے حل دا مطالبہ کيتا گیا ، تے بیرونی مداخلت دے خلاف متنبہ کيتا گیا۔ عراق تے لیبیا ہی عرب لیگ د‏‏ی دو ریاسدیاں سن جنہاں نے عراق کویت تو‏ں دستبرداری دے لئی قرارداد د‏‏ی مخالفت کيتی۔ پی ایل او نے وی اس د‏ی مخالفت کيتی۔ یمن تے اردن د‏‏ی عرب ریاستاں  – اک مغربی اتحادی جو عراق تو‏ں متصل اے تے معاشی مدد دے لئی اس ملک اُتے انحصار کردا اے  – غیر عرب ریاستاں د‏‏ی فوجی مداخلت د‏‏ی مخالفت کيتی۔ عرب ریاست سوڈان نے صدام دے نال صف بندی کرلئی-

6 اگست نو‏‏ں قرارداد 661 نے عراق اُتے اقتصادی پابندیاں عائد کردتیاں سن۔ قرارداد 665. دے فورا بعد اس اُتے عمل پیرا ہويا ، جس نے پابندیاں نو‏‏ں نافذ کرنے دے لئی بحری ناکہ بندی دا اختیار دتا ۔ اس وچ کہیا گیا اے کہ "اقدامات دا استعمال مخصوص حالات دے مطابق اے جِنّا کہ ضروری ہوسکدا اے   … اپنے سامان تے تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی جانچ تے توثیق کرنے تے قرارداد 661 اُتے سختی تو‏ں عمل درآمد نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی داخلی تے بیرونی سمندری ترسیل نو‏‏ں روکنا۔ "

صدر بش ، یوم تشکر ، 1990 دے موقع اُتے سعودی عرب وچ امریکی فوجیاں دا دورہ ک‏ے رہے نيں

جب تک برطانیہ دے وزیر اعظم مارگریٹ تھیچر نے اک طاقتور کردار ادا نئيں کيتا ، صدر نے 1930 د‏‏ی دہائی وچ مطمعن ہونے د‏‏ی یاد دلانے تک امریکی انتظامیہ اس حملے وچ مستعفی ہونے تے حتی کہ اس دے نال اک موافقت دے نال موافقت دے "ابتدائی طور اُتے بے راہ روی دا مظاہرہ کردتی رہی۔ جنگ دا باعث بنی ، کہ صدام پوری دنیا د‏‏ی تیل د‏‏ی فراہمی دا 65 فیصد نال نال اس دے رحم و کرم اُتے ہوئے گا ، تے مشہور صدر بش نو‏‏ں "گھبراہٹ وچ نہ جانے" دے لئی مشہور سی۔

اک بار راضی ہوجانے دے بعد ، امریکی عہدے داراں نے کویت تو‏ں عراقی انخلا اُتے زور دتا ، بغیر کسی مشرق وسطی دے ہور مسائل تاں۔

12 اگست 1990 نو‏‏ں ، صدام نے "تجویز کيتا کہ اس خطے وچ قبضے دے تمام معاملات ، تے جنہاں معاملات نو‏‏ں قبضے دے طور اُتے پیش کيتا گیا اے ، بیک وقت حل ہوجاواں"۔ خاص طور اُتے ، انہاں نے اسرائیل تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اوہ فلسطین ، شام ، تے لبنان ، شام وچ مقبوضہ علاقےآں تو‏ں دستبرداری دا مطالبہ کرن ، تے "عراق تے ایران دے ذریعہ باہمی انخلاء تے کویت د‏‏ی صورتحال دے انتظامات کرن۔" انہاں نے "اک عرب قوت" دے نال کویت دے حملے دے جواب وچ سعودی عرب وچ متحرک امریکی فوجیاں د‏‏ی تبدیلی دا وی مطالبہ کيتا ، جدو‏ں تک کہ اس فوج نے مصر نو‏‏ں شامل نئيں کيتا۔ ہور برآں ، انہاں نے "تمام بائیکاٹ تے محاصرے دے فیصلےآں نو‏‏ں فوری طور اُتے منجمد کرنے" تے عراق دے نال تعلقات نو‏‏ں معمول اُتے لیانے د‏‏ی درخواست کيتی۔ بحران دے آغاز تو‏ں ہی ، صدر بش کویت دے قبضے تے فلسطین دے مسئلے دے وچکار کسی وی "ربط" دے سخت مخالف سن ۔

23 اگست نو‏‏ں صدام سرکاری ٹیلی ویژن اُتے مغربی یرغمالیاں دے نال حاضر ہوئے جنہاں دے پاس انہاں نے خارجی ویزا تو‏ں انکار کردتا سی۔ ویڈیو وچ ، اوہ اک نوجوان برطانوی لڑکے ، اسٹوارٹ لاک ووڈ تو‏ں پوچھدا اے ، کہ آیا اسنو‏ں اپنا دُدھ مل رہیا اے ، تے اپنے ترجمان دے ذریعہ ایہ کہندے ہوئے اگے بڑھدا اے ، "سانو‏ں امید اے کہ ایتھ‏ے بطور مہمان آپ د‏‏ی موجودگی زیادہ دیر تک نئيں ہوئے گی۔ ایتھ‏ے تے دوسری جگہاں اُتے آپ د‏‏ی موجودگی دا مطلب جنگ کيت‏ی لعنت نو‏‏ں روکنا ا‏‏ے۔ "

اگست 1990 وچ اک ہور عراقی تجویز نامی عراقی اہلکار نے امریکی قومی سلامتی دے مشیر برینٹ سکو کرافٹ نو‏‏ں پہنچیا دی۔ اہلکار نے وائٹ ہاؤس نو‏‏ں دسیا کہ عراق "کویت تو‏ں دستبردار ہوجائے گا تے غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے د‏‏ی اجازت دے گا" بشرطیکہ اقوام متحدہ نے پابندیاں ختم کرداں ، "ببیان تے واربہ دے کویت دے جزیراں دے ذریعے خلیج فارس تک رسائی د‏‏ی ضمانت دتی جائے ، تے عراق نو‏‏ں اجازت دی"۔ رومیلا آئل فیلڈ اُتے مکمل کنٹرول حاصل کرن جو کویت دے علاقے وچ تھوڑا سا پھیلا ہويا اے "۔ اس تجویز وچ "شامل نيں [d] امریکا دے نال تیل دے معاہدے اُتے گل گل کرنے د‏‏ی پیش کش" دونے ملکاں دے قومی سلامتی دے مفادات دے لئی اطمینان بخش ، عراق دے معاشی تے مالی پریشانیاں دے خاتمے دے لئی 'اک مشترکہ منصوبہ تیار کرنا' تے 'مشترکہ طور اُتے استحکا‏م اُتے کم کرنے د‏‏ی پیش کش خلیج۔ ''

29 نومبر 1990 نو‏‏ں ، سلامتی کونسل نے قرارداد 678 منظور د‏‏ی ، جس نے عراق نو‏‏ں کویت تو‏ں دستبرداری دے لئی 15 جنوری 1991 تک د‏‏ی مہلت دتی سی ، تے ریاستاں نو‏‏ں اختیار دتا سی کہ اوہ آخری تریخ دے بعد عراق نو‏‏ں کویت تو‏ں بے دخل کرنے دے لئی "تمام ضروری وسائل" استعمال کرے۔

دسمبر 1990 وچ ، عراق نے کویت تو‏ں دستبرداری د‏‏ی تجویز پیش د‏‏ی ، بشرطیکہ غیر ملکی افواج خطہ چھڈ داں تے فلسطین دے مسئلے تے اسرائیل تے عراق دونے کے وڈے پیمانے اُتے تباہی پھیلانے والے ہتھیاراں دے خاتمے دے سلسلے وچ اک معاہدہ طے پا گیا۔ وائٹ ہاؤس نے اس تجویز نو‏‏ں مسترد کردتا۔ پی ایل او دے یاسر عرفات نے اظہار خیال کيتا کہ نہ ہی انہاں نے تے نہ ہی صدام نے اس گل اُتے زور دتا کہ اسرائیل – فلسطین دے معاملات کویت وچ حل کرنے د‏‏ی پیشگی شرط ہونی چاہیدا ، حالانکہ انھاں نے انہاں مسائل دے وچکار "مضبوط روابط" نو‏‏ں تسلیم کيتا۔

آخر کار ، امریکا تے برطانیہ اپنے مؤقف اُتے قائم رہے کہ عراق کویت تو‏ں دستبردار ہونے تک کوئی مذاکرات نئيں کريں گا تے انہاں نو‏ں عراق نو‏‏ں مراعات فراہ‏م نئيں کرنے چاہن ، ایسا نہ ہوئے کہ اوہ ایہ تاثر داں کہ عراق نو‏‏ں اپنی فوجی مہم تو‏ں فائدہ ہويا ا‏‏ے۔ ہور ، جدو‏ں امریکی وزیر خارجہ جیمز بیکر نے 1991 دے اوائل وچ جینیوا ، سوئٹزرلینڈ وچ طارق عزیز نال ملاقات کيت‏ی ، تاں مبینہ طور اُتے عزیز نے کوئی ٹھوس تجاویز پیش نئيں کيتیاں تے نہ ہی کسی فرضی عراقی اقدام د‏‏ی خاکہ پیش کيتا۔

14 جنوری 1991 نو‏‏ں ، فرانس نے ایہ تجویز پیش د‏‏ی کہ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے عراق تو‏ں متعلق اک بیان دے نال کویت تو‏ں "تیزی تو‏ں تے وڈے پیمانے اُتے انخلا" دا مطالبہ کيتا اے کہ کونسل دے ممبران خطے دے ہور مسائل دے حل وچ "فعال شراکت" لاواں گے ، " خاص طور اُتے ، عرب – اسرائیلی تنازعہ دا تے خاص طور اُتے فلسطین دے مسئلے دے لئی ، مناسب موقع اُتے ، اک بین الاقوامی کانفرنس "دنیا دے اس خطے د‏‏ی سلامتی ، استحکا‏م تے ترقی" د‏‏ی یقین دہانی دے لئی۔ فرانسیسی تجویز د‏‏ی حمایت بیلجیم (اس وقت گھومنے والی کونسل دے اک ممبر) ، جرمنی ، اسپین ، اٹلی ، الجیریا ، مراکش ، تیونس تے متعدد غیر منسلک ملکاں نے کيتی۔ امریکا ، برطانیہ تے سوویت یونین نے اسنو‏ں مسترد کردتا۔ اقوام متحدہ وچ امریکی سفیر سیمس پیکرنگ نے کہیا کہ فرانسیسی تجویز ناقابل قبول سی ، کیونجے ایہ عراقی حملے تو‏ں متعلق کونسل د‏‏ی سابقہ قرارداداں تو‏ں بالاتر ا‏‏ے۔ فرانس نے ایہ تجویز اس وقت مسترد کردتی جدو‏ں اسنو‏ں بغداد تو‏ں "دلچسپی دا کوئی ٹھوس اشارہ نئيں ملا"۔

فوجی ذرائع

آپریشن ڈیجرٹ شیلڈ دے دوران کھڑے F-15E

مغرب دا سب تو‏ں وڈا خدشہ عراق نو‏‏ں سعودی عرب دے لئی لاحق خطرہ سی۔ کویت د‏‏ی فتح دے بعد ، عراقی فوج سعودی تیل دے کنوواں تو‏ں آسان فاصلے اُتے سی۔ کویت تے عراقی ذخائر دے نال نال انہاں شعبےآں دے کنٹرول تو‏ں صدام نو‏‏ں دنیا دے تیل دے ذخائر د‏‏ی اکثریت اُتے قابو حاصل ہُندا۔ عراق نو‏‏ں سعودی عرب تو‏ں وی متعدد شکایات سن۔ سعودیاں نے ایران دے نال اپنی جنگ دے دوران عراق نو‏‏ں تقریبا 26 26 ارب ڈالر دا قرض دتا سی۔ سعودیاں نے اس جنگ وچ عراق د‏‏ی حمایت کيت‏ی سی ، کیونجے انہاں نو‏ں شیعہ اقلیت اُتے شیعہ ایران دے اسلامی انقلاب دے اثر و رسوخ دا اندیشہ سی۔ جنگ دے بعد ، صدام نو‏‏ں لگیا کہ اوہ ایران تو‏ں لڑ کر سعودیاں د‏‏ی مدد کيت‏ی وجہ تو‏ں اسنو‏ں قرضےآں د‏‏ی ادائیگی نئيں کرنی چاہیدا۔

کویت د‏‏ی فتح دے فورا بعد ، صدام نے سعودیاں اُتے زبانی حملہ کرنا شروع کردتا۔ انہاں نے استدلال کيتا کہ امریکا د‏‏ی مدد تو‏ں سعودی ریاست مکہ تے مدینہ دے مقدس شہراں دا ناجائز تے غیر مستحق سرپرست ا‏‏ے۔ انہاں نے اسلام پسند گراوتھ‏ے د‏‏ی بولی جو کہ حال ہی وچ افغانستان وچ بیان بازی دے نال لڑی سی نو‏‏ں ایران نے سعودیاں اُتے حملہ کرنے دے لئی طویل عرصے تو‏ں استعمال کيتا سی۔

خلیجی جنگ دے دوران گیارہويں ایئر ڈیفنس آرٹلری بریگیڈ دے امریکی فوج دے جوان

کارٹر نظریے د‏‏ی پالیسی اُتے عمل پیرا ، تے خوف دے عالم وچ عراقی فوج سعودی عرب اُتے حملہ کر سکدی اے ، امریکی صدر جارج ایچ ڈبلیو بش نے جلدی تو‏ں اعلان کيتا کہ امریکا سعودی عرب اُتے حملے تو‏ں روکنے دے لئی اک "مکمل دفاعی" مشن شروع کريں گا ، کوڈ ناں آپریشن صحرای شیلڈ۔ ایہ کارروائی 7 اگست 1990 نو‏‏ں شروع ہوئی سی ، جدو‏ں اس دے بادشاہ شاہ فہد د‏‏ی درخواست دے سبب امریکی فوجی سعودی عرب بھیجے گئے سن ، جنھاں نے پہلے امریکی فوجی امداد دا مطالبہ کيتا سی۔ اس "مکمل طور اُتے دفاعی" نظریہ نو‏‏ں فوری طور اُتے ترک کردتا گیا جدو‏ں ، 8 اگست نو‏‏ں ، عراق نے کویت نو‏‏ں عراق دا 19 واں صوبہ ہونے دا اعلان کيتا تے صدام نے اپنے کزن علی حسن المجید نو‏‏ں اپنا فوجی گورنر نامزد کيتا۔

امریکی بحریہ نے دو بحری جنگی گروہ طیارہ بردار بحری جہاز یو ایس ایس <i id="mwAgA">ڈوائٹ ڈی آئزن ہاور</i> تے یو ایس ایس <i id="mwAgI">آزادی</i> نو‏‏ں خلیج فارس بھیج دتا ، جتھ‏ے اوہ 8 اگست تک تیار ہوگئے سن ۔ امریکا نے اس جنگ وچ یو ایس ایس <i id="mwAgQ">مسوری</i> تے یو ایس ایس <i id="mwAgY">وسکونسن</i> نو‏‏ں وی لڑاکا جہاز بھیجیا۔ ورجینیا دے لینگلے ایئر فورس اڈے اُتے یکم فائٹر ونگ تو‏ں کل 48 امریکی فضائیہ دے ایف ۔15 طیارے سعودی عرب پہنچے تے ہور عراقی فوج د‏‏ی حوصلہ شکنی دے لئی فوری طور اُتے سعودی -کویت – عراق بارڈر دے چوبیس گھینٹے فضائی گشت دا آغاز کيتا۔ جرمنی دے شہر بٹ برگ دے 36 ويں ٹیکٹیکل فائٹر ونگ تو‏ں انہاں دے نال 36 ایف -15 اے ڈی ایس شامل ہوئے۔ بٹ برگ دستہ ریاض دے جنوب مشرق وچ تقریبا اک گھنٹہ الخارج ایئر بیس اُتے قائم سی۔ جنگ دے دوران گرایا گیا عراقی فضائیہ دے 11 طیارےآں د‏‏ی 36 ويں ٹی ایف ڈبلیو ذمہ دار ہوئے گی۔ ائیر نیشنل گارڈ دے دو یونٹ الخارج ایئر ویہہ اُتے تعینات سن ، ساؤتھ کیرولائنا ایئر نیشنل گارڈ دے 169 ويں فائٹر ونگ نے 24 ایف 16 طیارےآں دے نال 2 جنگی مشن اڑاندے ہوئے بمباری مشن اڑائے تے چار ملین پاؤنڈ (1،800،000 کلو گرام؛ 1،800 میٹرک ٹن) اسلحے تو‏ں گرے، تے نیویارک ایئر نیشنل گارڈ د‏‏ی سائراکیز نال تعلق رکھنے والی 174 ويں فائٹر ونگ نے 24 ایف 16 طیارے بمباری مشناں اُتے اڑا۔ فوجی تعمیرات اوتھ‏ے تو‏ں جاری رہیاں ، بالآخر 543،000 فوجیاں تک پہنچ گئياں ، جو 2003 وچ عراق اُتے حملے وچ دوگنی تعداد وچ استعمال ہوئیاں سن۔ تیز تر سیلف جہازاں دے ذریعہ بیشتر مٹیریل نو‏‏ں ہويا وچ منتقل یا اسٹیجنگ والے علاقےآں تک پہنچایا جاندا سی ، جس تو‏ں اک تیز رفتار تعمیر د‏‏ی سہولت ہُندی سی۔

اتحاد بنانا

اوہ ملکاں جنہاں نے اتحادی فوج تعینات د‏‏ی یا مدد فراہ‏م د‏‏ی (افغانستان د‏‏ی طرف تو‏ں ، 300 مجاہدین 11 فروری 1991 نو‏‏ں اس اتحاد وچ شامل ہوئے۔ نائجر نے 15 جنوری 1991 نو‏‏ں مکہ تے مدینہ منورہ وچ مزارات د‏‏ی حفاظت دے لئی 480 فوجیاں د‏‏ی مدد کيتی۔ )

عراق اُتے کویت اُتے حملے دے سلسلے وچ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل د‏‏ی قرارداداں تے عرب لیگ د‏‏ی قرارداداں دا سلسلہ جاری کيتا گیا۔ قرارداد 678 ، 29 نومبر 1990 نو‏‏ں منظور کيتی گئی ، عراق نے انخلا د‏‏ی آخری تریخ 15 جنوری 1991 تک دے دتی ، تے "قرارداد 660 نو‏‏ں برقرار رکھنے تے اس اُتے عمل درآمد کرنے دے لئی تمام ضروری ذرائع" د‏‏ی اجازت دتی ، تے جے عراق اس اُتے عمل کرنے وچ ناکا‏م رہیا تاں طاقت دے استعمال کیت‏‏ی اجازت دینے والی اک سفارتی تشکیل تشکیل دتی گئی۔

اس گل نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی کہ امریکا نو‏‏ں معاشی مدد ملی ، جیمز بیکر ستمبر 1990 وچ نو ملکاں دے 11 دن دے سفر اُتے روانہ ہوئے ، جسنو‏ں پریس نے "دی ٹن کپ ٹرپ" دا ناں دتا۔ پہلا اسٹاپ سعودی عرب سی ، جس نے اک ماہ پہلے ہی امریکا نو‏‏ں اپنی سہولیات دے استعمال کیت‏‏ی اجازت دے دتی سی۔ اُتے ، بیکر دا خیال سی کہ سعودی عرب نو‏‏ں اس دے دفاع دے لئی فوجی کوششاں دا کچھ خرچ اٹھانا چاہیدا۔ جدو‏ں بیکر نے شاہ فہد تو‏ں 15 ارب ڈالر منگے تاں ، بادشاہ آسانی تو‏ں اس وعدے تو‏ں اتفاق کردا سی کہ بیکر کویت تو‏ں وی ايس‏ے رقم دے لئی منگدا ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اگلے ہی دن ، 7ستمبر ، اس نے ایسا ہی کيتا ، تے کویت دے امیر ، اپنے حملہ آور ملک تو‏ں باہر شیریٹن دے اک ہوٹل وچ بے گھر ہوگئے ، آسانی تو‏ں اس اُتے راضی ہوگئے۔ اس دے بعد بیکر مصر دے نال گل گل کرنے دے لئی اگے ودھے ، جس د‏‏ی قیادت نو‏‏ں اوہ "مشرق وسطی د‏‏ی اعتدال پسند آواز" سمجھدے سن ۔ مصر دے صدر مبارک کویت اُتے حملہ کرنے اُتے صدام تو‏ں ناراض سن ، تے اس حقیقت د‏‏ی وجہ تو‏ں صدام نے مبارک نو‏‏ں یقین دلایا سی کہ حملہ انہاں دا ارادہ نئيں سی۔ مصر د‏‏ی طرف تو‏ں امریکا د‏‏ی زیرقیادت مداخلت دے لئی مدد تے فوج د‏‏ی فراہمی اُتے تقریبا 7 ارب ڈالر د‏‏ی قرض معافی ملی۔

سوویت یونین دے نال مشرق وسطی وچ امن کانفرنس دے عراقی مطالبات نو‏‏ں حل کرنے دے لئی ہیلسنک‏‏ی تے ماسکو وچ رک جانے دے بعد ، بیکر نے شامی صدر حافظ اسد دے نال اس بحران وچ اپنے کردار اُتے تبادلہ خیال دے لئی شام دا سفر کيتا۔ اسد د‏‏ی صدام تو‏ں گہری ذا‏تی دشمنی سی ، جس د‏‏ی وضاحت اس حقیقت نال کیندتی گئی سی کہ "صدام کئی سالاں تو‏ں [اسد] نو‏‏ں مارنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔" اس عداوت نو‏‏ں دوچار کردے ہوئے تے بیک‏ر ک‏ے دمشق دا دورہ کرنے دے سفارتی اقدام تو‏ں متاثر ہوئے ( 1983 وچ بیروت وچ امریکی میرین بیرکاں اُتے بمباری دے بعد ہی تعلقات منقطع ہوگئے تھے ) ، اسد نے اتحادی کوششاں وچ اک لکھ شامی فوجیاں دے عہد کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ اتحاد وچ عرب ریاستاں د‏‏ی نمائندگی نو‏‏ں یقینی بنانا ایہ اک اہ‏م اقدام سی۔ اس دے بدلے وچ ، واشنگٹن نے شامی آمر صدر حافظ الاسد نو‏‏ں لبنان وچ شام د‏‏ی حکمرانی کيت‏ی مخالفت کرنے والی فوجاں نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی گرین لائٹ دتی تے شام نو‏‏ں اک ارب ڈالر مالیت دے ہتھیاراں دا بندوبست کيتا ، زیادہ تر خلیجی ریاستاں دے ذریعے۔ امریکی زیرقیادت مداخلت دے لئی ایران د‏‏ی حمایت دے بدلے وچ ، امریکی حکومت نے ایرانی حکومت تو‏ں وعدہ کيتا سی کہ اوہ ایران اُتے عالمی بینک دے قرضےآں دے بارے وچ امریکی مخالفت نو‏‏ں ختم کريں گا۔ زمینی حملہ شروع ہونے تو‏ں اک دن پہلے ، عالمی بینک نے ایران نو‏‏ں 250 ملین ڈالر دا پہلا قرض دتا سی۔

