باعلوی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
باعلوی
معلومات نسلی گروہ
نسلی گروہ ٹبر  ویکی ڈیٹا اُتے (P31) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
ترمیم سانچہ دستاویز دیکھو

آل باعلوي أو آل أبي علوي أو بنو علوي باعلوی خاندان، ابو علوی خاندان، یا بنو علوی خاندان، بني هاشم د‏‏ی اولاد اے جو رسول اللہ صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم تو‏ں وابستہ نيں، جو الحسين بن علي بن أبي طالب دے خاندان تو‏ں نيں۔ اوہ یمن وچ حضرموتکے علاقے وچ رہندے نيں، تے انہاں د‏‏ی موجودگی حضرموت وچ سن ۳۱۹ ہجری / ۹۳۱ عیسوی وچ انہاں دے دادا أحمد المهاجرکے اوتھ‏ے پہنچنے دے بعد ہوئی، تے فیر اوہ پوری دنیا وچ پھیل گئے۔ اوہ شافعی مکت‏‏ب فقہ تے اشعری مکتبہ فکر اُتے اہل سنت والجماعت دے نقطہ نظر د‏‏ی پیروی کردے نيں انہاں دا خدا د‏‏ی طرف چلنے دا اپنا طریقہ اے، تے ایہ طريقة السادة آل باعلوي ا‏‏ے۔ باعلوی، اسلامی دنیا وچ رائج صوفی طریقےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ [۱]

باعلوي خاندان نو‏‏ں خداتعالیٰ د‏‏ی طرف بلانے تے انہاں عقائد تے نظریات نو‏‏ں پھیلانے دے لئی جانیا جاندا سی جو اوہ حکمت تے اچھی تبلیغ دے نال کردے سن ۔ انہاں دے طریقہ کار دے موجد تے بانی محمد بن علی باعلوی سن ، جنہاں نو‏ں "فقیہ المقدم" کہیا جاندا اے، جس نے ہتھیار نو‏‏ں ترک کر دتا تے اسنو‏ں ایداں دے دور وچ رکھیا جدو‏ں قبیلے ہتھیار اٹھانے تے آپس وچ لڑائی تے جھگڑے وچ مصروف سن ۔ خود نو‏‏ں گورننس تے صدارت اُتے ۔ روحانیت تے تشدد تے عدم برداشت نو‏‏ں مسترد کرنا۔ [۲] انہاں نے اپنے نسب نسب، لوکاں دے درمیان اپنے سماجی، مالی تے اصلاحی کردار، لوکاں وچ اسلام دے اصولاں د‏‏ی تبلیغ تے تعلیم، مسیتاں تے سائنسی اسکولاں دے قیام د‏‏ی وجہ تو‏ں حضرموت وچ سماجی سیڑھی وچ پہلا مقام حاصل کيتا۔ سائنسی تے فکری مراکز وچ ترقی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ معاشرے وچ صف اول دا مقام رکھدے نيں۔ [۳]

ناں[سودھو]

ان دے ناں (باعلوي) د‏‏ی ابتداء نسب وچ انہاں دے آباؤ اجداد وچو‏ں اک نال ہُندی اے، علوی بن عبید اللہ بن احمد المہاجر، المہاجر د‏‏ی اولاد وچو‏ں سب تو‏ں پہلے علوی دا ناں لیا گیا۔ ایہ کلاسیکی بولی (العلوی) وچ اے تے (باعلوی) دا استعمال اس وقت ہويا جدو‏ں اوہ اپنے آباء دا حوالہ دینے دے انداز وچ حضرمیاں تو‏ں متاثر ہوئے تے حضرمی (ابن) دے لئی (با) دے معنی نيں۔ البتہ اوہ انہاں دونے القاب نو‏‏ں سوائے ترجمے تے نسب دے استعمال وچ نئيں لاندے تے اس شخص نو‏‏ں اس دے قبیلے تو‏ں منسوب کيتا جاندا اے، البتہ بنی علوی دے چند افراد ایداں دے نيں جنہاں نو‏ں ہن وی (بلاوی) کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کیونجے انہاں دا تعلق بعض مشہور قبیلے تو‏ں نئيں ا‏‏ے۔ ایہ باعلوی خاندان تو‏ں منسوب اے، جو اس دے دو بھائیاں، بصری تے جدید دے بیٹےآں، عبید اللہ بن احمد المہاجر دے دو بیٹے نيں، علامتی طور اُتے ۔ انہاں دے بھائی علوی نسب د‏‏ی شہرت خصوصاً ایہ کہ بنی بصری تے بنی جدید ستويں صدی ہجری دے اوائل وچ ناپید ہو گئے۔ [۴]

تریخ[سودھو]

غزوہ کربلا وچ رسول ﷺ صلی اللہ علیہ وسلم دے دھوہت‏‏ے حسین بن علی د‏‏ی شہادت دے بعد انہاں دے بیٹے علی زین العابدین دے علاوہ کوئی وی زندہ نہ بچا، اوہ بیمار سن تے انہاں د‏‏ی عیادت نئيں ہوئی۔ اپنے والد نال جنگ کيت‏ی، تے اوہ اپنے باقی خاندان دے نال مدینہ واپس چلا گیا۔ انہاں دے نال انہاں دے خاندان تو‏ں واپس آنے والےآں وچ انہاں دا بیٹا محمد الباقر وی سی، جس نے نوجوانی وچ کربلا د‏‏ی جنگ دیکھی، اس لئی اس نے اپنی زندگی مدینہ وچ گزاری، تے انہاں دے بعد انہاں دے بیٹے جعفر الصادق بھی۔ جتھے تک علی العریدی دا تعلق اے، اوہ جعفر الصادق دے بچےآں وچ سب تو‏ں چھوٹے تے سب تو‏ں طویل عمر پانے والے نيں۔ مدینہ منورہ دے نیڑے الاریدی پنڈ د‏‏ی نسبت تو‏ں انہاں دا ناں "الاریدی" رکھیا گیا سی، جس وچ اوہ رہندے سن ۔ انہاں دے بچےآں وچ محمد النقیب وی شام‏ل نيں، جو اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد مدینہ تو‏ں عراق چلے گئے تے بصرہ وچ مقیم رہے تے اس دا انتظام سنبھالیا تے اوتھ‏ے د‏‏ی نگرانی دے لئی کپتان بن گئے، ايس‏ے طرح انہاں دے بیٹے عیسیٰ، جنہاں دا ناں "الرومی" اے، جس دا ناں "الرومی" ا‏‏ے۔ اپنے والد دے بعد عراق وچ نگران یونین اُتے ۔ عیسیٰ دے بعد بوہت سارے لڑکے سن، جنہاں وچ احمد المہاجر (بعلوی خاندان دے دادا) وی شام‏ل سن ۔ [۵]

دادا احمد المہاجر د‏‏ی زندگی بصرہ وچ سی تے ايس‏ے دے علاقےآں وچ انہاں د‏‏ی پرورش ہوئی تے بنی عباس دے خلفاء نے عراق نو‏‏ں اپنے بادشاہ دے لئی ٹھکانہ بنا لیا سی تے جدو‏ں انہاں اُتے کمزوری پڑنے لگی تاں بدامنی تے انقلابات سامنے آئے۔ ، تے جھگڑے نے عراق نو‏‏ں آہستہ آہستہ تباہ کرنا شروع کيتا۔ انہاں ہنگامہ خیز حالات وچ تے خاص طور اُتے سنہ ۳۱۷ ہجری وچ احمد بن عیسیٰ، جنہاں نو‏ں اس طرح "مہاجرین" کہیا جاندا سی، اپنے مذہب دے نال اپنے خاندان تے پیروکاراں دے ستر افراد دے نال بصرہ تو‏ں حجاز د‏‏ی طرف بھجیا۔ اک سال دا سفر مدینہ وچ اترنے دے لئی، تے فیر اسنو‏ں حج دے لئی مکہ روانہ کیا، جدو‏ں قرمطیاں نے اس وچ داخل ہو ک‏ے حجر اسود اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ انہاں دے لئی دو مقدس مسیتاں وچو‏ں کسی اک وچ قیام کرنا ممکن نئيں سی، اس لئی اوہ مکہ تو‏ں عسیر، یمن د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، ایتھ‏ے تک کہ ۳۱۹ ہجری وچ وادی حضرموت پہنچے۔ جدو‏ں [۶] حضرموت د‏‏ی سرزمین اُتے آئے تاں سنی فرقہ پھیل گیا تے عبادی فرقہ دا اثر جو انہاں ملکاں وچ رائج سی ختم ہو گیا۔ انہاں دے بعد احمد المہاجر د‏‏ی اولاد وادی دے دیہاتاں وچ پھردی رہی، چنانچہ اوہ اک مدت دے لئی صم نامی پنڈ وچ آباد ہوئے، فیر اوتھ‏ے تو‏ں نقل مکانی کرکے بیت جبیر نامی پنڈ وچ آباد ہوئے۔ [۷] ۵۲۱ ہجری وچ ، المہاجر د‏‏ی اولاد وچو‏ں علی بن علوی ، جسنو‏ں "خالی قسم" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ترم چلا گیا تے اسنو‏ں اپنے تے اپنے بچےآں دے لئی گھر بنایا۔ تب تو‏ں اج تک ترم بنی علوی دا گڑھ بنیا ہویا ا‏‏ے۔ [۱]

