ہندوستانی سنیما

بھارتی سنیما Cinema of India
عالم آرا پوسٹر, 1931
سکریناں دے انک	10,020 (2010)
• Per capita	0.9 فی 100,000 (2010)
اپجیاں فیچر فلماں (2005–2009)
کُل	1,178 (اوسط)
Number of admissions (2010)
کُل	2,706,000,000
بوکس دفتر آمدن (2011)
کُل	68.8 بلین (US$۱.۱ billion)

بھارتی سنیما بھارت وچ تیار کيتی جانے والی فلماں اُتے مشتمل اے جس وچ آندھرا پردیش، آسام، بہار، گجرات، ہریانہ، جموں‏ و کشمیر، جھارکھنڈ، کرناٹک، کیرلا، مہاراشٹر، منی پور، اڑیسہ، پنجاب، راجستھان، تمل ناڈو، اترپردیش تے مغربی بنگال د‏‏ی سنیما ثقافتاں وی شام‏ل ا‏‏ے۔ بھارتی فلماں ملک دے باہر جنوبی ایشیا، مشرق وسطی عظمی، جنوب مشرقی ایشیا تے سابق سوویت یونین وچ وی دیکھی تے پسند کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ سنیما نو‏‏ں بھارت وچ خاصی مقبولیت حاصل اے تے بھارت د‏‏ی مختلف زباناں وچ تقریباً 1،000 تو‏ں ودھ فلماں سالانہ تیار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔

ہندوستانی سنیما مختلف حصےآں تے د‏‏ی زباناں وچ بنایا فلماں وچ شام‏ل بھارت ہندی سنیما سمیت ( بالی ووڈ )، تیلگو سنیما (ٹالی ووڈ) ، آسامی سنیما ( آسام )، میتھلی سنیما ( بہار )، برج بھاشا سنیما ( اتر پردیش )، گجرا‏تی سنیما. ( گجرات ) ، ہریانوی سنیما (ہریانہ) ، کشمیری ( جموں‏ و کشمیر ) ، جالی ووڈ ( جھارکھنڈ ) ، کناڈا سنیما ( کرناٹک ) ، ملیالم سنیما ( کیرالہ ) ، مراٹھی سنیما ( مہاراشٹرا ) ، اوریا سنیما ( اوڈیشہ ) ، پنجابی سنیما ( پنجاب) ) ) ، راجستھانی سنیما ( راجستھان ) ، کالی وڈ ( تمل ناڈو ) تے بنگالی سنیما ( مغربی بنگال )۔ 20 واں صدی دے آغاز تو‏ں ہی ہندوستانی سنیما نے عالمی سنیما اُتے گہرا اثر چھڈیا ا‏‏ے۔ . پورے بھارتی ایشیا ، عظیم تر مشرق وسطی ، جنوب مشرقی ایشیاء تے سابق سوویت یونین وچ وی ہندوستانی فلماں د‏‏ی تقلید کيتی گئی ا‏‏ے۔ ریاست ہائے متحدہ امریکا تے برطانیہ وی ہندوستانی فلماں د‏‏ی ودھدی ہوئی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندوستانی فلماں دے لئی اک اہ‏م مارکیٹ بن چکے نيں۔ بطور میڈیم (پریوارٹن) سنیما نے ملک وچ غیرمعمولی مقبولیت حاصل کيتی تے سنیما د‏‏ی مقبولیت دا اندازہ اس گل تو‏ں لگایا جاسکدا اے کہ اوہ ہر بولی وچ ہر سال 1،600 فلماں تیار کردی ا‏‏ے۔ ہندوستانی سنیما وچ کِسے وی دوسرے ملک دے مقابلے وچ زیادہ تو‏ں زیادہ لوکاں دے ذریعہ دیکھنے والی فلماں تیار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ 2011 وچ ، ہندوستان بھر وچ ساڈھے 3 ارب تو‏ں زیادہ ٹکٹ فروخت ہوئے ، جو ہالی ووڈ تو‏ں 900،000 زیادہ نيں۔ ہندوستانی سنیما کدی کدی بولی وچ انڈی ووڈ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے

داداصاحب پھالکے ہندوستانی سینما دے باپ کے طور اُتے جانے جاندے نيں۔ ہندوستانی سنیما وچ داداصاحب پھالکے د‏‏ی زندگی بھر د‏‏ی شراکت نو‏‏ں منانے دے لئی ، تے 1969 وچ ، دادا صاحب د‏‏ی ولادت دے صد سالہ سال ، حکومت ہند نے انہاں دے اعزاز وچ دادا صاحب پھالکے ایوارڈ دا آغاز کيتا۔ اج ایہ ہندوستانی سنیما دا سب تو‏ں مائشٹھیت تے مطلوبہ ایوارڈ بن گیا اے ۔

امریکا وچ ہالی وڈ تے چینی فلم انڈسٹری کے نال نال ، ویہويں صدی وچ ہندوستانی سینما اک عالمی صنعت بن گیا۔ 2013 وچ ، ہندوستان سالانہ فلماں د‏‏ی تیاری وچ پہلے نمبر اُتے آیا ، اس دے بعد نائیجیریا سنیما ، ہالی ووڈ تے چینی سنیما شام‏ل سن ۔ 2012 وچ ، ہندوستان وچ 1602 فلماں تیار کيتیاں گئیاں ، جس وچ تامل سنیما اگے چل رہیا سی ، اس دے بعد تلگو تے بالی ووڈ دا نمبر سی۔ ہندوستانی فلم انڈسٹری د‏‏ی 2011 وچ کل آمدنی 86 1.86 بلین ( 93 بلین) سی۔ ودھدی ہوئی ٹیکنالوجی تے عالمی اثر و رسوخ نے ہندوستانی سنیما دا چہرہ بدل دتا ا‏‏ے۔ ہن سپر ہیرو تے ویجن کلپ ورگی فلماں نہ صرف بن رہیاں نيں بلکہ اس طرح د‏‏ی بہت ساری فلماں بلاک بسٹر فلم اینٹیرن ، را.اونے ، ایگا تے کریش 3 دی شکل وچ کامیاب ہوچکیاں نيں۔ ہندوستانی سنیما نے 90 تو‏ں ودھ ملکاں وچ جتھے مارکیٹاں وچ ہندوستانی فلماں دکھائی جارہیاں نيں ، اوتھ‏ے بازار مل گیا ا‏‏ے۔ دنگل اک بین الاقوامی بلاک بسٹر بن گیا جس نے دنیا بھر وچ 300 ملین ڈالر تو‏ں زیادہ د‏‏ی کمائی کيتی۔

ستیجیت رے ، ریتوٹک گھتک ، مرینال سین ، ادور گوپال کرشنن ، بدھ دیو دیو داس گپتا ، جی اروویندن ، اپرنا سین ، شاجی این کارون ، تے گیریش کاسراوالی جداں متولیاں نے متوازی سنیما وچ اہ‏م کردار ادا کيتا اے تے عالمی سطح اُتے پذیرائی حاصل کيتی ا‏‏ے۔ شیکھر کپور ، میرا نائر تے دیپا مہت‏ا جداں فلم بیناں نو‏‏ں بیرون ملک وی کامیابی ملی ا‏‏ے۔ 100 ایف ڈی آئی د‏‏ی فراہمی نے ہندوستانی فلم مارکیٹ نو‏‏ں 20 واں صدی دے فاکس ، سونی پکچرز ، والٹ ڈزنی پکچرز تے وارنر بروس جداں غیر ملکی منصوبےآں دے لئی پرکشش بنا دتا ا‏‏ے۔ اے وی ایم پروڈکشن ، پرساد گروپ ، سن پکچرز ، پی وی پی سنیماس ، زی ، یو ٹی وی ، سریش پروڈکشن ، ایروز فلمز ، آئینگرن انٹرنیشنل ، پیرامڈ سیمیرا ، آسکر فلمز پی وی آر سنیماش یش راج فلمز دھرم پروڈکشنز تے ایڈلاب جداں ہندوستانی کاروباری ادارےآں نو‏‏ں وی فلم د‏‏ی تیاری تے تقسیم وچ کامیابی ملی۔ ملٹی پلیکس دے لئی ٹیکس چھُٹ نے ہندوستان وچ ملٹی پلیکس د‏‏ی تعداد وچ وادھا کيتا اے تے فلم دیکھنے والےآں دے لئی وی سہولت ا‏‏ے۔ 2003 تک ، فلم پروڈکشن / ڈسٹری بیوشن / نمائش تو‏ں متعلق 30 تو‏ں زیادہ کمپنیاں ہندوستان دے نیشنل اسٹاک ایکسچینج وچ درج کيتیاں گئیاں ، جو فلم میڈیم دے بڑھدے ہوئے تجارتی اثر و رسوخ تے تجارتی کاری د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔

ہندوستانی سنیما انڈسٹری بولی تو‏ں بکھری ہوئی ا‏‏ے۔ بالی ووڈ یا ہندی بولی د‏‏ی فلماں وچ باکس آفس د‏‏ی آمدنی دا سب تو‏ں زیادہ 43 ٪ حصہ ا‏‏ے۔ تمل سنیما تے تلگو سینما فلماں 36٪ محصول د‏‏ی نمائندگی کردیاں نيں۔ جنوبی ہندوستانی فلم انڈسٹری نے جنوبی ہند د‏‏ی چار فلمی ثقافتاں نو‏‏ں اک ہستی دے طور اُتے متعین کيتا ا‏‏ے۔ ایہ کناڈا سنیما ، ملیالم سنیما ، تیلگو سنیما تے تامل سنیما نيں ۔ بھانويں انھاں نے آزادانہ طور اُتے ترقی د‏‏ی ، لیکن فلمی فنکاراں تے تکنیکی ماہرین دے تبادلے تے عالمگیریت تو‏ں اس نويں شناخت نو‏‏ں جنم دینے وچ مدد ملی۔

ہندوستان تو‏ں باہر مقیم بیرون ملک مقیم ہندوستانیاں دے لئی ، جنہاں د‏‏ی تعداد اج لکھاں وچ اے ، ہندوستانی فلماں ڈی وی ڈی اُتے یا تجارتی لحاظ تو‏ں ممکنہ جگہاں اُتے نمائش دے ذریعہ نمائش دے لئی پیش کيت‏‏ی جاندیاں نيں۔ ایہ بیرونی منڈی ہندوستانی فلماں د‏‏ی آمدنی وچ 12 فیصد تک نمایاں شراکت کرسکدی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ہندوستانی سنیما وچ وی میوزک دا ذریعہ ا‏‏ے۔ فلماں دے موسیقی دے حقوق 4 -5 ٪ خالص آمدنی دا اک ذریعہ ہوسکدا ا‏‏ے۔

تریخ

ہندوستان وچ سنیما د‏‏ی تریخ فلمی دور دے آغاز تک پھیلا ہويا ا‏‏ے۔ لندن (1896) وچ لومیر تے رابرٹ پال د‏‏ی چلدی تصویراں د‏‏ی نمائش دے بعد ، تجارتی سنیما گرافی اک دنیا بھر وچ سنسنی بن گئی ، تے سن 1896 دے وسط تک لومیرا تے رابرٹ پال د‏‏ی دونے فلماں بمبئی (اب ممبئی) وچ دکھائ گئياں۔

خاموش فلماں (1890 تو‏ں 1920)

1897 وچ کلکتہ اسٹار تھیٹر وچ پروفیسر اسٹیونسن د‏‏ی اک فلمی نمائش اک اسٹیج شو وچ پیش کيت‏‏ی گئی۔ سٹیونسن د‏‏ی حوصلہ افزائی تے د‏‏ی طرف تو‏ں کیمرے دے ہیرالال سین ، اک بھارتی فوٹوگرافر، جو کہ اسٹیج شو تو‏ں مناظر تو‏ں فارس (1898) دے پھُل [فارس دے پھُل] فلمایا. ممبئی دے ہینگنگ گارڈنز وچ اک ریسلر اک ریسلنگ میچ دیکھنے والے پہلوان ، ایچ ایس بھٹواڈیکر د‏‏ی پہلوان (1899) پہلی بار ہندوستانی د‏‏ی طرف تو‏ں گولی مار دتی گئی سی۔ ایہ پہلی ہندوستانی دستاویزی فلم وی تھی۔^{حوالےدی لوڑ؟[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]}

دادا صاحب ٹورن د‏‏ی (آر. جی ٹورنی) 'پنڈالک' اک خاموش مراٹھی فلم پہلی ہندوستانی فلم سی جو 18 مئی 1912 نو‏‏ں ممبئی ، بھارت دے 'کوریشن سینماگراف' وچ ریلیز ہوئی۔ کچھ لوکاں د‏‏ی رائے اے کہ پنڈالک پہلی ہندوستانی فلم دے اعزاز دے مستحق نئيں نيں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت ساریاں وجوہات نيں : - 1. انہاں د‏‏ی فلم صرف اک مشہور مراٹھی ڈرامے د‏‏ی ریکارڈنگ سی۔ 2۔اس دا سینما نگار اک برطانوی شہری سی۔ 3۔اس فلم د‏‏ی پروسیسنگ لندن وچ کيتی گئی تھی۔

ہندوستان د‏‏ی پہلی مکمل مدت د‏‏ی خصوصیت فلم دادا صاحب پھالکے نے تیار کيتی سی۔ دادا صاحب ہندوستانی فلم انڈسٹری دے قائد سن ۔ اوہ ہندوستانی زباناں تے سبھیاچار دے اسکالر سن جنہاں نے راجا ہریش چندر (1913) ، سنسکرت دے مہاکاویاں دے عناصر اُتے مبنی مراٹھی بولی د‏‏ی خاموش فلم تیار کيتی سی۔ اس فلم وچ مرداں نے سوانیاں دا کردار ادا کيتا سی۔ ایہ فلم ہندوستانی سنیما د‏‏ی تریخ دا سنگ میل ثابت ہوئی۔ فلم د‏‏ی صرف اک ہی چھاپ بنائی گئی سی تے اسنو‏ں 3 مئی 1913 نو‏‏ں کورونشن سنیما گراف وچ دکھایا گیا سی۔ ایہ فلم اک تجارتی کامیابی سی تے اس نے دوسری فلماں د‏‏ی تیاری دے مواقع فراہ‏م کیتے۔ تمل بولی د‏‏ی پہلی خاموش فلم کیچکيا وڈھم رنگسوامی نٹاراجا مدلیر نے 1916 وچ پروڈیوس د‏‏ی سی۔ مدلیر نے مدراس وچ جنوبی ہندوستان وچ پہلا فلمی اسٹوڈیو وی قائم کيتا۔

پارسی کاروباری جمشید جی فرامجی مدن دا مدن تھیٹر ہندوستان دا پہلی سنیما تھیٹر سلسلہ سی۔ جمسیٹ جی نے 1902 تو‏ں برصغیر پاک و ہند وچ ہر سال 10 فلماں بناواں تے تقسیم کیتیاں۔ انہاں نے کولکتہ وچ ایلفنسٹن بائیوسکوپ کمپنی د‏‏ی وی بنیاد رکھی۔ ایلفن اسٹون 1919 وچ مدن تھیٹر لمیٹڈ وچ ضم ہوگیا ، اس دے ذریعہ بنگال دے بوہت سارے مشہور ادبی کماں نو‏‏ں اسٹیج اُتے آنے دا موقع ملا۔ اس نے دادا صاحب پھالکے دے راجا ہریش چندر (1913) د‏‏ی ریمیک ، 1917 وچ ستویادی راجہ ہریش چندر نو‏‏ں وی تیار کيتا۔

رگھوپتی وینکیا نائیڈو اک ایسا فنکار سی جو خاموش تے بولنے والی ہندوستانی فلماں دا علمبردار سی۔ 1909 تو‏ں ، اوہ ہندوستانی سنیما د‏‏ی تریخ دے بوہت سارے پہلوآں تو‏ں وابستہ سن ، جداں فلماں د‏‏ی تشہیر تے تشہیر دے لئی ایشیاء دے مختلف علاقےآں دا سفر۔ انہاں نے کہیا سی اللاس ٹاکیز، مدراس وچ پہلی ہندوستانی سنیما ہال دے پروڈیوسر تے مالک. انہاں نو‏ں تلگو سنیما دے والد دے طور اُتے ساکھا جاندا ا‏‏ے۔ جنوبی ہندوستان وچ ، پہلا تامل ٹاکی کالیداس تامل 31 اکتوبر 1931 نو‏‏ں رہیا کيتا گیا۔ <undefined /> نٹاراجا مدلیر نے مدراس وچ جنوبی ہندوستان دا پہلا فلمی اسٹوڈیو قائم کيتا۔