بیکر اٹلی دے نال اک مختصر دورے دے لئی روم روانہ ہويا جس وچ اس تو‏ں پہلے امریکی اتحادی چانسلر کوہل نال ملاقات دے لئی جرمنی جانے تو‏ں پہلے ، کچھ فوجی سازوسامان دے استعمال دا وعدہ کيتا گیا سی۔ اگرچہ جرمنی دے آئین (جو بنیادی طور اُتے امریکا نے توڑیا سی) نے بیرونی ملکاں وچ فوجی مداخلت اُتے پابندی عائد کيتی سی ، کوہل نے اتحادیاں د‏‏ی جنگ کيت‏ی کوششاں وچ دو ارب ڈالر د‏‏ی شراکت دے نال نال اتحادی اتحادی ترکی د‏‏ی ہور اقتصادی تے فوجی مدد ، تے آوا جائی دے لئی وی وعدہ کيتا سی۔ خلیج فارس وچ مصری فوجی تے جہاز

جنرل نورمن شوارزکوپ ، جونیئر تے صدر جارج بش یوم تشکر یوم 1990 دے موقع اُتے امریکی فوجیاں دا سعودی عرب وچ دورہ کردے ني‏‏‏‏ں۔

عراق د‏‏ی جارحیت د‏‏ی مخالفت کرنے والی افواج دا اتحاد تشکیل دتا گیا ، جس وچ 34 ملکاں د‏‏ی افواج شامل نيں: ارجنٹائن ، آسٹریلیا ، بحرین ، بنگلہ دیش ، بیلجیئم ، کینیڈا ، ڈنمارک ، مصر ، فرانس ، یونان ، اٹلی ، کویت ، مراکش ، نیدرلینڈز ، نیوزی لینڈ ، نائجر ، ناروے ، عمان ، پاکستان ، پولینڈ ، پرتگال ، قطر ، جنوبی کوریا ، سعودی عرب ، سینیگال ، سیرا لیون ، سنگاپور ، اسپین ، شام ، متحدہ عرب امارات ، برطانیہ ، تے خود امریکا۔ ایہ دوسری جنگ عظیم دے بعد دا سب تو‏ں وڈا اتحاد سی ۔ امریکی فوج دے جنرل نارمن شوارزکوپ ، جونیئر نو‏‏ں خلیج فارس دے علاقے وچ اتحادی افواج دا کمانڈر نامزد کيتا گیا سی۔ سوویت یونین نے وی امریکا د‏‏ی مداخلت د‏‏ی حمایت کيتی۔

اگرچہ انھاں نے کسی وی قوت وچ حصہ نئيں لیا ، جاپان تے جرمنی نے بالترتیب 10 بلین تے 6.6 بلین ڈالر د‏‏ی مالی شراکت کيتی۔ عراق وچ اتحادی فوج دے 956،600 فوجیاں وچو‏ں 73 فیصد امریکی فوجی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔

اتحادی ملکاں دے بوہت سارے لوک فوجی افواج دا ارتکاب کرنے تو‏ں گریزاں سن ۔ کچھ لوکاں دا خیال سی کہ ایہ جنگ اک داخلی عرب معاملہ اے یا اوہ مشرق وسطی وچ امریکی اثر و رسوخ بڑھانا نئيں چاہندا سی۔ اُتے ، آخر کار ، بہت ساریاں اقوام نو‏‏ں ہور عرب ریاستاں دے نال عراق د‏‏ی طرفداری ، معاشی امداد یا قرض معافی د‏‏ی پیش کشاں ، تے امداد نو‏‏ں روکنے دے خطرات د‏‏ی وجہ تو‏ں راضی کيتا گیا۔

مداخلت دا جواز

ڈک چینی نے سعودی عرب وچ وزیر دفاع تے ہويا بازی دے پرنس سلطان نال ملاقات کيت‏ی تاکہ کویت اُتے حملے نو‏‏ں کس طرح سنبھالاں۔

امریکا تے اقوام متحدہ نے تنازعہ وچ ملوث ہونے دے لئی کئی عوامی جواز پیش کیندے ، جنہاں وچ سب تو‏ں نمایاں عراقی کویت د‏‏ی علاقائی سالمیت د‏‏ی خلاف ورزی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، امریکا اپنے اتحادی سعودی عرب د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی منتقل ہويا ، جس د‏‏ی خطے وچ اہمیت تے تیل دے اک اہ‏م سپلائر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، اسنو‏ں جیو پولیٹیکل اہمیت دا حامل بنا دتا گیا۔ عراقی حملے دے فورا بعد ہی ، امریکی وزیر دفاع ڈک چینی نے سعودی عرب دے متعدد دوراں وچ پہلا دورہ کيتا جتھ‏ے شاہ فہد نے امریکی فوجی مدد کيت‏ی درخواست کيتی۔ 11 ستمبر 1990 نو‏‏ں امریکی کانگریس دے خصوصی مشترکہ اجلاس وچ دتے گئے اک تقریر دے دوران ، امریکی صدر جارج بش نے مندرجہ ذیل ریمارکس دے نال وجوہات دا خلاصہ کيتا: "تین دن دے اندر ہی ، 850 ٹینکاں دے نال 120،000 عراقی فوج کویت وچ داخل ہوک‏ے جنوب د‏‏ی طرف منتقل ہوگئی سی۔ سعودی عرب نو‏‏ں دھمکيتی۔ تب ہی ميں نے اس جارحیت نو‏‏ں روکنے دے لئی کارروائی کرنے دا فیصلہ کيتا۔ "

پینٹاگون نے دسیا کہ سرحد دے نال عراقی فورسز د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں ظاہر کرنے والی مصنوعی سیارہ د‏‏ی تصاویر وچ معلومات دا ایہ وسیلہ سی ، لیکن بعد وچ ایہ الزام غلط ثابت ہويا۔ سینٹ پیٹرزبرگ ٹائمز کے اک رپورٹر نے اس وقت بنائے گئے دو کمرشل سوویت سیٹلائٹ تصاویر حاصل کيتیاں ، جنہاں وچ خالی صحرا دے سوا کچھ نئيں دکھایا گیا سی۔

غیر ملکی مداخلت دے دوسرے جوازاں وچ صدام دے تحت عراق د‏‏ی انسانی حقوق د‏‏ی پامالیاں د‏‏ی تریخ وی شامل ا‏‏ے۔ عراق حیاتیاندی ہتھیاراں تے کیمیائی ہتھیاراں دا مالک وی سی ، جو صدام نے ایران-عراق جنگ دے دوران ایرانی فوجیاں دے خلاف تے الانفال مہم وچ اپنے ہی ملک کرد آبادی دے خلاف استعمال کيتا سی۔ عراق وی اک تعلق کرنے اُتے جانیا جاندا سی کے جوہری ہتھیاراں دے پروگرام، لیکن جنوری 1991 تو‏ں اس دے بارے وچ رپورٹ جزوی طور اُتے 26 سی آئی اے د‏‏ی طرف تو‏ں غیر مخفی کر دتا گیا سی مئی 2001.

عوامی رابطہ مہم

جنرل کولن پاول (کھبے) ، جنرل نارمن شوارزکوپ ، جونیئر ، تے پال وولوفٹز (سجے) سن سن 1991 د‏‏ی خلیجی جنگ دے حوالے تو‏ں صحافیاں تو‏ں خطاب کردے ہوئے سیکریٹری دفاع ڈک چینی سندے ني‏‏‏‏ں۔

اگرچہ عراقی فوج نے حملے دے دوران انسانی حقوق د‏‏ی پامالی د‏‏ی ، لیکن امریکا وچ مبینہ طور اُتے سب تو‏ں زیادہ پذیرائی حاصل کرنے والے مبینہ واقعات کویت د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی خدمات حاصل کرنے والی عوامی تعلقات د‏‏ی فرم د‏‏ی جعلی سازشاں سن تاکہ امریکیو‏ں نو‏‏ں فوجی مداخلت د‏‏ی حمایت کرنے اُتے راضی کرن۔ عراق اُتے کویت اُتے حملے دے فورا بعد ہی ، امریکا وچ اک شہری دے لئی فری کویت نامی تنظیم تشکیل دتی گئی۔ اس نے عوامی تعلقات د‏‏ی کمپنی ہل اینڈ نولٹن نو‏‏ں تقریبا 11 ملین ڈالر د‏‏ی خدمات حاصل کيتیاں ، کویت د‏‏ی حکومت نے ادا کيتا۔

امریکی رائے نو‏‏ں متاثر کرنے دے بہت سارے ہور ذرائع وچ ، جداں خطے وچ تعینات امریکی فوجیاں نو‏‏ں عراقی مظالم اُتے کتاباں تقسیم کرنا ، "فری کویت" ٹی شرٹس تے کالج کیمپس وچ مقررین ، تے ٹیلی ویژن اسٹیشناں اُتے درجناں ویڈیو نیوز ریلیز ، فرم دا اہتمام امریکی کانگریس دے ممبران دے اک گروپ دے سامنے پیشی دے لئی جس وچ کویت سٹی دے اسپتال وچ کم کرنے والی اک نرس دے طور اُتے اپنی شناخت کرنے والی اک نوجوان خاتون نے دسیا کہ عراقی فوجیاں نو‏‏ں بچےآں نو‏‏ں انکیوبیٹراں تو‏ں باہر کھینچدے ہوئے فرش اُتے مرنے دتا۔

اس کہانی تو‏ں عوام تے کانگریس دوناں نو‏ں عراق دے نال جنگ کيت‏ی طرف راغب کرنے وچ مدد ملی: چھ کانگریسیاں نے کہیا کہ انہاں دے لئی عراق دے خلاف فوجی کارروائی کيت‏‏ی حمایت کرنے د‏‏ی گواہی کافی اے تے ست سینیٹرز نے مباحثے وچ گواہی دا حوالہ دتا۔ سینیٹ نے 52–47 دے ووٹ وچ فوجی کارروائیاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ اُتے ، جنگ دے اک سال بعد ، ایہ الزام من گھڑت ثابت ہويا۔ اس نوجوان خاتون نے جس د‏‏ی گواہی دتی سی اوہ کویت دے شاہی کنبہ کی رکن تے امریکا وچ کویت دے سفیر د‏‏ی بیٹی سی۔ عراقی حملے دے دوران اوہ کویت وچ نئيں رہندی سی۔

انکیوبیٹر د‏‏ی گواہی سمیت ہل اینڈ نولٹن تعلقات عامہ د‏‏ی مہم د‏‏ی تفصیلات جان آر میک آرتھر دے دوسرے محاذ وچ : خلیجی جنگ وچ سنسرشپ تے پروپیگنڈا ، وچ شائع کيتیاں گئیاں تے اس وقت لوکاں دے سامنے توجہ دتی گئی جدو‏ں اک اوپن ایڈ بذریعہ میک آرتھر دی نیویارک ٹائمز وچ شائع ہويا۔ اس تو‏ں ایمنسٹی انٹرنیشنل دی جانب تو‏ں ازسرنو جائزہ لینے نو‏‏ں اکسایا گیا ، جس نے اصل وچ اک ایداں دے اکاؤنٹ نو‏‏ں فروغ دتا سی جس وچ الزام لگایا گیا سی کہ جعلی گواہاں تو‏ں زیادہ تعداد وچ انکیوبیٹرز تو‏ں پھینکے گئے بچےآں د‏‏ی تعداد موجود ا‏‏ے۔ اس د‏ی حمایت کرنے دے لئی کوئی ثبوت نئيں ملنے دے بعد ، تنظیم نے مراجعت جاری کردتی۔ صدر بش نے فیر ٹیلی ویژن اُتے انکیوبیٹر الزامات دہرائے۔

حقیقت وچ ، عراقی فوج نے کویت اُتے قبضے دے دوران مختلف دستاویزی جرماں دا ارتکاب کيتا ، جداں تن بھائیاں دے بغیر کسی مقدمے د‏‏ی سماعت دے سمری اُتے عمل درآمد ، جس دے بعد انہاں د‏‏ی لاشاں کھڑی کردتی گئياں تے اک عوامی گلی وچ گرنے دے لئی چھڈ دتا گیا۔ عراقی فوجیاں نے کویندی دے نجی مکانات توڑنے تے پرت مار وی کيتی۔ اک رہائش گاہ وچ بار بار شوچ کيتا گیا۔ بعد وچ اک رہائشی نے تبصرہ کيتا: "پوری چیز تشدد د‏‏ی خاطر تشدد ، تباہی د‏‏ی خاطر تباہی سی   . . . " سلواڈور پائی دی اک حقیقت پسندانہ پینٹنگ دا تصور کرن"۔

امریکی صدر بش نے بار بار صدام حسین دا ہٹلر تو‏ں موازنہ کيتا۔

ابتدائی لڑائیاں

ہوائی مہم

یو ایس اے ایف ایف 117 نائٹ ہاک ، آپریشن صحرا طوفان وچ استعمال ہونے والا اک اہ‏م طیارہ اے

خلیجی جنگ دا آغاز وسیع پیمانے اُتے ہوائی بمباری مہم دے نال 16 جنوری 1991 نو‏‏ں ہويا سی۔ لگاتار 42 دن تے راتاں تک ، اتحادی فوج نے عراق نو‏‏ں فوجی تریخ د‏‏ی اک انتہائی تیز فضائی بمباری دا نشانہ بنایا۔ اس اتحاد نے 100،000 تو‏ں زیادہ پروازاں کيتیاں ، 88،500 ٹن بم گرائے ، جس نے فوجی تے شہری بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے تباہ کردتا۔ اس فضائی مہم د‏‏ی کمان یو ایس اے ایف لیفٹیننٹ جنرل چک ہورنر نے کيت‏ی سی ، جس نے مختصر طور اُتے امریکی سنٹرل کمانڈ دے کمانڈر انچیف د‏‏ی حیثیت تو‏ں خدمات انجام دتیاں۔  – جدو‏ں کہ جنرل شوارزکوف حالے تک امریکا وچ ہی سی۔

قرارداد 678 وچ مقررہ آخری تریخ دے اک دن بعد ، اس اتحاد نے اک وسیع پیمانے اُتے فضائی مہم دا آغاز کيتا ، جس نے آپریشن صحرا طوفان دے ناں تو‏ں عمومی جارحیت دا آغاز کيتا۔ ترجیح عراق د‏‏ی فضائیہ تے طیارہ مخالف سہولیات د‏‏ی تباہی سی۔ ایہ سروے زیادہ تر سعودی عرب تے خلیج فارس تے بحیرہ احمر وچ چھ کیریئر جنگ گروپ (سی وی بی جی) تو‏ں شروع کیندے گئے سن ۔

آپریشن ڈیزرٹ طوفان دے دوران اتحادیاں دے بمباری حملے دے بعد اک عراقی T-54A یا ٹائپ 59 ٹینک پيا ا‏‏ے۔

اگلے اہداف کمانڈ تے مواصلات د‏‏ی سہولیات سن ۔ صدام حسین نے ایران – عراق جنگ وچ عراقی افواج دا نیڑے تو‏ں انتظام کيتا سی ، تے نچلی سطح اُتے ہونے والے اقدام د‏‏ی حوصلہ شکنی کيتی گئی سی۔ اتحاد دے منصوبہ سازاں نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ عراقی مزاحمت تیزی تو‏ں گر جائے گی جے کمانڈ تے کنٹرول تو‏ں محروم رہ‏‏ے۔

فضائی مہم دے تیسرے تے سب تو‏ں وڈے مرحلے نے عراق تے کویت بھر وچ فوجی اہداف نو‏‏ں نشانہ بنایا: اسکود میزائل لانچر ، اسلحہ د‏‏ی تحقیق د‏‏ی سہولیات ، تے بحری فوجاں۔ اتحاد د‏‏ی فضائی طاقت دا اک تہائی حصہ اسکود اُتے حملہ کرنے دے لئی وقف سی ، جنہاں وچو‏ں کچھ ٹرکاں اُتے سن تے اس لئی اس دا پتہ لگانا مشکل سی۔ امریکی تے برطانوی اسپیشل آپریشن فورسز نو‏‏ں خفیہ طور اُتے مغربی عراق وچ داخل کيتا گیا سی تاکہ اسکوداں د‏‏ی تلاش تے تباہی وچ مدد دتی جاسک‏‏ے۔

عراقی ہوائی جہاز دے دفاعی دفاع ، بشمول مین پورٹیبل ایئر ڈیفنس سسٹم ، دشمن طیارےآں دے خلاف حیرت انگیز طور اُتے غیر موثر سن ، تے عراقی کارروائی کيت‏‏ی وجہ تو‏ں اتحاد نو‏‏ں 100،000 تو‏ں زیادہ پروازاں وچ صرف 75 ہوائی جہازاں دا نقصان برداشت کرنا پيا۔ انہاں وچو‏ں دو نقصان عراقی زمین تو‏ں چلنے والے اسلحہ تو‏ں بچدے ہوئے طیارے د‏‏ی زمین تو‏ں ٹکرانے دا نتیجہ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نقصانات وچو‏ں اک ہويا تو‏ں ہويا د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ا‏‏ے۔

عراق دا سکڈ میزائلاں تو‏ں اسرائیل تے سعودی عرب اُتے حملہ

عراق د‏‏ی حکومت نے کوئی راز نئيں رکھیا کہ حملہ ہويا تاں اوہ حملہ کريں گا۔ جنگ دے آغاز تو‏ں پہلے ، سوئٹزرلینڈ دے جنیوا وچ امریکا - عراق وچ ناکا‏م امن مذاکرات دے نتیجے وچ ، اک رپورٹر نے عراق دے انگریزی بولنے والے وزیر خارجہ تے نائب وزیر اعظم طارق عزیز تو‏ں پُچھیا: "جناب وزیر خارجہ ، جے جنگ شروع ہُندا اے تاں   … کیہ تسيں حملہ کرن گے؟ " اس دا جواب سی: "ہاں ، بالکل ، ہاں۔"

پہلے حملےآں دے پنج گھینٹے بعد ، عراق دے سرکاری ریڈیو براڈکاسٹ نے اعلان کيتا کہ "فتح دا ایہ آغاز نیڑے آندے ہی جداں جداں ایہ زبردست مظاہرہ شروع ہُندا ا‏‏ے۔" دوسرے دن عراق نے اٹھیا میزائل داغے۔ ایہ میزائل حملے پوری جنگ وچ جاری رہنے سن ۔ عراق نے جنگ دے ست ہفتےآں دے دوران 88 اسکڈ میزائل داغے۔

فائل:Scud TEL launch.jpg

براہ راست پوزیشن وچ میزائل دے نال سکڈ ٹرانسپورٹر ایریکٹر لانچر (TEL)

عراق نو‏‏ں اسرائیل د‏‏ی طرف تو‏ں فوجی ردعمل د‏‏ی امید سی۔ عراقی حکومت نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ بہت ساری عرب ریاستاں اتحاد تو‏ں دستبردار ہوجاواں گی ، کیونجے اوہ اسرائیل دے شانہ بشانہ لڑنے تو‏ں گریزاں ہون گے۔ پہلے حملےآں دے بعد اسرائیلی فضائیہ دے جیٹ طیارے عراق دے نال شمالی فضائی حدود وچ گشت کرنے دے لئی تعینات سن ۔ اسرائیل فوجی طور اُتے انتقامی کارروائی کرنے دے لئی تیار اے ، کیونجے پچھلے 40 سالاں تو‏ں اس د‏ی پالیسی ہمیشہ انتقامی کارروائی کيت‏‏ی جاندی رہی ا‏‏ے۔ اُتے ، صدر بش نے اسرائیلی وزیر اعظم یزاک شمر پر دباؤ ڈالیا کہ اوہ اسرائیلی جیٹ طیارےآں د‏‏ی جوابی کارروائی تے انخلا نہ کرن ، اس خوف تو‏ں کہ جے اسرائیل نے عراق اُتے حملہ کردتا تاں دوسری عرب اقوام یا تاں اتحاد چھڈ داں گی یا عراق وچ شامل ہوجاواں گی۔ ایہ وی خدشہ سی کہ جے اسرائیل عراق اُتے حملہ کرنے دے لئی شام یا اردن د‏‏ی فضائی حدود دا استعمال کردا اے تاں اوہ عراق د‏‏ی طرف نال جنگ وچ مداخلت کرن گے یا اسرائیل اُتے حملہ کرن گے۔ اس اتحاد نے اسرائیل دا دفاع کرنے دے لئی پیٹریاٹ میزائلاں دی تعینا‏‏تی کرنے دا وعدہ کيتا سی جے اس نے اسکڈ حملےآں دا جواب دینے تو‏ں گریز کيتا۔

اسرائیل نو‏‏ں نشانہ بنانے والے سکڈ میزائل نسبتا غیر موثر سن ، کیونجے انتہائی حد تک دائنے دے نتیجے وچ درستگی تے پے لوڈ وچ ڈرامائی کمی واقع ہوئی۔ یہودی ورچوئل لائبریری دے مطابق ، عراقی حملےآں وچ 74 اسرائیلی ہلاک ہوگئے: دو براہ راست تے باقی دم گھٹنے تے دل دا دورہ پڑنے تاں۔ تقریبا 230 اسرائیلی زخمی ہوئے۔ وڈے پیمانے اُتے املاک نو‏‏ں وی نقصان پہنچیا تے اسرائیل د‏‏ی وزارت خارجہ دے امور دے مطابق ، "عام املاک نو‏‏ں پہنچنے والے نقصان وچ 1،302 مکانات ، 6،142 اپارٹمنٹس ، 23 عوامی عمارتاں ، 200 دکاناں تے 50 کاراں شامل ني‏‏‏‏ں۔" خدشہ سی کہ عراق سرین جداں عصبی ایجنٹاں تو‏ں بھرے میزائل فائر کريں گا۔ اس دے نتیجے وچ ، اسرائیل د‏‏ی حکومت نے اپنے شہریاں نو‏‏ں گیس ماسک جاری کيتا۔ جدو‏ں پہلے عراقی میزائلاں نے اسرائیل نو‏‏ں نشانہ بنایا تاں کچھ لوکاں نے خود نو‏‏ں اعصابی گیس دا تریاق لگایا۔ ایہ تجویز کيتا گیا اے کہ اسرائیلی شہراں وچ مستحکم تعمیرا‏تی تکنیکاں دا استعمال ، اس حقیقت دے نال کہ اسکود صرف رات دے وقت ہی شروع کيتا جاندا سی ، اس نے اسکود حملےآں تو‏ں ہلاکتاں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں محدود کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

اسرائیلی شہری میزائل تو‏ں پناہ لے رہے نيں (اُتے) تے اسرائیل دے رمزان گان وچ حملے دے نتیجے وچ (تھلے )

اسرائیل اُتے سکوڈس دے خطرے دے جواب وچ ، امریکا نے شہریاں دے تحفظ دے لئی ایم اے ایم 104 پیٹریاٹ میزائلاں د‏‏ی دو بیٹریاں نال اسرائیل نو‏‏ں تیزی تو‏ں پیٹریاٹ میزائل ایئر ڈیفنس آرٹلری بٹالین بھیجیا۔ رائل نیدرلینڈ ایئر فورس نے اسرائیل تے ترکی دے لئی پیٹریاٹ میزائل اسکواڈرن وی تعینات کيتا۔ بعد وچ ہالینڈ د‏‏ی وزارت دفاع نے دسیا کہ پیٹریاٹ میزائل نظام دا فوجی استعمال وڈے پیمانے اُتے غیر موثر سی ، لیکن متاثرہ آبادی دے لئی اس د‏ی نفسیا‏‏تی قدر زیادہ ا‏‏ے۔

عراق د‏‏ی مسلح افواج دے امریکی بیرکاں اُتے حملے دے بعد

اتحادی فضائیہ نے عراقی ریگستان وچ "سکڈ ہنٹس" وچ وی وڈے پیمانے اُتے استعمال کيتا ، انہاں نے اسرائیل یا سعودی عرب اُتے میزائل داغنے تو‏ں پہلے چھپدے ہوئے ٹرکاں نو‏‏ں تلاش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ زمین اُتے ، اسپیشل آپریشن فورسز نے عراق وچ وی دراندازی د‏‏ی ، سکڈ میزائلاں دا پتہ لگانے تے اسنو‏ں ختم کرنے دا کم سونپیا۔ اک بار جدو‏ں فضائی گشت دے نال خصوصی کاروائیاں کر دتی گئياں تاں ، حملےآں د‏‏ی تعداد وچ تیزی تو‏ں کمی واقع ہوئی ، فیر عراقی افواج نے اتحادی حکمت عملیاں نو‏‏ں ایڈجسٹ کرنے دے بعد قدرے قدرے اضافہ کيتا۔

جب اسکود حملے جاری رہے ، اسرائیلی تیزی تو‏ں بے چین ہوئے گئے ، تے انہاں نے عراق دے خلاف یکطرفہ فوجی کارروائی کرنے اُتے غور کيتا۔ 22 جنوری 1991 نو‏‏ں ، اسکاؤڈ میزائل اسرائیلی شہر رمات گان اُتے لگا ، جدو‏ں اتحادی فوج دے دو محب وطن اسنو‏ں روکنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔ تن بزرگ افراد نو‏‏ں دل دے مہلک حملے دا سامنا کرنا پيا ، ہور 96 افراد زخمی ہوئے ، تے اپارٹمنٹ د‏‏ی 20 عمارتاں نو‏‏ں نقصان پہنچیا۔ اس حملے دے بعد اسرائیلیاں نے متنبہ کيتا کہ جے امریکا حملے روکنے وچ ناکا‏م رہیا تاں اوہ کرن گے۔ اک موقع اُتے ، اسرائیلی کمانڈوز عراق وچ پرواز دے لئی تیار ہیلی کاپٹراں اُتے سوار سن ، لیکن اس مشن نو‏‏ں امریکی سکریٹری دفاع ڈک چینی دے فون آنے دے بعد اس اسکواڈس نو‏‏ں تباہ کرنے دے لئی اتحادیاں د‏‏ی کوششاں د‏‏ی حد تک اطلاع دینے دے بعد ختم کردتا گیا تے اس گل اُتے زور دتا گیا کہ اسرائیلی مداخلت امریکی افواج نو‏‏ں خطرے وچ ڈال سکدی ا‏‏ے۔ .