نقل مکانی[سودھو]

کچھ بنی علویاں نے چھیويں صدی ہجری دے آخر وچ تے اس دے بعد مشرق د‏‏ی طرف ہندوستان ، مالے ، برما، انڈونیشیا تے فلپائن د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی تے مغرب د‏‏ی طرف کینیا ، تنزانیہ، یوگنڈا ، کوموروس، زنزیبار تے ہور د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے لوک واپس لوٹ گئے۔ حجاز نو‏‏ں [۸] پورا ہندوستان ابو حنیفہ دے عقیدہ اُتے اے، سوائے گجرات ، احمد آباد اور ملیبار دے علاقےآں کے، جتھے شافعی مکت‏‏ب بنی علوی دے آقاواں دے زیر اثر پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ علوی دے مبلغین دے مطابق، ہور جنوب مشرقی ایشیا ، اور مشرقی افریقہ دے ساحل ، ایہ سبھی شافعی سنی علاقے نيں۔ تے جنہاں نے اسلام نو‏‏ں انڈوچائنا تے انڈونیشیا وچ متعارف کرایا، مرحوم فقیہ دے چچا احمد بن عبداللہ بن عبدالملک بن علوی د‏‏ی اولاد تاں۔ انہاں وچ علی زین العابدین بن احمد وی نيں، جو نويں صدی ہجری وچ جوہر ، مالے آیا، تے سلطان د‏‏ی بیٹی نال شادی کيتی، جس تو‏ں انہاں تو‏ں محمد پیدا ہويا، جو جوہر تو‏ں فلپائن دے منڈاناؤ خلیج د‏‏ی طرف روانہ ہويا، تے اپنے خاندان نو‏‏ں اسلام د‏‏ی دعوت دینے والی پہلی سواݨی سی۔ انہاں د‏‏ی موجودگی پھیل چک‏ی اے، تے انہاں د‏‏ی اولاداں اج تک انہاں ملکاں دے دور دراز دیہاتاں وچ موجود نيں جتھے اوہ گئے سن ۔ [۹]

وکالت دیاں کوششاں[سودھو]

حضرمی علویاں دا جنوب مشرقی ایشیا تے افریقہ دے خطےآں وچ اسلام، سائنس تے پیغمبر اسلام د‏‏ی رہنمائی نو‏‏ں پھیلانے وچ بہت وڈا کردار سی، جتھے اسلامی تے یمنی تریخ د‏‏یاں کتاباں، تے ایتھ‏ے تک کہ مغربی تے مستشرقین نے ہندوستان اور جنوب مشرقی ایشیا وچ اسلام دے پھیلاؤ دا ذکر کيتا اے، جس وچ انڈونیشیا، برونائی، ملائیشیا، سنگاپور، پٹانی تے فلپائن تو‏ں لے ک‏ے کوریا دے مضافات، جاپان تے صیام تے کمبوڈیا د‏‏ی سرزمین بنی علوی حسینی دے معزز حضرات دے ہتھو‏ں شام‏ل ا‏‏ے۔ ہندوستان وچ مشہور ہونے والے انہاں دے سب تو‏ں پہلے بیٹے بنو عبد الملک سن، اوہ اوتھ‏ے پھیل گئے تے ہندوستان دے مسلما‏ن بادشاہاں تے لیڈراں نال رابطہ کیا، ہندوستان دے مسلماناں وچ انہاں دا وڈا مقام اے تے انہاں نو‏ں اعظم خان خاندان کہیا جاندا اے، تے انہاں وچ مبلغین، سیاست دان تے سپاہی شام‏ل تھے۔فیر انہاں د‏‏ی اولاد ایسٹ انڈیز وچ منتقل ہو گئی، جو بعد وچ انڈونیشیا دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ [۱۰] جتھے تک افریقہ دے خطےآں وچ اسلام دے پھیلاؤ دا تعلق اے، بعلوی خاندان نو‏‏ں اسلام وچ داخل ہونے، اسنو‏ں پھیلانے تے مشرقی افریقہ دے علاقےآں وچ اپنے علاقے نو‏‏ں پھیلانے دا سہرا تے اعزاز حاصل سی۔ انتہائی شمال وچ اریٹیریا تو‏ں، بہت جنوب وچ حبش، صومالیہ، کینیا، تنزانیہ، یوگنڈا، کوموروس، مڈغاسکر تے ایتھ‏ے تک کہ موزمبیق تو‏ں گزردا ا‏‏ے۔ کچھ محققاں دا ذکر اے کہ بعلوی خاندان نے مشرقی ایشیا تے مشرقی افریقہ وچ اسلام متعارف کروا کر اسلامی دنیا نو‏‏ں اکو جیہا علاقہ تے آبادی فراہ‏م کيتی۔ [۳]

نظریہ[سودھو]

فقہی مکتبہ فکر جسنو‏ں میسرز نے اپنایا۔ البعلوی امام شافعی دا مکتبہ اے، جنہاں دا ملک یمن وچ کم عمری وچ ظہور ہونا مقصود سی، تے اس دے پھیلاؤ د‏‏ی ابتداء تیسری صدی ہجری انہاں دا کردار صرف شافعی مذہب اُتے عمل کرنے اُتے نئيں رکا، بلکہ اسنو‏ں زندہ کرنے تے پھیلانے، اس د‏ی تدوین تے اس د‏ی بہت زیادہ درجہ بندی کرنے دے علاوہ انہاں دے قائم کردہ بوہت سارے ادارےآں، مدارج تے اسکولاں دے علاوہ، تے جو کچھ انہاں نے پھیلایا اس فرقے د‏‏ی پیروی کردے ہوئے، دنیا دے تمام حصےآں جداں مشرقی ایشیا، افریقہ، ہندوستان تے ہور جگہاں اُتے اس دا مطالعہ تے پڑھانا۔ جتھے تک انہاں دے لئی مسلکی مکت‏‏ب فکر دا تعلق اے، اوہ اشعری سنی مکتبہ اے ، جدو‏ں حضرموت دا معاملہ سنی عقیدہ اُتے طے پا گیا تے اس تو‏ں عبادی فرقے دے ختم ہو گئے۔ بعلوی خاندان نے اپنے قیام دے وقت تو‏ں ہی اشعری مکت‏‏ب فکر تے شاخاں وچ شافعی مکت‏‏ب فکر نو‏‏ں اپنایا، جس اُتے انہاں دے رہنما ابو حامد الغزالی نيں۔ [۱۱]

تصوف[سودھو]

عبیداللہ بن احمد المہاجر پہلے صوفی [۱۲] جو حضرموت دے ناں تو‏ں مشہور سن، کیونجے تریخ نے انہاں تو‏ں پہلے کسی صوفی دا ناں نئيں لیا، درحقیقت اس نے اک مکت‏‏ب تے نصاب دے طور اُتے اک جامع اثر نئيں لیا، بلکہ اک خاندان نو‏‏ں لے لیا فقیہ، کرنل محمد بن علی دے آنے تک ابو علوی خاندان د‏‏ی اولاد وچ موروثی شکل رہی۔ اس نے دو طریقےآں نو‏‏ں یکجا کیا: اپنے باپ دادا تے دادا دا طریقہ تے ابو مدیان شعیب المغربی دا طریقہ، تے فیر انہاں نو‏ں زندگی وچ اک عملی نقطہ نظر تے طرز عمل دے مکت‏‏ب وچ تبدیل کيتا۔ [۱۳] اس طرح، فقیہ المقدم نے سب تو‏ں پہلے حضرات العابی علوی دے طریقہ کار دی بنیاد رکھی، جو صوفی رستےآں وچو‏ں اک اے جسنو‏ں وسیع جغرافیائی علاقے وچ اسلام پھیلانے دا سہرا جاندا ا‏‏ے۔ شرعی اخلاقیات تے اخلاقیات۔ اس د‏ی رضامندی تے اس د‏ی اولاد د‏‏ی طرف تو‏ں اس دے پیروکاراں د‏‏ی طاقت تے انہاں دے طریقہ دے استحکا‏م د‏‏ی وجہ تو‏ں اس دا ظہور انہاں دے درمیان رہیا تے اوہ ہن وی اس دے وارث نيں۔ اج تک، بنو علوی حضرموت وچ تصوف دے اہ‏م ترین ذرائع وچ تو‏ں اک بن گئے۔ [۱۴]

اعمال[سودھو]