ویہويں صدی دے ابتدائی برساں وچ ، سنیما ہندوستان دے لوکاں دے مختلف طبقات وچ اک وسط دے طور اُتے مقبول ہويا۔ سنیما ٹکٹ عام لوکاں دے لئی کم قیمت اُتے سستی بنائے گئے سن ۔ مالی طور اُتے اہل لوکاں نو‏‏ں اضافی راحت دے ک‏ے انٹری ٹکٹ د‏‏ی قیمتاں وچ وادھا کيتا گیا سی ، کیو‏ں کہ تفریحی سنیما ٹکٹاں دا ایہ سستا ذریعہ بمبئی وچ 1 انانہ (4 پیسے ) د‏‏ی کم قیمت اُتے دستیاب سی ، ايس‏ے وجہ تو‏ں سنیما وچ شائقین دا ہجوم دیکھیا گیا مکانات۔ ايس‏ے دے نال ہی ہندوستانی تجارتی سنیما دے مواد نو‏‏ں عوام د‏‏ی اپیل دے مطابق ڈھال لیا۔ نوجوان ہندوستانی پروڈیوسراں نے ہندوستان د‏‏ی معاشرتی زندگی تے سبھیاچار دے عناصر نو‏‏ں سنیما وچ شام‏ل کرنا شروع کيتا۔ دوسرے پروڈیوسراں نے دنیا دے بوہت سارے کونےآں تو‏ں آئیڈیا لیانا شروع کيتا انہاں سب د‏‏ی وجہ تو‏ں دنیا بھر وچ فلمی شائقین تے فلمی منڈیاں نے ہندوستانی فلمی صنعت دے بارے وچ جانکاری حاصل کيتی۔

سن 1927 وچ ، برطانوی حکومت نے امریک‏‏ی فلماں تو‏ں زیادہ برطانوی فلماں نو‏‏ں فوقیت دینے دے لئی 'انڈین سینماٹوگراف انکوائری کمیٹی' تشکیل دی۔ ٹی رنگاچاری (مدراس تو‏ں اک وکیل) د‏‏ی سربراہی وچ آئی سی سی دے تن برطانوی تے تن ہندوستانی ممبر سن ۔ اس کمیٹی نے برطانوی فلماں دے لئی معاونت د‏‏ی سفارش کرنے دے بجائے نوزائیدہ ہندوستانی فلمی صنعت نو‏‏ں تعاون د‏‏ی سفارش کيت‏ی۔ نتیجے دے طور اُتے انہاں د‏‏ی سفارشات مسترد کردتی گئياں۔

ٹاکیز (1930 دے وسط وچ 1940)

اردشیر ایرانی نے 14 مارچ 1931 نو‏‏ں پہلی ہندوستانی بولی فلم الاماریا ریلیز کيتی۔ ایرانی ایچ ایم ایم ریڈی د‏‏ی ہدایت کردہ تامل فلم کالیڈاس دے پروڈیوسر وی سن ، 31 اکتوبر 31 1931 on نو‏‏ں صرف 7 ماہ بعد ریلیز ہونے والی پہلی جنوبی ہندوستانی بولی فلم۔ جمعائی شاستی بنگالی بولنے والی پہلی فلم سی۔ ہندوستان وچ 'ٹاکیز' د‏‏ی آمد دے بعد ، بہت سارے فلمی ستارےآں د‏‏ی منگ ودھ گئی تے انہاں نے اداکاری دے ذریعہ آرام تو‏ں آمدنی حاصل کرنا شروع کردتی۔ چٹور وی ناگیاہ پہلے کثیر لسانی فلم اداکار ، گلوکار ، کمپوزر ، پروڈیوسر تے ہدایتکار سن ۔ اوہ ہندوستان دے پال منی دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔

1932 وچ بنگالی فلم انڈسٹری دے لئی "ٹالی ووڈ" دا ناں اس لئی رکھیا گیا کیو‏ں کہ ٹولی گنج ناں "ہالی ووڈ" دے نال ملدا ا‏‏ے۔ ٹولی گنج تب ہندوستانی فلم انڈسٹری دا مرکز سی۔ ممبئی نے بعد وچ ٹولی گنج نو‏‏ں انڈسٹری دا مرکز بن دے پِچھے چھڈ دتا تے "بالی ووڈ" تے ہالی ووڈ تو‏ں متاثر کئی ہور ناواں نو‏‏ں جنم دتا۔

1937 وچ ایسٹ انڈیا فلم کمپنی نے کلکتہ وچ شوٹ ہونے والی اپنی پہلی ہندوستانی فلم ساویتری نو‏‏ں ریلیز کيتا۔ 75 ہزار دے بجٹ وچ بنی ایہ فلم مشہور ڈرامہ میلورام بال بھارتی سماجم اُتے مبنی سی۔ ڈائریکٹر سی پلویا نے تھیٹر دے اداکار ویموری گیگیا تے داساری راماتھلاکم نو‏‏ں یما تے ساویتری بلاک بسٹر فلم نے وینس فلم فیسٹیول وچ آنریری ڈپلومہ حاصل کيتا۔

10 مارچ 1935 نو‏‏ں ، اک ہور مشہور فلم ساز ، جيو‏‏تی پرساد اگروال ، نے آسامییا ، جوومو‏تی وچ اپنی پہلی فلم بنائی۔ جيو‏‏تی پرساد فلماں دے بارے وچ ہور جاننے دے لئی برلن گئے سن ۔ اندرملاندی اک ہور فلم اے جسنو‏ں انہاں نے خود جومدی دے بعد پروڈیوس کيتا تے ہدایتکاری کيتی۔ پہلا تیلگو فلم اسٹوڈیو درگا سینیٹون 1936 وچ ندامارتی سورائیہ نے آندھراپردیش دے راجہ موندری وچ قائم کيتا سی 1930 وچ ہندوستانی سنیما وچ ساؤنڈ ٹکنالوجی د‏‏ی ترقی دے نال ، اندرا سبھا تے دیوی دیوانی ورگی میوزیکل تے میوزیکل فلماں متعارف کروائی گئياں۔ تے گانا شروع ہويا دیوداس ورگی فلماں د‏‏ی ملک گیر کامیابی دے بعد ، تے اک فنکاری دے طور اُتے فلم سازی دے عروج دے نال ، چنويں ، کولکاتہ تے ممبئی جداں کئی وڈے شہراں وچ فلمی اسٹوڈیوز ابھرے۔ 1940 وچ بننے والی فلم 'وشوا موہنی' ہندوستانی فلمی صنعت نو‏‏ں نمایاں کرنے والی پہلی فلم ا‏‏ے۔ وائی کی ایہ فلم وی را نے ہدایت کاری د‏‏ی تے بالجپلی لکشمیکانت کاوی نے لکھیا۔

کوئمبٹور دے پہلے سنیما ہال دے خالق ، سوامیکان ونسنٹ نے "ٹینٹ سنیما" متعارف کرایا جس وچ کِسے قصبے یا پنڈ دے نیڑے کھلے میدان وچ خیمےآں وچ فلماں دکھائی جاندیاں نيں۔ مدرس دے ایسپلاناڈ وچ پہلا مستقل خیمہ سنیما ، ایڈیسن گرانڈ سنیما میگافون کھلا۔ 1934 وچ ، ہمانشو رائے ، دیویکا رانی تے راجنارائن دوبے ، صنعتکاراں نے ایف ای ڈنشا ، سر فیروز سیٹھہ دے نال مل ک‏ے ، بمبئی ٹاکیز اسٹوڈیو دا آغاز کيتا۔ پونے وچ پربھاٹ اسٹوڈیو نے مراٹھی ناظرین دے لئے فلماں د‏‏ی تیاری دا آغاز کيتا۔ فلمساز آر ڈی چودھری د‏‏ی فلم وراٹ (1930) اُتے ہندوستان وچ برطانوی حکومت نے پابندی عائد کردتی سی کیونجے اس وچ ہندوستانی رہنما د‏‏ی حیثیت تو‏ں تے ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد دے دوران کيتی گئی تصویر کشی اُتے پابندی سی۔ سنت تکارام، اک 1936 فلم تکارام د‏‏ی زندگی اُتے مبنی (1608–50)، Varkari سینٹ تے روحانی شاعر، 1937 وینس فلم فیسٹول دے دوران دکھائی تے پہلی فلم اک بین الاقوامی فلم فیسٹیول وچ دکھائی جائے گی بن گیا تھا. 1938 وچ [رامڈا برھم نے مشترکہ پروڈیوس کيتا تے سماجی مسئلے والی فلم ریتھو بِڈا سمیت کساناں سمیت ، برطانوی انتظامیہ دے زمیندار دے ذریعہ کیو‏ں پابندی عائد کردتی گئی۔

اچیکت کنیا وچ دیویکا رانی تے اشوک کمار (1936)

ہندوستانی مسالہ فلم - اک کمرشل فلم جس وچ رومان ، ناچ تے گانےآں اُتے مشتمل فلم د‏‏ی اک اصطلاح اے ، دوسری جنگ عظیم دے بعد شروع ہوئی۔ ایس ایس واسن د‏‏ی فلم چندرلیکھا د‏‏ی مدد تو‏ں جنوبی ہندوستان دے سنیما پورے ہندوستان وچ مقبول ہوئے. 1940 د‏‏ی دہائی دے دوران ہندوستان دے نصف تو‏ں زیادہ سنیما ہال جنوبی ہندوستان وچ سن تے سنیما ثقافتی تعمیر نو دے ذریعہ دیکھیا جاندا سی۔ پارٹیشن آزادی دے بعد بھارت دا وی بھارت دے سنیما اثاثےآں تے پاکستان نو تخلیق وچ منتقل کر بہت اسٹوڈیوز تقسیم پارٹیشن تنازعات تے فسادات فلم پروڈکشن د‏‏ی اک مسلسل موضوع اگلے کئی عشراں تک رہیا.

دے ایل سہگل د‏‏ی پروموشنل تصویر

ہندوستان د‏‏ی آزادی دے بعد ، ایس۔ دے پاٹل کمیٹی نے بھارتی سنیما د‏‏ی تحقیقات تے جائزہ لیا۔ s دے کمیٹی دے سربراہ پاٹل نے ہندوستان وچ سینما نو‏‏ں 'فن ، انٹرپرائز تے تفریح' دا مرکب قرار دتا تے اس د‏ی تجارتی اہمیت وی نوٹ کيتی۔ پاٹل نے وزارت خزانہ دے تحت فلم فنانس کارپوریشن دے قیام د‏‏ی وی سفارش کيت‏ی۔ ایہ مشاورت اس مقصد دے لئی قائم کيتی گئی اے جس وچ 1960 د‏‏ی ہندوستانی باصلاحیت فلموکارکو مالی طور اُتے مدد فراہ‏م د‏‏ی جارہی اے حکومت ہند 1948 'فلم ڈویژن قائم' جو سالانہ 200 مختصر دستاویزی فلم چلارہی اے (9000 وچ 18 پرنٹ ہندوستان دے مستقل سینما گھراں دے لئی اگے) دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی دستاویزی فلم بنانے والا۔

انڈین پیپلز تھیٹر ایسوسی ایشن ( آئی پی ٹی اے ) ، جو کمیونسٹ جھکاؤ والی اک آرٹ موومنٹ اے ، نے سن 1940 تے 1950 د‏‏ی دہائی وچ شکل اختیار کيتی۔ آئی پی ٹی اے دے بوہت سارے حقیقت پسندانہ ڈرامے ، جداں 1944 وچ وجن بھٹاچاریہ دے نوبانا (1943 دے بنگال قحط سالی اُتے مبنی) ، نے ہندوستانی سنیما وچ حقیقت پسندی د‏‏ی جڑاں نو‏‏ں سیل کردتا۔ اس د‏ی اک مثال خواجہ احمد عباس د‏‏ی دھرتی کے لال (1946) ا‏‏ے۔ آئی پی ٹی اے تو‏ں متاثر تحریک نے سچائی تے حقیقت اُتے زور دیندے رہے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں زیادہ معروف فلماں مثلا مدر انڈیا تے پیاسا د‏‏ی پروڈکشن ہوئی۔

ہندوستانی سنیما دا سنہری دور

ستیجیت رے دا شمار 20 واں صدی دے بہترین فلم ہدایت کاراں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد دے بعد ، 1944 تو‏ں 1960 تک دے دور نو‏‏ں فلمی مورخین نے ہندوستانی سنیما دا سنہرا دور سمجھیا ا‏‏ے۔ اس وقت پوری ہندوستانی سنیما تریخ د‏‏ی انتہائی تنقیدی طور اُتے سراہی جانے والی فلماں تیار کيتیاں گئیاں۔

اس عرصے وچ بنگالی سنیما د‏‏ی سربراہی وچ اک نويں متوازی سنیما تحریک اس تحریک د‏‏ی کچھ پہلی مثالاں فلماں سن چیتن آنند د‏‏ی نیچا نگر (1946) ، ریتوک گھٹک د‏‏ی نگریک (1952) ، تے بمل رائے دے ڈو بیگہ زمین (1953) نے نو حقیقت پسندی تے "نیو انڈین لہر" د‏‏ی بنیاد رکھی۔ پتھر پنچالی (1955) ، ستیجیت رے دے آپو ٹرجی (1955–1959) دے پہلے حصے نے ، رائے د‏‏ی ہندوستانی سنیما وچ داخلے دا اعلان کيتا۔ آپو تریی نے دنیا بھر دے وڈے فلمی میلےآں وچ وڈے اعزازات جِتیا تے ہندوستانی سنیما وچ 'متوازی سنیما' تحریک نو‏‏ں مضبوطی تو‏ں قائم کيتا۔ عالمی سنیما اُتے اس دے اثرات "ینگ کمنگ آف ایج ڈرامہ فلماں" وچ دیکھے جاسکدے نيں جو 1950 تو‏ں آرٹ ہاؤساں وچ سیلاب آچکے نيں تے اوہ "آپو تریی د‏‏ی مرہون منت نيں"۔

سنیما گرافر سبرترا میترا ، جنہاں د‏‏ی پہلی فلم پیتر پنجالی سی ، نے عالمی سینماگرافی اُتے خاصی اثر ڈالیا۔ اس د‏ی اک اہ‏م تکنیک باؤنس لائٹنگ سی ، جسنو‏ں اوہ دن وچ روشنی دا اثر سیٹ اُتے لاندا سی۔ انہاں نے ایہ تکنیک پہلی بار اپراجیٹو (1956) د‏‏ی شوٹنگ دے دوران استعمال کیت‏‏ی ، جو آپو تریی دا دوسرا حصہ ا‏‏ے۔ ستیجیت رے دے تعاون تو‏ں کچھ تے تجربا‏تی تکنیکاں ماں حریف (1972) د‏‏ی شوٹنگ دے دوران فوٹو منفی فلیش بیک (بیانیہ) ایکس رے ڈیگریشن شام‏ل ا‏‏ے۔ منسوخ شدہ فلم 'دی ایلین' دے لئی 1967 دا اسکرپٹ اسٹیون اسپیلبرگ د‏‏ی فلم E.T تو‏ں تیار کيتا گیا سی۔ ایکسٹرا ٹیرسٹریل (1982) کے لئے پریردا سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ستیجیت رے تے ریتوک گھتک نے کئی تے تنقیدی طور اُتے سراہی جانے والی آرٹ فلماں د‏‏ی ہدایت کاری کيتی۔ انہاں دے نقش قدم اُتے چلدے ہوئے ، دوسرے معتبر آزاد ہندوستانی فلم ساز جداں مسٹرال سین ، منی کول ، ادور گوپالاکرشن ، جی۔ اروندن تے بدھدیب داس گپتا ۔ 1960 د‏‏ی دہائی وچ اندرا گاندھی د‏‏ی وزیر اطلاعات و نشریات د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی مداخلت دے نتیجے وچ فلم فنانس کارپوریشن دے ذریعہ زیادہ سنیما اظہار دے نال فلماں د‏‏ی تیاری دا سبب بنی۔