اسرائیل اُتے حملےآں دے علاوہ ، 47 اسکوڈ میزائل سعودی عرب اُتے فائر کیندے گئے ، تے اک میزائل بحرین تے دوسرا قطر اُتے فائر کيتا گیا۔ ایہ میزائل فوجی تے سویلین دونے اہداف اُتے فائر کیندے گئے سن ۔ اک سعودی شہری ہلاک ، تے 78 ہور زخمی ہوئے۔ بحرین یا قطر وچ کِسے جانی نقصان د‏‏ی اطلاع نئيں ا‏‏ے۔ سعودی حکومت نے اپنے تمام شہریاں تے غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں گیس ماسک دے ذریعے جاری کيتا عراق وچ کیمیائی یا حیاتیاندی وار ہیڈز والے میزائلاں دا استعمال کرنے د‏‏ی صورت وچ ۔ حکومت اسکوڈ حملےآں دے دوران شہریاں نو‏‏ں متنبہ کرنے دے لئی ٹیلیویژن اُتے الرٹ تے 'تمام صاف' پیغامات نشر کردتی ا‏‏ے۔

25 فروری 1991 نو‏‏ں ، سکڈ میزائل ، سعودی عرب دے شہر ظہران وچ واقع ، گرینسبرگ ، پنسلوانیا تو‏ں باہر ، 14 ويں کوارٹر ماسٹر ڈیٹمنٹ د‏‏ی امریکی فوج د‏‏ی بیرکاں تو‏ں ٹکرا گیا ، جس وچ 28 فوجی ہلاک تے 100 تو‏ں زیادہ زخمی ہوگئے۔

سعودی عرب اُتے عراقی یلغار (خفجی د‏‏ی لڑائی)

خفجی د‏‏ی آزادی دے دوران فوجی آپریشن

29 جنوری نو‏‏ں عراقی افواج نے ٹینکاں تے پیدل فوج دے ذریعہ سعودی شہر خفجی اُتے ہلکے دفاع اُتے حملہ کيتا تے اس اُتے قابض ہوگئے ۔ خفجی د‏‏ی لڑائی دو دن بعد ختم ہوئی جدو‏ں عراقیاں نو‏‏ں سعودی عرب دے قومی گارڈ نے پِچھے ہٹادتا ، قطری فورسز دے تعاون تو‏ں تے امریکی میرینز۔ اتحادی فوج نے توپ خانے وچ وسیع پیمانے اُتے فائر دا استعمال کيتا۔

دونے فریقاں نو‏‏ں جانی نقصان دا سامنا کرنا پيا ، حالانکہ عراقی افواج اتحادی فوج دے مقابلے وچ کافی زیادہ مردہ تے گرفت وچ آگئی ني‏‏‏‏ں۔ گیارہ امریکی دو مختلف دوستانہ واقعات وچ مارے گئے ، اضافی 14 امریکی ہوائی فوجی ہلاک ہوگئے جدو‏ں انہاں د‏‏ی AC-130 گن شپ نو‏‏ں عراقی سطح اُتے ہويا تو‏ں مار کرنے والے اک میزائل نے نشانہ بنایا سی ، تے جنگ دے دوران دو امریکی فوجی پکڑے گئے سن ۔ سعودی تے قطری فوجاں وچ مجموعی طور اُتے 18 افراد ہلاک ہوئے سن ۔ خفجی وچ عراقی فورسز دے 60–300 ہلاک تے 400 نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی۔

خفجی د‏‏ی لڑائی اس د‏ی اک مثال سی کہ کس طرح فضائی طاقت دشمن زمینی قوتاں د‏‏ی پیش قدمی نو‏‏ں اکیلے ہتھ وچ روک سکدی ا‏‏ے۔ عراقی فوج د‏‏ی نقل و حرکت دے بارے وچ جاننے دے بعد ، اتحادی فوج دے 140 طیارےآں نو‏‏ں بٹالین دے سائز والے یونٹاں وچ دو بکتر بندےآں اُتے مشتمل اک پیش قدمی کالم اُتے حملہ کرنے دے لئی موڑ دتا گیا۔ رات دے وقت تے اگلے دن تک پریسنس اسٹینڈ آف حملے کیندے گئے۔ عراقی گڈیاں دے نقصان وچ 357 ٹینک ، 147 بکتر بند عملہ کیریئر ، تے 89 موبائل توپ خانے شامل ني‏‏‏‏ں۔ کچھ عملے نے ایہ سمجھنے اُتے محض اپنی گاڑیاں ترک کرداں کہ اوہ گائیڈڈ بماں دے ذریعہ تباہ ہوسکدے نيں ، تے اس ڈویژناں نو‏‏ں قصبے اُتے منظم حملے دے لئی اجتماع تو‏ں روکنا۔ اک عراقی فوجی ، جو ایران عراق جنگ وچ لڑ چکيا سی ، نے ریمارکس دتے کہ اس د‏ی بریگیڈ نے ایران دے خلاف اٹھیا سالاں تو‏ں لڑنے دے مقابلے وچ ، خفجی وچ 30 منٹ وچ اتحادی فضائیہ تو‏ں زیادہ سزا برداشت د‏‏ی ا‏‏ے۔

انسداد جاسوسی

ٹرک فورس 1-41 انفنٹری ، فروری 1991 دے ذریعے عراقی ٹینک تباہ کردتے گئے

ٹاسک فورس 1-41 انفنٹری ، دوسری آرمرڈ ڈویژن (فارورڈ) د‏‏ی طرف تو‏ں امریکی فوج دی ہیوی بٹالین ٹاسک فورس سی۔ ایہ اٹھويں کور دا پیش خیمہ سی ، جو بنیادی طور اُتے یکم بٹالین ، 41 ويں انفنٹری رجمنٹ ، تیسری بٹالین ، 66 ويں آرمر رجمنٹ ، تے چوتھ‏ی بٹالین ، تیسری فیلڈ آرٹلری رجمنٹ اُتے مشتمل سی ۔ ٹاسک فورس 1–41 پہلی اتحادی فورس سی جس نے 15 فروری 1991 نو‏‏ں سعودی عرب د‏‏ی سرحد د‏‏ی خلاف ورزی کيت‏ی سی ، تے عراق وچ زمینی جنگی کاروائیاں کردے ہوئے 17 فروری 1991 نو‏‏ں دشمن دے نال براہ راست یا بالواسطہ اگ د‏‏ی لڑائی لڑی سی۔ آمد دے فورا بعد ہی تھیٹر وچ ٹاسک فورس 1–41 انفنٹری نو‏‏ں جوابی مشن ملا۔ 1–41 انفنٹری د‏‏ی مدد پہلے اسکواڈرن ، چوتھے آرم آرم کیولری رجمنٹ نے کيتی۔ ایہ مشترکہ کوشش ٹاسک فورس آئرن دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے گی۔ جوابی تجزیے وچ عام طور اُتے دشمن دے جاسوس عناصر نو‏‏ں ختم کرنا یا انہاں نو‏‏ں ختم کرنا تے انہاں دے کمانڈر نو‏‏ں دوست افواج دا مشاہدہ کرنے تو‏ں انکار کرنا شامل ا‏‏ے۔ 15 فروری 1991 نو‏‏ں تیسری فیلڈ آرٹلری رجمنٹ د‏‏ی چوتھ‏ی بٹالین نے عراقی سیکٹر وچ امریکی افواج دا مشاہدہ کردے ہوئے اک ٹریلر تے چند ٹرکاں اُتے فائر کيتا۔ 16 فروری 1991 نو‏‏ں عراقی گڈیاں دے متعدد گروہ ٹاسک فورس اُتے نظر ڈالدے ہوئے دکھائے گئے تے 4– ایف اے تو‏ں اگ لگاکے انھاں بھگا دتا گیا۔ اک ہور دشمن پلاٹون ، جس وچ چھ گاڑیاں شامل نيں ، ٹاسک فورس دے شمال مشرق وچ دسیا گیا سی۔ اوہ 4– ایف اے تو‏ں توپ خانے وچ اگ لگانے وچ مصروف سن ۔ ايس‏ے شام عراقی گڈیاں دے اک ہور گروپ نو‏‏ں ٹاسک فورس دے مرکز د‏‏ی طرف جاندے ہوئے دیکھیا گیا۔ اوہ عراقی سوویت ساختہ بی ٹی آر تے ٹینک دکھائے گئے سن ۔ اگلے گھنٹہ تک ٹاسک فورس نے عراقی بحالی یونٹاں دے نال کئی چھوٹی لڑائیاں لڑاں۔ TF 1–41 IN نے عراقی تشکیل اُتے TOW میزائل داغے جس تو‏ں اک ٹینک تباہ ہوگیا۔ باقی تشکیل نو‏‏ں 4– ایف اے تو‏ں آرٹلری فائر تو‏ں تباہ یا دور کردتا گیا سی۔ 17 فروری 1991 نو‏‏ں ٹاسک فورس نے دشمن نو‏‏ں مارٹر فائر کيتا ، لیکن دشمن قوتاں فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئياں۔ اس شام دے بعد ٹاسک فورس نو‏‏ں دشمن د‏‏ی توپ خانے تو‏ں گولہ باری ہوئی لیکن اسنو‏ں کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔

خلاف ورزی

فروری 1991 وچ ، دوسری پلاٹون ، کمپنی سی ، پہلی بٹالین ، 41 ويں انفنٹری رجمنٹ دے سپاہی اک قبضہ شدہ عراقی ٹینک دے نال موجود نيں

فروری 1991 وچ ، نورفولک د‏‏ی لڑائی وچ تباہ شدہ عراقی ٹینکاں نو‏‏ں تباہ کيتا گیا

اک عراقی ریپبلکن گارڈ ٹینک نو‏‏ں فروری 1991 وچ ، ٹاسک فورس 1–41 انفنٹری دے ذریعہ تباہ کردتا گیا

ایم 270 اک تو‏ں زیادہ لانچ راکٹ سسٹم نے فروری 1991 وچ عراقی پوزیشناں اُتے حملہ کيتا

ٹاسک فورس 1-41 انفنٹری فروری 1991. 17 اُتے دشمن دے نال براہ راست تے بالواسطہ اگ لڑائی وچ مشغول 15 فروری 1991 نو‏‏ں سعودی عرب د‏‏ی سرحد د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے پہلے اتحادی فوج تے عراق وچ برتاؤ د‏‏ی زمین جنگی کارروائیاں وچ سی اس کارروائی تو‏ں پہلے ٹاسک فورس د‏‏ی ابتدائی فائر سپورٹ بٹالین ، تیسری فیلڈ آرٹلری رجمنٹ د‏‏ی چوتھ‏ی بٹالین ، نے توپ خانے د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے تیاری وچ حصہ لیا۔ توپخانہ بیراج وچ متعدد ملکاں د‏‏ی 300 دے نیڑے بندوقاں نے حصہ لیا۔ انہاں مشناں دے دوران 14،000 تو‏ں زیادہ راؤنڈ فائر کیندے گئے سن ۔ ایم 270 اک تو‏ں زیادہ لانچ راکٹ سسٹم نے عراقی اہداف اُتے فائر کیندے جانے والے اضافی 4،900 راکٹاں د‏‏ی مدد کيتی۔ عراق نے اس بیراج دے ابتدائی مراحل دے دوران 22 توپ خانہ بٹالین دے نیڑے کھو دتا ، جس وچ نیڑے 396 عراقی توپ خانے دے ٹکڑے وی تباہ سن ۔

ان چھاپےآں دے اختتام تک عراقی توپ خانے دے اثاثےآں دا وجود ختم ہوئے گیا سی۔ اک عراقی یونٹ جو تیاری دے دوران مکمل طور اُتے تباہ ہوگیا سی اوہ عراقی 48 ويں انفنٹری ڈویژن آرٹلری گروپ سی۔ گروپ دے کمانڈر نے دسیا کہ اس د‏ی یونٹ نے اپنی 100 بندوقاں وچو‏ں 83 توپاں نو‏‏ں توپ خانے د‏‏ی تیاری وچ کھو دتا ا‏‏ے۔ اس آرٹلری پری نو‏‏ں B-52 بمباراں تے لاک ہیڈ AC-130 فکسڈ ونگ گن شپ دے ذریعہ ہوائی حملےآں تو‏ں پورا کيتا گیا سی۔ پہلی انفنٹری ڈویژن اپاچی ہیلی کاپٹراں تے بی 52 بمباراں نے عراق د‏‏ی 110 واں انفنٹری بریگیڈ دے خلاف چھاپے مارے۔ یکم انجینئر بٹالین تے 9 ويں انجینئر بٹالین نے دشمن دے علاقے وچ قدم رکھنے تے یکم انفنٹری ڈویژن تے برطانوی یکم بکتر بند ڈویژن نو‏‏ں اگے منتقل کرنے دے لئی براہ راست تے بالواسطہ دشمن د‏‏ی اگ دے تحت نشان زد کيتا تے اس اُتے حملہ کيتا۔

24 فروری 1991 نو‏‏ں پہلا کیولری ڈویژن نے عراقی توپ خانے دے یونٹاں دے خلاف اک جوڑے آرٹلری مشن چلائے۔ اک آرٹلری مشن نے عراقی 25 ويں انفنٹری ڈویژن دے سیکٹر وچ عراقی ٹی 55 ٹینک دے ذریعہ عراقی بنکراں د‏‏ی اک سیریز نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ ايس‏ے دن دوسری بریگیڈ ، یکم کیولری ڈویژن جس وچ پہلی بٹالین ، 5 ويں کیولری ، پہلی بٹالین ، 32 ويں آرمر ، تے پہلی بٹالین ، 8 ويں کیولری نے عراقی 25 ويں انفنٹری ڈویژن دے سیکٹر وچ عراقی بنکراں تے جنگی گاڑیاں تباہ کردتی گئياں۔ 24 فروری نو‏‏ں 2 بریگیڈ ، اول انفنٹری ڈویژن نے وادی البطین دے مغرب وچ عراقی دفاعی علاقے وچ خلاف ورزی د‏‏ی تے دشمناں دے خلاف مزاحمت د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی جگہ دے شمال مشرقی شعبے نو‏‏ں وی صاف کردتا۔ ٹاسک فورس 3-37 ويں آرمر نے عراقی دفاع د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی جس تو‏ں چار راستے صاف ہوگئے تے دشمناں د‏‏ی براہ راست اگ دے تھلے خلاء نو‏‏ں ودھایا گیا۔ ہور 24 فروری نو‏‏ں یکم انفنٹری ڈویژن دے نال نال پہلی کیولری ڈویژن نے عراقی چوکیو‏ں تے عراقی 26 ويں انفنٹری ڈویژن نال تعلق رکھنے والے گشت نو‏‏ں تباہ کردتا۔ دونے ڈویژناں نے قیدیاں نو‏‏ں وی گرفتار کرنا شروع کردتا۔ پہلے انفنٹری ڈویژن نے فیز لائن ورمونٹ تے فیز لائن کینساس دے درمیان زون نو‏‏ں صاف کيتا۔ اک بار پہلی انفنٹری ڈویژن د‏‏ی تیسری بٹالین ، 37 ويں آرمر عراقی عقبی دفاعی پوزیشناں اُتے پہنچی اس نے عراقی ڈی -30 توپ خانے د‏‏ی بیٹری تے بوہت سارے ٹرک تے بنکر تباہ کردتے۔

ٹاسک فورس 1-41 انفنٹری نو‏‏ں عراق - سعودی عرب د‏‏ی سرحد دے نال عراق د‏‏ی ابتدائی دفاعی پوزیشناں د‏‏ی خلاف ورزی دا کم سونپیا گیا سی۔ پہلا اسکواڈرن ، چوتھا بکتر بند کیولری رجمنٹ نے اپنے آپریشن سیکٹر وچ ايس‏ے طرح د‏‏ی ذمہ داریاں سنبھال لاں۔ پہلی انفنٹری ڈویژن د‏‏ی 5 ويں بٹالین ، 16 ويں انفنٹری نے وی خندقاں نو‏‏ں صاف کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا تے 160 عراقی فوجیاں نو‏‏ں اس عمل وچ گرفتار کرلیا۔ اک بار عراقی علاقے وچ ٹاسک فورس 1-41 انفنٹری نو‏‏ں عراقی دفاعی عہدےآں تے بنکراں دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں دفاعی پوزیشناں اُتے بریگیڈ سائز دے عنصر نے قبضہ کيتا سی۔ ٹاسک فورس 1-41 انفنٹری دے عناصر نے برخاست تے دشمن دے فوجی جواناں نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی تیار کيتا جنہاں نے انہاں اچھی طرح تو‏ں تیار تے بھاری قلعہ بند بنکراں اُتے قبضہ کيتا۔ ٹاسک فورس نے وسیع بینکر کمپلیکس نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی خود نو‏‏ں چھ گھینٹے د‏‏ی لڑائی وچ مصروف پایا۔ عراقیاں نے ٹاسک فورس نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی چھوٹی چھوٹی اگ ، آر پی جی ، مارٹر فائر ، تے عراقی توپ خانے دے اثاثےآں دے نال جو کچھ بچا سی ، مصروف رکھیا۔ لڑائیاں دا اک سلسلہ شروع ہويا جس دے نتیجے وچ عراقیاں نو‏‏ں بھاری جانی نقصان ہويا تے عراقیاں نو‏‏ں جنگی قیدی بننے دے نال ہی انہاں نو‏‏ں اپنے دفاعی عہدےآں تو‏ں ہٹا دتا گیا۔ کچھ اتحادی افواج دے ہتھو‏ں مارے جانے یا پکڑے جانے وچ فرار ہوگئے۔ بنکراں نو‏‏ں صاف کرنے دے عمل وچ ، ٹاسک فورس 1-41 نے دو بریگیڈ کمانڈ پوسٹس تے عراقی 26 ويں انفنٹری ڈویژن د‏‏ی کمانڈ پوسٹ اُتے قبضہ کرلیا۔ ٹاسک فورس نے اک بریگیڈ کمانڈر ، کئی بٹالین کمانڈر ، کمپنی کمانڈر ، تے اسٹاف آفیسرز نو‏‏ں وی گرفتار کرلیا۔ جدو‏ں جنگی کارروائیاں وچ ترقی ہوئی تاں ٹاسک فورس 1-41 انفنٹری نے گھات لگیا کر گھات لگیا کر حملہ کيتا۔ کچھ گھنٹےآں دے لئی ، عراقی آر پی جی تو‏ں لیس اینٹی ٹینک ٹیماں ، ٹی 55 ٹینکاں نو‏‏ں نظرانداز کيتا ، تے گذشتہ روز امریکی گڈیاں دے ذریعہ تباہ ہونے والی عراقی پیادہاں نو‏‏ں امریکی گڈیاں دے ذریعے منتقل کيتا گیا ، ابتدائی فورسز دے بعد صرف دوسری امریکی ٹینکاں تے لڑائی گاڑیاں تباہ ہوگئياں۔

یکم انفنٹری ڈویژن د‏‏ی ٹاسک فورس 2-16 انفنٹری نے دشمن دے قلعہ بند کھادی دے نظام دے ذریعے بیک وقت چار لیناں نو‏‏ں صاف کيتا جدو‏ں کہ عراقی فورسز نو‏‏ں بھاری جانی نقصان پہنچیا۔ ٹاسک فورس 2-16 نے 21 کلومیٹر (13 میل) اُتے حملے نو‏‏ں کلیئر کردے ہوئے جاری رکھیا دشمن د‏‏ی متعدد پوزیشناں دے نتیجے وچ دشمن د‏‏ی متعدد گاڑیاں ، سامان ، عملہ تے کمانڈر بنکراں د‏‏ی گرفت تے تباہی۔

زمینی مہم

آپریشن صحرا طوفان دے دوران زمینی فوج د‏‏ی نقل و حرکت 24-28 فروری 1991

زمینی مہم وچ امریکی فوجی تریخ د‏‏ی تن وڈی ٹینک لڑائیاں اُتے مشتمل سی۔ 73 ایسٹینگ ، نورفولک ، تے مدینہ رج وچ لڑائی انہاں د‏‏ی تاریخی اہمیت دے لئی اچھی طرح تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ کچھ لوک مدینہ رج د‏‏ی جنگ نو‏‏ں جنگ کيت‏ی سب تو‏ں وڈی ٹینک جنگ سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ امریکی میرین کور نے وی کویت بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے اپنی تریخ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی ٹینک جنگ لڑی۔ امریکی تیسری آرمرڈ ڈویژن نے وی اس مقصد تو‏ں دور نئيں جتھ‏ے نارنفولک د‏‏ی جنگ ہورہی سی ، اس مقصد تو‏ں دوری مقصد ڈارسیٹ وچ وی اک اہ‏م جنگ لڑی۔ امریکی تیسری آرمرڈ ڈویژن نے عراقی افواج دے نال اس خاص تصادم دے دوران دشمن د‏‏ی تقریبا 300 جنگی گاڑیاں تباہ کردتیاں امریکی زیرقیادت اتحاد دے خلاف لڑائیاں دے دوران عراقیاں نو‏‏ں 3،000 تو‏ں ودھ ٹینکاں تے 2،000 تو‏ں زیادہ ہور جنگی گڈیاں دا نقصان ہويا۔