حضرموت جزیرہ نما عرب دے سب تو‏ں کم دولت مند ملکاں وچو‏ں اک سی، تے اوتھ‏ے سلامتی، وفاداری تے ایجنٹاں دے بارے وچ کوئی فتنہ انگیز چیز نئيں سی، لیکن احمد المہاجر نے اس دا ارادہ کيتا تے دیکھیا کہ حضرموت اس وچ جو کچھ اے اس دے لئی آیا، تے اوہ بہت امیر سی۔ آدمی، تاں اس نے گھر بنانے تے جائیداد د‏‏ی ملکیت اُتے بہت زیادہ پیسہ خرچ کيتا۔ اس دے بچےآں نے اس دے بعد جاری رکھیا، تے زراعت وچ کم کیا، زمیناں خریداں تے کھجوراں تے درخت لگائے تے ملک بنائے ، اس نے اک گھر بنایا تے اس دے ارد گرد وڈے وڈے کھیت بنائے ایتھ‏ے تک کہ ایہ اک شہر بن گیا جو اج موجود ا‏‏ے۔ دوسرےآں نے بوہت سارے دوسرے ملکاں د‏‏ی بنیاد رکھی۔ میربت دا مالک محمد، اپنی کھیت‏‏ی تے تجارت دے لئی مشہور سی، اس دے علاوہ تجارت کرنے والے قافلاں د‏‏ی حفاظت دے لئی وی شہرت رکھدا سی، ایتھ‏ے تک کہ میربت شہر اپنی خوشحالی تے زندگی دے لئی مشہور ہويا۔ جدو‏ں مہاجر حضرموت پہنچے تے اوتھ‏ے آباد ہوئے، تاں اوہ تے اس دے بیٹے تے پو‏تی، تے انہاں دے بعد، حضرموت انکار تے غربت د‏‏ی حالت تو‏ں آسودگی تے دولت د‏‏ی حالت وچ تبدیل ہو گئے، جداں کہ وادیاں وچ زراعت پھیلی تے پھیلی تے زمیناں پھلی پھولاں۔ کھجوراں تے باغات، کنويں کھودے گئے، تے سیلاب دے پانی نو‏‏ں تقسیم کرنے دے لئی ڈیم بنائے گئے جو یادگاراں تے ملکاں د‏‏ی باقیات د‏‏ی گواہی دیندے سن ۔ [۱۵][۱۶]

انہاں دے سیاسی کردار[سودھو]

حضرموت وچ احمد المہاجر کی آمد تے انہاں دے بعد انہاں د‏‏ی اولاد نے حضرموت د‏‏ی سیاسی، سماجی تے فرقہ وارانہ تریخ اُتے بہت زیادہ اثر ڈالیا۔ تے حضرموت دے واقعات اُتے انہاں دا اثر حضرموت دے شیخاں دے اثر و رسوخ تو‏ں زیادہ مضبوط سی۔ انہاں دے عہد د‏‏ی سب تو‏ں نمایاں خصوصیت ایہ اے کہ انہاں نے حضرموت وچ بادشاہ یا سیاسی تسلط دے خواہاں نئيں سن بلکہ اوہ خیر تے اصلاح دے داعی سن ۔ [۱۷] ایہ عوامی زندگی وچ انہاں دے داخلے دا آغاز سی تے ہدرموت دے سیاسی تے سماجی حالات تو‏ں متاثر ہونے دے بعد جدو‏ں اوہ تارم شہر منتقل ہوئے، کیونجے اوہ حضرموت وچ آنے دے بعد عام طور اُتے سیاست تو‏ں وکھ تھلگ ہو گئے سن، تے انہاں د‏‏یاں سرگرمیاں انہاں تک محدود سی۔ بیت جبیر دے پنڈ وچ انہاں د‏‏ی آباد کاری د‏‏ی جگہ، جتھے اوہ ترم منتقل ہونے دا فیصلہ کرنے تو‏ں پہلے کچھ عرصے تک ٹھہرے رہ‏‏ے۔ سلطان الرشید دے نال انہاں دا پہلا سیاسی رابطہ اس دور وچ حضرموت د‏‏ی سلاطین وچو‏ں اک سی تے اس دے بوہت سارے لوک انصاف تے اصلاح دے لئی مشہور سن، لیکن اس دے کچھ سلاطین نے اس عظیم مقبولیت نو‏‏ں قبول نئيں کيتا جو علویاں نو‏‏ں حاصل سی۔ حضرمی لوک انہاں تو‏ں اِنّی دشمنی انہاں دے عہدےآں دے خوف تو‏ں پیدا ہو گئے کہ انہاں اُتے قبضہ ہو جانے دا اندیشہ اے ۔ایہ معزز حضرات باہر تو‏ں آئے ہوئے نيں۔ [۱۸] تے تقدیر د‏‏ی خواہش اے کہ صوفی شیخ شعیب التلمیسانی دے ایلچی، جنہاں نے فقیہ، لیفٹیننٹ کرنل محمد بن علی باعلوی نو‏‏ں تصوف دے راستے پر چلنے د‏‏ی ہدایت دی، تصوف دا فیصلہ کيتا تے ہتھیار اٹھانا چھڈ دتا تے توڑ وی دتا۔ اس د‏ی تلوار، اس گل د‏‏ی نشاندہی کردی اے کہ اس دا فیصلہ ناقابل واپسی ا‏‏ے۔ علویاں نے اپنے اس اصول نو‏‏ں برقرار رکھیا، جو انہاں دے دادا، جمع شدہ فقیہ نے انہاں دے لئی قائم کيتا سی، عوامی مفادات دے علاوہ سیاست وچ مداخلت نہ کرن تے محدود حد تک، تے حضرموت وچ اپنی تریخ دے دوران انہاں نے ریاست دے قیام د‏‏ی کوئی کوشش نئيں کيت‏‏ی۔ یا امارت، تے طاہر بن حسین بن طاہر د‏‏ی مختصر خلافت صرف مذہب د‏‏ی حفاظت تے انتشار دا مقابلہ کرنے د‏‏ی اک کوشش ا‏‏ے۔ انہاں نے اپنا وقت متحارب فریقاں دے درمیان مفاہمت دے لئی موثر مشورے تے مفید پیغامات دے نال وقف کيتا جو قبیلے تے ریاستاں دے سربراہاں نو‏‏ں پے در پے بھیجے گئے۔ جو وی انہاں دے قائدین د‏‏ی طرف تو‏ں قبیلے د‏‏ی اصلاح تے انہاں نو‏ں نیکی د‏‏ی طرف بلانے دے بارے وچ لکھی گئی گلاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں دیکھدا اے تاں اوہ جاندا اے کہ انہاں معززین د‏‏ی طرف تو‏ں عوام د‏‏ی بھلائی تے ملک ہدرامی تو‏ں بدعنوانی نو‏‏ں روکنے تے نیکی دا حکم دینے تے برائی تو‏ں منع کرنے دے لئی انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں کِنّی پرتشدد کوششاں کيتیاں گئیاں۔ .[۱۹]

تارکین وطن وچ ، کچھ علوی لوکاں نے حضرموت وچ اپنی روایات دے برعکس بادشاہ دا عہدہ سنبھال لیا، تے اعلیٰ عہدےآں تے عہدےآں اُتے فائز ہو گئے، جتھے انہاں دے لئی اپنے سلطاناں نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی مناسب ماحول بنایا گیا، جس دا واضح اثر مسلماناں د‏‏ی حیثیت نو‏‏ں مضبوط کرنے وچ سی۔ غیر اسلامی خطےآں تے انہاں اُتے اپنا تسلط مضبوط کرنا۔ [۲۰] مثال دے طور پر: جاوا وچ اعظم خان دا خاندان، ہندوستان وچ سورت وچ ایداروس خاندان، سماٹرا دے صوبے آچے وچ جمال اللیل خاندان تے ملائیشیا دے صوبہ پرلیس ، انڈونیشیا دے ریاؤ وچ بنحسن خاندان، فونٹیانگ وچ قادری خاندان، کوموروس وچ المسیلی خاندان تے فلپائن وچ بفقیہ خاندان انہاں سلطاناں د‏‏ی اک شائع شدہ تریخ ا‏‏ے۔ [۲۱]

خصوصیات[سودھو]