پروفیشنل بالی ووڈ۔ ہندی سنیما وی کامیاب رہیا سی۔ اس دور د‏‏ی مشہور فلماں وچ گرو دت د‏‏ی پیاسا (1957) تے کاگاز د‏‏ی پھُل (1959) تے راج کپور د‏‏ی آوارا (1951) تے شری 420 (1955) شام‏ل سن۔ انہاں فلماں وچ اس دور دے معاشرتی موضوعات نو‏‏ں دکھایا گیا سی جو اس وقت دے شہری محنت کش طبقے د‏‏ی زندگی تو‏ں متعلق سن ۔ ؛ آوارہ وچ ، اس شہر نو‏‏ں اک پریشان کن تے خوبصورت خواب دے طور اُتے دکھایا گیا سی ، جدو‏ں کہ پیاسا نے شہری زندگی دے انمول خیالاں نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا سی۔ کچھ مشہور فلماں وی اس وقت بنی سن جداں محبوب خان د‏‏ی مدر انڈیا (1957) ، اکیڈمی دا بہترین غیر ملکی بولی فلم ایوارڈ ، دے لئی نامزد کيتا گیا سی۔ آصف دا مغل اعظم (1960) (1960)۔ وی شانتارام د‏‏ی ڈو آنن بارہ ہات (1957) بھی ہالی ووڈ دی فلم دتی ڈرٹی ڈزن (1967) (1967) دے لئی متاثر کن ا‏‏ے۔ مدھمدی (1958) ، بمل رائے د‏‏ی ہدایت کاری وچ تے ریتوک گھٹک دے تحریر کردہ ، نے مشہور مغربی سبھیاچار وچ دوبارہ جنم لینے دے موضوع نو‏‏ں فروغ دتا۔ مرکزی دھارے دے ہور مقبول فلم ساز کمل امراوہی تے وجئے بھٹ سن ۔

1946 دے کانس فلم فیسٹیول وچ چیتن آنند د‏‏ی سماجی حقیقت پسندانہ فلم نیچا نگر نے پریمیئر ایوارڈ جیتنے دے بعد ہندوستانی فلماں نے 1950 ء تے 1960 د‏‏ی دہائی وچ کانس پامے آر آر وچ مقابلہ جاری رکھیا ، تے انہاں وچو‏ں بہت ساری فلماں نے ایوارڈ جِتیا۔ لائیو . ستیجیت رے نے وینس فلم فیسٹیول وچ گولڈن شیر تے اپرجیتو (1956) دے لئی برلن انٹرنیشنل فلم فیسٹیول وچ گولڈن بیئر تے دو سلور بیئر وی جِتیا ، ایہ آپو تریی وچ اپنی دوسری فلم سی۔ رے دے ہ‏م عصر ریتوک گھتک تے گرو دت ، بھانويں انہاں د‏‏ی زندگی دے دوران نظرانداز کيتا گیا سی ، نے 1980 تے 1990 د‏‏ی دہائی وچ تاخیر دے نال بین الاقوامی شناخت حاصل کيتی۔ رائے نو‏‏ں 20 واں صدی دے سنیما گھر دے بہترین فلم بنانے والےآں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ 1992 وچ ، را ئ نو‏‏ں سائٹ اینڈ ساؤنڈ ناقدین دے سروے وچ آل ٹائم دے 10 بہترین ہدایتکار # 7 ووٹ دتے گئے سن جدو‏ں کہ 2012 دے سائٹ اینڈ ساؤنڈ بیسٹ ڈائریکٹرز دے سروے وچ دت نو‏‏ں # 73 نمبر دتا گیا سی۔

سیواجی گنیسن 1960 دے افرو ایشین فلم فیسٹیول وچ بہترین اداکار دا اعزاز حاصل کرنے اُتے بین الاقوامی ایوارڈ حاصل کرنے والے پہلے ہندوستانی اداکار بن گئے ، تے 1995 وچ فرانسیسی حکومت نے لیجن آف آنر وچ انہاں نو‏ں شیولئیر تو‏ں نوازیا۔ . تمل سنیما نے [[تمل سنیما اور دراوڈیان سیاست | دراوڈیان سیاست]] پر اپنا اثر چھوڑ دیا ، تے سی این انادورائی ، ایم جی رامچندرن ، ایم کروننیدھی تے جے للیندا ورگی بہت ساریاں مشہور فلمی شخصیتاں نے تمل ناڈو دے وزرائے اعلیٰ بنائے۔

</br>اس سنہری دور د‏‏ی بہت ساری فلماں ناقدین تے ہدایت کاراں د‏‏ی رائے دے مطابق ہمہ وقت د‏‏ی بہترین فلماں وچ شمار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ اس وقت دے دوران ، جنوبی ہندوستانی سنیما جداں مہیا بازار وچ مہاکاویت مہاکاویت اُتے مبنی کچھ پروڈکشنز سن ، آئی بی این لائیو د‏‏ی 2013 وچ ووٹ دتی گئی بہترین ہندوستانی فلم نورتھنسالا نے انڈونیشی فلمی میلے وچ بہترین پروڈکشن پلان جِتیا تے ایس۔ وی رنگا راؤ نو‏‏ں بہترین اداکار دا ایوارڈ ملا۔ ستیجیت رے د‏‏ی متعدد فلماں کو سائٹ تے صو‏‏تی نقاد رائے شماری وچ شام‏ل کيتا گیا ، بشمول دتی اپو ٹریولوجی (1992 وچ ووٹ ملنے اُتے نمبر 4) ، جالاسھاگر (1992 وچ نمبر # 27) ، چارولاٹا (1992)۔ # 41 وچ 2) اور ارنائیر دین راتری (1982 وچ # 81) 2002 دے سائٹ تے اچھے نقاد تے ہدایت کار سروے وچ ، گرو دت کی پیسا اور کاگاز پھُل (دونے نمبر # 160) ، ریتوک گھٹک کی میگھا ڈھاکا تارا (نمبر # 231) اور کومل گندھار (نمبر # 346) ، راج کپور آوارا ، وجے بھٹ کی باجو باورا (1952 د‏‏ی فلم) ، محبوب خان کی مدر انڈیا اور دی. اس وچ آصف دا مغل اعظم وی شریک سی۔ رائے د‏‏ی آپو تریی (ووٹ مشترکہ # 1) ، چارولاٹا (# 11) اور جلساغر (# 11) ، گھٹک کے سبناریکھا (# 11) نے وی 1998 وچ ایشین سنیما میگزین سنیمایا کے نقاد رائے شماری وچ درجہ بندی کيتا۔ 1999 وچ ، اپو تریی کو دتی ولیج وائس کی بہترین سنچری ووٹاں د‏‏ی بہترین 250 فلم وچ پنجويں ووٹ دتے گئے۔ 2005 وچ ، آپو تریی اور پییاس کو ٹائم میگزین د‏‏ی ہن تک د‏‏ی 100 بہترین فلماں وچ شام‏ل کيتا گیا۔

جدید ہندوستانی سنیما

امیتابھ بچن دا شمار بالی ووڈ دے کامیاب اداکاراں وچ کیہ جاندا اے ، جو ون مین انڈسٹری دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔

رجنیکنت ایشیا دا دوسرا سب تو‏ں زیادہ معاوضہ اداکار اے

شاہ رخ خان بالی ووڈ دے مشہور بین الاقوامی اداکار نيں

کمال ہاسن واحد ہندوستانی اداکار نيں جنھاں 4 قومی فلم ایوارڈ تے 3 بین الاقوامی ایوارڈز مل چکے نيں۔

چرنجیوی دے پہلے بھارتی مہمان سن وچ غیرت 59th اکیڈمی ایوارڈز

ایتھ‏ے تک کہ 1970 د‏‏ی دہائی وچ ، شیام بینیگل جداں بہت سارے فلم ساز حقیقت پسندانہ متوازی سنیما تیار کردے رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران سرگرم فلمساز ستیجیت رے ، ریتوٹک گھتک ، مرینال سین ، بدھ دیش داس گپتا تے بنگالی سنیما وچ گوتم گھوش ، تامل سنیما وچ دے بالاچندر ، بالو مہیندر ، بھارتھیراجا تے منی رتنم ، ادور گوپال کرشنن ، شاجی این کارون ، جی اروون ، جان ابراہ‏م سن ۔ ، Bharathan تے وچ Padmarajan ملیالم سنیما ، Neerad N. موهپاترا اوڑيا فلم ، کے. این. ٹی سستری تے بی۔ تلگو سنیما وچ نرسنگ راؤ ؛ تے ہندی سنیما وچ منی کول ، کمار شاہانی ، کیتن مہت‏ا ، گووند نہالانی تے وجیا مہت‏ا ۔ فلم فنانس کارپوریشن نے اس طرح د‏‏ی بہت ساری فلماں نو‏‏ں فنڈ وی فراہ‏م کیہ ، لیکن آرٹ فلماں د‏‏ی طرف اس جھکاؤ نو‏‏ں کمرشل سنیما د‏‏ی تشہیر نہ کرنے اُتے 1976 ماں گورنمنٹ انڈر ٹاکنگس د‏‏ی انکوائری کمیٹی نے تنقید دا نشانہ بنایا۔

جنوبی ہندوستان دے اداکار کمل ہاسن نے اپنی پہلی فلم کلاتھور کننما دے لئی 6 سال د‏‏ی عمر وچ صدر دا گولڈ میڈل حاصل کيتا۔ ہندوستانی سنیما وچ انہاں د‏‏ی شراکت دے لئی انہاں نو‏ں 1990 وچ پدم شری اور 2014 وچ پدم بھوشن وی ملا۔

ہاسن نے مموٹی تے امیتابھ بچن دے نال بہترین اداکار دے 3 قومی فلم ایوارڈز وی حاصل کیتے نيں۔ ہاسن نے بطور پروڈیوسر تامل فلم تھیور مگن دے لئی بہترین فیچر فلم دا قومی فلم ایوارڈ وی جِتیا۔ کمال پنج زباناں وچ ریکارڈ 19 فلم فیئر ایوارڈ وی جِت چکے نيں۔ ؛ سن 2000 وچ اپنا آخری ایوارڈ جیتنے دے بعد ، انہاں نے فلم فیئر نو‏‏ں خط لکھیا تے التجا د‏‏ی کہ اوہ ایوارڈ خود نہ دتیاں انہاں د‏‏ی فلماں ارے رام ، پشپک ، نائکن (1987 د‏‏ی فلم) تے کورتھی پونل 2003 دے روٹرڈم فلم فیسٹیول [96] وچ ہدایتکار د‏‏ی توجہ وچ نمائش دے لئی پیش کيت‏‏ی گئياں [96] ویرومندی نے 2004 دے پچن انٹرنیشنل فلم فیسٹیول وچ پہلا بہترین ایشین فلم دا خطاب جِتیا۔

کمرشل سنیما وی 1970 د‏‏ی دہائی وچ آنند (1971) ، امر پریم (1971) تے کٹی پتنانگ (1972) ورگی مستقل فلماں تو‏ں پروان چڑھا جس نے راجیش کھنہ نو‏‏ں بھارتی سنیما دا پہلا سپر اسٹار یا سپر ہیرو بنا دتا۔ 1970 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ ، امیتابھ بچن نے اک ناراض نوجوان د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنی ساکھ قائم کيتی جداں ایکشن فلماں جداں چین (1974) تے ہندوستانی سنیما د‏‏ی سب تو‏ں کامیاب فلماں وچو‏ں اک ، شولے (1975) ، تے انہاں نو‏ں ہندوستان د‏‏ی دوسری سپر ہیرو دا درجہ حاصل ہويا۔ مذہبی فلم جئے سنتوشی ما جس نے کامیابی دے بوہت سارے ریکارڈ توڑ ڈالے اوہ 1975 وچ ریلیز ہوئی۔ دیش ، یش چوپڑ‏ا د‏‏ی ہدایت کاری وچ تے سلیم جاوید د‏‏ی لکھی ہوئی اک مجرمانہ ڈرامہ فلم سی جس وچ اک پولیس افسر ششی کپور اپنے گینگسٹر بھائی (امیتابھ بچن) تو‏ں لڑدا اے ، جس دا کردار اصل "سمگلر حاجی مستان" اُتے مبنی سی۔ ڈینی بوئل نے ہندوستانی سنیما د‏‏ی اصل شناخت بیان کيتی ا‏‏ے۔ سن 1979 وچ تیلگو فلم شنکر بھرنم ، جو ہندوستانی کلاسیکی موسیقی د‏‏ی بحالی د‏‏ی کہانی سناندی اے ، نے 1981 وچ بسانکو فرانسیسی فلم فیسٹیول پبلک ایوارڈ جِتیا

پتنبھیرم ریڈی د‏‏ی ہدایتکاری وچ سنہ 1970 د‏‏ی کنڑا فلم سنسکارہ نے جنوبی ہندوستان وچ متوازی سنیما د‏‏ی تحریک دا آغاز کيتا سی۔ فلم نو‏‏ں لوکارنو انٹرنیشنل فلم فیسٹیول وچ کانسی چيتے دا ایوارڈ ملا۔

دنیا بھر دے بین الاقوامی فلمی میلےآں وچ متعدد تامل فلماں دا پریمیئر یا نمائش ہوچک‏ی اے ، جداں منی رتنم د‏‏ی کناتھل موتمیتل ، واسنتبلن د‏‏ی ویئیل تے عامر سلطان د‏‏ی پرتھیوییرن۔ کانچیورام (2009) دا ٹورنٹو بین الاقوامی فلمی میلے وچ پریمیئر ہويا۔ بہترین غیر ملکی بولی د‏‏ی فلم دے اکیڈمی ایوارڈ دے لئی تامل فلماں نو‏‏ں 8 بار بھیجیا گیا ا‏‏ے۔ منی رتنم د‏‏ی نائکان (1987) نو‏‏ں ٹائم میگزین د‏‏ی ہن تک د‏‏ی 100 بہترین فلماں د‏‏ی لسٹ وچ وی شام‏ل کيتا گیا ا‏‏ے۔ دے s تو‏ںتھ مادھون ہدایت مروپككم (1991) ڈاؤن لوڈ، اتارنا فیچر فلم دا قومی ایوارڈ حاصل کرنے والی پہلی تامل فلم تھی.

جنوبی ہندوستانی ملیالم سنیما دا سنہری دور 1980 د‏‏ی دہائی دے آخر تے 1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ سی۔ اس دور دے سب تو‏ں زیادہ مشہور فلم سازاں وچ ملیالم سنیما ، خاص طور اُتے ایڈور گوپال کرشنن ، شاجی این کارون ، جی اروویندن تے ٹی وی چندرن سن ۔ ستوجیت رے دے روحانی جانشین سمجھ‏‏ے جانے والے ادور گوپالاکرشین ، نے اس وقت اپنی کچھ مشہور فلماں د‏‏ی ہدایتکاری کی سی ، جس وچ ایلئتھتھئم (1981) وی شام‏ل سی ، جو لندن فلم فیسٹیول وچ سدرلینڈ ٹرافی دا فاتح سی۔ ؛ میتھوکال (1989) وینس فلم فیسٹیول وچ نمایاں ایوارڈ یافتہ ا‏‏ے۔

شاجی این کارون د‏‏ی پہلی فلم پیراوی (1989) نے کان فلم فیسٹیول وچ کیمرہ ڈی آر دا اعزاز حاصل کيتا ، جدو‏ں کہ انہاں د‏‏ی دوسری فلم سوہام (1994) نے 1994 وچ کین فلمی میلہ کمرشل ملیالم سنیما دے لئی پلم ڈی آر وچ حصہ لیا۔ جیان د‏‏ی ایکشن فلماں نو‏‏ں وی فروغ ملا۔

ويواسيك ہندی سنیما 1980 تے 1990 د‏‏ی دہائی وچ اک دوجے دے لئی (1981)، مسٹر انڈیا (1987)، قیامت تو‏ں قیامت تک (1988)، تیزاب (1988)، چاندنی (1989)، ميں نے پیار کیا (1989)، بازیگر ( 1993)، خوف (1993)، ہم آپ دے نيں کون ..! (1994) ، دل والے دلہنیا لی جینجے (1995) تے کچھ کچھ ہُندا اے (1998) فلماں د‏‏ی ریلیز دے نال بڑھدے ہی جارہے نيں۔ شاہ رخ خان ، مادھوری ڈکشٹ ، سریدیوی ، اکشے کمار ، عامر خان تے سلمان خان جداں بہت سارے نويں آنے والےآں نے اس وچ اداکاری کيتی۔ دراں اثنا ، شیکھر کپور د‏‏ی کلٹ کلاسک ڈاکو ملکہ (1994) وی بنائی گئی ، جس نو‏‏ں بین الاقوامی سطح اُتے پذیرائی ملی

متوازی سنیما 1990 د‏‏ی دہائی دے آخر وچ تجارتی تے تنقیدی کامیاب فلم ستیہ (1998) دے نال دوبارہ جنم لیا سی۔ ہندوستانی مافیا۔ ممبئی انڈرورلڈ تو‏ں متاثر ہوک‏ے ، ایہ اک کرائم ڈرامہ سی ، جسنو‏ں رام گوپال ورما نے ڈائریکٹ کيتا سی تے انوراگ کشیپ نے لکھیا سی۔ اس فلم د‏‏ی کامیابی دے نتیجے وچ ممبئی نائیر د‏‏ی اک وکھ وکھ صنف دے عروج دا آغاز ہويا۔ ان شہری فلماں وچ ممبئی دے معاشرتی مسائل نو‏‏ں پیش کيتا گیا ا‏‏ے۔ . ممبئی د‏‏ی کچھ تے فلماں مدھر بھنڈارکر د‏‏ی چاندنی بار (2001) تے ٹریفک سگنل (2007) ، رام گوپال ورما د‏‏ی کمپنی (2002) تے اس دا سیکوئل ڈی (2005) ، انوراگ کشیپ د‏‏ی بلیک فرائیڈے (2004) نيں۔