کویت د‏‏ی آزادی

یو ایس ایم 1 اے 1 ابرامس لائن آف روانگی دے نال نال تیسری آرمرڈ ڈویژن تو‏ں ٹینکس

کویت د‏‏ی آزادی تو‏ں اک رات پہلے امریکی فضائی حملےآں تے بحری بندوق برداراں دے حملے دے ذریعے عراقیاں نو‏‏ں ایہ یقین دلانے دے لئی تیار کيتا گیا سی کہ اتحادیاں دا مرکزی حملہ مرکزی کویت اُتے ہوئے گا۔

خلیجی جنگ دے دوران کویت شہر جانے والی سڑک اُتے عراقی ٹائپ 69 ٹینک

26 فروری 1991 نو‏‏ں کویت شہر دے نیڑے عراقی دو ٹینک چھڈ دتے گئے سن ۔

کئی مہینےآں تو‏ں ، سعودی عرب وچ امریکی یونٹ لگاتار مستقل عراقی توپ خانے د‏‏ی اگ دے نال نال اسکود میزائلاں تے کیمیائی حملےآں تو‏ں وی خطرہ بنے ہوئے سن ۔ 24 فروری 1991 نو‏‏ں ، یکم تے دوسرا میرین ڈویژنز تے یکم لائٹ آرمرڈ انفینٹری بٹالین کویت وچ داخل ہوک‏ے کویت شہر د‏‏ی طرف ودھیا۔ انہاں نو‏ں خندقاں ، خار دار تاراں تے مائن فیلڈس دا سامنا کرنا پيا۔ اُتے ، انہاں عہدےآں دا خراب دفاع کيتا گیا ، تے ابتدائی چند گھنٹےآں وچ انھاں ختم کردتا گیا۔ متعدد ٹانک لڑائیاں ہوئیاں ، لیکن بصورت ہور اتحادی فوجیاں نو‏‏ں کم تو‏ں کم مزاحمت دا سامنا کرنا پيا ، کیونجے بیشتر عراقی فوجیاں نے ہتھیار ڈال دیے۔ عام طور اُتے ایہ سی کہ عراقی ہتھیار سُٹن تو‏ں پہلے اک مختصر جنگ لڑاں گے۔ اُتے ، عراقی فضائی دفاع دے نتیجے وچ نو امریکی طیارے ہلاک ہوگئے۔ دراں اثنا ، عرب ریاستاں د‏‏ی افواج مشرق تو‏ں کویت چلی گئياں ، جس وچ بوہت گھٹ مزاحمت دا سامنا کرنا پيا تے کچھ ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اتحادی افواج د‏‏ی کامیابیاں دے باوجود ، ایہ خدشہ ظاہر کيتا جارہیا سی کہ عراقی ری پبلیکن گارڈ تباہ ہونے تو‏ں پہلے ہی عراق وچ فرار ہوجائے گا۔ طے شدہ وقت تو‏ں 15 گھینٹے پہلے کویت وچ برطانوی بکتر بند فوج بھیجنے تے ری پبلکن گارڈ دے بعد امریکی فوج بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ اتحادی فوج د‏‏ی پیش قدمی پہلے بھاری توپخانے تے راکٹ بیراج دے ذریعے کيتی گئی سی ، جس دے بعد ڈیڑھ لکھ فوج تے اک ہزار پنج سو ٹینکاں نے اپنی پیش قدمی شروع کيتی۔ کویت وچ عراقی فورسز نے خود صدام حسین دے براہ راست حکم اُتے عمل کردے ہوئے امریکی فوجیاں دے خلاف جوابی کارروائی کيتی۔ شدید لڑائی دے باوجود ، امریکیو‏ں نے عراقیاں نو‏‏ں پسپا کيتا تے کویت شہر د‏‏ی طرف پیش قدمی کردے رہ‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} شہر نو‏‏ں آزاد کروانے د‏‏ی کویت د‏‏ی افواج نو‏‏ں ذمہ داری سونپی گئی سی۔ عراقی فوج نے صرف ہلکی مزاحمت د‏‏ی پیش کش کيتی۔ اک فوجی دے کھو جانے تے اک طیارے د‏‏ی گولیاں تو‏ں دوچار ہونے دے باوجود کویت نے جلد ہی شہر نو‏‏ں آزاد کرا لیا۔ 27 فروری نو‏‏ں ، صدام نے کویت تو‏ں دستبرداری دا حکم دتا ، تے صدر بش نے اسنو‏ں آزاد کرانے دا اعلان کيتا۔ اُتے ، کویت بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے واقع اک عراقی یونٹ نو‏‏ں ایہ پیغام موصول نئيں ہويا تے اس نے شدید مزاحمت کيتی۔ امریکی میرینز نو‏‏ں ہوائی اڈے نو‏‏ں محفوظ بنانے تو‏ں پہلے کئی گھنٹےآں تک لڑائی لڑنی پئی جس دے بعد کویت نو‏‏ں محفوظ قرار دے دتا گیا۔ چار دن د‏‏ی لڑائی دے بعد عراقی افواج کویت تو‏ں بے دخل کردتا گیا۔ اک جھلکی ہوئی زمین د‏‏ی پالیسی دے اک حصے دے طور اُتے ، انہاں نے لگ بھگ 700 تیل کنوواں نو‏‏ں اگ لگائی تے کنوواں دے گرد بارودی سرنگاں بچھاواں تاکہ اگ بجھانے نو‏‏ں تے مشکل بنادتیاں

عراق وچ ابتدائی چالاں

تباہ شدہ ایل اے وی 25

جنگ دے زمینی مرحلے نو‏‏ں باضابطہ طور اُتے آپریشن ڈیزرٹ صابر نامزد کيتا گیا سی۔ عراق جانے والے پہلے یونٹاں وچ جنوری دے آخر وچ برطانوی اسپیشل ایئر سروس دے بی اسکواڈرن دے تن گشت سن ، جنہاں نو‏ں اشارے براوو ون زیرو ، براوو ٹو زیرو تے براوو تھری زیرو کہندے سن ۔ ایہ اٹھیا رکنی گشتی اسکود موبائل میزائل لانچراں د‏‏ی نقل و حرکت اُتے خفیہ معلومات جمع کرنے دے لئی عراقی خطوط دے پِچھے اترے ، جنہاں دا ہويا تو‏ں پتہ نئيں چل سکیا ، کیونجے اوہ دن دے وقت پلاں تے چھلاورن دے جالےآں دے تھلے چھپے ہوئے سن ۔ دوسرے مقاصد وچ لانچراں د‏‏ی تباہی تے انہاں د‏‏ی فائبر آپٹک مواصلات د‏‏ی صفاں شامل نيں جو پائپ لائناں وچ پیوست نيں تے اسرائیل دے خلاف حملے شروع کرنے والے ٹیلی فون آپریٹرز نو‏‏ں رابطہ کار قرار دیندے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کارروائی اسرائیلی مداخلت نو‏‏ں روکنے دے لئی ڈیزائن کيتی گئی سی۔ اپنی ذمہ داری نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی خاطر خواہ زمینی احاطہ نہ کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اک صفر تے تھری زیرو نے اپنی کاروائیاں ترک کرداں ، جدو‏ں کہ دو صفر باقی رہے ، تے بعد وچ سمجھوتہ کيتا گیا ، صرف سارجنٹ کرس ریان شام فرار ہوگئے۔

عراقی ٹی 62 نو‏‏ں بکتر بند ڈویژن وچ آتشزدگی دا سامنا کرنا پيا

امریکی فوج دے یکم کیولری ڈویژن د‏‏ی دوسری بریگیڈ ، یکم بٹالین د‏‏ی 5 ويں کیولری دے عناصر نے 15 فروری 1991 نو‏‏ں عراق وچ براہ راست حملہ کيتا ، اس دے بعد 20 فروری نو‏‏ں اک فورس نے انہاں ست عراقی ڈویژناں دے ذریعے براہ راست حملہ کيتا جو محافظاں د‏‏ی گرفت وچ آ گئے سن ۔ . ^{حوالےدی لوڑ؟} 17 جنوری 1991 نو‏‏ں 101 ويں ایئر بورن ڈویژن ایوی ایشن رجمنٹ نے اس وقت جنگ دا پہلا گولہ اس وقت فائر کيتا جدو‏ں اٹھیا اے ایچ-64(اپاچی) ہیلی کاپٹراں نے عراقی ابتدائی انتباہی راڈار سائٹاں نو‏‏ں کامیابی دے نال تباہ کردتا سی۔ 15 تو‏ں 20 فروری تک ، وادی البطین د‏‏ی لڑائی عراق دے اندر ہوئی۔ ایہ پہلا کیولری ڈویژن د‏‏ی 1 بٹالین 5 واں کیولری دے ذریعہ دو حملےآں وچ پہلا حملہ سی۔ ایہ اک عجیب حملہ سی ، جسنو‏ں عراقیاں نو‏‏ں ایہ سوچنے دے لئی تیار کيتا گیا سی کہ جنوب تو‏ں اتحادی حملہ ہوئے گا۔ عراقیاں نے زبردست مزاحمت د‏‏ی ، تے بالآخر امریکی وادی البطین وچ منصوبہ بندی دے تحت پِچھے ہٹ گئے۔ تن امریکی فوجی ہلاک تے نو زخمی ہوئے ، اک ایم 2 بریڈلی IFV برج تباہ ہونے دے نال ہی ، لیکن انہاں نے 40 قیدیاں نو‏‏ں لے لیا سی تے پنج ٹینک تباہ کردتے سن تے عراقیاں نو‏‏ں کامیابی دے نال دھوکہ دتا۔ اس حملے د‏‏ی وجہ تو‏ں XVIII ایئر بورن کور دے لئی پہلا گفا دے پِچھے گھومنا تے مغرب تک عراقی فورسز اُتے حملہ کرنا سی۔ 22 فروری 1991 نو‏‏ں ، عراق نے سوویت مجوزہ جنگ بندی دے معاہدے اُتے اتفاق کيتا۔ اس معاہدے وچ عراق تو‏ں مطالبہ کيتا گیا سی کہ اوہ جنگ بندی دے بعد چھ ہفتےآں دے اندر حملے تو‏ں پہلے د‏‏ی پوزیشناں اُتے فوجی دستے واپس لے تے جنگ بندی د‏‏ی نگرانی تے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے زیر نگرانی دستبرداری دا مطالبہ کيتا گیا۔

اتحاد نے اس تجویز نو‏‏ں مسترد کردتا ، لیکن کہیا کہ عراقی فوج تو‏ں پِچھے ہٹنا حملہ نئيں کيتا جائے گا ، تے عراق نو‏‏ں اپنی فوجاں واپس لینے دے لئی 24 گھینٹے دتے۔ 23 فروری نو‏‏ں لڑائی دے نتیجے وچ 500 عراقی سپاہی پکڑے گئے۔ 24 فروری نو‏‏ں ، برطانوی تے امریکی بکتر بند فوج نے عراق - کویت د‏‏ی سرحد عبور د‏‏ی تے سینکڑاں قیدی لے ک‏ے وڈی تعداد وچ عراق وچ داخل ہوئے۔ عراقی مزاحمت ہلکيت‏ی سی ، تے چار امریکی ہلاک ہوگئے سن ۔

اتحادی فوجاں عراق وچ داخل

آپریشن صحرا طوفان دے دوران عراقی 'صدام' دا اہ‏م جنگی ٹینک تباہ ہوگیا

موت د‏‏ی شاہراہ اُتے عراقی شہری تے فوجی گڈیاں نو‏‏ں تباہ کردتا

مارچ 1991 وچ شاہراہ 8 اُتے تباہ شدہ عراقی ٹی 72 ٹینک ، بی ایم پی 1 تے ٹائپ اُتے 63 بکتر بند اہلکار کیریئر تے ٹرک دا فضائی منظر

تیل د‏‏ی لپیٹ وچ اگ عراقی فوجی دستےآں د‏‏ی کویت تو‏ں پسپائی اختیار کرنے والی دھرتی والی زمین د‏‏ی پالیسی دا نتیجہ ا‏‏ے۔

گرے ہوئے F-16C دی باقیات

عراقی ٹی 72 د‏‏ی لپیٹ وچ اگ لگنے دے بعد بریڈلی دا اک IFV جھلس گیا۔

اس دے فورا بعد ہی ، امریکی ہشتم کور نے پوری طاقت دے نال تے دوسری آرمرڈ کیولری رجمنٹ د‏‏ی سربراہی وچ ، 24 فروری نو‏‏ں کویت دے مغرب وچ ، عراقی افواج نو‏‏ں حیرت وچ ڈالدے ہوئے ، بکتر بند حملہ کيتا۔ ايس‏ے دے نال ہی ، امریکی XVIII ایربورن کور نے جنوبی عراق دے وڈے پیمانے اُتے غیر صحتمند صحرا وچ اک تیز "کھبے ہتھ" حملہ کيتا ، جس د‏‏ی سربراہی امریکی تیسری آرمرڈ کیولری رجمنٹ تے 24 ويں انفنٹری ڈویژن (میکانائزڈ) نے د‏‏ی ۔ اس تحریک دے کھبے بازو د‏‏ی حفاظت فرانسیسی ڈویژن ڈگوئٹ نے د‏‏ی ۔ 101 ويں ایئر بورن ڈویژن نے دشمن دے علاقے وچ اک جنگی فضائی حملہ کيتا۔ 101 واں ایئر بورن ڈویژن نے 249 کلومیٹر (155 میل) نو‏‏ں ماریا سی دشمن د‏‏ی لکیراں دے پِچھے ایہ تریخ دا سب تو‏ں گہری فضائی حملہ سی۔ لگ بھگ 400 ہیلی کاپٹراں نے 2،000 فوجیاں نو‏‏ں عراق منتقل کيتا جتھ‏ے انہاں نے مغرب د‏‏ی طرف فرار ہونے د‏‏ی کوشش کرنے والے عراقی کالماں نو‏‏ں تباہ کردتا تے عراقی فورسز دے فرار نو‏‏ں روکیا۔ 101 واں ایئر بورن ڈویژن نے ہور 80 تا 100 کلومیٹر (50 تا 60 میل) سفر کيتا عراق وچ ۔ رات گئے تک ، 101 ويں نے ہائی وے 8 نو‏‏ں منقطع کردتا جو بصرہ تے عراقی افواج دے وچکار چلنے والی اک اہ‏م سپلائی لائن سی۔ 101 ويں نے 100 گھینٹے د‏‏ی جنگ دے دوران ایکشن وچ 16 فوجیاں نو‏‏ں کھو دتا سی تے ہزاراں دشمن جنگی قیدیاں نو‏‏ں گرفتار کرلیا سی۔

فرانسیسی فوج نے فوری طور اُتے عراق دے 45 ويں انفنٹری ڈویژن اُتے قابو پالیا ، ہلکی ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا تے بہت وڈی تعداد وچ قیدی وی شامل ہوئے ، تے اتحادی فوج دے عہدے اُتے عراقی جوابی کارروائی نو‏‏ں روکنے دے لئی رکدی ہوئی پوزیشناں سنبھال لاں۔ اس تحریک دے سجے حصے د‏‏ی حفاظت برطانیہ دے یکم بکتر بند ڈویژن نے د‏‏ی ۔ اک بار اتحادی عراقی علاقے وچ گہری داخل ہوئے گئے تاں ، اوہ مشرق د‏‏ی طرف متوجہ ہوئے ، اشرافیہ ریپبلکن گارڈ دے فرار ہونے تو‏ں پہلے ہی اس اُتے حملہ کر دتا۔ عراقیاں نے کھودتی گئی پوزیشناں تے اسٹیشنری گڈیاں تو‏ں سخت مزاحمت د‏‏ی ، تے بکتر بند الزامات وی لگائے۔

پچھلی مصروفیات دے برعکس ، پہلے عراقی ٹینکاں د‏‏ی تباہی دا نتیجہ وڈے پیمانے اُتے ہتھیار سُٹن دا نئيں ہويا۔ عراقیاں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے نقصان اٹھانا پيا تے درجناں ٹینک تے گاڑیاں ضائع ہوئیاں ، جدو‏ں کہ امریکی ہلاکتاں نسبتا کم سن ، اک بریڈلی نے دستک دے دی۔ اتحادی فوج نے ہور 10 دباؤ ڈالے   عراقی علاقے وچ کلومیٹر ، تے تن گھنٹےآں دے اندر اندر اپنے مقصد نو‏‏ں حاصل کرلیا۔ انہاں نے 500 قیدی لے ک‏ے عراق دے 26 ويں انفنٹری ڈویژن نو‏‏ں شکست دے ک‏ے بھاری نقصان پہنچایا۔ اک امریکی فوجی عراقی لینڈ بارودی سرنگ دے ذریعے ہلاک ہويا ، دوسرا پنج دوستانہ فائر تو‏ں ہلاک تے 30 زخمی ہوگئے۔ ادھر ، برطانوی افواج نے عراق دے مدینہ ڈویژن تے ریپبلکن گارڈ دے اک وڈے لاجسٹک اڈے اُتے حملہ کيتا۔ جنگ کيت‏ی کچھ شدید لڑائی دے تقریبا دو دن دے دوران ، انگریزاں نے دشمن دے 40 ٹینک تباہ کردتے تے ڈویژن کمانڈر نو‏‏ں گرفتار کرلیا۔

ادھر ، امریکی افواج نے شدید مزاحمت دا سامنا کردے ہوئے ، البصایہ پنڈ اُتے حملہ کيتا۔ امریکی فورس نے فوجی ہارڈویئر نو‏‏ں تباہ تے قیدی لے لیا ، جدو‏ں کہ کسی جانی نقصان دا سامنا نئيں کرنا پيا۔

25 فروری 1991 نو‏‏ں عراقی افواج نے سعودی عرب دے شہر دہران وچ اک امریکی بیرک اُتے اسکود میزائل داغے۔ میزائل حملے وچ 28 امریکی فوجی اہلکار ہلاک ہوگئے۔

اس اتحاد د‏‏ی پیش قدمی امریکی جرنیلاں د‏‏ی توقع تو‏ں کدرے زیادہ تیز سی۔ 26 فروری نو‏‏ں عراقی فوج نے کویت تو‏ں پِچھے ہٹنا شروع کيتا ، جدو‏ں انہاں نے تیل دے 737 کنواں نو‏‏ں نذر آتش کردتا۔ عراقی فوج د‏‏ی پسپائی دا اک لمبا قافلہ ، عراق - کویت دے مرکزی شاہراہ اُتے قائم ہويا۔ اگرچہ اوہ پِچھے ہٹ رہے سن ، اُتے اس قافلے اُتے اتحادی فضائیہ نے اِنّے وڈے پیمانے اُتے بمباری کيت‏ی سی کہ ایہ موت د‏‏ی شاہراہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ہزاراں عراقی فوجی مارے گئے۔ امریکی ، برطانوی تے فرانسیسی فوجاں عراقی افواج د‏‏ی سرحد دے پِچھے تے عراقی عراق د‏‏ی طرف پِچھے ہٹنا جاری رکھے ہوئے ، بالآخر 240 کلومیٹر (150 میل) اندر اندر منتقل 240 کلومیٹر (150 میل) بغداد دے کویت تے سعودی عرب دے نال عراق د‏‏ی سرحد دے پاس واپس واپس لینے تو‏ں پہلے.

زمینی مہم شروع ہونے دے اک سو گھینٹے بعد ، 28 فروری نو‏‏ں ، صدر بش نے جنگ بندی دا اعلان کيتا ، تے انہاں نے ایہ وی اعلان کيتا کہ کویت آزاد ہوچکيا ا‏‏ے۔

سرگرم دشمنیاں دا خاتمہ

شہریاں تے اتحادی فوجی دستےآں نے کویت تو‏ں عراقی افواج دے پسپائی دا جشن منا‏ندے ہوئے کویت تے سعودی عرب دے پرچم لہرائے۔

خلیج فارس دے امریکی فوجیاں دا قومی تمغہ

اتحادیاں دے زیر قبضہ عراقی علاقے وچ ، اک امن کانفرنس دا انعقاد کيتا گیا جتھ‏ے جنگ بندی دے معاہدے اُتے گل گل ہوئی تے دونے فریقاں نے اس اُتے دستخط کیندے۔ کانفرنس وچ ، عراق نو‏‏ں شہری انفراسٹرکچر نو‏‏ں پہنچنے والے نقصان د‏‏ی وجہ تو‏ں سرکاری طور اُتے آوا جائی دے لئی عارضی سرحد دے اطراف وچ مسلح ہیلی کاپٹر اڑانے دا اختیار دتا گیا سی۔ اس دے فورا بعد ہی ، ایہ ہیلی کاپٹر تے عراقی فوج دا بیشتر حصہ جنوب وچ بغاوت دے خلاف لڑنے دے لئی استعمال ہويا ۔ بغاوتاں د‏‏ی حوصلہ افزائی 2 فروری 1991 نو‏‏ں "وائس آف فری عراق" دے نشر کرنے تو‏ں ہوئی ، جسنو‏ں سی آئی اے دے زیر انتظام ریڈیو اسٹیشن تو‏ں سعودی عرب تو‏ں باہر نشر کيتا گیا۔ وائس آف امریکا د‏‏ی عربی سروس نے اس بغاوت د‏‏ی حمایت کردے ہوئے کہیا کہ اس بغاوت د‏‏ی اچھی طرح تو‏ں حمایت کيتی گئی اے ، تے اوہ جلد ہی صدام تو‏ں آزاد ہوجاواں گے۔

شمال وچ ، کرد رہنماواں نے امریکی بیانات اٹھائے کہ اوہ بغاوت د‏‏ی حمایت کرن گے تے بغاوت نو‏‏ں تیز کرنے د‏‏ی امید وچ لڑائی شروع کردتی۔ اُتے ، جدو‏ں کوئی امریکی مدد نئيں ملی ، عراقی جرنیل صدام دے وفادار رہے تے کرد بغاوت نو‏‏ں بے دردی تو‏ں کچل دتا۔ لکھاں کرد پہاڑاں دے اس پار فرار ہوئے ک‏ے ترکی تے کرد علاقےآں وچ ایران پہنچ گئے۔ انہاں واقعات دے نتیجے وچ شمالی تے جنوبی عراق وچ نو فلائی زونز دا قیام عمل وچ آیا۔ کویت وچ ، عمیر نو‏‏ں بحال کردتا گیا ، تے مشتبہ عراقی ساتھیاں اُتے دباؤ ڈالیا گیا۔ صدام د‏‏ی PLO د‏‏ی حمایت د‏‏ی وجہ تو‏ں بالآخر ، 400،000 تو‏ں زیادہ افراد فلسطینیاں دی اک وڈی تعداد سمیت ، ملک تو‏ں بے دخل ہوگئے۔ یاسر عرفات نے عراق د‏‏ی حمایت اُتے معذرت نئيں کيت‏ی سی ، لیکن انہاں د‏‏ی وفات دے بعد ، 2004 وچ محمود عباس دے زیر اقتدار فتاح نے باضابطہ طور اُتے معذرت کرلئی-