بنو علوی اہل علم سن تے ہن وی نيں، اسنو‏ں حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کردے سن تے فیر اسنو‏ں سکھاندے سن، تے لوکاں نو‏‏ں اسنو‏ں حاصل کرنے د‏‏ی ترغیب دیندے سن ۔ امام الحداد نے فرمایا: اساں علم دے علاوہ تمام بھلائیاں نئيں پائی تے علم دے بغیر بندہ اپنے رب نو‏‏ں نئيں پہچان سکدا تے نہ ہی اس د‏ی عبادت کرنا جاندا ا‏‏ے۔ تے شہرت نو‏‏ں چھپانے تے بچنے د‏‏ی پوری کوشش کردے ہوئے دنیا نو‏‏ں ترک کر دیندے نيں۔ اوہ ایہ وی کہندا اے: ’’شہرت ساڈے آقاواں یعنی بعلوی خاندان د‏‏ی عادت نئيں اے ۔‘‘ انہاں وچو‏ں اک دے علاوہ باقی سب بے کار نيں۔ کیونجے اک گھر تے اک ملک تو‏ں دو یا تن دے آنے د‏‏ی ضرورت نئيں۔ پردہ پوشی دو صورتاں وچ اے: ولی اپنے آپ نو‏‏ں اپنے آپ تو‏ں چھپاندا اے، تاکہ اسنو‏ں معلوم نہ ہو کہ اوہ ولی اے، تے آدمی ایہ جان ک‏ے دوسرےآں تو‏ں چھپاندا اے کہ اوہ ولی اے، تے ایہ گل دوسرےآں تو‏ں پوشیدہ اے تے کسی تو‏ں نئيں۔ تے اس دے بارے وچ جاندا اے . اوہ علم دے متلاشی نو‏‏ں اچھے اخلاق د‏‏ی تعلیم دیندے، اسنو‏ں تعلیم دیندے تے اس د‏ی حمایت کردے، ایتھ‏ے تک کہ اس د‏ی پوری زندگی محمدیہ بن جاندی۔ حبیب عدارس بن عمر الحبشی نے کہیا: بنو علوی دے حضرات علم وچ سب تو‏ں پست سن، اوہ لوک سن جو انہاں نو‏ں دوسرے علماء دے علم تو‏ں کافی سن، کتاباں تے گپ شپ وچ ۔ الحبیب احمد بن حسن العطاس نے کہیا: "علاویاں دے صالح پیشرو تے دوسرے لوک علم دے متلاشی نو‏‏ں اک صاف دل، خدا دے بارے وچ اچھی رائے، خدا د‏‏ی مخلوق، دنیا وچ پرہیزگاری تے آخرت د‏‏ی خواہش دے نال بلند کيتا کردے سن ۔ اپنے لوکاں دے حقوق دا خیال رکھنا، تے علم، علماء، اولیاء، مومنین تے مسلماناں د‏‏ی تعریف کرنا۔ اوہ اپنے دلاں تے سماعتاں اُتے نظر رکھدے نيں تے انہاں نو‏‏ں ہر اس چیز تو‏ں بچاندے نيں جو اس تو‏ں پہلے دے واقعات وچ مداخلت کردیاں نيں، تاکہ انہاں دے دل پاک، پاکیزہ تے پاکیزہ رہیاں، تے انہاں د‏‏ی روحاں نو‏‏ں تسلی ملے، تے انہاں د‏‏ی فکر نیکی تے اس دے اسباب تو‏ں وابستہ رہ‏‏ے۔ [۹]

رسم و رواج تے روایات[سودھو]

اوتھ‏ے عوامی رسم و رواج، روایات تے آداب نيں جنہاں اُتے تمام حضرمی لوک عمل کردے نيں تے انہاں وچ حصہ لیندے نيں، تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے اسلامی آداب تو‏ں وراثت وچ ملے نيں تے ہتھ چومنا وی شام‏ل نيں، جداں کہ بہترین خاندان دے شیخ انہاں دے ہتھ چمدے سن ۔ انہاں د‏‏ی تعظیم دے لئی جدو‏ں علوی حضرموت دے پاس آئے تاں انہاں نے لوکاں نو‏‏ں اشارہ کيتا کہ ایہ چومنا علویاں دے لئی اے کیونجے انہاں دا اس اُتے زیادہ حق ا‏‏ے۔ غیر علوی لوک علوی دے ہتھ نو‏‏ں چمدے نيں تے انہاں نو‏ں آقا تے محبوب کہندے نيں، ایہ انہاں د‏‏ی محبت د‏‏ی علامت دے طور اُتے رسول اللہ صلی اللہ ﷺ وسلم تو‏ں انہاں د‏‏ی وابستگی تے علمی و اصلاحی خدمات دے اعتراف وچ ۔ اس دے آباؤ اجداد نے اس لوکاں نو‏‏ں فراہ‏م کیہ سی۔ [۱۴] انہاں دے رسم و رواج وچو‏ں ایہ اے کہ اوہ اپنی عورتاں دا نکاح علویاں یا شریفاں دے علاوہ کسے ہور نال نئيں کردے جداں کہ امام شافعی نے اپنے عقیدہ وچ نسب دے لحاظ تو‏ں اہلیت د‏‏ی شرط نو‏‏ں دیکھدے ہوئے بیان کيتا اے، لیکن ایہ خاص طور اُتے انہاں وچو‏ں تارکین وطن وچ رواج ختم ہو گیا ا‏‏ے۔ اپنے آباؤ اجداد دے حالات وچ تبدیلی دے علاوہ ڈائیسپورا دے کچھ ملکاں وچ انہاں دے لئی مساوی د‏‏ی کمی دے لئی۔ [۲۲] ترم وچ ، انہاں دا اک خاص قبرستان اے جسنو‏ں زنبیل قبرستان کہیا جاندا اے، جس وچ بنی علوی نال تعلق رکھنے والے ہر شخص نو‏‏ں دفن کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تے مکہ المکرمہ وچ المعلا کے قبرستان وچ وی انہاں دا اپنا ہاٹ ہاؤس اے جسنو‏ں علوی د‏‏ی ہوت کہیا جاندا ا‏‏ے۔ [۲۳]

نقابت[سودھو]

علوی حضرات دا اک اتحاد نويں صدی ہجری دے پہلے تہائی حصے وچ قائم کيتا گیا سی، تے ایہ اک ایسی تنظیم اے جس وچ عام کم کرنے والی زندگی نو‏‏ں منظم کرنے اُتے توجہ مرکوز کيتی گئی اے جس وچ علوی اپنے جائز عہدےآں تے بینکاں وچ رہندے نيں، انہاں دے لئی قابل نگران مقرر کردے نيں، تے انہاں د‏‏ی مدد کردے نيں۔ انہاں وچو‏ں جو پرامن طریقےآں تو‏ں ناانصافی دا شکار ہوئے نيں۔ تے انہاں نے عمر المظہر بن عبدالرحمن الثقف نو‏‏ں اپنا پہلا کپتان تے اپنی یونین د‏‏ی انتظامیہ دا سربراہ منتخب کیا، جو دس منتخب قابل ذکر افراد اُتے مشتمل اے، تے دس وچو‏ں ہر اک دے پاس پنج ضمانتاں نيں کہ اوہ طے شدہ راستے د‏‏ی خلاف ورزی نئيں کرن گے۔ انتظامیہ وچ اس دے لئی۔ اس اتحاد نے نسل در نسل انہاں وچ سائنس، سبھیاچار تے اسلامی تعلیم دے تسلسل اُتے وڈا اثر ڈالیا تے المہدر دے بعد ہور کپتاناں نے اقتدار سنبھالیا، جنہاں وچ عبداللہ العیداروس ، ابو بکر العدانی، تے احمد بن علوی بغدادی شام‏ل سن ۔ . لیکن ایہ ملاپ گیارہويں صدی ہجری دے بعد منقطع ہو گیا، حالانکہ اس دے ادبی اثرات اج تک موجود نيں۔ [۱۴]

عہدے[سودھو]

عہدہ "مقام" د‏‏ی جمع اے جو کہ اہ‏م معاملات تے سماجی مسائل دا حوالہ اے، تے جداں کہ اسنو‏ں مقام، وقار، عزت تے حساب کہیا جاندا ا‏‏ے۔ عہدے حضرموت دے بیشتر شہراں، دیہاتاں تے وادیاں وچ پھیلے ہوئے نيں۔ پیشہ اکثر وقتی طور اُتے تعلقات نو‏‏ں بحال کرنے تے مسلح قبیلے دے درمیان صلح تے صلح کرانے دے لئی ہُندا اے، جاہلاں د‏‏ی رہنمائی کردا اے تے اسلامی اصولاں نو‏‏ں مبلغین تو‏ں دور جگہاں اُتے پھیلاندا اے، تے مہمان نے مشورہ دتا کہ انہاں دے گھر ہمیشہ کھلے تے ہر وقت کھلے رہیاں۔ مہماناں تے اجنبیاں، شہری تے بدوواں دے لئی۔ ایہ عہدہ دسويں صدی ہجری وچ قائم کيتا گیا سی، تے سب تو‏ں پہلے اس عہدہ دے قیام دا علم بنی علوی احمد بن حسین العیداروس تے انہاں دے بیٹے عبداللہ تو‏ں سی، جنہاں دا انتقال ترم وچ ہويا، تے شیخ ابوبکر بن سالم ، جنہاں دا انتقال ۱۸۶۶ء وچ ہويا۔ بنات۔ انہاں عہدےآں نو‏‏ں مسلح قبیلے دے درمیان وقار، روحانی اثر تے نیک نیندی حاصل اے، تے اوہ انہاں اُتے کچھ حدود دے اندر اختیار رکھدے نيں۔ [۲۴] سب تو‏ں نمایاں علوی قبیلے جنہاں تو‏ں ایہ عہدہ حاصل کيتا گیا انہاں وچ شیخ ابوبکر بن سالم دا خاندان وی شام‏ل اے، تے یافی ، مہرہ، تے مناہل قبیلے تے ہور وچ انہاں دا وڈا وقار ا‏‏ے۔ [۱۴]

القاب[سودھو]

السادة یا اشراف حضرموت[سودھو]