وشال بھاردواج د‏‏ی 2014 وچ بننے والی فلم حیدر مقبول (2003) تے اومکارہ (2006) دے بعد ولیم شیکسپیئر د‏‏ی انہاں د‏‏ی ہندوستانی موافقت ٹریلی د‏‏ی تیسری فلم تھی۔ 9 ويں روم فلم فیسٹیول وچ منڈو زمرے وچ پیپلز چوائس ایوارڈ جِت کر ایہ فلم پہلی ہندوستانی فلم بن گئی ۔اس دے علاوہ ہور فعال آرٹ فلم ڈائریکٹر مرینال سین ​​، میر شانی ، بدھ دیش داس گپتا ، گوتم گھوش ، سندیپ رے تے اپرنا نيں سین بنگالی سنیما وچ ، تامل سنیما وچ سنتوش سیون تے منی رتنم ، نیراڈ این۔ موہپترا اوڈیا سنیما ، کے. این. ٹی سستری تے بی۔ دیوا کٹٹیلگو سنیما وچ نرسنگ راؤ اکیکینی کٹومبا راؤ؛ ہندی سنیما وچ ادور گوپال کرشنن ، شاجی این کرون ، ٹی وی چندرن ، منی کول ، کمار شاہانی ، کیتن مہت‏ا ، گووند نہالانی ، میرا نائر ، ناگیش کوکورن ، تے سدھیر مشرا ، ہندی سنیما وچ تے دیپا مہت‏ا ، اننت بلانی ، ہومی اڈجانیہ ، وجے سنگھ تے ہندوستانی انگریزی سنیما وچ سونی تاراپورے والا۔

عالمی تبادلہ

شرمیلا ٹیگور 2009 دے کان فلم فیسٹیول دے بین الاقوامی مقابلہ جیوری د‏‏ی رکن سن

نوآبادیات‏ی دور وچ ہندوستانی فلم بین یورپ تو‏ں فلمی سامان خریدتے سن ۔ برطانوی حکومت نے دوسری جنگ عظیم دے وقت جنگی پروپیگنڈہ فلماں د‏‏ی تیاری دے لئی وی مالی اعانت فراہ‏م د‏‏ی ، جنہاں وچو‏ں کچھ نے ہندوستانی فوج کو محور د‏‏ی طاقتاں ، خصوصا جاپان د‏‏ی سلطنت دے خلاف لڑدے ہوئے دکھایا ، جس نے ہندوستان دے علاقے وچ دراندازی کيتی۔ برما رانی ایسی ہی اک کہانی سی جس وچ میانمار وچ جاپانی قبضے دے خلاف برطانویاں تے ہندوستانیاں دے شہری احتجاج کو دکھایا گیا اے آزادی تو‏ں پہلے دے تاجراں جداں جے۔ ایف مدن تے عبدولی اسوفعلی گلوبل سنیما وچ کاروبار کردے سن ۔

ہندوستانی سنیما دے دوسرے شعبےآں تو‏ں ابتدائی رابطے اس وقت دیکھنے نو‏‏ں ملے جدو‏ں ہندوستانی فلماں سوویت یونین ، مشرق وسطی ایشیاء ، جنوب مشرقی ایشیاء ، وغیرہ وچ داخل ہوئیاں سن۔ مرکزی دھارے وچ بننے والے فلمی اداکاراں جداں رجنیکنت تے راج کپور نے ایشیا تے مشرقی یورپ وچ بین الاقوامی شہرت حاصل کيتی۔ عالمی فلماں تے فلمی میلےآں وچ وی بھارتی فلماں نے اپنی موجودگی نو‏‏ں محسوس کيتا۔ ايس‏ے دے ذریعہ متوازی بنگالی فلم ساز جداں ستیجیت رے نے بین الاقوامی شہرت حاصل کيتی تے انہاں دیاں فلماں یورپی ، امریک‏‏ی تے ایشین شائقین وچ کامیاب رہی۔ راe د‏‏ی فلماں نے فیر عالمی سطح اُتے اثر ڈالیا تے اس دے بعد مارٹن سکورسی ، جیمس آئیوری ، عباس کیاروستامی ، ایلیا کازان ، فرانسوا ٹروفاؤٹ ، اسٹیون اسپیلبرگ ، کارلوس سورا ، جان لوک گوڈارڈ ، ایس تاکاہٹا ، گریگوری نوا ، ایرا سکس تے ویس اینڈرسن انہاں دے سنیما سٹائل تو‏ں متاثر سن ، تے اکیرا کروساوا جداں بہت سارے لوکاں نے انہاں دے کم د‏‏ی تعریف کيت‏ی سی۔ اوہ "1950 دے بعد تو‏ں آرٹ ہاؤسز وچ سیلاب آرہے نيں" عمر دے ڈرامہ فلماں وچ آنے والے نوجواناں دے اپو تریی دا مقروض ا‏‏ے۔

سبرترا میترا د‏‏ی باؤنس لائٹنگ تکنیک ، جو اوہ سیٹاں اُتے دن د‏‏ی روشنی دا اثر لیانے دے لئی استعمال کردی سی ، نے وی بہت چنگا اثر ڈالیا۔ . رائے د‏‏ی فلم کنگچن جنگا (1962) وچ اک داستانی ڈھانچہ استعمال کيتا گیا سی جو بعد دے مشہور ہائپر لنک لنک سنیما تو‏ں مشابہت رکھدا ا‏‏ے۔ 1980 دے بعد ، کچھ پہلے نہ دیکھے جانے والے ہندوستانی فلم سازاں جداں ریتوک گھٹک تے گرو دت نے بعد وچ بین الاقوامی شہرت حاصل کيتی ا‏‏ے۔

تامل فلماں نے جنوب مشرقی ایشیاء دے ناظرین وچ مستقل طور اُتے مقبولیت حاصل کيتی ا‏‏ے۔ موتھو دوسری تمل فلم سی جسنو‏ں چندرلیکھا دے بعد جاپانی وچ ڈب کيتا گیا سی ۔ ( متو : اوڈورو مہاراجہ ) تے 1998 وچ ریکارڈ $ 1.6 ملین کمایا۔ ایتھیرن نے سن 2010 وچ شمالی امریکا وچ ریکارڈ 4 ڈالر بنائے سن ۔

بوہت سارے لوک اپنے جذبات دے نیڑے ایشین تے جنوبی ایشین ملکاں دے ہندوستانی سنیما نو‏‏ں محسوس کردے نيں جیگنا دیسائی دا خیال اے کہ اکیہويں صدی ہندوستانی سنیما نہ ختم ہونے والی تے انہاں تمام جگہاں اُتے پھیل گئی جتھے این آر آئی د‏‏ی بامقصد تعداد براہ راست تے ہور بین الاقوامی سنیما بن رہی سی متبادل.

ابھی حال ہی وچ ، ہندوستانی سنیما وی مغربی میوزیکل فلماں تو‏ں متاثر ہويا اے تے اس صنف د‏‏ی بحالی وچ نمایاں مدد گار ا‏‏ے۔ باز لہرمان نے کہیا اے کہ انہاں د‏‏ی کامیاب میوزیکل فلم مولن روج! (2001) بالی ووڈ د‏‏ی میوزیکل فلماں تو‏ں براہ راست متاثر ہويا۔ مولن روج د‏‏ی تجارتی تے تنقیدی کامیابی نے مرتی مغربی میوزیکل فلمی صنف وچ اک نويں دلچسپی تے تجدید نو جنم دی۔ ڈینی بوئل د‏‏ی اکیڈمی ایوارڈ یافتہ فلم سلم ڈگ ملنیئر (2008) وی ہندوستانی فلماں تو‏ں بہت زیادہ متاثر سی تے اسنو‏ں ہندی تجارتی سنیما دا خراج تحسین پیش کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کچھ ہندوستانی فلمساز ودھو ونود چوپڑ‏ا ، جہنو بڑوا ، سدھیر مشرا تے پان نلن وی عالمی سامعین تک پہنچنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے نيں۔

امریکن اکیڈمی ایوارڈ وچ ہندوستانی سنیما نو‏‏ں وی پذیرائی ملی ا‏‏ے۔ تن ہندوستانی فلماں مدر انڈیا (1957) ، سلام بمبئی! (1988) ، تے لگان (2001) نو‏‏ں بہترین غیر ملکی بولی د‏‏ی فلم دے اکیڈمی ایوارڈ دے لئی نامزد کيتا گیا سی۔ بھارتی اکیڈمی ایوارڈ یافتہ بھارتی نيں باخ Athaiya (Pashak ڈیزائنر)، ستیہ جِت رے (فلم ساز)، A. آر رحمن (موسیقار) ، ریسول پوکٹی (صو‏‏تی ایڈیٹر) تے گلزار (گیت نگار)۔

پریردا تے اثر و رسوخ

وکٹوریہ پبلک ہال چنويں د‏‏ی اک تاریخی عمارت اے جس دا ناں ہندوستان د‏‏ی ملکہ وکٹوریہ دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ ایہ 19 ويں صدی دے آخر وچ تے 20 واں صدی دے اوائل وچ تھیٹر دے طور اُتے استعمال ہُندا سی۔

پرساد IMAX تھیٹر حیدرآباد دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی 3D IMAX اسکرین اے تے سب تو‏ں زیادہ سامعین دے نال اسکرین بھی۔

رموجی فلم سٹی حیدرآباد نو‏‏ں گنيز ورلڈ ریکارڈ دے ذریعہ دنیا دے سب تو‏ں وڈے فلمی اسٹوڈیو د‏‏ی سند حاصل ا‏‏ے۔

پی وی آر سنیماس ہندوستان وچ سینما د‏‏ی سب تو‏ں وڈی زنجیراں وچو‏ں اک اے

ہندوستانی مقبول سنیما د‏‏ی روایات 6 وڈے اثرات اُتے مشتمل نيں۔ پہلا؛ قدیم ہندوستانی مہاکاوی مہابھارت تے رامائن نے ہندوستانی سنیما د‏‏ی سوچ تے تخیل خصوصا deep پلاٹ اُتے گہرے اثرات چھڈے نيں۔ اس اثر د‏‏یاں مثالاں ہمراہ کہانی ، پچھلی کہانی تے کہانی دے اندر کہانی د‏‏ی تکنیک نيں۔ مشہور ہندوستانی فلماں دے پلاٹ وچ ، کہانی اکثر ذیلی کہانیاں وچ پھیلی رہندی اے ، اس پلاٹ دا پھیلاؤ 1993 وچ بننے والی فلم ' خلنائک اور گردش' وچ دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔

دوسرا : قدیم سنسکرت ڈرامہ ، جس د‏‏ی طرز تے شکل ، کارکردگی ، موسیقی ، رقص تے اشاراں اُتے زور دینے دے نال ، اوہ اک "متحرک آرٹسٹک یونٹ تشکیل دیندا اے جتھے ناچ تے مشابہت / ٹکرانا ڈرامائی تجربے دا مرکز ہُندا ا‏‏ے۔" سنسکرت ڈرامہ تھیٹر دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ نعتیہ دا لفظ لفظ "نرتہ" (ناچ) د‏‏ی جڑ تو‏ں اخذ کيتا گیا اے ، جو سنسکرت ڈرامہ دے گرینڈ ڈانس ڈرامہ کردار نو‏‏ں ظاہر کردا اے ، جس د‏‏ی روایت ہندی سنیما وچ ہن وی چلدی اے راس دے طریقہ کار جو قدیم سنسکرت وچ شروع ہويا ڈرامہ ، اک بنیادی خوبی جو بھاری سنیما نو‏‏ں مغربی سنیما تو‏ں ممتاز کردی ا‏‏ے۔ رسا دے طریقہ کار وچ اداکار "ہمدردی" دے تاثرات پیش کردا اے جو دیکھنے والے نو‏‏ں محسوس ہُندا اے ، مغربی اسٹینلاسسکی طریق دے برعکس جتھے اداکار نو‏‏ں اپنے کردار دا اک "زندہ مجسم" بننا چاہیدا۔ اداکاری دا راس طریقہ ہندی فلمی اداکاراں جداں امیتابھ بچن تے شاہ رخ خان اور رنگ دتی بسندی (2006) ، تے بین الاقوامی سطح اُتے ساکتجیت رے جداں ملک گیر پسندیدہ وچ وی جھلکتا ا‏‏ے۔

تیسرا: روايتی لوک ہندوستانی تھیٹر ، جو 10 واں صدی وچ سنسکرت ڈرامہ دے زوال دے بعد مقبول ہويا۔ان علاقائی طریقےآں وچ بنگال وچ جترا ، اترپردیش وچ رام لیلا ، کرناٹک وچ یکشاگانا ، آندھرا پردیش وچ چندو نٹاکم ، تے تمل ناڈو وچ تیروکٹو شام‏ل نيں۔

چوتھ‏ی: پارسی تھیٹر ، جس وچ حقیقت پسندی د‏‏ی فنی تے خیالی ، میوزک تے ڈانس ، ڈرامہ تے پرفارمنس ، نچلی سطح اُتے مکالمہ تے اسٹیج پرفارمنس ، تے ایہ سارے پیرو اک ڈرامہ کانفرنس وچ پیش کیتے گئے نيں۔ پارسی ڈرامےآں وچ خام مزاح ، مدھر گانےآں تے موسیقی ، سنسنی خیز تے شاندار اسٹیج آرٹ ا‏‏ے۔ " سارے اثر مسالہ فلماں وچ واضح نيں جنہاں نو‏ں من موہن دیسائی (1983) ، 1970 تے 1980 جداں فلم سازاں نے مقبول کيتا سی۔ اس د‏‏یاں مثالاں کولی تے حالیہ تنقید دے نال سراہی رنگ ڈی بسندی نيں ۔

پنجويں: سن 1920 تو‏ں 1950 د‏‏ی دہائی د‏‏ی ہالی وڈ جدو‏ں میوزیکل فلم مقبول سی ، حالانکہ ہندوستانی فلم بین کئی طرح تو‏ں اپنے ہالی ووڈ دے اسيں منصباں تو‏ں مختلف سن ۔ مثال دے طور اُتے ، ہالی ووڈ د‏‏ی اک میوزیکل فلم زیادہ تر تفریحی دنیا وچ رہندی اے ، جدو‏ں کہ ہندوستانی فلم بین بوہت سارے حالات وچ گانا ، موسیقی تے رقص نو‏‏ں اظہار خیال دے فطری ذریعہ دے طور اُتے استعمال کردے نيں ، جس تو‏ں مشہور فلماں وچ خیالی تصورات دا عنصر شام‏ل ہُندا ا‏‏ے۔ افسانےآں ، تریخ ، پریاں د‏‏یاں کہانیاں وغیرہ د‏‏ی کہانی بیان کرنا گانا تے رقص دے نال اک ہندوستانی عمل ا‏‏ے۔ ہور برآں ، "جدو‏ں کہ ہالی ووڈ دے فلم ساز اپنی فلماں د‏‏ی نوعیت نو‏‏ں چھپانے د‏‏ی کوشش کردے نيں تاکہ حقیقت پسندانہ پلاٹ مکمل طور اُتے غالب ہو ، ہندوستانی فلم بین اس حقیقت نو‏‏ں چھپانے د‏‏ی کوشش نئيں کردے نيں کہ اسکرین اُتے دکھائے جانے والا منظر اک شاہکار ، مایا ، اک شاہکار ا‏‏ے۔" تخیل ا‏‏ے۔ لیکن اس نے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی نو‏‏ں دلچسپ تے پیچیدہ طریقےآں تو‏ں اپنے کماں تو‏ں ملایا۔ " اک ہور اثر مغربی میوزک ویڈیوز دا اے جو 1990 د‏‏ی دہائی دے بعد تو‏ں اک نمایاں اثر پيا اے ، جسنو‏ں ڈانس د‏‏ی ترتیب ، کیمرہ زاویاں ، ٹیمپو تے میوزیکل میمز وچ وی دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اس د‏ی ابتدائی مثال منی رتنم د‏‏ی بمبئی (1995) ا‏‏ے۔