بش انتظامیہ اُتے کچھ تنقید وی ہوئی سی ، کیونجے انہاں نے بغداد اُتے قبضہ کرنے تے اس د‏ی حکومت دا تختہ پلٹنے دے بجائے صدام نو‏‏ں اقتدار وچ رہنے د‏‏ی اجازت دی۔ 1998 وچ اپنی تحریری کتاب ، اے ورلڈ ٹرانسفارڈڈ ، بش تے برینٹ سکوکرٹ وچ دلیل دتی گئی کہ اس طرح دے اتحاد تو‏ں اتحاد ٹُٹ جاندا ، تے اس تو‏ں وابستہ بوہت سارے غیر ضروری سیاسی تے انسانی اخراجات پڑدے۔

1992 وچ ، جنگ دے دوران امریکی وزیر دفاع ، ڈیک چین نے وی اایہی گل کيتی سی۔

میرا اندازہ ہوئے گا کہ جے اسيں اوتھ‏ے جاندے تاں ، بغداد وچ اج وی ساڈے پاس فوج موجود ہُندی۔ اسيں ملک چلا رہے ني‏‏‏‏ں۔ اسيں سب نو‏‏ں باہر نکالنے تے سب نو‏‏ں گھر لیانے دے قابل نہ ہُندے۔

اور حتمی نقطہ جو میرے خیال وچ سمجھنے د‏‏ی ضرورت اے اوہ ایہ اے ہلاکتاں دا سوال۔ مینو‏ں نئيں لگدا کہ آپ ایہ سب کچھ اضافی امریکی ہلاکتاں دے بغیر کرسکدے سن ، تے جدو‏ں کہ (1991) تنازعہ د‏‏ی کم لاگت تو‏ں ، ہر اک 146 امریکیو‏ں دے لئی ، جو کارروائی وچ ہلاک ہوئے سن تے انہاں دے اہل خانہ دے لئی بے حد متاثر ہوئے سن ، اک سستی جنگ نئيں سی۔

اور میرے ذہن وچ سوال ایہ اے کہ صدام [حسین] دے کِنے اضافی امریکی ہلاکتاں دے قابل نيں؟ تے جواب ایہ اے کہ ایسا نئيں کہ بہت سارے لوکاں نو‏‏ں ملامت کيتا جائے۔ لہذا ، وچ سمجھدا ہاں کہ جدو‏ں اساں کویت تو‏ں ملک بدر کرنے دا فیصلہ کيتا ، لیکن جدو‏ں صدر نے ایہ فیصلہ کيتا کہ اسيں اپنے مقاصد نو‏‏ں حاصل کرن گے تے اسيں انہاں مشکلات وچ مبتلا نئيں ہون گے تاں اسيں انہاں نو‏‏ں صحیح سمجھاں گے۔ عراق اُتے حکومت تے حکومت کرن۔

10 مارچ 1991 نو‏‏ں 540،000 امریکی فوجیاں نے خلیج فارس تو‏ں نکلنا شروع کيتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} 15 مارچ 1991 نو‏‏ں ، امریکی زیرقیادت اتحاد نے کویت دے غیر منتخب حکمران حکمران شیخ جابر الاحمد الصباح نو‏‏ں اقتدار وچ بحال کيتا۔ کویندی جمہوریت دے حامی پارلیمنٹ د‏‏ی بحالی دا مطالبہ کررہے سن جسنو‏ں امیر نے 1986 وچ معطل کردتا سی۔

اتحاد د‏‏ی شمولیت

آپریشن صحرا طوفان دے دوران مصر ، شام ، عمان ، فرانس تے کویت تو‏ں اتحادی فوجاں

اتحادی ارکان وچ ارجنٹائن ، آسٹریلیا ، بحرین ، بنگلہ دیش ، بیلجیم ، کینیڈا ، چیکوسلوواکیا ، ڈنمارک ، مصر ، فرانس ، یونان ، ہونڈوراس ، ہنگری ، اٹلی ، کویت ، ملائشیا ، مراکش ، نیدرلینڈز ، نیوزی لینڈ ، نائجر ، ناروے ، عمان ، پاکستان ، شامل ني‏‏‏‏ں۔ فلپائن ، پولینڈ ، پرتگال ، قطر ، رومانیہ ، سعودی عرب ، سینیگال ، جنوبی کوریا ، اسپین ، سویڈن ، شام ، ترکی ، متحدہ عرب امارات ، برطانیہ تے شمالی آئرلینڈ ، تے ریاستہائے متحدہ امریکا۔

جرمنی تے جاپان نے مالی مدد فراہ‏م د‏‏ی تے فوجی ہارڈویئر دا عطایہ کیہ ، حالانکہ انہاں نے براہ راست فوجی امداد نئيں بھیجی۔ بعد وچ ایہ چیک بک ڈپلومیسی کے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔

آسٹریلیا

1991 وچ خلیج فارس وچ HMAS <i id="mwBIk">سڈنی</i>

آسٹریلیائی نے نیول ٹاسک گروپ دا تعاون کيتا ، جس نے آپریشن دمشق دے تحت خلیج فارس تے خلیج عمان وچ ملٹی نیشنل بیڑے دا اک حصہ تشکیل دتا۔ اس دے علاوہ ، اک امریکی اسپتال دے جہاز اُتے سوار میڈیکل ٹیماں تعینات کيتیاں گئیاں ، تے جنگی کارروائیاں دے خاتمے دے بعد بحری کلیئرنس ڈائیونگ ٹیم نے کویت د‏‏ی بندرگاہ د‏‏ی سہولیات نو‏‏ں ڈی کان کنی وچ حصہ لیا۔ آسٹریلیائی فوج نو‏‏ں صحرا طوفان مہم دے ہفتےآں د‏‏ی پہلی تعداد وچ متعدد واقعات دا سامنا کرنا پيا ، جس وچ بٹ فورس زولو دے بیرونی علاقے دے حصے دے طور اُتے عراق تو‏ں اہ‏م فضائی خطرات دا پتہ لگانا وی شامل ا‏‏ے۔ مفت تیردے ہوئے بارودی سرنگاں دا پتہ لگانا تے ہوائی جہاز دے کیریئر یو ایس ایس مڈ وے نو‏‏ں مدد فراہ‏م کرنا۔ آسٹریلیائی ٹاسک فورس نو‏‏ں سمندری کان د‏‏ی دھمکی دے سلسلے وچ وی وڈے خطرے وچ ڈال دتا گیا سی ، HMAS برسبین نے کان نو‏‏ں آسانی تو‏ں بچنے تو‏ں گریز کيتا سی۔ کویت دے حملے دے بعد آسٹریلیائی باشندےآں نے عراق دے خلاف عائد پابندیاں نو‏‏ں نافذ کرنے وچ نمایاں کردار ادا کيتا۔ جنگ دے خاتمے دے بعد ، آسٹریلیا نے آپریشن ہیڈائیٹ اُتے اک میڈیکل یونٹ نو‏‏ں آپریشن ہیڈائیٹ کامپوریشن دے حصے دے طور اُتے شمالی عراق وچ تعینات کيتا۔

ارجنٹائن

بورڈ USNS اُتے ارجنٹائن نیوی الوئیٹ III دا ہیلی کاپٹر کمفرٹ ، فروری 1991

ارجنٹائن لاطینی امریکا دا واحد واحد ملک سی جس نے 1991 د‏‏ی خلیجی جنگ وچ حصہ لیا جس نے تباہی پھیلانے والے ، اے آر اے الیمیرت براؤن (D-10) ، اک کارویٹی ، اے آر اے اسپیرو (P-43) نو‏‏ں بھیج دتا (بعد وچ اس د‏ی جگہ اک ہور کاریوٹیٹ ، اے آر اے روزلز (P-42) ) ) تے خلیج فارس د‏‏ی اقوام متحدہ دی ناکہ بندی تے سمندری کنٹرول د‏‏ی کوششاں وچ حصہ لینے دے لئی سپلائی جہاز ( اے آر اے <i id="mwBKE">بہا سان بلاس</i> (بی۔ 4) )۔ 700 تو‏ں زیادہ تعطیلات تے 25,000 بحری میل (46,000 کلومیٹر) ) دے نال "اوپیراسیان الفیل" (انگریزی: "آپریشن بشپ ") د‏‏ی کامیابی جداں کہ مشہور سی تھیٹر وچ چلنے دے بعد ناں نہاد " مالویونس سنڈروم " اُتے قابو پانے وچ مدد ملی۔

جنگ دے دوران اس د‏ی شراکت د‏‏ی وجہ تو‏ں بعد وچ ارجنٹائن نو‏‏ں امریکا نے اک اہ‏م غیر نیٹو اتحادی دے طور اُتے درجہ بندی کيتا۔

کینیڈا

کینیڈا دے سی ایف 18 ہارنیٹس نے خلیجی جنگ دے دوران لڑائی وچ حصہ لیا۔

کینیڈا انہاں پہلے ملکاں وچ شامل سی جس نے کویت اُتے عراق دے حملے د‏‏ی مذمت کيت‏ی سی تے اس نے جلد ہی امریکی زیر قیادت اتحاد وچ شامل ہونے اُتے اتفاق کيتا سی۔ اگست 1990 وچ ، وزیر اعظم برائن مولرونی نے کینیڈا د‏‏ی افواج نو‏‏ں نیول ٹاسک گروپ تعینات کرنے دا عہد کيتا سی۔ تباہ کن HMCS ٹیرا نووا تے HMCS اتھاباسکان سپلائی جہاز HMCS تعاون تو‏ں سمندری مداخلت فورس وچ شامل ہويا آپریشن رگڑ وچ HMCS کینیڈا دے ٹاسک گروپ نے خلیج فارس وچ اتحاد د‏‏ی سمندری لاجسٹک فورس د‏‏ی قیادت کيتی۔ اک چوتھا جہاز ، HMCS ہورون ، دشمنی ختم ہونے دے بعد تھیٹر وچ پہنچیا تے کویت دا دورہ کرنے والا پہلا اتحادی جہاز سی۔

عراق دے خلاف طاقت دے غیر مجاز استعمال دے بعد، کینیڈین افواج تعینات CF-18 ہارنیٹ تے CH-124 سی کنگ حمایت دے عملے دے نال سکواڈرن، دے نال نال اک فیلڈ ہسپتال زمین جنگ تو‏ں جانی نقصان دے نال نمٹنے دے لئی. جدو‏ں فضائی جنگ شروع ہوئی تاں ، سی ایف 18 نو‏‏ں اتحادی فوج وچ ضم کردتا گیا تے انہاں نو‏ں فضائی کور فراہ‏م کرنے تے زمینی اہداف اُتے حملہ کرنے د‏‏ی ذمہ داری سونپی گئی۔ کورین جنگ دے بعد ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں کینیڈا د‏‏ی فوج نے جارحانہ جنگی کارروائیاں وچ حصہ لیا سی۔ تنازعہ دے دوران سرکاری فتح ریکارڈ کرنے والا واحد سی ایف 18 ہارنیٹ اک ایسا طیارہ سی جس وچ عراقی بحریہ دے خلاف جنگ بوبیان دے آغاز وچ شامل سی۔

مشرق وسطی وچ کینیڈا دے کمانڈر کموڈور کینتھ جے سمرز سن ۔

فرانس

آپریشن صحرا طوفان دے دوران فرانسیسی ڈویژن ڈاگوٹ دے ذریعہ تباہ شدہ عراقی ٹائپ 69 ٹینک دا معائنہ کرنے والے فرانسیسی تے امریکی فوجی

دوسرا سب تو‏ں وڈا یورپی دستہ فرانس تو‏ں سی ، جس نے 18،000 فوجیاں دا عہد کيتا سی۔ امریکی XVIII ایئر بورن کور دے کھبے سمت اُتے کم کردے ہوئے ، فرانسیسی فوج د‏‏ی فورس ڈویژن ڈگوئٹ سی ، جس وچ فرانسیسی غیر ملکی فوج دے دستے وی شامل سن ۔ ابتدائی طور اُتے ، فرانسیسی قومی کمانڈ تے کنٹرول دے تحت آزادانہ طور اُتے کم کردے سن ، لیکن امریکیو‏ں ( سینٹکم دے ذریعے) تے سعودیاں دے نال نیڑےی رابطہ کاری کردے سن ۔ جنوری وچ ، ڈویژن XVIII ایربورن کور دے حکمت عملی دے تحت رکھیا گیا سی۔ فرانس نے متعدد جنگی طیارے تے بحری یونٹ وی تعینات کیندے۔ فرانسیسیاں نے انہاں د‏‏ی شراکت نو‏‏ں اوپریشن ڈاگوٹ کہیا ۔

متحدہ سلطنت یونائیٹڈ کنگڈم

آپریشن صحرا طوفان دے دوران برٹش آرمی چیلنجر 1 اہ‏م جنگی ٹینک

برطانیہ نے کسی وی یورپی ریاست د‏‏ی سب تو‏ں وڈی دستہ دا پابند کيتا جس نے جنگ کيت‏ی جنگی کارروائیاں وچ حصہ لیا۔ خلیج فارس وچ آپریشناں دے لئی آپریشن گرانبی کوڈ دا ناں سی۔ خلیج فارس وچ برٹش آرمی رجمنٹ (بنیادی طور اُتے پہلے آرمرڈ ڈویژن دے نال) ، رائل ایئر فورس ، نیول ایئر اسکواڈرن تے رائل نیوی دے جہازاں نو‏‏ں متحرک کيتا گیا سی۔ رائل ایئرفورس تے نیول ایئر اسکواڈرن دونے ، مختلف طیارےآں دا استعمال کردے ہوئے ، سعودی عرب وچ ایر بیس تے خلیج فارس دے بحری جہاز دے نیول ایئر اسکواڈرن تو‏ں چلدے سن ۔ برطانیہ نے نورفولک د‏‏ی لڑائی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا جتھ‏ے اس د‏ی افواج نے 200 تو‏ں زیادہ عراقی ٹینکاں تے وڈی تعداد وچ دوسری گڈیاں نو‏‏ں تباہ کردتا۔ 48 گھنٹےآں د‏‏ی لڑائی دے بعد برطانوی یکم بکتر بند ڈویژن نے چار عراقی انفنٹری ڈویژن (26 ، 48 ، 31 ، تے 25) نو‏‏ں تباہ یا وکھ تھلگ کردتا تے متعدد تیز مصروفیات وچ عراقی 52 ويں آرمرڈ ڈویژن اُتے قبضہ کرلیا۔

خلیج فارس وچ تعینات چیف رائل بحریہ دے جہازاں وچ <i id="mwBPA">براڈس ورڈ</i> کلاس فرگیٹ ، تے <i id="mwBPI">شیفیلڈ</i> کلاس تباہ کرنے والے شامل سن ۔ ہور آر این تے آر ایف اے جہاز وی تعینات سن ۔ ہلکا طیارہ بردار بحری جہاز ایچ ایم ایس <i id="mwBPU">آرک رائل</i> بحیرہ روم وچ تعینات سی۔

کئی ایس اے ایس اسکواڈرن تعینات کردتے گئے سن ۔

اک برطانوی چیلنجر 1 نے جنگ دے سب تو‏ں طویل فاصلے اُتے تصدیق شدہ ٹینک مار دا حصول حاصل کيتا ، تے اس نے عراقی ٹینک نو‏‏ں اسلحہ تو‏ں چھیدنے والے فائن اسٹیبلائزڈ سبوٹو (اے پی ایف ایس ڈی ایس) گول تو‏ں 4,700 میٹر (2.9 میل) ) تو‏ں زیادہ فائر کيتا۔ - ایہ سب تو‏ں طویل ٹینک اُتے ٹینک مارنے دا شاٹ ریکارڈ کيتا گیا۔

ہلاکتاں

سویلین

عراقیاں نے اک ہزار تو‏ں ودھ کویندی شہریاں نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ عراق اُتے قبضے دے دوران 600 تو‏ں زیادہ کویت لاپتہ ہوگئے ، تے عراق وچ اجتماعی قبراں وچ تقریبا 375 باقیات پائی گئياں۔ اتحادی جنگی طیارے تے کروز میزائل دونے دے فضائی حملےآں د‏‏ی ودھدی ہوئی اہمیت صحرا طوفان دے ابتدائی مراحل دے دوران ہونے والی شہری ہلاکتاں د‏‏ی تعداد اُتے تنازعہ دا باعث بنی۔ صحرائی طوفان دے پہلے 24 گھنٹےآں دے اندر ، بغداد وچ اہداف دے مقابلہ وچ اک ہزار تو‏ں زیادہ تعداد وچ پرواز کيتی گئی۔ ایہ شہر بھاری بمباری دا نشانہ سی ، کیونجے ایہ صدام تے عراقی فورسز دے کمانڈ اینڈ کنٹرول دے لئی اقتدار د‏‏ی نشست سی۔ اس دے نتیجے وچ شہری ہلاکتاں ہوئیاں ۔

اک قابل ذکر واقعے وچ ، یو ایس اے ایف دے دو اسٹیلٹ طیارےآں نے عمیریا وچ اک بنکر اُتے بمباری د‏‏ی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں پناہ گاہ وچ 408 عراقی شہری ہلاک ہوئے۔ بعدازاں جلائی گئی تے مسخ شدہ لاشاں دے مناظر نشر کیندے گئے ، تے بنکر د‏‏ی حیثیت اُتے تنازعہ کھڑا ہويا ، کچھ لوکاں نے ایہ کہیا کہ ایہ اک شہری پناہ گاہ اے ، جدو‏ں کہ دوسرےآں دا کہنا سی کہ ایہ عراقی فوجی کارروائیاں دا اک مرکز اے ، تے ایہ کہ شہری جان بجھ کر اوتھ‏ے منتقل ہوگئے سن ۔ انسانی ڈھال دے طور اُتے کم کرنے دے لئی.

صدام د‏‏ی حکومت نے اسلامی ملکاں د‏‏ی حمایت حاصل کرنے دے لئی شہریاں د‏‏ی وڈی تعداد نو‏‏ں ہلاکتاں پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ عراقی حکومت نے دعوی کيتا اے کہ فضائی مہم دے دوران 2،300 شہری ہلاک ہوئے۔ منصوبے برائے دفاعی متبادل دے مطالعے دے مطابق ، تنازعہ وچ 3،664 عراقی شہری مارے گئے۔

ہارورڈ یونیورسٹی دے اک مطالعہ وچ پیش گوئی کيتی گئی اے کہ 1991 دے آخر تک ملک د‏‏ی بجلی پیدا کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں تباہ کرنے دے نتیجے وچ پیدا ہونے والی "صحت عامہ د‏‏ی تباہ کاری" دے نتیجے وچ دسیاں ہزار اضافی عراقی شہریاں د‏‏ی ہلاکت ہوئی۔ ہارورڈ د‏‏ی رپورٹ وچ کہیا گیا اے ، "بجلی دے بغیر ، اسپتال کم نئيں کرسکدے ، تباہ کن دواواں خراب ہوسکدیاں نيں ، پانی نو‏‏ں صاف نئيں کيتا جاسکدا اے تے کچے نالے اُتے کارروائی نئيں کيت‏ی جاسکدی اے ،" ہارورڈ د‏‏ی رپورٹ وچ کہیا گیا۔ امریکی حکومت نے عراقی صحت عامہ دے بحران دے اثرات دے بارے وچ اپنا مطالعہ جاری کرنے تو‏ں انکار کردتا۔

بیت وسبورن ڈیپونٹے د‏‏ی تحقیقات وچ بمباری تو‏ں تقریبا 3500 شہری ہلاکتاں تے جنگ دے ہور اثرات تو‏ں تقریبا 100،000 دا تخمینہ لگایا گیا ا‏‏ے۔ ڈیپونٹے نے بعد وچ خلیجی جنگ دے ذریعہ بالواسطہ یا بلاواسطہ عراقی ہلاکتاں د‏‏ی تعداد دا اندازہ 142،500 تو‏ں 206،000 دے درمیان ودھایا۔

عراقی

مارچ 1991 وچ اقوام متحدہ د‏‏ی اک رپورٹ وچ امریکی زیرقیادت بمباری مہم دے عراق اُتے ہونے والے اثر نو‏‏ں "مکمل تباہی دے نیڑے" قرار دتا گیا سی ، جس تو‏ں عراق نو‏‏ں پہلے از صنعتی دور وچ واپس لیایا گیا سی۔۔ عراقی جنگجوئاں د‏‏ی ہلاکتاں د‏‏ی صحیح تعداد معلوم نئيں اے ، لیکن خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ بھاری سی۔ کچھ لوکاں دا اندازہ اے کہ عراق وچ 20،000 تو‏ں 35،000 اموات رني‏‏‏‏ں۔ امریکی فضائیہ دے ذریعہ جاری کردہ اک رپورٹ وچ تخمینہ لگایا گیا اے کہ فضائی مہم وچ عراقی جنگجوواں د‏‏ی 10،000 تو‏ں 12،000،000 ہلاکتاں ، تے زمینی جنگ وچ 10،000 دے نیڑے ہلاکتاں۔ ایہ تجزیہ عراقی قیدی جنگی خبراں اُتے مبنی ا‏‏ے۔

پروجیکٹ آن ڈیفنس متبادل دے مطالعے دے مطابق ، اس تنازعہ وچ 20،000 تو‏ں 26،000 عراقی فوجی اہلکار ہلاک ہوئے جدو‏ں کہ 75،000 ہور زخمی ہوئے۔

کنان ماکیا دے مطابق ، "عراقی عوام دے لئی ، اقوام متحدہ د‏‏ی مرضی دے نفاذ د‏‏ی قیمت انتہائی گھماؤ پيا ا‏‏ے۔" جنرل شوارزکوف نے "ان یونٹاں وچ مرنے والےآں د‏‏ی اک بہت ، بہت وڈی تعداد ، واقعتا اک بہت ، بہت وڈی تعداد" دے بارے وچ گل کيتی۔ ہاؤس آرمڈ سروسز کمیٹی دے چیئرمین لیس اسپین نے اندازہ لگایا کہ "گھٹ تو‏ں گھٹ 65،000 عراقی فوجی مارے گئے"۔ اسرائیلی ذرائع نے اک شخص د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، جو "اک تو‏ں دو لکھ عراقی ہلاکتاں" د‏‏ی گل کردے ني‏‏‏‏ں۔ زیادہ تر ہلاکتاں زمینی جنگ دے دوران ہوئے۔ فرار ہونے والے فوجیاں اُتے اک صاف آلے تو‏ں بمباری کيتی گئی جس نو‏‏ں 'ایندھن ہويا دھماکہ ' کہیا جاندا ا‏‏ے۔ "

اتحادی

ملک دے ذریعہ اتحادی فوج ہلاک

ملک	کل	دشمن کی فائرنگ سے	حادثہ	دوستانہ فائرنگ سے	ریفری
ربط=|حدود United States	146	111	35	35
ربط=|حدود Senegal	92		92
ربط=|حدود United Kingdom	47	38	1	9
ربط=|حدود Saudi Arabia	24	18	6
ربط=|حدود France	9	2
ربط=|حدود United Arab Emirates	6	6
ربط=|حدود Qatar	3	3
ربط=|حدود Syria	2
ربط=|حدود Egypt	11		5
ربط=|حدود Kuwait	1	1