انہاں نو‏ں ایہ لقب اس لئی کہیا جاندا اے کہ انہاں دا تعلق رسول اللہ صلی اللہ علیہ وسلم دے خاندان تو‏ں اے، جو فاطمہ الزہرا د‏‏ی اولاد تو‏ں ا‏‏ے۔ ایہ اس سماجی طبقے دا ناں اے جس وچ اوہ حضرموت وچ نيں، کیونجے حضرمی معاشرہ سماجی گروہاں تے طبقات وچ بٹا ہويا سی جنہاں دا سلسلہ نسب انہاں دے مقام، مقام تے تعلقات عامہ دا تعین کردا اے تے حضرات نے انہاں زمراں وچ سرلسٹ مقام حاصل کيتا ا‏‏ے۔ معزز نسب.[۲۵] واضح رہے کہ اس طبقے دے حضرموت وچ صرف اوہی نئيں نيں، جداں کہ ہور حضرات وی نيں جداں: الجیلانی خاندان، الحسنی خاندان، شعیب خاندان، برکات خاندان، تے بلخی خاندان، لیکن اوہ باعلوی خاندان دے مقابلے وچ کم نيں، جو کہ اکثریت وچ نيں، جو اس سماجی گروہ وچ دوسرےآں دے مقابلے وچ زیادہ مشہور نيں۔ تے حضرموت وچ شیخاں د‏‏ی پرت دے ذریعہ سماجی درجہ بندی وچ انہاں د‏‏ی پیروی کيتی جاندی ا‏‏ے۔ [۲۶]

حضرموت دے علوی[سودھو]

پرانے ناں د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ ایہ تن شاخاں وچو‏ں اک نيں: [۲۷]

  1. البصريون: بصری بن عبید اللہ بن احمد المہاجر د‏‏ی اولاد، اوہ ستويں صدی ہجری وچ معدوم ہو گئے۔
  2. العلويون: علوی بن عبید اللہ بن احمد المہاجر د‏‏ی اولاد۔
  3. الجديديون: جدید بن عبید اللہ بن احمد المہاجر د‏‏ی اولاد، جو ستويں صدی ہجری وچ معدوم ہو گئے۔

" العلوی " دا لقب انہاں لوکاں نو‏‏ں وی دتا جاندا اے جو امام علی بن ابی طالب تو‏ں وابستہ نيں، تے بعض اوقات ایہ انہاں لوکاں نو‏‏ں وی دتا جاندا اے جو بعض ادوار وچ انہاں دے وفادار ہُندے نيں۔ انہاں وچو‏ں کوئی نئيں: [۴]

  • مراکش وچ علوی : ایہ حسنی دے رئیس نيں، جنہاں وچو‏ں ہن مراکش دے بادشاہ نيں، جنہاں دے دادا الحسن بن قاسم الحسنی حجاز تو‏ں مراکش آئے سن، تے انہاں وچ اک شاخ اے جو اس وقت مراکش وچ مقیم ا‏‏ے۔ ایہ شہر مراکش دے امرا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔
  • شام وچ علویاں دا فرقہ : انہاں نو‏ں حال ہی وچ اس لقب تو‏ں پکاریا جاندا اے، تے ایہ اک اصطلاح اے جو امام علی د‏‏ی وفاداری دے معنی دیندی اے، نہ کہ انہاں تو‏ں وابستگی۔
  • چنگیٹی وچ علوی: قبیلہ ذی علی تو‏ں متعلق، کہیا جاندا اے کہ انہاں دا تعلق محمد بن علی بن ابی طالب تو‏ں اے، تے ایہ کہیا جاندا اے کہ اک ہور علی جو قبیلہ دا دادا ا‏‏ے۔
  • بنو علی بجازان وچ : حسنی دے بزرگ موسوی، علی اصغر بن موسیٰ ثانی د‏‏ی اولاد تو‏ں، تے انہاں دا نسب (علوی)۔
  • بنو علی: قبیلہ حرب بن سعد بن خولان دے مسروح دا اصل پیٹ، جنہاں دے گھر مدینہ دے صوبے سن تے فیر نجد تک، قاسم دے مشرق وچ پھیل گئے، تے شہر دے مضافات وچ انہاں د‏‏ی موجودگی ہن وی موجود اے، تے انہاں دا سلسلہ نسب۔ (علوی) ا‏‏ے۔
  • العُلَوات: شرف البرکات بن ابی نامی الثانی القتادی الحسنی دے بزرگ العامور د‏‏ی اک شاخ اے تے انہاں دا سلسلہ نسب (علوی) ا‏‏ے۔
  • آل علی: ابو القاسم بن حسن بن عجلان بن رومیثہ بن ابی نامی دے خاندان د‏‏ی اک شاخ جو پہلے القتادی الحسنی نيں تے انہاں وچو‏ں اک دا ناں العلوی اے تے اوہ لیث تے اس دے علاقے وچ رہندے نيں۔ مضافات
  • العُلَوات: قبیلہ حرب دے مسروح تو‏ں عوف تو‏ں سٹالگمائٹس دے پیٹ دا اک پیٹ، تے انہاں نال تعلق (علوی) ا‏‏ے۔
  • بنو علوی: علی بن بلان بن عباسی بن عبداللہ بن عاک بن عدنان دے بیٹےآں وچو‏ں عاک قبیلہ دا اک پیٹ، انہاں دا ملک یمن وچ زبید ا‏‏ے۔ [۲۸]
  • آل العلوي: جنوبی یمن وچ وادی یہر وچ آباد یافیہ قبیلے دا اک گروہ۔

الحبيب[سودھو]

تقریباً گیارہويں صدی ہجری تک باعلوی خاندان دے حضرات نو‏‏ں امام تے شیخ کہیا جاندا سی، فیر مشائخ تے علماء نو‏‏ں " الحبیب " کہیا جاندا سی، چنانچہ کہیا جاندا اے کہ محبوب عبداللہ الحداد، محبوب احمد بن۔ زین الحباشی، تے ایہ اج وی انہاں دا لقب ا‏‏ے۔ [۹] اس لقب تو‏ں جانے تے جانے والے پہلے شخص الحبیب عمر بن عبدالرحمٰن العطاس سن، جنہاں د‏‏ی وفات ۱۰۷۲ ہجری وچ ہوئی۔

آل بصري وآل جديد[سودھو]

وہ باعلوی خاندان دے چچازاد بھائی نيں، بصری بن عبید اللہ بن احمد المہاجر د‏‏ی اولاد تے جدید بن عبید اللہ بن احمد المہاجر د‏‏ی اولاد نيں، تے انہاں د‏‏ی اولاد چھ دے شروع وچ منقطع ہو گئی سی۔ سو ہجری کیلنڈر انہاں د‏‏ی زیادہ تر اولاداں فقہ، عبادات تے علوم و فنون وچ غرق سی، لیکن انہاں دیاں خبراں ضائع ہو گئياں، تے انہاں دے فضائل نظر انداز ہو گئے، تے صرف چند آدمیاں دا ذکر رہ گیا، جداں کہ حضرموت دے لوک مناظرے دے ذریعے خبراں پہنچاندے سن، تے انہاں نے اسنو‏ں کتاباں وچ لکھنے تک محدود نئيں رکھیا۔ لبنا بصری نے ترم وچ سائنسی قیادت سنبھالی سی، تے اس وچ انہاں دے پاس دو راستے سن، جنہاں وچو‏ں اک ہن العیداروس خاندان دے کنارے دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، العیداروس مسجد دے قریب، تے دوسرا العیداروس دا کنارہ ا‏‏ے۔ حبوزی مسجد۔ تے انہاں دے بوہت سارے کارنامے نظر انداز کيتے گئے نيں تے انہاں اُتے پابندی نئيں ا‏‏ے۔ فیر بنی بصری د‏‏ی نسلاں معدوم ہوگئياں، تے فقہ و سائنس د‏‏ی قیادت تے شیخی د‏‏ی پیشکش انہاں دے بعد انہاں دے نويں چچازاد بھائیاں نو‏‏ں منتقل ہوگئی، تے ترم وچ انہاں دا محلہ انہاں د‏‏ی مسجد وچ سی، جو ہن مسجد بروم دے ناں تو‏ں مشہور ا‏‏ے۔ فیر نويں بنو وی ناپید ہو گئی، چنانچہ بنو علوی علم، تبلیغ تے رہنمائی دے واحد راہنما بن گئے، تے جو عزت دار اولاد اج تک زندہ اے اوہ انہاں تک محدود ا‏‏ے۔ [۲۹]

ا نسب[سودھو]