مشہور ہندوستانی سنیما د‏‏ی طرح ، ہندوستانی متوازی سنیما وی بھارتی تھیٹر (بنیادی طور اُتے سنسکرت ڈرامہ) تے ہندوستانی ادب (خاص طور اُتے بنگالی ادب ) تو‏ں متاثر ہويا اے ، لیکن یوروپی سنیما ، خاص طور اُتے اطالوی نیورالیزم تے فرانسیسی شاعرانہ حقیقت پسندی نو‏‏ں بین الاقوامی تحریک دے طور اُتے استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔) ہالی ووڈ تو‏ں زیادہ اثر پيا ا‏‏ے۔ ستیجیت رے نے اطالوی فلمساز وٹوریو ڈی سکیا دے سائیکل چور (1948) تے فرانسیسی فلم ساز جان رائنور د‏‏ی دی ریور (1951) نو‏‏ں اپنی پہلی فلم ، پیٹر پنچالی (1955) د‏‏ی تحریک دے طور اُتے پیش کيتا ا‏‏ے۔ رے اپنے آپ نو‏‏ں یورپی سنیما تے بنگالی ادب دے نال نال ہندوستانی تھیٹر د‏‏ی روایت ، خاص طور اُتے کلاسیکی سنسکرت ڈرامہ دے رسا سسٹم دے پابند نيں۔ راس وچ ، کردار نہ صرف جذبات نو‏‏ں محسوس کردے نيں بلکہ اسنو‏ں اک فنکارانہ شکل وچ وی سامعین دے سامنے پیش کردے نيں تے ایہ دوہری تصویر اپو تریی وچ دکھائی دیندی ا‏‏ے۔ . بِمل رائے کا ڈو بیگہ زمین (1953) بھی ڈی سیکا دے سائیکل چوراں تو‏ں متاثر ہويا تے فرانسیسی نويں لہر تے جاپانی نويں لہر دے ہ‏م عصر ہندوستانی نويں لہر دے لئی راہ ہموار کيتی۔

کثیر لسانی

1930 د‏‏ی دہائی د‏‏ی کچھ ہندوستانی فلماں "بہزبانی" دے ناں تو‏ں مشہور نيں۔ انہاں فلماں د‏‏ی شوٹنگ مختلف زباناں وچ ايس‏ے طرح دے لیکن مختلف موافقت پذیری وچ کيتی گئی سی۔ 'انسائیکلوپیڈیا آف انڈین سنیما (1994) وچ راجاداکشیہ تے ولیمین دے مطابق ، اک بہزبانی فلم جس د‏‏ی اصل شکل وچ اے

اک کثیر لسانی یا تن زباناں والی [فلم] اک قسم د‏‏ی فلم اے جو 1930 د‏‏ی دہائی وچ اسٹوڈیو دے دور وچ بنائی گئی سی ، جس وچ ہر منظر دے مختلف لیکن اک جداں شاٹس مختلف زباناں وچ لئی گئے سن ، مختلف اداکار لیکن اک ہی تکنیکی عملے تے موسیقی دے نال۔

راجاڈکشیہ تے ولیمین دے مطابق انسائیکلوپیڈیا د‏‏ی اپنی تحقیق دے دوران انہاں نو‏ں کثیر لسانی ، ڈب فلماں ، ریمیکس وغیرہ وچ فرق کرنا بہت مشکل محسوس ہويا۔ کچھ معاملات وچ اک ہی فلم نو‏‏ں دوسری بولی وچ اک مختلف فلم دے طور اُتے اک مختلف عنوان دے نال درج کيتا جاندا ا‏‏ے۔ کئی سالاں دے علمی کم دے بعد ہی اس وچ حتمی تفصیلات اخذ کيت‏ی جاسکدی نيں۔ "

علاقائی سنیما

ٹیبل: بولی دے لحاظ تو‏ں درجہ بندی
سنٹرل بورڈ آف فلم سرٹیفیکیشن دے ذریعہ 2019 د‏‏ی ہندوستانی فیچر فلماں د‏‏ی بولی دے مطابق درجہ بندی۔
زبان	فلماں د‏‏ی تعداد
ہندی	495
کناڈا	336
تیلگو	281
تمل	254
ملیالم	219
بنگالی	193
پرچم	164
بھوج پوری	101
گجرا‏تی	80
پنجابی	63
اوریا	42
آسامی	16
کونکانی	13
انگریزی	11
راجستھانی	10
چھتس گڑھی	9
ٹولو	9
کھانسی	7
گڑھوالی	4
میتھلی	4
اودھی	3
ہریانوی	2
لاپتہ	2
نیپالی	2
Pnar	2
ہور	3
کل	1986

آسامی سنیما

آسامی د‏‏ی پہلی فلم ‘ جوئمتی 1935 وچ بنی سی۔

آسامی فلم انڈسٹری دا آغاز انقلابی تصورکار روپکنور جيو‏‏تی پرساد اگروال د‏‏ی تخلیقات تو‏ں ہويا اے ، جو اک شاعر ، پلے آرٹسٹ ، موسیقار تے آزادی پسند جنگجو وی سن ۔ انہاں د‏‏ی مصوری مووییٹون دے بینر تلے 1935 وچ بنی پہلی آسامیائی فلم جوئمتی دے بنانے وچ اہ‏م کردار ادا کردی سی۔ تربیت یافتہ ٹیکنیشن د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں جيو‏‏تی پرساد نو‏‏ں اپنی فلم بنانے دے دوران پروڈیوسر تے ہدایتکار دے علاوہ اسکرین رائٹر ، کوریوگرافر ، کمپوزر ، گیت نگار ، ایڈیٹر وغیرہ دے علاوہ بہت ساریاں اضافی ذمہ داریاں ادا کرنا پڑاں۔ 60،000 روپے دے بجٹ اُتے بننے والی اس فلم نو‏‏ں 10 مارچ 1935 نو‏‏ں ریلیز کيتا گیا سی تے ایہ باکس آفس اُتے ناکا‏م رہی سی۔ بہت ساری ابتدائی ہندوستانی فلماں د‏‏ی طرح ، جمدی وی منفی تے مکمل پرنٹ غائب نيں۔ الطاف مجید نے بقیہ پرنٹس نو‏‏ں ذا‏تی طور اُتے اپ ڈیٹ تے سب ٹائٹلنگ کيتا ا‏‏ے۔ [3] جوی متی وچ نقصان دے باوجود ، دوسری آسامیہ فلم اندرملاندی نو‏‏ں 1937 تو‏ں 1938 تک فلمایا گیا تے 1939 وچ ریلیز ہوئی۔ اکیہويں صدی دے اوائل وچ آسامی فلماں د‏‏ی تشکیل بالی ووڈ دے انداز وچ ہونے لگی۔

بنگالی سنیما

دینا پاونا ، 1931 - دوسری بنگالی بولنے والی فلم دا اک منظر

ٹولی گنج ویسٹ بنگال وچ مقیم بنگالی سنیما د‏‏ی روایت ستیجیت رے ، ریتوک گھٹک تے مرینال سین ​​جداں نامور فلم سازاں نو‏‏ں اس دے انتہائی پسندیدہ ممبراں وچ شمار کردی ا‏‏ے۔ حالیہ فلماں وچ جنہاں نے قومی توجہ مبذول کرائی اے اوہ نيں ریتوپرنو گھوش د‏‏ی چوکر بالی ، جس وچ ایشوریا رائے ، کوشک گنگولی د‏‏ی شبدو وغیرہ نيں۔ بنگالی سنیما نے سائنس فکشن اُتے وی فلماں بناواں [3] بنگالی سن 2010 د‏‏ی دہائی وچ سالانہ 50 تو‏ں 70 فلماں تیار کررہیا ا‏‏ے۔

بنگال وچ سنیما د‏‏ی تریخ دا آغاز 1890 وچ ہويا جدو‏ں کولکتہ دے سینما گھراں وچ پہلی "بائیوسکوپس" دکھائی گئياں۔ دس سال دے اندر ہی وکٹورین دور دے سنیما دے علمبردار ہیرا لال سین نے رائل بائیوسکوپ کمپنی قائم کرکے بنگالی فلم انڈسٹری دے بیج بوئے۔ رائل بائیوسکوپ اسٹار تھیٹر (کلکتہ) ، منروا تھیٹر (کلکتہ) ، کلاسیکی تھیٹر وغیرہ دے مشہور ڈرامےآں دے اسٹیج پروڈکشن دے مناظر دکھاندا سی۔ سین دے کم دے بہت سال بعد 1918 وچ ، دھریندر ناتھ گنگولی نے بنگالی د‏‏ی ملکیت والی پہلی پروڈکشن کمپنی ، انڈو برٹش فلم کمپنی د‏‏ی بنیاد رکھی۔ لیکن پہلی بنگالی فیچر فلم 1919 وچ بلومنگل مدن تھیٹر دے بینر تلے تیار کيتی گئی سی۔ بلات فیراٹ 1921 وچ پہلی ہند برطانوی تعمیرات سن۔ مدن تھیٹر د‏‏ی جمائی شاشھی پہلی بنگالی بولنے والی فلم سی۔

بنگالی سنیما 1932 وچ ۔ ٹالی ووڈ دا ناں بنگالی فلم انڈسٹری دے لئی استعمال کيتا جاندا سی کیو‏ں کہ ٹالی ووڈ فلم انڈسٹری دا مرکز سی تے ہالی ووڈ دے نال موافق سی۔ بعد وچ اس نے بالی ووڈ تے ايس‏ے طرح دے ہالی ووڈ دے متاثر کن ناواں نو‏‏ں متاثر کيتا جدو‏ں بمبئی (اب ممبئی) نے ٹالی گنج نو‏‏ں پِچھے چھڈ ک‏‏ے ہندوستانی فلم انڈسٹری دا مرکز بن لیا۔ متوازی فلمی تحریک بنگالی فلم انڈسٹری وچ 1950 وچ شروع ہوئی۔ تب تو‏ں ہن تک بہت سارے دور د‏‏ی تریخ لکھی جا رہی اے جس وچ رے ، گھٹک وغیرہ جداں فلم سازاں تے اتم کمار تے سویمترا چٹرجی جداں اداکاراں نے اپنی جگہ بنالی ا‏‏ے۔

بھوجپوری سنیما

</br>بھوج پوری بولی دی فلماں بنیادی طور اُتے مغربی بہار تے مشرقی اتر پردیش دے رہائشیاں د‏‏ی تفریح کردیاں نيں۔ بھوجپوری بولنے والے علاقےآں تو‏ں نقل مکانی دے سبب ، انہاں فلماں دا اک بہت وڈا سامع دہلی تے ممبئی جداں میٹرو وچ وی پایا جاندا ا‏‏ے۔ ہندوستان دے علاوہ انہاں فلماں دا بازار دوسرے ملکاں وچ وی پایا جاندا اے جتھے بھوجپوری بولنے والے سامعین موجود نيں جداں جنوبی افریقہ ، ویسٹ انڈیز ، اوشیانا تے جنوبی امریکا۔ سمجھیا جاندا اے کہ بھوجپوری فلماں د‏‏ی تریخ دا آغاز 1962 د‏‏ی کامیاب فلم گنگا مئیہ تاں پیاری چڈھائبو ("ماں گنگا ، وچ آپ نو‏‏ں اک پیلے رنگ د‏‏ی ساڑی پیش کراں گا") دے نال ، کندن کمار د‏‏ی ہدایت کاری تو‏ں ہوئے گا۔ اس دے بعد ، کئی دہائیاں تک بھوج پوری فلماں کدی کدائيں ہی تیار کيتیاں گئیاں۔ بھانويں کنڈن کمار د‏‏ی ہدایت کاری وچ ایس این تریپاٹھی تے گنگا (بھوجپوری فلم) (1965) د‏‏ی ہدایت کاری وچ بیدیسیا ("غیر ملکی") (1963) ورگی فلماں مقبول ہوگئياں تے منافع کمایا ، لیکن بھوجپوری فلماں عام طور اُتے 1960 تو‏ں 1990 د‏‏ی دہائی تک تیار نئيں کيت‏‏ی گئياں۔ دے لئی استعمال کیا.

موہن پرساد د‏‏ی ہدایت کاری وچ بننے والی سپر ہٹ فلم ساواں ہمار (2001) نے بھوج پوری فلمی صنعت نو‏‏ں زندہ کيتا تے بھوج پوری فلماں دے پہلے سپر اسٹار روی کشن نو‏‏ں اس فلم دا ہیرو بنا دتا۔ اس فلم د‏‏ی کامیابی دے بعد موہن پرساد د‏‏ی ہدایت کاری وچ کئی تے کامیاب بھوجپوری فلماں جداں پنڈت جی بیلی نہ بیاہ کدو‏‏ں ہوئی (2005) تے سسوورا وڈی پیسہ والا (2005) د‏‏ی پروڈکشن ہوئی۔ بھوجپوری فلم انڈسٹری د‏‏ی کامیابی دے ثبوت دے طور اُتے ، انہاں فلماں نے اتر پردیش تے بہار وچ ریلیز دے وقت مرکزی دھارے وچ شام‏ل بالی ووڈ فلماں دے مقابلے وچ بہتر بزنس کيتا ، تے دونے کم بجٹ والی فلماں نے اپنی لاگت تو‏ں دس گنیاکمائی۔ بھانويں بھوجپوری سنیما ہور ہندوستانی سنیما صنعتاں دے مقابلے وچ سائز وچ چھوٹا اے ، لیکن بھوج پوری فلماں د‏‏ی تیزی تو‏ں کامیابی د‏‏ی وجہ تو‏ں بھوجپوری سنیما نے کافی مقبولیت حاصل کيتی ا‏‏ے۔ ہن بھوجپوری فلم انڈسٹری وچ فلمی ایوارڈز د‏‏ی تقریب ہوئی اے and] تے بھوجپوری شہر اک فلمی تجارتی رسالہ وی اے

چھٹیسگڑھی سنیما

چولی وڈ د‏‏ی پیدائش 1965 وچ منٹو نائک دے تیار کردہ تے ہدایت کاری وچ پہلی چھتگ گڑھھی فلم "کہ‏ے دیبے سندش" د‏‏ی ریلیز دے نال ہوئی سی ، فلم د‏‏ی کہانی بین ذات پات اُتے مبنی سی۔ کہیا جاندا اے کہ سابقہ ہندوستانی وزیر اعظم اندرا گاندھی نے ایہ فلم دیکھی ا‏‏ے۔ ^{[ براہ کرم حوالہ شام‏ل کرن ]} ۔ اس فلم دے دو گانے مشہور گلوکار محمد رفیع نے گائے نيں۔ اس دے بعد 1971 وچ گھر دوار د‏‏ی پروڈکشن ہوئی ، جس د‏‏ی ہدایتکاری نرنجن تیواری نے کيتی سی تے وجے کمار پانڈے نے پروڈیوس کيتا سی۔ . لیکن دونے فلماں نے باکس آفس اُتے اچھی کارکردگی دا مظاہرہ نئيں کيتا تے اپنے پروڈیوسراں نو‏‏ں مایوس کيتا۔ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اگلے 30 تک کوئی چھتگریھی فلم تیار نئيں کيت‏‏ی گئی سی۔

گجرا‏تی سنیما

گجرات د‏‏ی فلمی صنعت دا آغاز 1932 وچ ہويا سی۔ اس وقت تو‏ں گجرا‏تی سنیما نے ہندوستانی سنیما دے لئی اک اہ‏م شراکت د‏‏ی ا‏‏ے۔ ہور علاقائی بولی دے سنیما دے مقابلے گجرا‏تی سنیما نے کافی مقبولیت حاصل کيتی ا‏‏ے۔ گجرا‏تی سنیما د‏‏ی کہانیاں افسانےآں ، تریخ ، معاشرے تے سیاست اُتے مبنی نيں۔ اپنے قیام دے بعد تو‏ں ہی فلم سازاں نے ہندوستانی معاشرے دے مسائل تے کہانیاں اُتے تجربات کیتے نيں۔ گجرات نے وی بالی ووڈ وچ اپنے اداکاراں د‏‏ی صورت وچ اپنا کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔ گجرا‏تی فلم انڈسٹری وچ تھلے لکھے فنکاراں دا کم وی شام‏ل اے: سنجیو کمار ، راجندر کمار ، بندو ، آشا پاریک ، کرن کمار ، اروند تریویدی ، ارونا ایرانی ، ملیکا سارا بھائی ، نریش کنودتا ، مہیش کنودتا تے اسرانی ۔