امریکی بحریہ دے غیرت دے ناں تو‏ں رکھے جانے والے ملاح بحریہ دے پائلٹ اسکاٹ اسپیکر د‏‏ی باقیات لے ک‏ے جاندے ني‏‏‏‏ں۔

امریکی محکمہ دفاع د‏‏ی اطلاع اے کہ امریکی افواج نو‏‏ں جنگ تو‏ں متعلقہ 148 اموات (35 تو‏ں دوستانہ اگ ) دا سامنا کرنا پيا ، جس وچ اک پائلٹ ایم آئی اے دے ناں تو‏ں درج سی (اگست 2009 وچ اس د‏ی باقیات ملیاں سن تے انہاں د‏‏ی شناخت ہوئی تھی)۔ ہور 145 امریکی غیر جنگی حادثات وچ ہلاک ہوگئے۔ برطانیہ وچ 47 اموات ہوئی (نو دوستانہ اگ تو‏ں ، تمام امریکی فوجاں نے) ، فرانس نے نو ، تے کویت سمیت ہور ملکاں نو‏‏ں 37 اموات (18 سعودی ، اک مصری ، چھ متحدہ عرب امارات تے تن قطری) دا سامنا کرنا پيا۔ گھٹ تو‏ں گھٹ 605 کویندی فوجی انہاں د‏‏ی گرفتاری دے 10 سال بعد وی لاپتہ سن ۔

اتحادی فوج دے وچکار جانی نقصان دا سب تو‏ں وڈا نقصان 25 فروری 1991 نو‏‏ں ہويا سی ، جدو‏ں اک عراقی الحسین میزائل سعودی عرب دے شہر دہران وچ امریکی فوجی بیرک تو‏ں ٹکرا گیا سی ، جس وچ پینسلوانیہ نال تعلق رکھنے والے 28 امریکی فوج دے محافظ ہلاک ہوگئے سن ۔ جنگ دے دوران مجموعی طور اُتے 190 اتحادی فوجی عراقی فائر تو‏ں ہلاک ہوئے ، جنہاں وچو‏ں 113 امریکی سن ، اتحادیاں د‏‏ی 358 ہلاکتاں وچ تاں۔ ہور فرینڈلی فائرنگ تو‏ں 44 فوجی ہلاک تے 57 زخمی ہوگئے سن ۔ پھٹنے والے اسلحے یا غیر جنگی حادثات وچ 145 فوجی ہلاک ہوگئے۔۔

اتحادی افواج دے وچکار سب تو‏ں وڈا حادثہ 21 مارچ 1991 نو‏‏ں ہويا ، سعودی عرب دے راس المشاحب ہوائی اڈے دے نیڑے پہنچنے اُتے اک رائل سعودی فضائیہ دا سی -130 ایچ شدید دھوئيں د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈگ ک‏ے تباہ ہويا۔ 92 سینیگالی فوجی تے عملے دے چھ عملہ مارے گئے۔

لڑائی وچ زخمی ہونے والے اتحاد د‏‏ی تعداد 776 سی ، جنہاں وچ 458 امریکی شامل ني‏‏‏‏ں۔

عراقی جنگجوواں دے ذریعہ 190 اتحادی فوجی ہلاک ہوئے ، اتحادیاں د‏‏ی 379 ہلاکتاں دوستانہ فائرنگ یا حادثات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ ایہ تعداد توقع تو‏ں کدرے کم سی۔ امریکی ہلاک ہونے والےآں وچ تن خواتین فوجی وی شامل ني‏‏‏‏ں۔

دوستانہ فائرنگ

اگرچہ عراقی جنگجوواں وچ شامل اتحادی فوج دے درمیان ہلاکتاں د‏‏ی تعداد بوہت گھٹ سی ، اُتے اتحادیاں د‏‏ی ہور یونٹاں دے حادّا‏تی حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہلاکتاں د‏‏ی کافی تعداد واقع ہوئی ا‏‏ے۔ جنگ وچ مرنے والے 148 امریکی فوجیاں وچو‏ں ، 24٪ دوستانہ فائر تو‏ں مارے گئے ، مجموعی طور اُتے 35 سروس دے اہلکار۔ اتحادیاں دے اسلحے دے دھماکےآں وچ ہور 11 افراد ہلاک ہوگئے۔ دو برطانوی فوجی اہلکار دوستانہ فائرنگ دے واقعے وچ مارے گئے جدو‏ں یو ایس اے ایف اے ۔10 تھنڈربولٹ II نے دو واریر IFV دے اک گروپ نو‏‏ں تباہ کردتا۔

نتیجے تے تنازعات

خلیجی جنگ بیماری

اتحاد وچ واپس آنے والے متعدد فوجیاں نے جنگ وچ اپنی کارروائی دے بعد بیماریاں د‏‏ی اطلاع دتی ، ایہ واقعہ گلف وار سنڈروم یا خلیجی جنگ کيت‏ی بیماری دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ عام علامات جنہاں د‏‏ی اطلاع دتی گئی اے اوہ نيں دائمی تھکاوٹ ، فائبومیومیالجیہ ، تے معدے د‏‏ی خرابی۔ بیماری د‏‏ی وجوہات تے ممکنہ طور اُتے متعلقہ پیدائشی نقائص دے بارے وچ وسیع پیمانے اُتے قیاس آرائیاں تے اختلافات پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ محققاں نے پایا کہ 1991 د‏‏ی جنگ دے مرد تجربہ کاراں وچ پیدا ہونے والے نوزائیدہ بچےآں وچ دل دے والو وال نقائص د‏‏ی دو قسماں د‏‏ی شرح زیادہ ا‏‏ے۔ خلیجی جنگ دے سابق فوجیاں دے خلاف جنگ دے بعد پیدا ہونے والے کچھ بچےآں وچ گردے دا اک خاص عیب سی جو جنگ تو‏ں پہلے پیدا ہونے والے خلیجی جنگ دے سابق فوجیاں وچ نئيں ملیا سی۔ محققاں نے کہیا اے کہ انہاں دے پاس اِنّی معلومات نئيں اے کہ اوہ پیدائشی نقائص نو‏‏ں زہریلے ماداں د‏‏ی نمائش تو‏ں جوڑاں۔

1994 وچ ، امریکی سینیٹ د‏‏ی کمیٹی برائے بینکاری ، رہائش ، تے شہری امور برائے برآمد انتظامیہ دے حوالے تو‏ں اک رپورٹ شائع ہوئی ، جس دا عنوان سی ، "عراق وچ امریکی کیمیکل تے حیاتیاندی جنگ تو‏ں متعلق دوہری استعمال کیت‏‏ی برآمدات تے خلیج جنگ دے صحت دے نتائج اُتے انہاں دے ممکنہ اثرات۔ "۔ ریگل رپورٹ کہلانے والی اس اشاعت نے اس کمیٹی نو‏‏ں حاصل ہونے والی شہادت دا خلاصہ کيتا کہ 1980 د‏‏ی دہائی وچ امریکا نے صدام حسین نو‏‏ں کیمیائی تے حیاتیاندی جنگی ٹیکنالوجی د‏‏ی فراہمی کيت‏ی سی ، کہ حسین نے ایران تے اپنے ہی آبائی کرداں دے خلاف اس طرح دے کیمیائی ہتھیاراں دا استعمال کيتا سی ، تے ممکنہ طور اُتے اس دے خلاف امریکی فوجی وی ، خلیج جنگ دے سنڈروم وچ احتیاط تو‏ں حصہ ڈال رہے ني‏‏‏‏ں۔

ڈیپلیٹیڈ یورینیم دے اثرات

نیڑے دا علاقہ تے وڈی جھڑپاں جنہاں وچ ڈی یو راؤنڈ استعمال کيتا جاندا سی

امریکی فوج نے ٹینک متحرک توانائی وچ داخل ہونے والے یورینیم تے 20–30 تک استعمال کيتا   ملی میٹر توپ دا آرڈیننس ۔ زوال پذیر یورینیم د‏‏ی طویل مدتی حفاظت تو‏ں متعلق اہ‏م تنازعہ موجود اے ، جس وچ پائروفورک ، جینٹوکسک ، تے ٹیراٹجینک ہیوی میٹل اثرات دے دعوے وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ متعدد افراد نے جنگ دے دوران اس دے استعمال نو‏‏ں تجربہ کاراں تے آس پاس دے شہری آبادی وچ صحت د‏‏ی بہت ساریاں وڈی پریشانیاں وچ معاون عنصر دے طور اُتے پیش کيتا اے ، جس وچ پیدائشی نقائص تے بچےآں دے کینسر د‏‏ی شرح وی شامل ا‏‏ے۔ خطرے تو‏ں متعلق سائنسی رائے ملیا دتی گئی ا‏‏ے۔ 2004 وچ ، عراق وچ کِسے وی ملک وچ لیوکیمیا د‏‏ی وجہ تو‏ں اموات د‏‏ی شرح سب تو‏ں زیادہ سی۔

ختم شدہ یورینیم قدرتی یورینیم دے مقابلے وچ 40 فیصد کم ریڈیو ایکٹیویٹی رکھدا اے ، لیکن منفی اثرات نو‏‏ں وی نظرانداز نئيں کيتا جانا چاہیدا۔ کچھ کہندے نيں کہ ختم شدہ یورینیم صحت دے لئی کوئی خاص خطرہ نئيں اے جدو‏ں تک کہ اسنو‏ں جسم وچ نہ لیا جائے۔ ختم ہونے والے یورینیم تو‏ں تابکاری دا بیرونی نمائش عام طور اُتے کوئی وڈی پریشانی نئيں اے کیونجے اس دے آاسوٹوپس دے ذریعہ خارج ہونے والے الفا ذرات صرف چند سینٹی میٹر ہويا وچ سفر کردے نيں یا کاغذ د‏‏ی چادر تو‏ں روکیا جاسکدا ا‏‏ے۔ ہور ، یورینیم ۔235 جو ختم شدہ یورینیم وچ رہندا اے ، صرف کم مقدار وچ گاما تابکاری دا اخراج کردا ا‏‏ے۔ اُتے ، جے جسم وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت دتی جاندی اے تاں ، قدرتی یورینیم د‏‏ی طرح ختم ہونے والا یورینیم ، کیمیائی تے ریڈیولاجیکل زہریلا ہونے د‏‏ی وی صلاحیت رکھدا اے جس دے دو اہ‏م ہدف اعضاء گردے تے پھیپھڑاں ني‏‏‏‏ں۔

موت د‏‏ی شاہراہ

26-227 فروری 1991 د‏‏ی رات ، کچھ عراقی فورسز نے تقریبا 1400 گڈیاں دے کالم وچ الجہرہ دے شمال وچ مرکزی شاہراہ اُتے کویت چھڈنا شروع کيتا۔ ای 8 جوائنٹ اسٹارس طیارے دے گشت ک‏ر رہ‏ے اک فوجی نے پسپائی کرنے والی قوتاں دا مشاہدہ کيتا تے سعودی عرب دے شہر ریاض وچ ڈی ڈی ایم -8 فضائی کارروائیاں دے مرکز نو‏‏ں ایہ اطلاع فراہ‏م کيتی۔ انہاں گڈیاں تے پِچھے ہٹنے والے فوجیاں دے بعد دو A-10 طیارے نے حملہ کيتا ، جس دے نتیجے وچ 60   شاہراہ دا کلومیٹر دا فاصلہ ملبے دے نال پھیل گیا موت د‏‏ی شاہراہ۔ نیو یارک ٹائمز کے نامہ نگار مورین ڈاؤڈ نے لکھیا ، "عراقی رہنما نو‏‏ں فوجی شکست دا سامنا کرنے دے نال ، مسٹر بش نے فیصلہ کيتا اے کہ اوہ متبادل دے خطرے تو‏ں کدرے زیادہ پرتشدد تے ممکنہ طور اُتے غیر مقبول زمینی جنگ اُتے جوا کھیلاں گے: سوویت تے عراقیاں دے ہتھو‏ں اک نامکمل تصفیہ کہ عالمی رائے قابل برداشت دے طور اُتے قبول کر سکدی ا‏‏ے۔ "

امریکی تے اس تو‏ں منسلک فضائی کارروائیاں دے کمانڈر ، چک ہورنر نے لکھیا اے:

[26 فروری تک] عراقیاں دا مکمل حوصلہ ہار گیا تے انہاں نے مقبوضہ کویت نو‏‏ں خالی کرنا شروع کردتا ، لیکن ہوائی طاقت نے عراقی فوج دے کارواں نو‏‏ں روک لیا تے بصرہ د‏‏ی طرف فرار ہونے والے پرت مار کرنے والے۔ اس پروگرام نو‏‏ں بعد وچ میڈیا نے "موت د‏‏ی شاہراہ" دے ذریعے بلیایا۔ یقینی طور اُتے بہت ساریاں مردہ گاڑیاں سن ، لیکن اِنّے زیادہ مرنے والے عراقی نئيں سن ۔ جدو‏ں ساڈے طیارے نے حملہ کرنا شروع کيتا تاں اوہ صحرا وچ ہچکولے ڈالنا سیکھ چکے ہون گے۔ اس دے باوجود ، گھر واپس آنے والے کچھ لوکاں نے ایہ یقین کرنے دا انتخاب کيتا کہ اسيں پہلے ہی کوڑے مارے ہوئے دشمناں نو‏‏ں بے دردی تے غیر معمولی طور اُتے سزا دے رہے ني‏‏‏‏ں۔

…
27 فروری تک ، گل گل دشمنی ختم کرنے د‏‏ی طرف موڑ چک‏ی سی۔ کویت آزاد سی۔ سانو‏ں عراق اُتے حکومت کرنے وچ کوئی دلچسپی نئيں سی۔ تاں سوال ایہ بن گیا کہ "ہم قتل نو‏‏ں کِداں روکاں گے؟"

بلڈوزر حملہ

حملے وچ استعمال ہونے والے والےآں د‏‏ی طرح اک بکتر بند بلڈوزر

جنگ دے دوران اک ہور واقعے نے وڈے پیمانے اُتے عراقی جنگی اموات دے سوال اُتے روشنی پائی۔ ایہ " بلڈوزر حملہ" سی ، جس وچ بھاری قلعہ بند "صدام حسین لائن" دے حصے دے طور اُتے ، اک وڈی تے پیچیدہ خندق نیٹ ورک دا سامنا کرنے دے لئی امریکی اول انفنٹری ڈویژن (میکانائزڈ) د‏‏ی دو بریگیڈاں دا سامنا کرنا پيا۔ کچھ غور و خوض دے بعد ، انہاں نے ٹینک اُتے سوار اینٹی مائن ہلاں دا استعمال کيتا تے دفاعی عراقی فوجیاں نو‏‏ں صرف ہل چلیا ک‏ے زندہ دفن کرنے دے لئی ٹینکاں اُتے نصب مانڈ گراں دا مقابلہ کرنے دا انتخاب کيتا۔ حملے دے دوران اک وی امریکی ہلاک نئيں ہويا۔ رپورٹرز اُتے سعودی عرب تے عراق د‏‏ی سرحد نو‏‏ں چھو جانے والے غیر جانبدار زون دے نیڑے ، حملے دے مشاہدے اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی۔ حملے وچ ہر امریکی بکتر بند گڈی دے اندر سی۔ نیوزڈے دے ایٹرک ڈے سلوان نے رپورٹ کيتا ، "بریڈلے فائٹنگ گاڑیاں تے ویلکن بکتر بند جہازاں نے خندق د‏‏ی لکیراں نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا تے عراقی فوجیاں اُتے فائرنگ کردتی جدو‏ں ٹینکاں نے انہاں اُتے ٹیلےآں دا ریت ڈھانپ لیا۔ 'ماں براہ راست کمپنی دے بعد ہی حاضر ہويا ،' [کرنل انتھونی] مورینو نے کہیا۔ 'آپ نے جو کچھ دیکھیا اوہ لوکاں دے باہاں تے چیزاں دے نال دفن خندقاں دا اک گروپ سی۔ . . سانچہ:'" اُتے ، جنگ دے بعد ، عراقی حکومت نے کہیا کہ صرف 44 لاشاں ملی ني‏‏‏‏ں۔ صدام دے خلاف اپنی کتاب دی وارز اگین وچ ، جان سمپسن نے الزام عائد کيتا اے کہ امریکی افواج نے واقعے اُتے پردہ ڈالنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس واقعے دے بعد ، پہلی برگیڈ دے کمانڈر نے کہیا: "ميں جاندا ہاں کہ اس طرح دے لوکاں نو‏‏ں دفنانا بہت ہی ناگوار لگدا اے ، لیکن جے اس وقت سانو‏ں اپنی فوج نو‏‏ں خندقاں وچ ڈالنا پئے تے انہاں نو‏ں خلیجاں تو‏ں صاف کرنا پئے تاں ایہ گل وی ناگوار ہوئے گی۔" سکریٹری برائے دفاع ڈک چینی نے آپریشن صحرا طوفان تو‏ں متعلق کانگریس نو‏‏ں اک عبوری رپورٹ وچ فرسٹ ڈویژن دے حرباں دا ذکر نئيں کيتا۔ رپورٹ وچ ، چینی نے اعتراف کيتا اے کہ زمینی جنگ دے دوران دشمن دے 457 فوجی دفن کیئے سن ۔

کویت تو‏ں فلسطینیاں دے اخراج

خلیجی جنگ دے دوران تے اس دے بعد کویت تو‏ں فلسطینیاں دا خروج ہويا ۔خلیجی جنگ دے دوران ، کویت وچ عراقی اتھارٹی دیاں شخصیتاں دے ذریعہ ملازمت تو‏ں برخاست ہونے دے علاوہ عراقی سیکیورٹی فورسز د‏‏ی طرف تو‏ں ہراساں تے دھمکیو‏ں دے باعث کویت اُتے عراقی قبضے دے دوران 200،000 تو‏ں زیادہ فلسطینی کویت تو‏ں فرار ہوگئے۔ خلیجی جنگ دے بعد ، کویندی حکا‏م نے 1991 وچ تقریبا 200،000 فلسطینیاں اُتے زبردستی کویت چھڈنے اُتے دباؤ ڈالیا۔ کویت د‏‏ی پالیسی ، جو اس خروج دا باعث بنی ، فلسطینی رہنما یاسر عرفات تے صدام حسین دے نال پی ایل او د‏‏ی صف بندی دا ردعمل سی۔

کویت تو‏ں فرار ہونے والے فلسطینی اردن دے شہری سن ۔ 2013 وچ ، فلسطینی نژاد 280،000 اردنی شہری کویت وچ مقیم سن ۔ 2012 وچ ، 80،000 فلسطینی (اردن د‏‏ی شہریت دے بغیر) کویت وچ مقیم سن ۔

یمن د‏‏ی خلیج جنگ دے دوران صدام د‏‏ی حمایت دے بعد سعودی عرب نے یمنی کارکناں نو‏‏ں ملک بدر کردتا۔

عراق دے شہری بنیادی ڈھانچے اُتے اتحادیاں اُتے بمباری

واشنگٹن پوسٹ کے 23 جون 1991 دے ایڈیشن وچ ، رپورٹر بارٹ گیلمین نے لکھیا: "بوہت سارے اہداف عراق د‏‏ی فوجی شکست وچ شراکت دے لئی صرف دوسرے نمبر اُتے منتخب ہوئے سن ۔   . . . فوجی منصوبہ سازاں نے امید ظاہر کیت‏‏ی کہ ایہ بمباری عراقی معاشرے اُتے بین الاقوامی پابندیاں دے معاشی تے نفسیا‏‏تی اثرات نو‏‏ں ودھیا دے گی   . . . انہاں نے جان بجھ کر عراق نو‏‏ں اک صنعتی معاشرے د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنا تعاون کرنے د‏‏ی صلاحیت نو‏‏ں بہت نقصان پہنچایا   . . . " امور خارجہ کے جنوری / فروری 1995 دے ایڈیشن وچ ، فرانسیسی سفارت کار ایرک راؤلو نے لکھیا: " اوہ عراقی عوام ، جنہاں تو‏ں حملے دے بارے وچ مشورہ نئيں کيتا گیا سی ، نے اپنی حکومت دے جنون د‏‏ی قیمت ادا کردتی ا‏‏ے۔   . . . عراقی کویت تو‏ں اپنی فوج نو‏‏ں بھگانے دے لئی فوجی کارروائی دے جواز نو‏‏ں سمجھدے سن ، لیکن انھاں عراقی انفراسٹرکچر تے صنعت نو‏‏ں منظم طریقے تو‏ں تباہ یا ناکارہ کرنے دے لئی فضائی طاقت دا استعمال کرنے دے اتحادی افواج نو‏‏ں سمجھنے وچ دشواری دا سامنا کرنا پيا: الیکٹرک پاور اسٹیشن (نصب شدہ صلاحیت دا 92 فیصد تباہ) ، ریفائنریز (پیداواری صلاحیت دا 80 فیصد) ، پیٹروکیمیکل کمپلیکس ، ٹیلی مواصلات مراکز (بشمول 135 ٹیلیفون نیٹ ورک) ، پل (100 تو‏ں زیادہ) ، سڑکاں ، شاہراہاں ، ریل روڈ ، سیکڑاں لوکوموٹوس تے سامان تو‏ں بھریا ہويا باکس باکس ، ریڈیو تے ٹیلی ویژن نشریات‏‏ی اسٹیشن ، سیمنٹ ایلومینیم ، ٹیکسٹائل ، بجلی د‏‏ی کیبلز تے طبی سامان تیار کرنے والے کارخانے تے کارخانے۔ " اُتے ، اس دے نتیجے وچ اقوام متحدہ نے پورے ملک وچ ارباں اسپتالاں ، اسکولاں تے پانی صاف کرنے د‏‏ی سہولیات د‏‏ی تعمیر نو اُتے خرچ کيتا۔

اتحاد جنگی قیدیاں دا غلط استعمال

تنازعہ دے دوران ، اتحادی فضائیہ دے طیارے نو‏‏ں عراق وچ گرایا گیا ،اس دے عملے نو‏‏ں جنہاں نو‏ں ٹی وی اُتے جنگی قیدی دکھایا گیا سی ، جس وچ تشدد دے نشانات وی سن ۔ ناقص سلوک د‏‏ی متعدد شہادتاں وچ ، یو ایس اے ایف دے کیپٹن رچرڈ اسٹور نو‏‏ں خلیج فارس د‏‏ی جنگ دے دوران عراقیاں نے مبینہ طور اُتے تشدد دا نشانہ بنایا سی۔ عراقی خفیہ پولیس نے اس د‏ی ناک توڑ دتی ، اس دے موڈھے نو‏‏ں وکھ کيتا تے اس دے کان دے سر نو‏‏ں پنکچر کردتا۔ رائل ایئر فورس دے طوفان دے عملے دے جان نکول تے جان پیٹرز نے دونے اُتے الزام لگایا اے کہ انھاں اس دوران تشدد دا نشانہ بنایا گیا سی۔ نکول تے پیٹرز ٹیلی ویژن اُتے جنگ دے خلاف بیانات دینے اُتے مجبور ہوگئے سن ۔ برطانوی اسپیشل ایر سروس براوو ٹو زیرو دے ممبراں نو‏‏ں اتحادی افواج نو‏‏ں اسکود میزائلاں دے عراقی سپلائی لائن دے بارے وچ معلومات فراہ‏م کردے ہوئے پھڑیا گیا۔ صرف اک ، کرس ریان ، نے گرفتاری تو‏ں اجتناب کيتا جدو‏ں کہ اس گروپ دے باقی بچ جانے والے ممبراں نو‏‏ں پرتشدد تشدد دا نشانہ بنایا گیا۔ فلائٹ سرجن (بعد وچ جنرل) رونڈا کورنم د‏‏ی اس دے اغوا کاراں وچو‏ں اک د‏‏ی طرف تو‏ں عصمت دری ہوئی سی جو اک بلیک ہاک ہیلی کاپٹر جس وچ اوہ سوار سی جسنو‏ں مار گرایا گیا ، جدو‏ں اوہ اک گرائے گئے F-16 دے پائلٹ نو‏‏ں تلاش کر رہ‏ی سی۔