بنو علوی نے اپنے نسب نو‏‏ں خالص تے پاکیزہ محفوظ رکھیا تے اس اُتے انہاں دے پاس معروف کتاباں نيں تے نازک درخت محفوظ نيں جو انہاں دے حوالے ک‏ے دتے گئے۔ اپنے نسب نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی، مکہ دے مؤرخین وچو‏ں اک جج جعفر البانی کہندے نيں: "مکہ تے مدینہ وچ رہنے والے زیادہ تر بزرگاں دا تعلق باعلوی خاندان تو‏ں اے، جنہاں دا ذکر حضرموت وچ پھیل گیا تے فیر اوہ آنے لگے۔ حضرموت تو‏ں مکہ تے مدینہ تے خدا دے دوسرے ملکاں تک، مکہ تے مدینہ وچ حضرات دے سردار دے نال، تے حضرات دا سردار صرف انہاں وچو‏ں اے، تے انہاں د‏‏ی ولادت جتھے کدرے وی اے، انہاں دے ناں شمار کيتے جاندے نيں، تے انہاں دا نسب انہاں نو‏‏ں معلوم طریقہ دے مطابق محفوظ کيتا گیا تاکہ اوقاف وغیرہ تو‏ں اپنی آمدنی وچ حصہ ڈال سکن تے باقی سب جو خالص نسب نال تعلق رکھدے ہون، خواہ اوہ مصری ہو، شامی ہو یا رومی ہو یا عراقی، انہاں د‏‏ی کثیر تعداد دے باوجود اوہ نئيں سن ۔ قبول ک‏ر ليا، کیونجے عوام دے خیال وچ انہاں دا نسب صحیح بنیاداں اُتے قائم نئيں ہويا سی، لیکن انہاں وچو‏ں کچھ دے پاس ایداں دے شواہد ہو سکدے نيں جنہاں تو‏ں انہاں دے دعوے د‏‏ی سچائی دے بارے وچ کچھ شبہ پیدا ہوئے۔ [۴]

کتاباں تے شجرہ اپنے نسب نو‏‏ں محفوظ رکھنے وچ مہارت[سودھو]

  • علی بن ابی بکر السکران د‏‏ی طرف تو‏ں "حسین اولاد دے تناسب وچ سنی زیورات"
  • محمد بن علی بن علوی خورد د‏‏ی طرف تو‏ں "البہاء الدوی نو‏‏ں بنی جدید، بنی بصری تے بنی علوی د‏‏ی فضیلت وچ دھوکہ دتا گیا تھا"
  • عبداللہ بن شیخ العیداروس د‏‏ی طرف تو‏ں "اُتے دے آقاواں دے شجرہ نسب د‏‏ی تحقیقات وچ پیغمبر دا درخت"
  • "بنی علوی دے حضرات د‏‏ی خوبیاں وچ بیانیہ قانون ساز" از محمد بن ابی بکر الشلی
  • "پیغمبر دا معاہدہ تے منتخب شخص دا راز" از شیخ بن عبداللہ العیداروس
  • "بنی علوی تو‏ں اہل بیت دے نسب وچ دوپہر دا سورج" عبد الرحمن بن محمد، مشہور
  • "شمس الزہر دا خلاصہ، تطہیر تے ضمیمہ وچ قبیلہ د‏‏ی خدمت" از احمد بن عبداللہ الثقف
  • "خالص محمدیہ دے بعد تو‏ں" از علوی بن محمد بالفقیہ
  • محمد بن احمد الشطری د‏‏ی طرف تو‏ں "بنی علوی وچ عظیم نسب وچ عرفی ناواں تے عرفی ناواں د‏‏ی وجوہات وچ لطیف لغت"
  • "نسب نامہ وچ خالص درخت تے ایوانِ نبوت د‏‏ی زندگی" از یوسف بن عبداللہ جمال اللیل
  • الرودہ الزلی فی البنی علوی دا نسب از مرتدا الزبیدی الحسینی

ان دا شجرہ نسب اک وڈے عوامی درخت وچ محفوظ سی جو پندرہ جلداں وچ واقع سی، جسنو‏ں ماہر نسب عبدالرحمٰن المشور نے مرتب کيتا سی، جو کہ "دی سن آف ظہر" دے مصنف سن، جو کہ منظور شدہ درخت سی، ہن وی اس وچ درج ا‏‏ے۔ حجاز، یمن، حضرموت، مشرقی ایشیائی ملکاں تے مشرقی افریقہ وچ دن، تے اس د‏ی اصلیت تارم ، حدرموت وچ محفوظ اے، تے جکارتہ ، انڈونیشیا وچ علوی حضرات د‏‏ی انجمن نے اسنو‏ں اپنایا ا‏‏ے۔ ایدارس بن عمر الحبشی د‏‏ی مسند دے لئی اک مشہور عوامی درخت اے، تے دوسرا عوامی درخت جو مکہ وچ محفوظ سی، جس وچ قاضی ابوبکر بن احمد بن حسین الحبشی نے لکھیا ا‏‏ے۔ انہاں عوامی درختاں د‏‏ی موجودگی تو‏ں بنی علوی دے بوہت سارے قبیلے دے لئی پرائیویٹ درخت سن جنہاں وچ اوہ اپنا نسب درج کردے نيں۔ [۳۰]

انہاں دے نسب نو‏‏ں ثابت کرنے د‏‏ی حقیقت[سودھو]

تارکینِ تاریم د‏‏ی اولاد دے آباد ہونے دے بعد، بعض گورنراں نے انہاں تو‏ں کہیا کہ اوہ اپنے دعویٰ د‏‏ی تصدیق وچ اپنا نسب ثابت کرن تے ایہ عدالت‏ی حکم دے مطابق ہو ۔ حضرموت نے مکہ وچ انہاں نو‏‏ں اس د‏ی گواہی دتی۔ [۳۱]

مشہور اے کہ احمد المہاجر جدو‏ں حضرموت آیا سی تب وی بصرہ وچ اس دے اہل خانہ تے رشتہ دار سن جتھے اس دا بیٹا محمد اس دے پیسے اُتے قائم سی، ايس‏ے طرح اس دے دو بیٹے علی تے حسین تے اس دے پو‏تے جدید بن عبید اللہ گئے سن ۔ اس رقم نو‏‏ں دیکھنے تے رشتہ داراں نال ملن دے لئی۔ فیر حضرموت وچ مہاجر دے بیٹےآں تے پوتاں نے اپنے پیسےآں تو‏ں عراق وچ کئی سالاں تک سرمایہ کاری د‏‏ی تے اوہ اپنے آباؤ اجداد دے وطن تے اوتھ‏ے اپنے چچا زاد بھائیاں تو‏ں رابطے وچ رہے تے انہاں نو‏ں انہاں د‏‏ی تے انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں آنے والےآں دیاں خبراں سی۔ انہاں نو‏ں انہاں د‏‏ی سوانح تے تریخ یاد دلائی۔ [۱۵]

انہاں دے نسب نو‏‏ں چیلنج کرنا[سودھو]

فیر سال تے صدیاں گزر گئياں تے انہاں دے حسب و نسب اُتے سوال کرنے والےآں نے ایتھ‏ے تک کہ اس دے باطل ہونے دا دعویٰ کيتا کہ بعض نسب جداں الفخر الرازی [۳۲] اور ابن التققی [۳۳] تے ابن عنبہ، [۳۴] ۱]۔ [۳۵] تے ابن محنہ العبیدلی، [۳۶] تے حسین الغربتی نے احمد المہاجر دے لئی عبید اللہ نامی بیٹے دا ذکر نئيں کيتا تے ایہ کہ اس دا نتیجہ صرف تن بیٹےآں محمد، علی تے الحسین اُتے ا‏‏ے۔ [۳۷] تے ایہ وی کہہ ک‏ے کہ احمد المہاجر دے نال ہجرت کرنے والے ستر افراد د‏‏ی شناخت نئيں ہوئی تے نہ ہی کوئی اولاد معلوم ا‏‏ے۔

ڈی این اے تجزیہ[سودھو]

سال ۲۰۰۰ء وچ FamilyTreeDNA نامی اک امریک‏‏ی کمپنی قائم ہوئی۔ اس نے ڈی این اے تجزیہ دے ذریعے انساناں د‏‏ی ابتدا دے بارے وچ جاننے دے لئی اک عالمی پروجیکٹ شروع کيتا اے جس دا مقصد دنیا بھر وچ آباد یہودیاں نو‏‏ں دوبارہ جوڑنا ا‏‏ے۔ [۳۸][۳۹][۴۰][۴۱] کمپنی نے اسنو‏ں بھیجے گئے تجزیہ دے نمونےآں دے نتائج نو‏‏ں مرد (Y) کروموسوم دے لحاظ تو‏ں مختلف جینیات‏ی تناؤ وچ تے دوسرے نمونےآں دے مقابلے وچ درجہ بندی کيتا جنہاں د‏‏ی جانچ تے درجہ بندی کيتی گئی سی۔ [۴۲] جدو‏ں بنی علوی دے افراد نے ایہ جینیات‏ی تجزایہ کیہ تاں انہاں دے نتائج السلالة G ، جو قفقاز دے ملکاں وچ کثرت تو‏ں پایا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں بعض نے کہیا کہ انہاں دا خاندان رسول د‏‏ی طرف منسوب ہونا باطل اے کیونجے عرباں دا سلسلہ نسب J اے ۔ [۴۳]

سائنسداناں نے انہاں دا نسب ثابت کيتا ا‏‏ے۔[سودھو]