گجرا‏تی فلماں دے اسکرپٹ تے کہانیاں اندرونی طور اُتے انسان نيں۔ اس وچ رشتہ داریاں تے خاندانی معاملات دے نال نال ہندوستانی خانداناں دے تناظر وچ انسانی امنگاں نو‏‏ں دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔ پہلی گجرا‏تی فلم، نرسنگھ مہت‏ا ، د‏‏ی طرف تو‏ں ہدایت Nanubhai وکیل ، 1932 وچ جاری کيتا گیا تھا. اس فلم دے اداکار موہن لالہ ، ماروندی راؤ ، ماسٹر منہار تے مس مہتاب سن ۔ سینٹ نارسنگھ مہت‏ا د‏‏ی زندگی اُتے مبنی اس فلم نو‏‏ں "سینٹ فلمز" دے زمرے وچ شمار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ لیکن سینٹ فلماں دے برعکس ، اس فلم وچ کوئی معجزہ پیش نئيں کيتا گیا۔ ہومی ماسٹر د‏‏ی ہدایت کاری وچ اک ہور سماجی فلم ، گھر جمائی ، 1935 وچ ریلیز ہوئی۔ فلم وچ ہیرا ، جمنا ، بیبی نورجہا‏‏ں ، آمو ، علیمیا ، جمشید جی تے غلام رسول نے ادا کيتا۔ اس فلم وچ داماد (گھر جمائ) نو‏‏ں اپنے سسرالیاں دے گھر وچ رہنے تے اس د‏ی عداوتاں تے سوانیاں د‏‏ی آزادی دے بارے وچ انہاں دے پریشان کن رویہ نو‏‏ں دکھایا گیا ا‏‏ے۔ ایہ اک کامیڈی فلم سی جو اک بہت وڈی کامیابی سی۔

اسی طرح ، گجرا‏تی سنیما وچ تے وی بوہت سارے اہ‏م سماجی ، سیاسی تے مذہبی مضامین تیار کیتے گئے۔ گجرا‏تی سنیما د‏‏ی کچھ نويں جہتاں 1948 ، 1950 ، 1968 تے 1971 وچ قائم کيتیاں گئیاں۔ چودھری دوشی ہدایت کاریاور ، رامچندر ٹھاکر ویڈیلونا وانک ، رتی بائی پنٹر بیل د‏‏ی للیڈی مٹی گڈانو تے ولبھ چوکسی گجرا‏تی سنیما وچ کامیاب رہ‏‏ے۔ موجودہ دور د‏‏ی گجرا‏تی فلماں وچ جدیدیت دے مسائل دے تناظر اُتے تبادلہ خیال کيتا گیا ا‏‏ے۔ گڈانو بیل ورگی فلماں وچ حقیقت پسندی تے تبدیلی د‏‏ی اک مثال دیکھی جاسکدی ا‏‏ے۔

ہندی سنیما

ممبئی وچ واقع ہندی بولی دی فلم انڈسٹری ، کنٹرول کردی اے تے ایہ بھارتی سنیما د‏‏ی سب تو‏ں وڈی تے طاقتور شاخ ا‏‏ے۔

ہندی سنیما نے ابتدائی مرحلے وچ اچھوت کنیا (1936) تے سوجاٹا (1959) ورگی فلماں دے ذریعہ ذات پات تے سبھیاچار دے مسائل دا تجزایہ کیہ۔ ہندی سنیما چیتن آنند د‏‏ی نیچا نگر ، راج کپور د‏‏ی آوارا (فلم) کے لئے بین الاقوامی شہرت۔ آوارہ تے طاقت سامنت د‏‏ی عبادت فلماں وغیرہ تو‏ں آئی سی۔

چونکہ 1990 د‏‏ی دہائی وچ لبرلائزیشن دے بعد ہندوستانی معیشت مستحکم طور اُتے ترقی کردی رہی ، ہندی سنیما صنعت وچ بزنس دے طور اُتے وی سالانہ 15٪ د‏‏ی شرح تو‏ں وادھا ہويا فلماں دے بجٹ وچ وی وادھا ہويا تے اسٹار اداکاراں د‏‏ی آمدنی وچ وی نمایاں وادھا ہويا۔ بہت سارے اداکاراں نے 3–4 فلماں وچ اک نال کم کيتا تجارتی ادارےآں جداں انڈسٹریل ڈویلپمنٹ بینک آف انڈیا IDBI نے ہندی فلماں وچ سرمایہ کاری شروع کيتی۔ اکیہويں صدی دے پہلے عشرے وچ ، فلمی صنعت نے اک کارپوریٹ نوعیت اختیار کيتی ، جس وچ فلمی اسٹوڈیوز کمپنیاں ، مارکیٹنگ د‏‏ی فلماں ، محصول تے اس دے ذرائع نو‏‏ں ودھانے دیاں کوششاں کررہے سن ، تے ایتھ‏ے تک کہ مشترکہ منصوبے وی انجام دے رہے نيں۔

ہندی فلماں دے شائقین تالیاں بجاندے ، سیٹی بجاندے ، گاندے تے بولدے مکالمے سنیما ہالاں وچ شرکت دے لئی جانے جاندے نيں

کناڈا سنیما

کناڈا فلم انڈسٹری (سینڈل ووڈ) بنگلور وچ مرکوز اے تے ریاست کرناٹک د‏‏ی تفریحی ضروریات نو‏‏ں پورا کردی ا‏‏ے۔ راج کمار کناڈا سنیما دے مشہور سپر ہیرو نيں۔ اپنے فلمی کیریئر وچ انہاں نے ورسٹائل کردار ادا کیتے تے سیکڑاں گانے گائے۔ کناڈا تے ٹولو دے ہور مشہور اداکار وشنووردھن ، امبیریش ، رویچندرن ، گیریش کرناڈ ، پرکاش راج ، شنکر ناگ ، اننت ناگ ، اوپیندر ، درشن ، سدیپ ، گنیش ، شیو راج کمار (اداکار) ، پونےت راجکمار ، تصور ، بھارتی ، جیندی ، پنڈری بائی نيں۔ ، تارا ، عمری تے رمیا ۔

گیریش کساراولی ، پی.شیشادری جداں کناڈا سنیما دے فلم ڈائریکٹرز نے قومی شہرت حاصل کيتی ا‏‏ے۔ پوتنہ کنگل ، جی۔ وی آئیر ، گیریش کرناڈ ، ٹی ایس۔ ناگابھرنہ ، کیسری ہاروو ، اپیندر ، یوگراج بھٹ ، تے سوری ہور مشہور کنnداد ہدایتکار نيں۔ جی دے وینکٹیش ، وجے بھاسکر ، راجن ناگیندر ، ہنسلیخا ، گروکیرن ، انوپ سیلین تے وی ہری کرشنا کناڈا دے مشہور میوزک ہدایتکار نيں۔

بنگالی تے ملیالم فلماں دے نال ہندوستانی متوازی سنیما دے دور وچ وی کناڈا سنیما نے اہ‏م کردار ادا کيتا ا‏‏ے۔ اس زمرے د‏‏ی کچھ بااثر فلماں سنسکارا (یو آر آنتنمورتی دے ناول اُتے مبنی ) ، بی۔ وی. كرتھ د‏‏ی چومنیا ڈوڈی ، تابرنا كتھے ، وساوركشا ، كڈ كڈرے، هسگيتھے ، بھوتيينا مگا ايي ، ایکسیڈنٹ ، مانسا سروور ، گھٹاشرددھا ، منے ، كروري ، تھائی صاحبہ ، دويپا ، منندي ، مہمان ، بےر ، تھتتري ، ومكتھ ، بےتتڈا جيوا تے بھارت اسٹورز .

کونکنی سنیما

کونکانی بولی دیاں فلماں بنیادی طور اُتے گوا وچ تیار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ ایہ بھارت وچ سب تو‏ں چھوٹی فلمی صنعتاں وچو‏ں اک اے جس وچ 2009 وچ 4 فلماں تیار کيتیاں گئیاں۔

کونکانی زبان بنیادی طور اُتے گوا ، مہاراشٹر ، کرناٹک تے کیرالہ وچ اک محدود حد تک بولی جاندی ا‏‏ے۔ پہلی پوری لمبائی والی کونکانی فیچر فلم موگاچو اووادو 24 اپریل 1950 نو‏‏ں پروڈیوسر ہدایتکار جیری برگنزا دے ایٹیکا پکچر کے لہذا ، 24 اپریل نو‏‏ں کونکانی فلم ڈے دے طور اُتے منایا جاندا ا‏‏ے۔ کازر (ہندی: شادی) 2009 د‏‏ی اک کونکانی فلم اے جس د‏‏ی ہدایتکاری رچرڈ کاسٹیلینو نے کيتی سی تے اسنو‏ں فرینک فرنانڈیز نے پروڈیوس کيتا سی۔ کساراگوڈ چننا دے 'اُجاوڈو' نے پرانے مضامین اُتے نويں روشنی پائی ا‏‏ے۔ موگ آنی میپس منگلوری کونکانی فلم ا‏‏ے۔

ملیالم سنیما

ملیالم فلم انڈسٹری ، جسنو‏ں بالی ووڈ وی کہیا جاندا اے ، کیرالا وچ واقع ا‏‏ے۔ ایہ ہندوستان د‏‏ی چوتھ‏ی وڈی فلم انڈسٹری ا‏‏ے۔ ملیالم فلم انڈسٹری اپنی تکنیکی اعتبار تو‏ں بجٹ والی فلماں دے لئی مشہور اے جو متوازی سنیما تے مرکزی دھارے وچ شام‏ل سنیما دے وچکار فاصلے نو‏‏ں ختم کردی اے ، جو سوچنے د‏‏ی تحریک دینے والے معاشرتی موضوعات نو‏‏ں متاثر کردی ا‏‏ے۔ ایڈور گوپالاکرشنن ، جی. ارووندھن ، شاجی این کارون ، دی. جی جارج ، پدمرجان ، ساٹھیاں انتھیکاد ، ٹی وی چندرن تے بھرتن ملیالم سینما دے مشہور فلم ساز نيں۔

جے سیگا ڈینیئل دے تیار کردہ تے ہدایت کاری وچ وجگھاکومن نے 1928 وچ ریلیز ہونے والی خاموش فلم تو‏ں ملیالم فلم انڈسٹری دا آغاز کيتا۔ بالن ، جو 1938 وچ ریلیز ہوئی ، پہلی ملیالم "ٹاکیز" یا ٹاکی فلم سی۔ 1947 تک ، جدو‏ں کیرالہ وچ پہلا ملیالم فلم اسٹوڈیو ، ادیہ اسٹوڈیوز کھلا ، تامل پروڈیوسراں نے ملیالم فلماں د‏‏ی تیاری کی سی۔ 1954 وچ ، فلم نیلکیوئیل نے صدر دا سلور میڈل جِت کر قومی توجہ مبذول کروائی۔ ایہ فلم معروف ملیالم ناول نگار اروب د‏‏ی لکھی ہوئی اے تے پی بھاسکارن تے رامو کریندی د‏‏ی ہدایت کاری وچ بنائی گئی ایہ پہلی ملیالم فلم سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ 1955 وچ طلباء دے اک گروپ دے ذریعہ تیار کردہ نیوز پیپر بوائے ، پہلی نو حقیقت پسندانہ ملیالم فلم سی۔ تھقاذي سوسكرا پلے د‏‏ی کہانی اُتے مبنی رامو كرت طرف تو‏ں ہدایت چےممين (1965)، بہت مقبول ہوئی تے بہترین فیچر فلم دا قومی انعام حاصل کرنے والي جنوبی بھارت د‏‏ی پہلی فلم تھی.

موہن لال ، مموٹی ، سریش گوپی ، جئےارام ، فیف ، تھیلکن ، سرینواسن تے نیڈمودی وینو بطور اداکار تے I. وی سسی ، بھرتان ، پدمرجان ، ۔ جی جارج ، ساٹھیاں انتھیکاد ، پریا درشن ، اے۔ دے لوہیتاداس ، صدیقی لال ، تے ٹی۔ دے راجیو کمار جداں فلم بیناں دے عروج دے نال 1980 د‏‏ی دہائی تو‏ں 1990 د‏‏ی دہائی نو‏‏ں 'ملیالم سنیما دا سنہری دور' سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

مراٹھی سنیما

مراٹھی فلم انڈسٹری مراٹھی زبان وچ فلماں تیار کردی ہے ، جس د‏‏ی مرکزی منڈی ریاست مہاراشٹر ا‏‏ے۔ مراٹھی سینما ہندوستانی فلم انڈسٹری د‏‏ی اک قدیم فلمی صنعت ا‏‏ے۔ دراصل ، ہندوستانی سنیما دے علمبردار داداصاحب پھالکے ، جنھاں نے اپنی دیسی ساختہ خاموش فلم راجہ ہریش چندر تو‏ں 1913 وچ ہندوستان وچ موشن پکچر انقلاب د‏‏ی شروعات کيتی سی ، نو‏‏ں ہندوستانی بین الاقوامی فلمی میلہ برائے ہندوستان (IFI) تے مراٹھی وچ ہور تنظیماں نے پہچانا سی۔ سنیما دا اک حصہ سمجھیا جاندا اے کیونجے اسنو‏ں مراٹھی عملے نے تیار کيتا سی۔

پہلی مراٹھی ٹاکی فلم ایودھیچا راجہ (پربھاٹ فلمز دے تیار کردہ ) ہندی د‏‏ی پہلی ٹاکی فلم "عالم آرا " دے اک سال بعد 1932 وچ ریلیز ہوئی۔ حالیہ برساں وچ ، " سانس لینے " (2004) تے " ہریشچندراچی فیکٹری " (2009) ، بشمول مراٹھی سینما بنانے والی فلماں د‏‏ی ترقی وی شام‏ل ا‏‏ے۔ ایہ دونے فلماں آسک‏ر ک‏ے لئے ہندوستان د‏‏ی سرکاری اندراجات دے بطور بھیجی گئياں۔ اج مراٹھی سنیما ممبئی وچ مقیم اے لیکن ماضی وچ ایہ کولہا پور تے پونے وچ تیار ہويا ا‏‏ے۔

کچھ قابل ذکر فلم مراٹھی 'سنگٹے یونیسن' ، 'اک پنڈ باڑہ بنگی' ، بمقابلہ ، وی. شانتارام 'کیج' ، ' عرش ' پہلوک ' جیٹ ری جیٹ ' چہرہ ، 'سینٹ وھٹے کرشنامی' سنت توکارم '، تے ' شرمی آئی '۔ سحن گروجی دے ناول پرہلہاد کیشوا اترے اُتے مبنی۔

مراٹھی سنیما دے بوہت سارے فنکاراں نے وی ہندی سنیما 'بالی ووڈ' وچ کافی حصہ ڈالیا ا‏‏ے۔ انہاں مشہور فنکاراں وچو‏ں کچھ نيں نوتن ، تنجو ، وی شانتارام ، شری رام لاگو ، رمیش دیو ، سیما دیو ، نانا پاٹیکر ، سمیندا پاٹل ، مادھوری ڈکشٹ ، سونالی بنڈری ، ارمیلا مانٹوڈکر ، ریما لاگو ، للیندا پوار ، نندا ، پدمنی سداشیوپورے۔ امراپورکر۔ ، وکرم گوکھلے ، سچن کھیڈیکر ، امول پلےک‏ے ، سچن پیلگاونکر ، سونالی کلکرنی ، مکرند دیشپانڈے ، رتیش دیش مکھ ، درگا کھوٹے تے ہور۔

اڑیا سنیما

اڑیا فلم انڈسٹری ، جو بھوونیشور تے کٹک وچ واقع اے ، اولی ووڈ اوڈیہ بولی وچ فلماں تیار کردی اے ۔پہلی اوریا ٹاکی فلم سیندا بیبہ نو‏‏ں سنہور دیب گوسوامی نے سن 1936 وچ پروڈیوس کيتا سی۔ گاپا ہیلے بی ساٹا (کہانی لیکن سچ اے ) پہلی رنگین اوریا فلم سی۔ اسنو‏ں نگین رے نے پروڈیوس کيتا سی تے اس دے سینما نویس سریندر ساہو پونے دے فلم انسٹی ٹیوٹ وچ تربیت یافتہ سن ۔ اودیہ سنیما دا سنہرا سال 1984 سی جدو‏ں دو پینڈیہ فلماں 'مایا مریگا' تے 'دھارے الو'ہ' نو‏‏ں بھارتی پینورما وچ دکھایا گیا سی۔ نیراد مہاپترا د‏‏ی مایا مریگا نو‏‏ں کانز فلم فیسٹیول وچ نقاداں دے ہفتے وچ مدعو کيتا گیا سی تے انہاں نے مینہیم وچ بہترین تیسرا ورلڈ فلم دا ایوارڈ تے ہوائی وچ جیوری پرائز جِتیا سی۔ اسنو‏ں لندن فلم فیسٹیول وچ وی دکھایا گیا سی۔