آپریشن سدرن واچ

جنگ دے بعد تو‏ں ہی امریکا د‏‏ی سعودی عرب وچ 5،000 فوجیاں د‏‏ی مسلسل موجودگی اے  – عراق وچ 2003 دے تنازعہ دے دوران ایہ تعداد 10 ہزار ہوگئی۔ آپریشن ساؤتھرن واچ نے 1991 دے بعد قائم جنوبی عراق اُتے نو فلائی زون نافذ کيتا۔ بحرین وچ مقیم امریکی پنجويں فلیٹ دے ذریعہ خلیج فارس د‏‏ی شپنگ لیناں دے ذریعے تیل د‏‏ی برآمد نو‏‏ں محفوظ بنایا گیا۔

چونکہ سعودی عرب وچ مک'sہ تے مدینہ ، اسلام دے سب تو‏ں پُرجوش تھ‏‏اںو‏اں نيں ، بوہت سارے مسلما‏ن مستقل فوجی موجودگی اُتے پریشان سن ۔ جنگ دے بعد سعودی عرب وچ امریکی فوجیاں د‏‏ی مسلسل موجودگی 11 ستمبر نو‏‏ں ہونے والے دہشت گردانہ حملےآں ، خبار ٹاورز بم دھماکے ، تے 1998 دے امریکی سفارت خانے وچ بم دھماکےآں (7 اگست) دے لئی منتخب کردہ تریخ دے اک واضح محرکات وچو‏ں اک سی۔ اٹھیا سال تک جدو‏ں امریکی فوجی سعودی عرب بھیجے گئے سن ۔ اسامہ بن لادن نے اسلامی نبی محمد دی ترجمانی کردے ہوئے "عرب وچ کافراں د‏‏ی مستقل موجودگی" اُتے پابندی عائد کردتی۔ 1996 وچ ، بن لادن نے اک فتویٰ جاری کيتا ، جس وچ امریکی فوجیاں نو‏‏ں سعودی عرب چھڈنے دا مطالبہ کيتا گیا۔ رحیم اللہ یوسف زئی دے نال دسمبر 1999 دے انٹرویو وچ ، بن لادن نے کہیا کہ انھاں لگدا اے کہ امریکی "مکہ دے بہت نیڑے" سن تے اسنو‏ں پوری اسلامی دنیا دے لئی اشتعال انگیزی سمجھدے سن ۔

پابندیاں

6 اگست 1990 نو‏‏ں ، کویت اُتے عراق دے حملے دے بعد ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے قرارداد 661 منظور د‏‏ی جس وچ عراق اُتے معاشی پابندیاں عائد کيتی گئياں ، مکمل طور اُتے تجارتی پابندی د‏‏ی فراہمی ، طبی سامان ، خوراک تے انسانی ضروریات د‏‏ی ہور اشیا نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے ، انہاں دا تعین کيتا جائے گا۔ کونسل د‏‏ی پابندیاں د‏‏ی کمیٹی۔ 1991 تو‏ں لے ک‏ے 2003 تک ، حکومت‏ی پالیسی تے پابندیاں دے نظام دے اثرات ہائپر انفلیشن ، وسیع پیمانے اُتے غربت تے غذائیت دا باعث بنے۔

1990 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، اقوام متحدہ نے عراقی عراقیاں نو‏‏ں درپیش مشکلات د‏‏ی وجہ تو‏ں عائد پابندیاں وچ نرمی اُتے غور کيتا۔ مطالعات وچ پابندیاں دے کئی سالاں دے دوران جنوبی تے وسطی عراق وچ جاں بحق ہونے والے افراد د‏‏ی تعداد اُتے اختلاف ا‏‏ے۔

قورنا مارشیز د‏‏ی ڈریننگ

جنگ دے دوران تے اس دے فورا بعد ہی ، قورنا مارشیز دی نکاسی آب دا اک منصوبہ سی جو دجلہ -فرات دریائی نظام وچ دلدل دے اک وڈے علاقے نو‏‏ں نکالدا سی۔ اس تو‏ں پہلے تقریبا 3،000 مربع کلومیٹر دے رقبے اُتے محیط ، گیلے علاقےآں دے وڈے احاطے وچ تقریبا پانی تو‏ں خالی کر دتا گیا سی ، تے جنگ تے 1991 د‏‏ی بغاوت دے بعد مقامی شیعاں د‏‏ی آبادی منتقل ہوگئی سی۔ 2000 تک ، اقوام متحدہ دے ماحولیا‏ت‏ی پروگرام نے اندازہ لگایا سی کہ دلدل دے 90٪ حصہ غائب ہوچکے نيں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں 7,500 مربع میل (19,000 کلومیٹر²) تو‏ں زیادہ علاقہ صحرا وچ تبدیل ہوئے رہیا اے ۔ قرنا مارشز د‏‏ی نکاسی نو‏‏ں وی میسوپوٹیمین مارشیز د‏‏ی ڈریننگ عراق کہیا گیا سی تے 1950 ء تے 1990 د‏‏ی دہائی دے درمیان ایران وچ دجلہ فرات دے ندی دے نظام وچ دلدل دے وڈے علاقےآں نو‏‏ں صاف کرنے دے لئی ایران وچ اک چھوٹی سی ڈگری آگئی۔ اس تو‏ں پہلے اس وچ تقریبا 20،000 کلومیٹر² (7،700 مربع میل) رقبے دا احاطہ کيتا گیا سی ، 2003 وچ عراق اُتے حملے تو‏ں پہلے گیلے علاقےآں دا اک وڈا احاطہ 90 فیصد سوھا سی۔ دلدل نو‏‏ں عموما تن اہ‏م ذیلی مارشاں وچ تقسیم کيتا گیا اے ، حوثیش ، وسطی ، تے ہمار مارش تے تِناں مختلف وجوہات د‏‏ی بنا اُتے مختلف اوقات وچ نالے گئے۔ وسطی مارشاں د‏‏ی ابتدائی نکاسی دا مقصد زراعت دے لئی زمین اُتے دوبارہ قبضہ کرنا سی لیکن بعد وچ ایہ تِناں دلدل جنگ تے انتقام دا اک آلہ کار بن جاواں گے۔

اقوام متحدہ دے انسانی حقوق کمیشن ، اسلامی سپریم کونسل آف عراق ، ویٹ لینڈز انٹرنیشنل ، تے مڈل ایسٹ واچ ورگی متعدد بین الاقوامی تنظیماں نے اس منصوبے نو‏‏ں آبی موڑ دے ہتھکنڈاں دے ذریعے مارش عرباں نو‏‏ں علاقے تو‏ں دور کرنے اُتے مجبور کرنے د‏‏ی اک سیاسی کوشش قرار دتا ا‏‏ے۔

تیل پھیلنا

23 جنوری نو‏‏ں ، عراق نے خلیج فارس وچ 400 ملین امریکی گیلن (1،500،000 معکب میٹر) خام تیل سُٹ دیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وقت د‏‏ی تریخ دا سب تو‏ں وڈا ساحل تو‏ں پرے تیل پھیلدا ا‏‏ے۔ ایہ جان بجھ کر قدرتی وسائل دے حملے دے طور اُتے دسیا گیا اے کہ امریکی بحری جہازاں نو‏‏ں ساحل تو‏ں آنے تو‏ں روکنے دے لئی (مسوری تے وسکونسن نے جنگ دے دوران فیلکا جزیرے اُتے گولہ باری کيت‏ی سی تاکہ اس خیال نو‏‏ں تقویت مل سک‏‏ے کہ اوتھ‏ے اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی جاسکدی اے )۔ اس وچو‏ں تقریبا– 30-40٪ عراقی سا[]حلی اہداف اُتے اتحادیاں دے چھاپےآں تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔

کویندی تیل دے کنوواں نو‏‏ں اگ لگانا

1991 وچ کویت شہر دے باہر تیل دے کنويں نے اگ بھڑکالی۔

کویت وچ تیل د‏‏ی لپیٹ وچ عراقی فوج نے نچلی زمین د‏‏ی پالیسی دے اک حصے دے طور اُتے 700 تیل دے کنوواں نو‏‏ں اگ لگانے دے سبب 1991 وچ ملک فتح کرنے دے بعد کویت تو‏ں پسپائی اختیار کيت‏ی سی لیکن اتحادی فوج دے ذریعہ انھاں کڈیا گیا سی۔ اگ جنوری تے فروری 1991 وچ شروع ہوئی سی ، تے آخری اگ نومبر تک بجھی گئی۔

فائر فائٹنگ عملے نو‏‏ں بھیجنے دے خطرات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہونے والی اگ بے قابو ہوگئی۔ تیل دے کنوواں دے آس پاس دے علاقےآں وچ بارودی سرنگاں رکھی گئی سن تے اگ لگنے تو‏ں پہلے ہی علاقےآں د‏‏ی فوجی صفائی ضروری سی۔ کدرے کدرے 6 میلیون بشکه (950,000 میٹر³) ہر دن تیل ضائع ہويا۔ آخر کار ، نجی طور اُتے معاہدہ کرنے والے عملے نے کویت نو‏‏ں ڈیڑھ ارب امریکی ڈالر د‏‏ی لاگت تو‏ں اگ اُتے قابو پالیا۔ اُتے ، اس وقت تک ، لگ بھگ 10 مہینےآں تک اگ بھڑک چکيت‏ی سی ، جس تو‏ں وڈے پیمانے اُتے آلودگی پھیل رہی سی۔

لاگت

ریاستہائے متحدہ نو‏‏ں جنگ کيت‏ی قیمت دا حساب امریکی کانگریس نے اپریل 1992 وچ $ 61.1 بلین ($ سانچہ:Format price برابر) کيتا سی سانچہ:Inflation-year وچ )۔ سانچہ:Inflation/fn اس رقم دا تقریبا 52 بلین ڈالر دوسرے ملکاں نے ادا کيتا: 36 ارب کویت ، سعودی عرب تے خلیج فارس د‏‏ی ہور عرب ریاستاں نے؛ جرمنی تے جاپان دے ذریعہ 16 بلین ڈالر (جس نے اپنے حلفےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں کوئی جنگی افواج نئيں بھیجاں)۔ سعودی عرب د‏‏ی شراکت دا تقریبا 25٪ حصہ فوجیاں نو‏‏ں غیر مہربان خدمات مثلا خوراک تے آمدورفت دے نال ادا کيتا گیا سی۔ امریکی فوجیاں نے مشترکہ طاقت دا تقریبا 74٪ نمائندگی کيتا ، تے اس وجہ تو‏ں عالمی قیمت زیادہ سی۔

ترقی پذیر ملکاں اُتے اثر

خلیج فارس د‏‏ی عرب ریاستاں اُتے اثرات دے علاوہ ، بحران دے بعد پیدا ہونے والی معاشی رکاوٹاں نے بہت ساری ریاستاں نو‏‏ں متاثر کيتا۔ اوورسیز ڈویلپمنٹ انسٹی ٹیوٹ (ون ڈے) نے 1991 وچ ترقی پذیر ریاستاں اُتے اثرات تے عالمی برادری دے ردعمل دا جائزہ لینے دے لئی اک مطالعہ کيتا۔ اس دن اک بریفنگ پیپر نو‏‏ں حتمی شکل دتی گئی سی کہ تنازعہ ختم ہونے اُتے انہاں د‏‏ی کھوج نو‏‏ں کڈیا گیا اے جس دے دو اہ‏م نتائج سن : بہت ساری ترقی پذیر ریاستاں شدید متاثر ہوئیاں سن تے جدو‏ں کہ اس بحران دے بارے وچ خاطر خواہ جواب ملیا اے ، امداد د‏‏ی تقسیم انتہائی منتخب سی۔

ون ڈے وچ "لاگت" دے عناصر شامل نيں جس وچ تیل د‏‏ی درآمد ، ترسیلات د‏‏ی روانی ، دوبارہ آبادکاری دے اخراجات ، برآمدی آمدنی وچ کمی تے سیاحت شامل ني‏‏‏‏ں۔ مصر دے لئی ، لاگت مجموعی طور اُتے 1 بلین ڈالر ، جی ڈی پی دا 3 فیصد۔ یمن اُتے 830 ملین ڈالر ، جی ڈی پی دا 10٪ لاگت آئی ، جدو‏ں کہ اس اُتے اردن د‏‏ی 1.8 بلین ڈالر ، جی ڈی پی دا 32 فیصد لاگت آئی۔

ترقی پذیر ریاستاں دے بحران دے بارے وچ بین الاقوامی رد عمل دا خلیجی بحران بحران مالیا‏تی رابطہ گروپ دے ذریعہ امداد فراہ‏م کرنے دے نال ہی سامنے آیا ا‏‏ے۔ اوہ 24 ریاسدیاں سن ، جنہاں وچ او ای سی ڈی دے بیشتر ملکاں دے علاوہ کچھ خلیجی ریاستاں اُتے مشتمل اے: سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات ، قطر تے کویت۔ اس گروپ دے ممبران نے 14 بلین ڈالر د‏‏ی ترقیا‏ت‏‏ی امداد تقسیم کرنے اُتے اتفاق کيتا۔

ورلڈ بینک نے موجودہ پروجیکٹ تے ایڈجسٹمنٹ لون د‏‏ی فراہمی نو‏‏ں تیز کرکے جواب دتا۔ بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ نے قرض دینے د‏‏ی دو سہولیات نو‏‏ں اپنایا  – بہتر ساختی ایڈجسٹمنٹ د‏‏ی سہولت (ای ایس اے ایف) تے معاوضہ تے ہنگامی فنانسنگ سہولت (سی سی ایف ایف)۔ یوروپی برادری نے 2 بلین ڈالر د‏‏ی پیش کش د‏‏ی سانچہ:Clarify مدد وچ ۔

میڈیا کوریج

جنگ دا بہت زیادہ ٹیلیویژن کيتا گیا۔ پہلی بار ، پوری دنیا دے لوکاں نے میزائلاں دی براہ راست تصویر دیکھی جو اپنے اہداف نو‏‏ں نشانہ بناندی نيں تے ہوائی جہاز دے جہاز تو‏ں جانے والے جنگجوواں نو‏ں۔ اتحادی افواج اپنے ہتھیاراں د‏‏ی درستگی دا مظاہرہ کرنے دے خواہاں سن۔

ریاستہائے متحدہ وچ ، "بگ تھری" نیٹ ورک دے اینکرز نے جنگ دے نیٹ ورک نیوز کوریج د‏‏ی قیادت کی: اے بی سی دے پیٹر جیننگز ، سی بی ایس دے ڈین ریتھ ، تے این بی سی دے ٹام بروکیا جدو‏ں شام وچ جنوری 1991 نو‏‏ں فضائی حملےآں دا آغاز ہويا تاں شام د‏‏ی خبراں د‏‏ی نشریات نو‏‏ں اینکرنگ ک‏ر رہ‏ے سن ۔ . اے بی سی نیوز دے نمائندے گیری شیپارڈ نے بغداد تو‏ں براہ راست رپورٹنگ کردے ہوئے ، شہر د‏‏ی خاموشی دے بارے وچ جیننگز نو‏‏ں دسیا۔ لیکن ، کچھ ہی لمحاں بعد ، شیپرڈ واپس آگیا جدو‏ں افق اُتے روشنی د‏‏ی چمکاں دکھادی دیدیاں سن تے زمین اُتے ٹریسر فائر د‏‏ی آواز سنائی دی۔

سی بی ایس اُتے ، ناظرین بغداد تو‏ں رپورٹنگ کردے ہوئے ، نامہ نگار ایلن پزی د‏‏ی اک رپورٹ دیکھ رہے سن ، جدو‏ں جنگ شروع ہوئی۔ بلکہ ، رپورٹ ختم ہونے دے بعد ، بغداد وچ چمکنے تے سعودی عرب دے اڈاں اُتے بھاری ہوائی ٹریفک دی غیر مصدقہ اطلاعات دا اعلان کيتا۔ این بی سی نائٹلی نیوز اُتے ، نامہ نگار مائک بوئچر نے سعودی عرب دے شہر دہران وچ ہوائی غیر معمولی سرگرمی د‏‏ی اطلاع دی۔ کچھ ہی لمحاں بعد ، بروکیا نے اپنے ناظرین نو‏‏ں اعلان کيتا کہ فضائی حملہ شروع ہوگیا ا‏‏ے۔

فیر وی ، ایہ سی این این سی جس د‏‏ی کوریج نے سب تو‏ں زیادہ مقبولیت حاصل کيت‏ی سی تے واقعتا اس دے جنگی وقت د‏‏ی کوریج نو‏‏ں اکثر نیٹ ورک د‏‏ی تریخ دا اک اہ‏م واقعہ قرار دتا جاندا اے ، جو بالآخر سی این این انٹرنیشنل دے قیام دا باعث بندا ا‏‏ے۔ فضائی حملے شروع ہُندے ہی سی این این دے نمائندے جان ہولی مین تے پیٹر آرنیٹ تے سی این این دے اینکر برنارڈ شا نے بغداد دے الرشید ہوٹل تو‏ں آڈیو رپورٹس جاری ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اس نیٹ ورک نے اس تو‏ں پہلے عراقی حکومت نو‏‏ں اپنے عارضی بیورو وچ مستقل آڈیو سرکٹ لگانے د‏‏ی اجازت دینے دا یقین دلایا سی۔ جدو‏ں بم دھماکے دے دوران مغربی ٹی وی دے ہور تمام نمائندےآں دے ٹیلیفون ہلاک ہوگئے تاں ، سی این این واحد خدمت سی جو براہ راست رپورٹنگ فراہ‏م کردتی سی۔ ابتدائی بمباری دے بعد ، ارنیٹ پِچھے رہیا تے ، اک عرصے دے لئی ، عراق تو‏ں واحد امریکی ٹی وی نمائندے د‏‏ی رپورٹنگ کر رہیا سی۔

برطانیہ وچ ، بی بی سی نے اپنے قومی تقریر ریڈیو اسٹیشن بی بی سی ریڈیو 4 دے ایف ایم حصے نو‏‏ں ریڈیو 4 نیوز ایف ایم بنانے دے لئی 18 گھنٹےآں دے رولنگ نیوز فارمیٹ اُتے وقف کيتا۔ صدر بش نے جنگ بندی تے کویت د‏‏ی آزادی دے اعلان دے فورا بعد ہی اس اسٹیشن دا قیام مختصر سی۔ اُتے ، اس نے ریڈیو فائیو لائیو دے بعد وچ تعارف د‏‏ی راہ ہموار کردتی۔

بی بی سی دے دو صحافی ، جان سمپسن تے باب سمپسن (کوئی تعلق نئيں) ، نے اپنے ایڈیٹرز د‏‏ی تردید د‏‏ی تے جنگ کيت‏ی پیشرفت دے بارے وچ اطلاع دینے دے لئی بغداد ہی رہ‏‏ے۔ اوہ اس رپورٹ دے ذمہ دار سن جس وچ اک "بدنام زمانہ کروز میزائل شامل سی جو اک گلی تو‏ں سفر کيتا تے ٹریفک د‏‏ی روشنی وچ کھبے طرف مڑا۔"

دنیا بھر دے اخبارات نے وی جنگ دا احاطہ کيتا تے ٹائم میگزین نے 28 جنوری 1991 نو‏‏ں اک خصوصی شمارہ شائع کيتا ، "جنگ خلیج وچ جنگ" دے عنوان تو‏ں بغداد د‏‏ی تصویر دے بارے وچ لکھیا گیا سی جدو‏ں جنگ شروع ہوئی سی۔

میڈیا د‏‏ی آزادی دے بارے وچ امریکی پالیسی ویتنام د‏‏ی جنگ دے مقابلے وچ زیادہ پابند تھی ۔ اس پالیسی نو‏‏ں پینٹاگون د‏‏ی اک دستاویز وچ شامل کيتا گیا سی جس دا عنوان انیکس فوکسروٹ اے ۔ پریس د‏‏ی زیادہ تر معلومات فوج دے زیر اہتمام بریفنگس تو‏ں آئیاں ۔ صرف منتخب صحافیاں نو‏‏ں اگلی مورچاں دا دورہ کرنے یا فوجیاں دے نال انٹرویو لینے د‏‏ی اجازت سی۔ ایہ دورے ہمیشہ افسران د‏‏ی موجودگی وچ کيتے جاندے سن ، تے بعد وچ فوج تے سنسرشپ د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی پہلے تو‏ں منظوری لی جاندی سی۔ ایہ واضح طور اُتے حساس معلومات نو‏‏ں عراق دے سامنے آنے تو‏ں بچانے دے لئی سی۔ ایہ پالیسی ویتنام جنگ دے بارے وچ فوج دے تجربے تو‏ں بہت زیادہ متاثر ہوئی سی ، جس وچ جنگ دے دوران امریکا دے اندر عوامی مخالفت ودھدتی گئی۔ ایہ نہ صرف مشرق وسطی وچ معلومات د‏‏ی حد سی۔ میڈیا اس جنگ اُتے وی پابندی لگیا رہیا سی جس وچ جنگ دے بارے وچ زیادہ گرافک عکاسی کيتی گئی سی جداں کین جاریکے دے جلے ہوئے عراقی فوجی د‏‏ی تصویر نو‏‏ں امریکی اے پی تار تو‏ں کھچ لیا گیا سی جدو‏ں کہ یورپ وچ وی اسنو‏ں وسیع کوریج دتی گئی سی۔

اسی وقت ، جنگ اپنی کوریج وچ نويں سی۔ تقریبا نصف جنگ دے دوران ، عراق د‏‏ی حکومت نے مغربی خبر رساں ادارےآں دے ذریعہ ملک تو‏ں براہ راست سیٹلائٹ ٹرانسمیشن د‏‏ی اجازت دینے دا فیصلہ کيتا ، تے امریکی صحافی بغداد وچ وڈے پیمانے اُتے واپس آئے۔ این بی سی دے ٹام اسپل ، اے بی سی دے بل بلیکمور ، تے سی بی ایس نیوز دے بیٹسی آرون نے عراقی سنسرشپ دے تابع ہونے د‏‏ی اطلاع دی۔ پوری جنگ دے دوران ، آنے والے میزائلاں د‏‏ی فوٹیج تقریبا فوری طور اُتے نشر کيتیاں گئیاں۔

سی بی ایس نیوز دا اک برطانوی عملہ ، ڈیوڈ گرین تے اینڈی سیمسن ، سیٹلائٹ ٹرانسمیشن دے سازوسامان تو‏ں لیس ، فرنٹ لائن افواج دے نال سفر کيتا تے ، لڑائی دے راستے د‏‏ی براہ راست ٹی وی تصاویر منتقل کرنے دے بعد ، کویت شہر وچ فورسز دے اک روز پہلے براہ راست نشریات کيتا۔ دوسرے دن شہر تو‏ں ٹیلی ویژن تے عرب افواج دے داخلی راستے نو‏‏ں چھپا رہے ني‏‏‏‏ں۔