تاریخی منابع دا حوالہ دیندے ہوئے، خاندان بعلوی دے آباؤ اجداد دا سلسلہ نسب بوہت سارے ماہرین تے مورخین نے ثابت کيتا اے، [۴۴] جداں: ابن طباطبہ، [۴۵] بہاء الدین الجندی ، [۴۶] ابن ۔ عنبہ ، [۴۷] محمد الکاظم، [۴۸] تے العمدی النجفی، [۴۹] تے سراج الدین الریفاعی، [۵۰] اور شمس الدین الصخاوی ، [۵۱] ] [۵۲] اور ابن حجر الہیتمی، [۵۳] تے ابن شدگم ، [۵۴] تے المحبی ، [۵۵] تے ابو علامہ المعیدی، [۵۶] تے محمد زبارہ ، [۵۷] تے مرتضی الزبیدی۔ ، [۵۸] تے ابو سالم العیاشی ، [۵۹] تے ابن الاحدال، [۶۰] تے ابن المحیب الطبری، [۶۱] اور ابو الفضل المرادی، [۶۲] تے عبداللہ بوازیر۔ ، [۶۳] تے یحییٰ حامد الدین ، [۶۴] اور یوسف النبھانی، [۶۵] تے عبد اللہ الغازی ، [۶۶] تے عبد الحفیظ الفاسی ، [۶۷] تے ابن حسن ، [۶۸] تے عبدالرحمٰن الخطیب، [۶۹] تے ال سمرقندی، [۷۰] تے العملی المکی ، [۷۱] تے الشرجی الزبیدی، [۷۲] تے عبدالرحمٰن ال -انصاری، [۷۳] تے بوہت سارے، بوہت سارے دوسرے جنہاں نے اپنے نسب دے صحیح ہونے تے نبی صلی اللہ علیہ وسلم دے نال انہاں د‏‏ی وابستگی د‏‏ی گواہی دتی۔ [۷۴]

انہاں دا نسب نامہ[سودھو]

باعلوی خاندان اپنے شجرہ نسب وچ میربت دے مالک محمد دے پاس جمع ہُندے نيں، تے انہاں دے بعد اوہ دو شاخاں وچ تقسیم ہو جاندے نيں: اک شاخ (فقہ المقدم دے چچا) علوی بن محمد، میربت دے مالک، تے اک شاخ جو (الفقیہ المقدم) محمد بن علی بن محمد نال تعلق رکھدی اے جو میربت دے مالک سن ۔ [۷۵]سانچہ:شجرة أصول عائلة آل باعلويسانچہ:شجرة أصول عائلة آل باعلوي
(سلسلة نسب أصول السادة آل باعلوي)

انہاں دے قبیلے[سودھو]

جب حضرموت وچ علوی قبیلے اٹھويں صدی ہجری دے بعد کئی گنیاودھ گئے تے انہاں دے ناں اک جداں سن تاں اک دوسرے نو‏‏ں عرفی تے لقب تو‏ں وکھ کرنا ضروری سی۔ [۷۶] انہاں دے تے ہور غیر علوی قبیلے دے ناواں وچ وی مماثلت پائی جا سکدی اے، اس لئی انہاں وچو‏ں کسی اک نو‏‏ں شاخ والے علوی قبیلےآں تو‏ں منسوب کردے وقت تحقیق تے چھان بین ضروری ا‏‏ے۔ [۷۷]

حوالے[سودھو]

باہرلے جوڑ[سودھو]