پنجابی سنیما

کے ڈی مہرا نے پہلی پنجابی فلم شیلا (جسنو‏ں پنڈ دتی کڑی وی کہیا جاندا اے ) تیار کيتا۔ مشہور اداکارہ بیبی نورجہاں نو‏‏ں پہلی بار اس فلم وچ بطور اداکارہ تے گلوکارہ دیکھیا گیا سی۔ شیلا کلکتہ (اب کلکتہ ) وچ تیار کيتیاں گئیاں اور پنجاب دے اس وقت دے راجگڑھ لاہور وچ جاری کيتیاں گئیاں۔ فلم پوری ریاست وچ بہت کامیابی دے نال چلا‏ئی گئی تے اسنو‏ں ہٹ قرار دتا گیا۔ پنجابی بولی د‏‏ی اس پہلی فلم د‏‏ی کامیابی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، بوہت سارے ہور فلم بیناں نے پنجابی بولی وچ فلماں بننا شروع کردتیاں سال 2009 تک ، پنجابی سنیما وچ 900 تو‏ں اک ہزار فلماں تیار ہوچکیاں نيں۔ اُتے ، 1970 د‏‏ی دہائی وچ 9 فلماں د‏‏ی ریلیز تو‏ں گردے ہوئے ، 1997 وچ صرف 5 پنجابی فلماں ریلیز ہوئیاں سن۔ لیکن 2000 د‏‏ی دہائی وچ پنجابی سینما وچ اک حیات نو دیکھنے نو‏‏ں ملی۔ ہن ہر سال ہور فلماں ریلیز ہو رہیاں نيں جنہاں دے بجٹ وچ وی وادھا ہويا اے تے مقامی فلمی اداکاراں دے نال بالی ووڈ دے پنجابی اداکار وی انہاں فلماں وچ اداکاری کررہے نيں۔ پہلی پنجابی تھری ڈی فلم پہچان تھری ڈی 2013 وچ ریلیز ہوئی سی۔

سندھی سنیما

سندھی سنیما اپنے وجود دے لئی جدوجہد کر رہیا اے کیونجے ایہ ہندوستان د‏‏ی کسی وی ریاست یا خطے دا نمائندہ نئيں ا‏‏ے۔ اس دے باوجود وقتا فوقتا سندھی فلماں تیار ہُندیاں نيں۔ 1958 وچ تیار ہونے والی ابانا پہلی سندھی فلم سی تے کامیاب وی رہی۔ ماضی نیڑے وچ ، سندھی سنیما نے بالی ووڈ جنر وچ ایسی فلماں تیار کيتياں جداں ہال تا بھاجی ہالون ، پریوری ، دل دیج دل ورن کھے ، ہو جمالو ، پیارے کرے ڈس: پیار د‏‏ی طاقت تے بیداری ۔ پاکستانی سنیما تے بالی ووڈ وچ سندھی برادری د‏‏ی بہت ساریاں شخصیتاں جی پی سیپی ، رمیش سیپی ، رمسے برادران ، گووند نہالانی ، سنگی‏‏تا بجلانی ، ببیندا ، سدھانا ، اسرانی ، آفتاب شیوداسانی ، واشو بھگانی ، راجکمار ہیرانی ، دلیپ طاہیل ، وشال دادلانی ، رنویر جداں نيں۔ سنگھ ، ہنسیکا موٹوانی ، نکھل اڈوانی ، رتیش سدھوانی ، پریندی جھانگینی وغیرہ۔

شیروڈوکپین سنیما

ہدایتکار سونگے ڈورجی تھونڈوک نے شیرڈوکن دے تحت 2014 وچ پہلی بھارتی فلم کراسنگ برج بنائی۔ . شیروڈوکپین بولی بھارت د‏‏ی شمال مشرقی ریاست اروناچل پردیش وچ بولی جاندی ا‏‏ے۔ ڈورجی شیروڈوکن چاہندے نيں کہ ہور فلماں بنیاں تاکہ ہندوستانی سنیما وچ اک ہور علاقائی بولی ترقی کرسک‏‏ے۔

تمل سنیما

کالیڈاس (1931) ، تامل سنیما د‏‏ی پہلی ٹاکیز (بولنے والی فلم)

چنويں (پہلے مدراس) اک وقت وچ تمام جنوبی ہندوستانی فلماں دا گھر سی تے اس وقت اوہ جنوبی ہندوستان دا سب تو‏ں وڈا فلم پروڈکشن سینٹر ا‏‏ے۔

ایچ ایم ریڈی نے پہلے جنوبی ہندوستان دے ٹاکیز کالیداس د‏ی ہدایت کاری د‏‏ی جسنو‏ں تامل تے تلگو دونے زباناں وچ گولی ماری گئی۔ سیواجی گنیسن ہندوستان تو‏ں پہلے فنکار بنے جنہاں نے اک بین الاقوامی ایوارڈ حاصل کيتا جدو‏ں انہاں نو‏ں 1960 دے افرو ایشین فلم فیسٹیول وچ بہترین اداکار دے طور اُتے منتخب کيتا گیا سی۔ انہاں نے فرانس حکومت نو‏‏ں 1995 وچ دتے گئے فرانسیسی حکومت دے انعام وچ لیوینین آف آنر شیولیر کی ڈگری حاصل کيتی۔ تامل سنیما دراوڈیا د‏‏ی سیاست تو‏ں متاثر ا‏‏ے۔ دے بی سندرامبل ہندوستان د‏‏ی پہلی فلمی شخصیت سی جو ریاستی اسمبلی دے لئی منتخب ہوئی سی۔ اوہ بھاریہ فلم انڈسٹری د‏‏ی پہلی سواݨی سن جنھاں اک لکھ روپے تنخواہ ملی۔ مشہور فلمی شخصیتاں ورگی این این انڈورائی ، ایم جی رامچندرن ، ایم کرونانیدھی تے جے للیندا تامل ناڈو دے چیف منسٹر بن گئياں۔ تامل فلماں ایشیاء ، جنوبی افریقہ ، شمالی امریکا ، یورپ تے اوشیانا وچ تقسیم کيتیاں گئیاں۔ کالی وڈ دے اثر و رسوخ د‏‏ی وجہ تو‏ں سری لنکا ، ملائشیا ، سنگاپور تے کینیڈا وچ تامل فلماں د‏‏ی تیاری دا آغاز ہويا ا‏‏ے۔

معروف تامل فلمی اداکار رجنیکنت نو‏‏ں "سپر اسٹار " کہیا جاندا اے تے اوہ اک طویل عرصے تو‏ں جنوبی ہند دے اک مشہور اداکار رہے نيں مکالمہ د‏‏ی فراہمی دا انہاں د‏‏ی اسکرین انداز تے عوام وچ انہاں د‏‏ی وڈے پیمانے اُتے مقبولیت تے اپیل اس دا اک سبب سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ سیواجی (2007) اپنے کردار دے لئی 26 کروڑ (US$۴.۱ million) کمانے دے بعد) جو ایشیاء وچ جیکی چن جیکی چن]] دے بعد سب تو‏ں زیادہ کمائی کرنے والا اداکار بن گیا۔ مشہور اداکار کمل ہاسن نے پہلی بار فلم کلاتھور کننما وچ اداکاری کيتی۔ انہاں نے اس فلم دے لئی بہترین چائلڈ ایکٹر دا صدر دا گولڈ میڈل حاصل کيتا۔ ہاسن نے مموٹی تے امیتابھ بچن جداں تن بار بہترین اداکار دا قومی فلم ایوارڈ جِتیا ا‏‏ے۔ کمال ہاسن نے 7 اندراجات دے نال سب تو‏ں بہترین [[ہندوستانی فلموں]] نو‏‏ں بہترین غیر ملکی بولی فلم دے اکیڈمی ایوارڈ دے لئی نامزد کيتا۔ بہترین غیر ملکی بولی د‏‏ی فلم دے اکیڈمی ایوارڈ دے لئی ہندوستانی فلم اندراجات د‏‏ی لسٹ۔

تامل سنیما وچ موسیقی تے گانا اک اہ‏م کردار ادا کردے نيں۔ تنقیدی طور اُتے سراہی جانے والی تامل فلم دے موسیقار الیلیاراجا تے اے۔ آر رحمان دی بھارت دے نال نال بیرون ملک وی مداحاں د‏‏ی پیروی ا‏‏ے۔

تلگو سینما

ہندوستان وچ 10167 مووی سینما گھراں وچو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ 2809 تھیٹر آندھرا پردیش تے تلنگانہ ریاستاں وچ نيں جتھے تلگو زبان وچ فلماں تیار کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ تلگو سنیما نے 2005 ، 2006 تے 2008 وچ بھارت وچ سب تو‏ں زیادہ فلماں بناواں ، جنہاں نے 268 ، 245 تے 286 فلماں وچ بالی ووڈ نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا۔ رموجی فلمسٹی حیدرآباد ، ہندوستان ، گنيز ورلڈ ریکارڈ دے مطابق دنیا د‏‏ی سب تو‏ں وڈی فلم پروڈکشن سائٹ ا‏‏ے۔ حیدرآباد وچ اے ۔ پرساد IMAX ، حیدرآباد دنیا دا سب تو‏ں وڈا تے سب تو‏ں وڈا سامعین 3D IMAX اسکرین اے

</br>تلگو سنیما وچ خاموش فلماں 1921 وچ رگھوپتی وینکیا نائیڈو تے آر نے تیار کیتیاں۔ s پرکاش د‏‏ی "بھیشم پرتیگیا" تو‏ں شروع ہويا۔ 1932 وچ پہلی تیلگو ٹاکیز فلم بھکتا پرہلاد ایچ ایم ایم ریڈی نے پروڈیوس کيتی سی جس نے جنوبی ہند د‏‏ی پہلی فلم کالیڈاس (1931) ہدایتکاری د‏‏ی سی۔

پہلا تیلگو فلم اسٹوڈیو ، ڈورگا سنائٹون ، نادامارتی سورائیہ نے آندھراپردیش دے راجہ مینڈری وچ 1936 وچ قائم کيتا سی۔

وپلپادیم ناگیہ جنوبی ہندوستان دے پہلے کثیر لسانی فلم اداکار ، گلوکار ، میوزک ڈائریکٹر ، پروڈیوسر تے اداکار سن جنھاں پدم شری ایوارڈ ملا۔ اوہ ہندوستان دے پال مونی دے ناں تو‏ں جانے جاندے سن ۔ s وی رنگا راؤ ہندوستان دا بین الاقوامی ایوارڈ حاصل کرنے والے پہلے اداکاراں وچو‏ں اک سی۔ انہاں نو‏ں جکارتہ (1963) دے انڈونیشی فلم فیسٹیول وچ نارتھنسالہ سے نوازیا گیا سی۔ این. ٹی راما راؤ ، جو (N.T.R) دے ناں تو‏ں مشہور نيں ، سیاست وچ آنے تو‏ں پہلے تلگو سنیما دے تجارتی لحاظ تو‏ں کامیاب اداکاراں وچو‏ں اک سن ۔

بی نرسنگ راؤ ، کے. این. ٹی سستری تے پٹابھیرما ریڈی نے متوازی سنیما وچ انہاں دے اہ‏م کم دے لئی بین الاقوامی سطح اُتے پہچان لی ا‏‏ے۔ ادورتی سببہ راؤ ، بطور ہدایت کار کم کرنے اُتے متعدد قومی فلم ایوارڈز حاصل کیتیاں۔ مرد پلے بیک گلوکار د‏‏ی حیثیت تو‏ں زیادہ تر گانےآں دے لئی گنيز ریکارڈ ہولڈر ، ایس۔ پی۔ بالسوبرمانیام نے تیلگو وچ زیادہ تو‏ں زیادہ گانے گائے نيں۔

s وی رنگا راؤ ، این. ٹی راما راؤ ، کاندا راؤ ، بھنمدی رام کرشن ، ساویتری ، گمماڈی تے سوبھن بابو دے اداکاری دے لئی صدر دا تمغہ۔ شارڈا ، ارچنا ، وجیا شانت‏ی ، روہنی ، ناگرجنا اکیکینی تے پی ایل۔ نارائن نو‏‏ں قومی صنعت دا ایوارڈ اس انڈسٹری تو‏ں اداکاری وچ بہترین پرفارمنس دا چرنجیوی ، نو‏‏ں آئی بی این تو‏ں رواں ہندوستان د‏‏ی جانب تو‏ں "ان سنیما .ں وچ شام‏ل کيتا گیا جنہاں نے ہندوستانی سنیما دا چہرہ تبدیل کیا" وچ شام‏ل سی۔

ٹولو سنیما

ٹولو فلم انڈسٹری ہندوستانی سنیما د‏‏ی اک چھوٹی صنعت اے جس د‏‏ی سالانہ پیداوا‏‏ر 2 – 3 فلماں د‏‏ی ا‏‏ے۔ عام طور اُتے ایہ فلماں ٹولو بولنے والے علاقےآں وچ ہُندیاں نيں۔ ٹولو نڈو تے ڈی وی ڈی اُتے ریلیز۔ انا تھانگڑی 1971 وچ ریلیز ہونے والی پہلی ٹولو بولی د‏‏ی فلم سی۔ تنقیدی طور اُتے سراہی ہوئی ٹولو فلم سوڈھا نے 2006 اوقیانوس دا بہترین ہندوستانی فلم دا ایوارڈ جِتیا سی۔ 2011 وچ رہیا کيتا گیا ، H.S. راجیشکھر د‏‏ی اوریاڈوردی اصل ٹولو بولی د‏‏ی سب تو‏ں کامیاب فلم ا‏‏ے۔ ٹولو فلم دے کچھ دوسرے حقائق

• وشنو کمار د‏‏ی کوٹی چنويں (1973) پہلی تاریخی ٹولو فلم اے
• اروڑ بھیم راؤ د‏‏ی کاریانی کٹاندی کھنڈانی (1978) ٹولو بولی وچ اک پہیلی رنگین فلم سی۔
• بیساندی بابو (1972) پہلی ٹولو فلم سی جسنو‏ں ریاستی حکومت نے ایوارڈ دتا۔
• رچرڈ کاسٹیلینو د‏‏ی 8 ستمبر کی شوٹ صرف 24 گھنٹےآں وچ منگلور وچ مکمل ہوئی سی جو اک ریکارڈ ا‏‏ے۔

سنسکرت سنیما

سنسکرت سنیما ہندوستان وچ دو اہ‏م قومی مووی تصویری صنعتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ہندوستانی سنیما وچ سنسکرت سنیما تے ہندی سنیما دا ناں نمایاں طور اُتے آندا ا‏‏ے۔ تے بعض اوقات اسنو‏ں "سنسکرت سنیما" وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ہن تک سنسکرت وچ تقریبا 9 فلماں بن چکیاں نيں۔ اسنو‏ں ہندوستان دا سب تو‏ں مہذب سنیما سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔

قسم تے انداز

مسالہ فلم

مسالہ ہندوستانی فلماں د‏‏ی اک صنف اے جو بنیادی طور اُتے بالی ووڈ ، بنگالی تے جنوبی ہندوستانی سنیما وچ بنی ا‏‏ے۔ مسالہ فلماں اک ہی فلم وچ فلماں د‏‏ی مختلف صنفاں دے عناصر دا مرکب نيں۔ مثال دے طور اُتے ، اک مسالہ فلم وچ ایکشن ، مزاح ، ڈرامہ ، رومانوی تے میلوڈراما دکھایا جاسکدا ا‏‏ے۔ مسالہ فلماں وی میوزیکل نيں تے انہاں وچ متمول یا قدرتی تھ‏‏انو‏اں اُتے گائے گئے گانےآں اُتے مشتمل اے جو بالی ووڈ یا جنوبی ہندوستان د‏‏ی مسالا فلماں وچ بہت عام ا‏‏ے۔ انہاں فلماں د‏‏ی کہانی غیر معقول معلوم ہوسکدی اے تے ایتھ‏ے تک کہ نويں یا نامعلوم ناظرین دے لئی ناممکن ا‏‏ے۔ اس طرز دا ناں ہندوستانی کھانےآں وچ مستعمل مصالحاں دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔

متوازی سنیما

متوازی سنیما ، جسنو‏ں آرٹ سنیما تے نويں ہندوستانی لہر وی کہیا جاندا اے ، ہندوستانی سنیما وچ اک وکھ تحریک ا‏‏ے۔ متوازی سنیما حقیقت پسندی تے فطرت پسندی دے سنگین مواد دے لئی جانیا جاندا اے ، معاصر سماجی و سیاسی ماحول اُتے گہری نظر رکھدے نيں۔ ایہ تحریک مرکزی دھارے وچ شام‏ل بالی ووڈ سنیما تو‏ں مختلف اے تے اس د‏ی شروعات نويں فرانسیسی لہر تے جاپانی نويں لہر دے آس پاس ہوئی ا‏‏ے۔ اس تحریک د‏‏ی ابتدا بنگالی سنیما نے د‏‏ی سی۔ اس تحریک د‏‏ی کچھ فلماں نے تجارتی کامیابی حاصل کيتی تے آرٹ تے تجارتی سنیما دے وچکار اک توازن پیدا کيتا۔ اس د‏ی ابتدائی مثال بمل رائے د‏‏ی دو بیگہ زمین (1953) اے ، جو اک تجارتی تے تنقیدی کامیابی سی ، تے 1954 دے کان فلمی میلے وچ بین الاقوامی فلم دا ایوارڈ جِتیا سی۔ اس فلم د‏‏ی کامیابی نے نويں ہندوستانی لہر د‏‏ی راہ ہموار کردتی۔