متبادل ذرائع ابلاغ نے جنگ دے خلاف آراء پیش کیندے۔ ڈیپ ڈش ٹیلی ویژن نے امریکا تے بیرون ملک آزاد پروڈیوسراں دے حصے مرتب ک، تے اک 10 گھینٹے د‏‏ی سیریز تیار کيتی جسنو‏ں بین الاقوامی سطح اُتے تقسیم کيتا گیا ، جسنو‏ں خلیج بحران ٹی وی پروجیکٹ کہندے ني‏‏‏‏ں۔ سیریز دے پہلے پروگرام وار ، آئل اینڈ پاور نو‏‏ں جنگ شروع ہونے تو‏ں پہلے سن 1990 وچ مرتب تے جاری کيتا گیا سی۔ نیوز ورلڈ آرڈر سیریز دے اک ہور پروگرام دا عنوان سی۔ اس نے جنگ نو‏‏ں فروغ دینے وچ میڈیا د‏‏ی شمولیت دے نال نال میڈیا د‏‏ی کوریج اُتے امریکیو‏ں دے رد عمل اُتے وی توجہ دتی۔ سان فرانسسکو وچ ، پیپر ٹائیگر ٹیلی ویژن مغرب نے اک ہفتہ وار کیبل ٹیلی ویژن شو تیار کيتا جس وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں ، فنکاراں دے اقدامات ، لیکچرز ، تے اخباری دفاتر تے ٹیلی ویژن اسٹیشناں اُتے مرکزی دھارے دے میڈیا کوریج دے خلاف مظاہرےآں د‏‏ی روشنی پائی گئی سی۔ امریکا بھر دے شہراں وچ مقامی میڈیا دے ذرائع ابلاغ نے ايس‏ے طرح دے اپوزیشن میڈیا د‏‏ی نمائش کيتی۔

تنظیم فیئرنس اینڈ ایکوریسی انہاں رپورٹنگ (ایف اے آئی آر) نے جنگ دے دوران مختلف مضامین تے کتاباں وچ میڈیا کوریج دا تنقیدی تجزایہ کیہ ، جداں 1991 د‏‏ی خلیج جنگ کوریج: دتی بدترین سنسرشپ گھر وچ تھی ۔

اصطلاحات

مندرجہ ذیل ناں خود تنازعہ نو‏‏ں بیان کرنے دے لئی استعمال ہوئے نيں: خلیجی جنگ تے فارس خلیجی جنگ مغربی ملکاں وچ استعمال ہونے والے تنازعہ دے لئی سب تو‏ں عام اصطلاحات نيں ، حالانکہ اسنو‏ں پہلی خلیجی جنگ وی کہیا جاسکدا اے (اسنو‏ں 2003 دے یلغار تو‏ں ممتاز بنانے دے لئی ) عراق تے اس دے بعد د‏‏ی عراق جنگ )۔ بعض مصنفاں نے اسنو‏ں ایران تے عراق جنگ تو‏ں ممتاز کرنے دے لئی دوسری خلیجی جنگ قرار دتا ا‏‏ے۔ کویت د‏‏ی آزادی ( عربی: تحرير الكويت ) اصطلاح کویت تے اتحادی ملکاں د‏‏ی بیشتر عرب ریاستاں بشمول سعودی عرب ، بحرین ، مصر تے متحدہ عرب امارات دے زیر استعمال اے ۔ دوسری زباناں د‏‏ی شرائط وچ سانچہ:Lang-fr شامل نيں تے سانچہ:Lang-de ( خلیجی جنگ )؛ سانچہ:Lang-de ( دوسری خلیجی جنگ )؛ سانچہ:Lang-fr ( کویت د‏‏ی جنگ )

آپریشنل ناں

اتحادی ملکاں د‏‏ی بیشتر ریاستاں نے اپنی کارروائیاں تے جنگ دے عملی مراحل دے لئی مختلف ناں استعمال کیندے۔ ایہ بعض اوقات تنازعہ دے مجموعی ناں دے طور اُتے غلط طور اُتے استعمال کیندے جاندے نيں ، خاص طور اُتے امریکی صحرائی طوفان :

• آپریشن ڈیزرٹ شیلڈ 2 اگست 1990 تو‏ں 16 جنوری 1991 تک امریکی فوج د‏‏ی تشکیل تے سعودی عرب دے دفاع دے لئی امریکی آپریشنل ناں سی۔
• آپریشن ڈیزرٹ اسٹارم ، 17 فروری 1991 تک ، 28 جنوری 1991 تک ، ایئر لینڈ تنازعات دا امریکی ناں سی۔
  • آپریشن ڈیزرٹ سیبر (ابتدائی ناں آپریشن صحرائی تلوار) کویندی تھیٹر آف آپریشنز ("100 گھنٹےآں د‏‏ی جنگ") وچ عراقی فوج دے خلاف ہوائی اڈے اُتے چھاپہ مار کرنے دا امریکی ناں سی۔ صحرائی طوفان.
• آپریشن ڈیزرٹ فیئر ویل دا ناں 1991 وچ کویت د‏‏ی آزادی دے بعد امریکی یونٹاں تے سامان د‏‏ی واپسی دے ناں دتا گیا سی ، جسنو‏ں بعض اوقات آپریشن صحرا کالم وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔
• آپریشن گرینبی آپریشن تے تنازعہ دے دوران برطانوی فوجی سرگرمیاں دا برطانوی ناں سی۔
• تنازعہ وچ فرانسیسی فوجی سرگرمیاں دے لئی اوپیرینیشن ڈاگوٹ فرانس دا ناں سی۔
• آپریشن رگڑ کینیڈا د‏‏ی کارروائیاں دا ناں سی
• آپریشناں تے تنازعات دا اوپرازائن لوکاسٹا (اطالوی دے لئی ٹڈسٹ ) اطالوی ناں سی۔

مہم دے ناں

امریکا نے تنازع نو‏‏ں تن وڈی مہماں وچ تقسیم کيتا:

• 2 جنوری 1990 نو‏‏ں 16 جنوری 1991 تک سعودی عرب ملک دا دفاع ۔
• آزادی تے کویت دا دفاع 17 جنوری 1991 تک ، 11 اپریل 1991 تک۔
• جنوب مغربی ایشیاء سیز فائر - 12 اپریل 1991 تک ، 30 نومبر 1995 تک ، جس وچ آپریشن پروڈے کمفرٹ شامل ا‏‏ے۔

ٹکنالوجی

یو ایس ایس <i id="mwB4k">مسوری</i> نے اک ٹامہاک میزائل لانچ کيتا۔ خلیجی جنگ آخری تنازعہ سی جس وچ لڑاکا جہازاں نو‏‏ں جنگی کردار وچ تعینات کيتا گیا سی ( بمطابق 2020 ).

پچھلی جنگاں دے مقابلے وچ کم تو‏ں کم شہری ہلاکتاں دے نال فوجی حملے کرنے د‏‏ی اجازت دینے وچ درستگی دے نال گآئیڈڈ اسلحہ نو‏‏ں اہ‏م قرار دتا گیا سی ، حالانکہ ایہ زیادہ روايتی ، کم درست بماں د‏‏ی طرح استعمال نئيں کیندے جاندے سن ۔ شہر بغداد وچ مخصوص عمارتاں اُتے بمباری کيت‏ی جاسکدی اے جدو‏ں کہ انہاں دے ہوٹلاں وچ صحافیاں نے کروز میزائلاں نو‏‏ں اڑاندے دیکھیا۔

اتحاد دے ذریعہ گرائے گئے تمام بماں وچو‏ں تقریبا.4 7.4٪ بمقابلہ درست راہنماواں دوسرے بماں وچ کلسٹر بم شامل سن ، جو متعدد بارودی مواد پھیلاندے نيں ، تے ڈیزی کٹر ، 15،000 پاؤنڈ بم جو سیکڑاں گز دے اندر ہر چیز نو‏‏ں بگاڑ سکدے ني‏‏‏‏ں۔

اس وقت گلوبل پوزیشننگ سسٹم (جی پی ایس) یونٹ نسبتا نويں سن تے اتحادی یونٹاں نو‏‏ں صحرا وچ آسانی تو‏ں تشریف لیانے دے قابل بنانے وچ اہ‏م سن ۔ چونکہ فوجی GPS دے وصول کنندگان زیادہ تر فوجیاں دے لئی دستیاب نئيں سن لہذا بوہت سارے تجارتی طور اُتے دستیاب اکائیاں دا استعمال کردے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نو‏‏ں بہترین اثر انداز ہونے دے لئی استعمال کرنے د‏‏ی اجازت دینے دے لئی ، صحرا طوفان د‏‏ی مدت دے لئی جی پی ایس سسٹم د‏‏ی "منتخب دستیابی" خصوصیت نو‏‏ں بند کردتا گیا سی ، جس تو‏ں انہاں تجارتی وصول کنندگان نو‏‏ں فوجی سازوسامان د‏‏ی طرح صحت تو‏ں متعلق فراہ‏م کرنے دا موقع ملا۔

ایئر بورن وارننگ اینڈ کنٹرول سسٹم (AWACS) تے سیٹلائٹ مواصلات دے نظام وی اہ‏م سن ۔ اس د‏ی دو مثالاں امریکی بحریہ دے گرومین ای 2 ٹو ہاکی تے امریکی فضائیہ د‏‏ی بوئنگ ای 3 سنٹری نيں ۔ دونے آپریشن دے کمانڈ تے کنٹرول ایریا وچ استعمال ہوئے سن ۔ انہاں نظاماں نے فضائی ، زمینی تے بحری افواج دے وچکار ضروری رابطےآں دے رابطے فراہ‏م کیندے۔ ایہ متعدد وجوہات وچو‏ں اک اے جنہاں د‏‏ی اتحادی افواج نے فضائی جنگ اُتے غلبہ حاصل کيتا۔

امریکی ساختہ رنگین فوٹو کاپیر عراق دے جنگ دے کچھ منصوبےآں نو‏‏ں تیار کرنے دے لئی استعمال کیندے گئے سن ۔ کچھ کاپیراں وچ چھپے ہوئے ہائی ٹیک ٹرانسمیٹر موجود سن جس وچ امریکی الیکٹرانک جنگی طیارےآں دے بارے وچ انہاں د‏‏ی پوزیشن دا انکشاف ہويا سی جس دے نتیجے وچ زیادہ عین بم دھماکے ہوئے سن ۔

سکڈ تے پیٹریاٹ میزائل

فوجی اہلکار اسکڈ د‏‏ی باقیات دا جائزہ لیندے ني‏‏‏‏ں۔

جنگ وچ عراق دے سکود میزائلاں دے کردار نو‏‏ں نمایاں کيتا گیا۔ سکڈ اک تاکتیکی بیلسٹک میزائل اے جسنو‏ں سوویت یونین نے تیار کيتا تے مشرقی جرمنی وچ فارورڈ تعینات سوویت آرمی ڈویژناں دے درمیان تعینات کيتا۔

اسکاڈ میزائل غیرجانبدارانہ رہنمائی دا استعمال کردے نيں جو انجناں دے چلنے د‏‏ی مدت تک چلدا ا‏‏ے۔ عراق نے اسکوڈ میزائل دا استعمال کردے ہوئے انہاں نو‏ں سعودی عرب تے اسرائیل دونے وچ لانچ کيتا۔ کچھ میزائلاں نے وڈے پیمانے اُتے ہلاکتاں کيتیاں ، جدو‏ں کہ دوسرےآں نو‏‏ں بوہت گھٹ نقصان پہنچیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} امریکی پیٹریاٹ میزائل پہلی بار جنگ وچ استعمال ہويا۔ امریکی فوج نے اس وقت اسکوڈز دے خلاف اعلیٰ تاثیر دا دعوی کيتا سی ، لیکن بعد وچ تجزیہ اعداد و شمار نو‏‏ں کم تو‏ں کم 9 فیصد تک پہنچاندا اے ، جدو‏ں کہ 158 وچو‏ں 45 فیصد پیٹریاٹ ملبے یا جھوٹھے اہداف دے خلاف سن ۔ ہالینڈ د‏‏ی وزارت دفاع ، جس نے اسرائیل تے ترکی وچ شہریاں د‏‏ی حفاظت دے لئی پیٹریاٹ میزائل وی بھیجے سن ، بعد وچ اس اعلیٰ دعوے اُتے اختلاف کيتا۔ ہور ایہ کہ ، پیٹریاٹ میزائل د‏‏ی آنے والی اسکیوڈ وچ مصروف نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں سافٹ ویئر د‏‏ی خرابی دا گھٹ تو‏ں گھٹ اک واقعہ پیش آیا اے ، جس دے نتیجے وچ اموات ہوئیاں۔ امریکی فوج تے میزائل مینوفیکچراں دونے نے برقرار رکھیا کہ پیٹریاٹ نے خلیجی جنگ وچ "معجزہ کارکردگی" پیش کيتی۔

مشہور سبھیاچار

خلیجی جنگ متعدد ویڈیو گیمز دا موضوع رہی اے جنہاں وچ تنازعات: صحرا طوفان ، تنازعہ: صحرائی طوفان دوم تے خلیجی جنگ: آپریشن صحرا ہتھوڑا شامل ني‏‏‏‏ں۔ فلم وچ جار ہیڈ (2005) سمیت متعدد عکاسی د‏‏ی گئ نيں ، جو امریکی میرین انتھونی سوفورڈ د‏‏ی 2003 وچ ايس‏ے ناں د‏‏ی یادداشت اُتے مبنی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• 1973 Samita border skirmish
• United Nations Iraq–Kuwait Observation Mission (April 1991 – October 2003)
• Iraq–Russia relations
• Organization of United States Air Force Units in the Gulf War
• SIPRI Arms Transfers Database, Iraq 1973–1990
• Loss of Strength Gradient
• Military history of the United States
• Post–World War II air-to-air combat losses

نوٹ

حوالے

کم دا حوالہ

• Victoria, William L. Cleveland, late of Simon Fraser University, Martin Bunton, University of (2013). A History of the Modern Middle East (Fifth ed.). Boulder, CO: Westview Press. p. 450. ISBN 978-0-8133-4833-9. Last paragraph: "On 16 January 1991 the air war against Iraq began  Victoria, William L. Cleveland, late of Simon Fraser University, Martin Bunton, University of (2013). A History of the Modern Middle East (Fifth ed.). Boulder, CO: Westview Press. p. 450. ISBN 978-0-8133-4833-9. Last paragraph: "On 16 January 1991 the air war against Iraq began  Victoria, William L. Cleveland, late of Simon Fraser University, Martin Bunton, University of (2013). A History of the Modern Middle East (Fifth ed.). Boulder, CO: Westview Press. p. 450. ISBN 978-0-8133-4833-9. Last paragraph: "On 16 January 1991 the air war against Iraq began 
• Bourque, Stephen A. (2001). Jayhawk! The 7th Corps in the Persian Gulf War. Center of Military History, United States Army. LCCN 2001028533. OCLC 51313637. 
• صحرا دا طوفان: ہنس ہالبرسٹڈیٹ د‏‏ی گراؤنڈ وار
• کرنل ایچ۔ ایوری چنووت (2005) سیمپر فائی: امریکی میرینز کی وضاحتی ایلیٹریٹریٹ ہسٹری

کتابیات

Arbuthnot, Felicity (17 September 2000). "Allies Deliberately Poisoned Iraq Public Water Supply in Gulf War". Sunday Herald (Scotland). https://web.archive.org/web/20051205094328/http://www.commondreams.org/headlines/091700-01.htm. Retrieved on

۴ دسمبر ۲۰۰۵. 

Atkinson, Rick; Devroy, Ann (12 January 1991). "U.S. Claims Iraqi Nuclear Reactors Hit Hard". Washington Post. https://www.washingtonpost.com/wp-srv/inatl/longterm/fogofwar/archive/post012091.htm. Retrieved on

۴ دسمبر ۲۰۰۵. 

Bard, Mitchell. "The Gulf War". Jewish Virtual Library. Retrieved 25 May 2009. 

Barzilai, Gad (1993). in Klieman, Aharon: The Gulf Crisis and Its Global Aftermath. Routledge. ISBN 978-0-415-08002-6. 

Blum, William (1995). Killing Hope: U.S. Military and CIA Interventions Since World War II. Common Courage Press. ISBN 978-1-56751-052-2. Retrieved on 4 December 2005. 

Brands, H. W. "George Bush and the Gulf War of 1991." Presidential Studies Quarterly 34.1 (2004): 113-131. online

Emering, Edward John (2005). The Decorations and Medals of the Persian Gulf War (1990 to 1991). Claymont, DE: Orders and Medals Society of America. ISBN 978-1-890974-18-3. OCLC 62859116. 

Finlan, Alastair (2003). The Gulf War 1991. Osprey. ISBN 978-1-84176-574-7. 

Graham., Bob (2012). GULF in the WAR STORY: A US Navy Personnel Manager Confides in You. Florida u.a.: CreateSpace Independent Publishing Platform. ISBN 978-1-4751-4705-6. 

Hawley., T. M. (1992). Against the Fires of Hell: The Environmental Disaster of the Gulf War. New York u.a.: Harcourt Brace Jovanovich. ISBN 978-0-15-103969-2. 

Hiro, Dilip (1992). Desert Shield to Desert Storm: The Second Gulf War. Routledge. ISBN 978-0-415-90657-9. 

(1999) Every Man a Tiger: The Gulf War Air Campaign. Putnam. ISBN 978-0-399-14493-6. 

Kepel, Gilles (2002). "From the Gulf War to the Taliban Jihad / Jihad: The Trail of Political Islam". 

Latimer, Jon (2001). Deception in War. London: John Murray. ISBN 978-0-7195-5605-0. 

Little, Allan (1 December 1997). "Iraq coming in from the cold?". BBC. http://news.bbc.co.uk/hi/english/world/from_our_own_correspondent/newsid_34000/34588.stm. Retrieved on

۴ دسمبر ۲۰۰۵. 

Makiya, Kanan (1993). Cruelty and Silence: War, Tyranny, Uprising, and the Arab World. W.W. Norton. ISBN 978-0-393-03108-9. 

Munro, Alan (2006). Arab Storm: Politics and Diplomacy Behind the Gulf War. I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-128-1. 

Wright, Steven (2007). The United States and Persian Gulf Security: The Foundations of the War on Terror. Ithaca Press. ISBN 978-0-86372-321-6. 

Odgers, George (1999). 100 Years of Australians at War. Sydney: Lansdowne. ISBN 978-1-86302-669-7. 

Riley, Jonathon (2010). Decisive Battles: From Yorktown to Operation Desert Storm. Continuum, 207. ISBN 978-1-84725-250-0. “SAS first units ground January into iraq.” 

Roberts, Paul William (1998). The Demonic Comedy: Some Detours in the Baghdad of Saddam Hussein. New York: Farrar, Straus and Giroux. ISBN 978-0-374-13823-3. 

(1991) The Gulf War Reader. New York, NY: Random House. ISBN 978-0-8129-1947-9. 

Simons, Geoff (2004). Iraq: from Sumer to post-Saddam, 3, Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-1770-6. 

Smith, Jean Edward (1992). George Bush's War. New York: Henry Holt. ISBN 978-0-8050-1388-7. 

Tucker, Spencer (2010). The Encyclopedia of Middle East Wars: The United States in the Persian Gulf, Afghanistan, and Iraq Conflicts. ABC-Clio. ISBN 978-1-84725-250-0. 

• Dawn of the World (2008)
• Bravo Two Zero (1999)
• Courage Under Fire (1996)
• The Finest Hour (1991)
• The Heroes of Desert Storm (1991)
• Lessons of Darkness (1992) (a documentary)
• Live from Baghdad (2002)
• Towelhead (2007)
• Three Kings (1999)
• The Manchurian Candidate (2004)
• Used as a back drop for the film The Big Lebowski (1998). It is frequently discussed as well.
• Used in retconned backstory for The Punisher (2004)
• ایئرلفٹ (فلم) (2016) – A بالی وڈ film based on the true story of the evacuation of 170,000 Indians stranded in the war zone.

ناول

• Braving the Fear – The True Story of Rowdy US Marines in the Gulf War (by Douglas Foster) ISBN [[Special:BookSources/978-1-4137-9902-6
• Bravo Two Zero (by Andy McNab) ISBN [[Special:BookSources/0-440-21880-2
• The Fist of God (by Frederick Forsyth) ISBN [[Special:BookSources/0-553-09126-3
• Glass (Pray the Electrons Back to Sand) (by James Chapman)
• Gulf in the War Story: A US Navy Personnel Manager Confides in You (diary from inside the real Top Gun, VF-1 "Wolfpack" by Bob Graham) ISBN [[Special:BookSources/978-1-4751-4705-6
• Hogs dime novel series by James Ferro
• Jarhead (by Anthony Swofford) ISBN [[Special:BookSources/0-7432-3535-5
• Savant (by James Follett)
• Summer 1990 (by Firyal AlShalabi)
• Third Graders at War (by Felix G)
• To Die in Babylon by Harold Livingston
• M60 vs T-62 Cold War Combatants 1956–92 (by Lon Nordeen & David Isby)

باہرلے جوڑ

• خلیج فارس د‏‏ی جنگ وچ اتحادی کمانڈر جنرل شوارزکوپ دے نال باربرا والٹرز دا انٹرویو (ویڈیو: اے بی سی ، 1991)
• آپریشن صحرا دا طوفان  – عالمی سلامتی ڈاٹ آرگ
• ڈین پیٹر کروگ خارجہ امور ڈیجیٹل آرکائیوز تو‏ں خلیجی جنگ کيت‏ی گفتگو
• ڈین پیٹر کروگ خارجہ امور ڈیجیٹل آرکائیوز تو‏ں تاریخی تناظر
• سی بی سی ڈیجیٹل آرکائیوز  – 1991 د‏‏ی خلیجی جنگ
• ریاستہائے متحدہ دے آرمی سنٹر آف ملٹری ہسٹری دے ذریعہ صحرائی طوفان د‏‏ی زبانی تریخ دے انٹرویوز دا ماسٹر انڈیکس Archived 2010-12-31 at the وے بیک مشین
• صحرائی شیلڈ تے صحرا طوفان د‏‏ی کتابیات ، ریاستہائے متحدہ امریکا دے فوجی مرکز دے فوجی مرکز نے مرتب کيتا (via Wayback Machine)
• صحرا د‏‏ی شیلڈ / صحرائی طوفان د‏‏ی تصاویر Archived 2015-10-17 at the وے بیک مشین یو ایس آرمی ہیریٹیج اینڈ ایجوکیشن سینٹر ، کارلیس ، پنسلوانیا
• خلیج فارس د‏‏ی جنگ
• فوٹوز وچ صحرا دے طوفان د‏‏ی 20 واں برسی
• جنگ تو‏ں پہلے عراق د‏‏ی فضائیہ تے ایئر ڈیفنس (ترجمہ نئيں کيتا گیا) تکنیکی تفصیلات د‏‏ی درست لسٹ
• کویت نو‏‏ں آزاد کرانا ریاستہائے متحدہ میرین کارپس
• گل گراؤنڈ فورسز دا سامان  – عالمی سلامتی ڈاٹ آرگ
• دوستانہ اگ دے واقعات Archived 2013-06-01 at the وے بیک مشین  – www.gulflink.osd.mil
• https://history.army.mil/html/forstruc/vua_citations.html