  1. ↑ ۱.۰ ۱.۱ المنهج السوي شرح أصول طريقة السادة آل باعلوي. تريم، اليمن: دار العلم والدعوة. 2005. Archived from the original on 10 يونيو 2019.  Check date values in: |archivedate= (help)
  2. ↑ الأستاذ الأعظم الفقيه المقدم سلسلة أعلام حضرموت 5. عدن، اليمن: مركز الإبداع الثقافي للدراست وخدمة التراث. 1422 هـ. Archived from the original on 11 ديسمبر 2020.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  3. ↑ ۳.۰ ۳.۱ "العلويون في اليمن.. درس تاريخي". https://www.alyemeny.com/article/642#.XrU9ekBuLHo. 
  4. ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ إتحاف الأحبة في بيان مشتبه النسبة. Archived from the original on 18 مارس 2020.  Check date values in: |archivedate= (help) سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  5. ↑ الرجائي (1427 هـ). المعقبون من آل أبي طالب. الجزء الثاني. قم، إيران: مؤسسة عاشوراء. p. 432. Archived from the original on 27 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  6. ↑ جمل الليل (2015). الشجرة الزكية في الأنساب وسير آل بيت النبوة. الرياض، المملكة العربية السعودية: مكتبة التوبة. Archived from the original on 28 يناير 2021.  Check date values in: |archivedate= (help)
  7. ↑ العطاس. تاج الأعراس في مناقب الحبيب صالح بن عبد الله العطاس. الجزء الأول (الأولى ed.). إندونيسيا: منارة قدس. p. 275. 
  8. ↑ الجوهي (1438 هـ). الحضارم في الحجاز دورهم في الحياة العلمية والتجارية 1256–1337 هـ/1840-1918 م. الرياض، المملكة العربية السعودية: مركز الملك سلمان بجامعة الملك سعود. ISBN 9786039089216.  Check date values in: |date= (help)
  9. ↑ ۹.۰ ۹.۱ ۹.۲ الإمام الحداد مجدد القرن الثاني عشر الهجري. دار الحاوي. 1994. Archived from the original on 2019-12-13.  سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":12" defined multiple times with different content سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":12" defined multiple times with different content
  10. ↑ القضماني (2014). السادة آل باعلوي وغيض من فيض أقوالهم الشريفة وأحوالهم المنيفة. دمشق، سوريا: دار نور الصباح. 
  11. ↑ عقود الألماس بمناقب الإمام العارف بالله أحمد بن حسن العطاس. الجزء الأول (الثانية ed.). القاهرة، مصر: مطبعة المدني. 1388 هـ. p. 86. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  12. ↑ الحياة العلمية في حضرموت في القرن السابع والثامن للهجرة (الثالث عشر - والرابع عشر للميلاد). صنعاء، اليمن: وزارة الثقافة. 1431 هـ. p. 371.  Check date values in: |date= (help)
  13. ↑ الحبشي (1430 هـ). عقد اليواقيت الجوهرية. تريم، اليمن: دار العلم والدعوة. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  14. ↑ ۱۴.۰ ۱۴.۱ ۱۴.۲ ۱۴.۳ أدوار التاريخ الحضرمي. المدينة المنورة، المملكة العربية السعودية: دار المهاجر. 1415 هـ. Archived from the original on 2018-10-04.  Check date values in: |date= (help) سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  15. ↑ ۱۵.۰ ۱۵.۱ شهاب; عبد الله بن نوح (1400 هـ). الإمام المهاجر. جدة، المملكة العربية السعودية: دار الشروق. Archived from the original on 27 يناير 2020.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help) سائیٹ غلطی:Invalid <ref> tag; name ":4" defined multiple times with different content
  16. ↑ سانچہ:استشهاد بكتاب
  17. ↑ بامطرف (2001). المختصر في تاريخ حضرموت العام. المكلا، اليمن: دار حضرموت للدراست والنشر. Archived from the original on 2018-06-19. 
  18. ↑ السقاف (1430 هـ). الاستزادة من أخبار السادة. عمان، الأردن: دار الفتح. ISBN 9789957231385.  Check date values in: |date= (help)
  19. ↑ آل طاهر (1367 هـ). حضرموت تاريخ الدولة الكثيرية. الجزء الأول. p. 113.  Check date values in: |date= (help)
  20. ↑ المعلم (1430 هـ). المفاخر السامية في ذكر تاريخ سلاطين جزر القمر. دمشق، سوريا: الدار العالمية.  Check date values in: |date= (help)
  21. ↑ الحداد (1405 هـ). المدخل إلى تاريخ الإسلام في الشرق الأقصى. جدة، المملكة العربية السعودية: عالم المعرفة. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  22. ↑ الإيلاف في تاريخ بلاد الأحقاف: حضرموت. عدن، اليمن: دار جامعة عدن. 2010. p. 52. 
  23. ↑ الشلي (1402 هـ). المشرع الروي في مناقب السادة الكرام آل أبي علوي. الجزء الأول (الثانية ed.). p. 279. Archived from the original on 30 يناير 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  24. ↑ العطاس. أعلام ومشاهير الأسرة العطاسية. p. 61. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |archivedate= (help)
  25. ↑ Boxberger (2002). On the Edge of Empire: Hadhramawt, Emigration, and the Indian Ocean, 1880s-1930s. USA: SUNY Press. p. 18. ISBN 978-0-7914-5218-9. 
  26. ↑ "التركيب الاجتماعي في حضرموت". http://yafeapedia.net/cat-12/176. 
  27. ↑ الإمام عبيد الله ابن المهاجر سلسلة أعلام حضرموت 2. عدن، اليمن: أربطة التربية الإسلامية فرع الدراست وخدمة التراث. 1422 هـ. Archived from the original on 18 مارس 2020.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  28. ↑ المقحفي (1422 هـ). معجم البلدان والقبیلے اليمنية. الجزء الثاني. صنعاء، اليمن: دار الكلمة. p. 1109.  Check date values in: |date= (help)
  29. ↑ خرد (1423 هـ). غرر البهاء الضوي ودرر الجمال البديع البهي. القاهرة، مصر: المكتبة الأزهرية للتراث.  Check date values in: |date= (help)
  30. ↑ المشهور (1404 هـ). شمس الظهيرة. جدة، السعودية: عالم المعرفة. Archived from the original on 2 يناير 2020.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  31. ↑ الحامد (1423 هـ). تاريخ حضرموت. الجزء الأول. صنعاء، اليمن: مكتبة الإرشاد. p. 309.  Check date values in: |date= (help)
  32. ↑ الرازي. الشجرة المباركة في أنساب الطالبيّة. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 112. Archived from the original on 14 أبريل 2021.  Check date values in: |archivedate= (help)
  33. ↑ ابن الطقطقي (1418 هـ). الأصيلي في أنساب الطالبيين. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 213. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  34. ↑ ابن عنبة (1430 هـ). عمدة الطالب الصغرى في نسب آل أبي طالب. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 135. Archived from the original on 16 أبريل 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  35. ↑ ابن عنبة (1430 هـ). عمدة الطالب الصغرى في نسب آل أبي طالب. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 135. Archived from the original on 16 أبريل 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  36. ↑ العبيدلي (1421 هـ). التذكرة في الأنساب المطهرة. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 155. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  37. ↑ الزرباطي (1417 هـ). الجريدة في أصول أنساب العلويين. الجزء الثالث. p. 105. Archived from the original on 16 أبريل 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  38. ↑ "Jewish Family Finder". https://www.jewishvoice.org/learn/jewish-family-finder. 
  39. ↑ "“General DNA and Genealogy” and “The DNA of the Jewish People” by Bennett Greenspan". https://web.archive.org/web/20210115181850/https://jgsi.org/event-2490805. 
  40. ↑ "Discover Your Jewish Ancestry". https://www.familytreedna.com/landing/jewish-ancestry.aspx. 
  41. ↑ "Discover More with JewishGen & Family Tree DNA". https://www.jewishgen.org/dna/. 
  42. ↑ "Y-DNA Haplotree". https://www.familytreedna.com/public/y-dna-haplotree/A. 
  43. ↑ "مجموعات هابلوغروبات Y-DNA في سكان الشرق الأوسط". 
  44. ↑ الجفري (1439 هـ). السادة آل علوي العريضيون الحسينيون. بيروت، لبنان: منشورات ضفاف. p. 131. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  45. ↑ ابن طباطبا (1425 هـ). أبناء الإمام في مصر والشام "الحسن والحسين رضي الله عنهما". الرياض، السعودية: مكتبة جل المعرفة. p. 167. Archived from the original on 27 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  46. ↑ الجندي (1416 هـ). السلوك في طبقات العلماء والملوك. الجزء الثاني. صنعاء، اليمن: مكتبة الإرشاد. p. 135. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  47. ↑ الزركلي (2002). الأعلام. الجزء الأول. بيروت، لبنان: دار العلم للملايين. p. 177. Archived from the original on 16 أبريل 2021.  Check date values in: |archivedate= (help)
  48. ↑ اليماني (1419 هـ). النفحة العنبرية في أنساب خير البرية. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 52. Archived from the original on 27 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  49. ↑ الحسيني (1419 هـ). بحر الأنساب المسمى بالمشجر الكشاف لأصول السادة الأشراف. دار المجتبى. p. 75. Archived from the original on 2021-01-28.  Check date values in: |date= (help)
  50. ↑ الرفاعي (1435 هـ). صحاح الأخبار في نسب السادة الفاطمية الأخيار. دمشق، سوريا: دار العراب. p. 122.  Check date values in: |date= (help)
  51. ↑ السخاوي (1412 هـ). الضوء اللامع لأهل القرن التاسع. الجزء الخامس. بيروت، لبنان: دار الجيل. p. 59.  Check date values in: |date= (help)
  52. ↑ السخاوي (1412 هـ). الضوء اللامع لأهل القرن التاسع. الجزء الخامس. بيروت، لبنان: دار الجيل. p. 59.  Check date values in: |date= (help)
  53. ↑ الهيتمي. معجم ابن حجر الهيتمي. p. 31. Archived from the original on 2020-09-19. 
  54. ↑ الحسيني. تحفة الأزهار وزلال الأنهار في نسب أبناء الأئمة الأطهار. الجزء الثالث. التراث المكتوب. p. 94. Archived from the original on 2020-12-29. 
  55. ↑ المحبي. خلاصة الأثر في أعيان القرن الحادي عشر. الجزء الأول. p. 71، 82. Archived from the original on 15 ديسمبر 2019.  Check date values in: |archivedate= (help)
  56. ↑ المؤيدي. روضة الألباب وتحفة الأحباب وبغية الطالب علماں ونخبة الأحساب لمعرفة الأنساب. p. 30. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |archivedate= (help)
  57. ↑ زبارة (1404 هـ). نيل الحسنيين بذكر أنساب من باليمن من بيوت عترة الحسنين. صنعاء، اليمن: مكتبة اليمن الكبرى. p. 125.  Check date values in: |date= (help)
  58. ↑ الزبيدي (1431 هـ). الروض الجلي في أنساب آل باعلوي. دمشق، سوريا: دار كنان.  Check date values in: |date= (help)
  59. ↑ العياشي (2006). الرحلة العياشية. الجزء الثاني. أبوظبي، الإمارات العربية المتحدة: دار السويدي. p. 131. 
  60. ↑ الأهدل. الجوهر الفريد في تاريخ زبيد. مخطوط. 
  61. ↑ الطبري (1413 هـ). تاريخ مكة: إتحاف فضلاء الزمن بتاريخ ولاية بني الحسن. الجزء الأول. القاهرة، مصر: دار الكتاب الجامعي. p. 425.  Check date values in: |date= (help)
  62. ↑ المرادي (1408 هـ). سلك الدرر في أعيان القرن الثاني عشر. الجزء الرابع. بيروت، لبنان: دار البشائر الإسلامية. p. 35. Archived from the original on 26 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  63. ↑ باوزير. التحفة النورانية في مناقب فاطمة الرضية وذريتها خير البرية. 
  64. ↑ السقاف (1384 هـ). خدمة العشيرة. جاكردا، إندونيسيا: المكتب الدائمي لإحصاء وضبط أنساب السادة العلويين. p. ز. Archived from the original on 27 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  65. ↑ النبهاني (1990). رياض الجنة في أذكار الكتاب والسنة. بيروت، لبنان: دار الفكر العربي. p. 23. Archived from the original on 27 أغسطس 2021.  Check date values in: |archivedate= (help)
  66. ↑ غازي (1426 هـ). سكان مكة بعد انتشار الإسلام : (عوائل مكة عبر العصور). القاهرة، مصر: دار القاهرة. p. 18.  Check date values in: |date= (help)
  67. ↑ الفاسي (1424 هـ). معجم الشيوخ – المسمى رياض الجنة أو المدهش المطرب. بيروت، لبنان: دار الكتب العلمية. p. 151. Archived from the original on 21 أبريل 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  68. ↑ حسان. مناقب الفقيه المقدم محمد بن علي باعلوي ووفيات أعيان اليمن. 
  69. ↑ الخطيب. الجوهر الشفاف في ذكر فضائل ومناقب وكرامات السادة الأشراف من آل أبي علوي وغيرهم من الأولياء والصالحين والأكابر العراف. تريم، اليمن: مكتبة الأحقاف للمخطوطات. 
  70. ↑ السمرقندي. تحفة الطالب بمعرفة من ينتسب إلی عبد الله وأبي طالب. المدينة، السعودية: دار المجتبى. p. 76. 
  71. ↑ العاملي (1429 هـ). تنبيه وسنى العين بتنزيه الحسن والحسين في مفاخرة بني السبطين. قم، إيران: مكتبة آية الله العظمى المرعشي النجفي. p. 395.  Check date values in: |date= (help)
  72. ↑ الشرجي (1406 هـ). طبقات الخواص أهل الصدق والإخلاص. صنعاء، اليمن: الدار اليمنية. p. 223. Archived from the original on 2017-12-15.  Check date values in: |date= (help)
  73. ↑ الأنصاري (1390 هـ). تحفة المحبين والأصحاب في معرفة ما للمدنيين من الأنساب. تونس: المكتبة العتيقة. p. 120. Archived from the original on 2020-11-30.  Check date values in: |date= (help)
  74. ↑ السكران (1347 هـ). البرقة المشيقة في ذكر لباس الخرقة الأنيقة. مصر. p. 112. Archived from the original on 27 أغسطس 2021.  Check date values in: |date=, |archivedate= (help)
  75. ↑ دراسة في نسب السادة بني علوي. Archived from the original on 18 مارس 2020.  Check date values in: |archivedate= (help)
  76. ↑ الشاطري (1406 هـ). المعجم اللطيف. جدة، المملكة العربية السعودية: عالم المعرفة.  Check date values in: |date= (help)
  77. ↑ الحوت (1424 هـ). جامع الدرر البهية لأنساب القرشيين في البلاد الشامية. بيروت، لبنان: دار المشاريع.  Check date values in: |date= (help)
"https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=باعلوی&oldid=605649" توں لیا