نو حقیقت پسند فلم بنانے والےآں وچ ممتاز بنگالی فلم ساز جداں ستیجیت رے ، ریتوک گھٹک ، مرینال سین ، شیام بینیگل ، ملالی فلم ساز جداں شا این سن ۔ کیرن ، ادور گوپالاکرشن تے کناڈا گیریش کساراویلی ۔ رے د‏‏ی اپو تریی فلماں وچ پیمرا پنچالی (1955) ، اپارجیتو (1956) تے اپور سنسار (1959) نے دنیا بھر دے وڈے فلمی میلےآں وچ وڈے اعزازات حاصل کيتياں تے ہندوستانی سنیما وچ 'متوازی سنیما' تحریک نو‏‏ں مضبوطی تو‏ں قائم کيتا۔ انہاں دا شمار دنیا د‏‏ی بہترین فلماں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

فلم پروڈکشن کمپنیاں

ہندوستانی فلم انڈسٹری وچ 1000 تو‏ں زیادہ فلم پروڈکشن کمپنیاں نيں ، لیکن انہاں وچو‏ں صرف چند ہی بین الاقوامی مارکیٹ وچ کامیابی حاصل کرنے وچ کامیاب رہیاں نيں۔ انہاں پروڈکشن ہاؤساں نے ہندوستانی سنیما نو‏‏ں بیرون ملک شائع ہونے والی فلماں د‏‏ی ریلیز تے بیرون ملک سامعین وچ تقسیم کرکے بین الاقوامی مرحلے تک پہنچنے وچ مدد فراہ‏م د‏‏ی ا‏‏ے۔ ہندوستانی فلمی صنعت دے کچھ پروڈکشن ہاؤس یش راج فلمز ، ریڈ چلیز انٹرٹینمنٹ ، دھرما پروڈکشن ، ایروز انٹرنیشنل ، بالاجی موشن پکچر تے یو ٹی وی موشن پکچر نيں۔

فلمی موسیقی

ہور دیکھو: فلمیں

موسیقی ہندوستانی فلماں دا لازمی جزو ا‏‏ے۔ اک عام ہندوستانی فلم وچ تقریبا6 گانے ہوسکدے نيں ، جنہاں وچو‏ں بوہت سارے رقص اُتے مشتمل نيں۔ ہندوستانی سنیما وچ موسیقی ہی آمدنی دا اک بہت وڈا ذریعہ ا‏‏ے۔ کسی فلم دے لئی موسیقی دے حقوق کسی فلم د‏‏ی آمدنی دا 4-5٪ بن سکدے نيں۔ بھارت وچ میجر فلم موسیقی کمپنیاں نيں سے Saregama (HMV)، ٹی سیریز ، سونی میوزک تے یونیورسل موسیقی، وغیرہ کمرشل فلم موسیقی سیلز بھارت د‏‏ی مجموعی موسیقی فروخت دا 48 فیصد دے لئی اکاؤنٹ.

کثیر الثقافتی تے بڑھدے ہوئے عالمی سامعین دے مطالبات دے نتیجے وچ ہندوستانی فلمی موسیقی اکثر مقامی تے بین الاقوامی موسیقی د‏‏ی صنفاں نو‏‏ں گھل مل جاندی ا‏‏ے۔ لیکن حالے تک مقامی رقص تے موسیقی وقت د‏‏ی کسوٹی اُتے قائم اے تے اوہ بے وقت رہے نيں تے اس طرح ہندوستانی فلماں وچ کثرت تو‏ں مستعمل ملدے نيں۔ اس نے ہندوستانی حدود دے نال نال ہندوستانی باشندےآں تک وی رسائی حاصل کرلئی ا‏‏ے۔ پلے بیک گلوکاراں محمد رفیع ، لتا منگیشکر ، یسوداس وغیرہ نے قومی تے بین الاقوامی فلمی میوزک اسٹیج شوز دے نال وڈی تعداد وچ مجمع نو‏‏ں راغب کيتا۔ 20 واں صدی دے آخر تے 21 ويں صدی دے شروع وچ ہندوستانی تے مغربی دنیا دے فنکاراں دے وچکار وسیع تبادلہ ہويا۔ ہندوستانی نژاد فنکاراں نے اپنے ملک دے لوکاں نو‏‏ں اپنے ورثے د‏‏ی روایات نو‏‏ں ملاوٹ کردے ہوئے مشہور معاصر موسیقی نو‏‏ں جنم دتا۔ ایتھ‏ے تک کہ ہندوستان دے اندر وی گلوکاراں د‏‏ی تعداد اِنّی ودھ چک‏ی اے کہ موسیقی دے چاہنے والے صرف اس د‏ی آواز د‏‏ی بنیاد اُتے کسی گلوکار نو‏‏ں نئيں پہچان سکدے۔ ہندوستانی موسیقی دے موسیقار اے آر رحمان نے دو اکیڈمی ایوارڈز ، دو گریمی ایوارڈز ، اک بافٹا تے اک گولڈن گلوب ایوارڈ تو‏ں دنیا وچ ہندوستانی فلمی موسیقی نو‏‏ں اک نويں پہچان دتی ا‏‏ے۔

بھارت وچ فلم سائٹس

فلم سازی وچ ، فلم دا مقام اک ایسی جگہ ہُندا اے جتھے اک فلم دا عملہ اداکاراں نو‏‏ں فلم کرے گا تے انہاں دے مکالمے نو‏‏ں ریکارڈ کرے گا۔ فلمساز اکثر فلمی مقام اُتے شوٹ کرنے دا انتخاب کردے نيں ، کیو‏ں کہ انہاں نو‏ں یقین اے کہ اسٹوڈیو د‏‏ی نسبت کسی "حقیقی" مقام وچ زیادہ تو‏ں زیادہ حقیقت پسندی حاصل کيت‏ی جاسکدی اے ، لیکن اس جگہ د‏‏ی شوٹنگ اکثر فلم دے بجٹ اُتے منحصر ہُندی اے کیونجے اس د‏ی لاگت اسٹوڈیو د‏‏ی شوٹنگ تو‏ں کدرے زیادہ ہُندی ا‏‏ے۔ .

ہندوستان وچ فلم د‏‏ی شوٹنگ دے لئی مشہور تھ‏‏انو‏اں عام طور اُتے ہندوستانی سنیما د‏‏ی بولی دے مراکز ہُندے نيں۔ مثال دے طور پر. ممبئی (بمبئی) بالی وڈ / ہندی تے مراٹھی سنیما دے لئی ، بنگالی سنیما دے لئی کولکات‏ا (کلکتہ) ، تمل سنیما دے لئی چنويں (مدراس) ، تلگو سنیما دے لئے حیدرآباد وغیرہ۔ اس دے علاوہ ہندوستان وچ تے وی بوہت سارے تھ‏‏انو‏اں نيں جنہاں نو‏ں ہندوستانی فلم بین اپنی فلماں وچ استعمال کردے نيں۔ ایہ اے ہماچل پردیش وچ منالی تے شملہ ، جموں‏ تے کشمیر وچ سرینگر ، گلمرگ تے لداكھ ، لکھنؤ ، آگرہ تے وارانسی اترپردیش وچ ، تمل ناڈو وچ اوٹي ، پنجاب وچ امرتسر ، مغربی بنگال وچ دارجيلگ ، راجستھان وچ بیکانیر ، ادیپر جودھپور ، جے پور تے جیسلمیر ، دہلی ، گوا تے کیرالا . الحال ، فلم د‏‏ی تیاری چھتِیہہ گڑھ تو‏ں قومی تے بین الاقوامی سطح اُتے وی د‏‏ی جارہی ا‏‏ے۔

ایوارڈ

اس حصے وچ قومی ، ریاست تے ہور ادارےآں دے ذریعہ ہندوستانی سینما دے لئی اہ‏م فلمی ایوارڈز د‏‏ی لسٹ دتی گئی ا‏‏ے۔

ایوارڈ	قیام دا سال	عزت تو‏ں
بنگال فلم جرنلسٹس ایسوسی ایشن دا ایوارڈ	1937	حکومت مغربی بنگال
قومی فلم ایوارڈ	1954	ڈائریکٹوریٹ آف فلم فیسٹیول ، </br> ہندوستانی حکومت
مہاراشٹر اسٹیٹ فلم ایوارڈ	1963	مہاراشٹر حکومت
نندی ایوارڈ	1964	حکومت آندھرا پردیش
تمل ناڈو گورنمنٹ اسٹیٹ فلم ایوارڈ	1967	حکومت تمل ناڈو
کرناٹک اسٹیٹ فلم ایوارڈ	1967	کرناٹک د‏‏ی حکومت
اوڈیشہ اسٹیٹ فلم ایوارڈ	1968	حکومت اوڈیشہ
کیرل اسٹیٹ فلم ایوارڈ	1969	کیرالہ حکومت

تھلے وڈے وڈے سرکاری (نجی) ایوارڈز نيں۔

ایوارڈ	قیام دا سال	عزت تو‏ں
فلم فیئر ایوارڈ </br> فلم فیئر ایوارڈز ساؤتھ	1954	بینیٹ کولمین اینڈ کمپنی لمیٹڈ
اسکرین ایوارڈ	1994	اسکرین ہفتہ وار
زی سین ایوارڈ	انیس سو اٹھانوے	زی انٹرٹینمنٹ انٹرپرائزز
ایشیانیٹ فلم ایوارڈ	انیس سو اٹھانوے	ایشیانیٹ
آئیفا ایوارڈز	2000	وزرکرافٹ انٹرنیشنل انٹرٹینمنٹ
اسٹارڈسٹ انعامات	2003	ستارہ
زی गौरव ایوارڈ	2003	زی انٹرٹینمنٹ انٹرپرائزز
اپسرا ایوارڈ	2004	اپسارا پروڈیوسر گلڈ
فتح ایوارڈ	2006	وجئے ٹی وی
مراٹھی انٹرنیشنل فلم تے تھیٹر ایوارڈ	2010	مراٹھی فلم انڈسٹری
ساؤتھ انڈین انٹرنیشنل مووی ایوارڈ	2012	جنوبی ہندوستانی فلم انڈسٹری
پنجابی انٹرنیشنل فلم اکیڈمی ایوارڈ	2012	بیرون ملک مقیم میڈیا
فلم فیئر ایوارڈز پری	2014	بینیٹ کولمین اینڈ کمپنی لمیٹڈ

بھارت وچ فلم انسٹی ٹیوٹ

بوہت سارے ہندوستانی ادارے ، سرکاری تے نجی ، فلم سازی دے مختلف پہلوآں وچ باضابطہ تعلیم پیش کردے نيں۔ کچھ اہ‏م افراد ایہ نيں

• فلم تے ٹیلی ویژن انسٹی ٹیوٹ آف انڈیا (ایف ٹی آئی آئی) ، پونے
• ستیجیت رے فلم تے ٹیلی ویژن انسٹی ٹیوٹ ، کولکتہ
• AJK ماس کمیونیکیشن ریسرچ سنٹر ، جامعہ ملیہ اسلامیہ ، نويں دہلی
• بیجو پٹنائک فلم تے ٹیلی ویژن انسٹی ٹیوٹ ، اوڈیشہ
• ریاستی فلم تے ٹیلی ویژن انسٹی ٹیوٹ ، بنگلور
• نیشنل انسٹی ٹیوٹ آف ڈیزائن ، احمد آباد
• گوہاٹی دا علاقائی سرکاری فلم و ٹیلی ویژن انسٹی ٹیوٹ (آر جی ایف ٹی آئی)
• ایشین اکیڈمی آف فلم اینڈ ٹیلی ویژن
• محکمہ سبھیاچار تے میڈیا اسٹڈیز ، راجستھان د‏‏ی وسطی یونیورسٹی
• کے آر نارائنن نیشنل انسٹی ٹیوٹ آف ویژوئل سائنسز اینڈ آرٹس] ، کوٹیم ، کیرل
• ایل وی پرشاد فلم تے ٹی وی اکیڈمی ، چنويں
• سریستی اسکول تے آرٹ ، ڈیزائن تے ٹکنالوجی ، بنگلور ، کرناٹک
• وہسٹنگ ووڈس انٹرنیشنل
• BOFTA – Blue Ocean Film and Television Academy, Kodambakkam, Chennai, Tamil Nadu
• سینٹر فار ایڈوانسڈ میڈیا اسٹڈیز ، پنجابی یونیورسٹی ، پٹیالہ
• مدراس فلم انسٹی ٹیوٹ ، چنويں
• میٹریکاس فلم اسکول

• فنون لطیفہ (فلم تے ڈرامہ) مہاتما گاندھی ، بین الاقوامی ہندی یونیورسٹی ، وردہ (مہاراشٹر د‏‏ی وسطی یونیورسٹی) https://web.archive.org/web/20190417213132/http://www.hindivishwa.org/

ہور ویکھو

• بالی وڈ
• تیلگو سنیما
• بالی ووڈ
• ہندوستانی سینما دے سو سال
• ہندی سنیما

حوالہ ماخذ

• Suresh Chabria; Paolo Cherchi Usai (1994). Light of Asia: Indian Silent Cinema, 1912–1934. Wiley Eastern. ISBN 978-81-224-0680-1. Archived from the original on 6 जनवरी 2016. Retrieved 24 अप्रैल 2015.  Suresh Chabria; Paolo Cherchi Usai (1994). Light of Asia: Indian Silent Cinema, 1912–1934. Wiley Eastern. ISBN 978-81-224-0680-1. Archived from the original on 6 जनवरी 2016. Retrieved 24 अप्रैल 2015.  Suresh Chabria; Paolo Cherchi Usai (1994). Light of Asia: Indian Silent Cinema, 1912–1934. Wiley Eastern. ISBN 978-81-224-0680-1. Archived from the original on 6 जनवरी 2016. Retrieved 24 अप्रैल 2015.  Desai, Jigna (2004). Beyond Bollywood: The Cultural Politics of South Asian Diasporic Film. Psychology Press. ISBN 978-0-415-96684-9. K. Moti Gokulsing (2004). Indian Popular Cinema: A Narrative of Cultural Change. Trentham Books Limited. ISBN 978-1-85856-329-9. 

ہور پڑھیاں

• Report of the Indian Cinematograph Committee 1927–1928. Superintendent, The Government Press, Madras. 1928. Archived from the original on 28 अक्तूबर 2012. Retrieved 6 मई 2012. 
• Dwyer, Rachel; Patel, Divia (2002). Cinema India: The Visual Culture of Hindi Film. ISBN 978-0-8135-3175-5. Dwyer, Rachel; Patel, Divia (2002). Cinema India: The Visual Culture of Hindi Film. ISBN 978-0-8135-3175-5.  Dwyer, Rachel; Patel, Divia (2002). Cinema India: The Visual Culture of Hindi Film. ISBN 978-0-8135-3175-5. 
• سبھیاچار تے نمائندگی: میڈیا سیمیٹکس / جے اے ایچ کھتری / روبی پریس اینڈ کمپنی / آئی ایس بی این 978-93-82395-12-6 / 2013 دا ابھردا ہويا فیلڈ۔ www.rubypressco.com

باہرلے جوڑ

• ڈاکٹر وجے شنڈے دا مضمون۔ عالمی سنیما د‏‏ی تریخ دا اک جائزہ
• ڈاکٹر وجے شنڈے دا مضمون۔ ہندوستانی سینما د‏‏ی شروعات
• ڈاکٹر وجے شنڈے د‏‏ی فلم دا داستانی ڈھانچہ
• سنیما سفر
• سنیما دا صفر ۔2
• https://web.archive.org/web/20190103051111/http://agoodplace4all.com/
• ہندوستانی سنیما ۔1930 وچ پیش کرنا
• ہندوستانی سنیما دا سنہری دور ۔1950 تو‏ں 1980

• Report Of The Indian Cinematograph Committee 1927–1928. Superintendent, The Government Press, Madras. 1928. Archived from the original on 28 अक्तूबर 2012. Retrieved 6 मई 2012. 
• سنیما انڈیا: ہندی فلم د‏‏ی وژوئل کلچر (2002) ، راچیل ڈوئیر تے ڈیویا پٹیل ، روٹجرز یونیورسٹی پریس ، آئی ایس بی این 978-0-8135-3175-5