قرآن دے ترجمےآں دی لسٹ

قرآن مقدس
متن سورتاں لسٹ مکی مدنی آیت اجزاء حروف مقطعات متن قرآن
موضوعات جانور ایمان خواتین اللہ واقعات معجزات تماثیل انبیاء سائنس فلکیات
تلاوت تجوید قرأت حافظ قاری مدرسہ ترتیل
ترجمے لسٹ انگریزی ترجمے اردو ترجمے
تریخ مخطوطہ قرآن برمنگہم یونیورسٹی مصحف عثمانی مخطوطہ قرآن جامع مسجد صنعاء مخطوطہ قرآن توپ قاپی محل
تفسیر منسوخ بائبل دیاں روایات باطنی تفسیر علم تفسیر افراد نال وابستہ آیات (مذکور ناواں دی لسٹ) اسباب نزول
متعلقہ مضامین صفت تنقید اعجاز قرآنی قرآن و سنت اہل قرآن شیعہ نکتہ نظر
گٹھ اسلام باب

قرآن دے ترجمے دنیا بھر دی اہم زباناں وچ ہو چکے نیں تے کیتے جا رہے نیں۔ وڈی زباناں وچ ترجمے قرآن اک توں زائد لوگاں نے مختلف ادوار وچ کیتے نیں۔ قرآن دے یورپی تے ہور کئی زباناں وچ غیر مسلمان افراد نے وی ترجمہ کیتا اے۔ اسی طرح کچھ ترجمے بنا عربی متن دے وی شائع کیتے گئے نیں، جدونکہ رومن رسم الخط وچ وی مختلف وجوہات دی بنا اُتے ترجمے ہوئے نیں۔

تاریخی (اکیویں صدی تک)

انیہویں تے ویہویں صدی

• عبد اللہ ہوگلی (1869ء؍ 1245ھ
• عبد اللہ سید ( 1869ء؍ 1254ھ دا ٹائپ شدہ ترجمہ ادارہ ادبیات اردو حیدرآباد دکن وچ موجود اے ایہ ترجمہ اٹھ سو پنجاہ صفحات اُتے مشتمل اے۔
• سید علی مجتہد 1836ء؍ 1252ھ دا ترجمہ وتفسیر ’توضیح مجید وچ تنقیح کلام اللہ الحمید‘ دے ناں توں چار جلداں وچ حیدری پریس توں بمبئی توں شائع ہویا۔
• کرامت علی جونپوری 1837ء؍ 1253ھ دا ایہ ترجمہ ’ کوکب دری‘ دے سرکار عالی، حیدرآباد دکن وچ موجود اے۔
• مولوی انور علی لکھنوی 1255ھ؍ 1839 وچ قرآن دا ترجمہ کیتا جو کتب خانہ آصفیہ سرکار عالی حیدرآباد دکن وچ موجود اے۔
• شاہ رفیع الدین دہلوی محدث دہلوی � 1840ء ؍ 1256ھ دے اس ترجمے دی اشاعت شاہ عبد القادر � دے فوائد ’ موضح قرآن‘ دے نال کلکتہ دے اک قدیم مطبع بنام اسلامی پریس وچ طبع ہویا۔ ایہ پہلا ایڈیشن دو جلداں وچ بالترتیب 1838ء؍ 1254ھ تے 1840ء ؍ 1256ھ وچ طبع ہویا۔
• سید صفدر حسین مودودی 1844ء؍ 1260ھ دا ترجمہ وتفسیر قرآن مجید مع ختم الصحائف مترجم میاں محمود الحسن دا لیہ ضلع لائل پور دی ملکیت وچ موجود اے۔
• سکندر علی خاں نواب مالیر کوٹلہ 1852ء؍ 1268ھ دا ترجمہ ’تفسیر رحمانی ‘ دے ناں توں مجتبائی پریس دہلی توں طبع ہویا۔ اٹھ سو اڑتالیس (848) صفحات اُتے پھلا ہویا اے۔ اس دے حاشیہ اُتے شاہ عبد القادر دہلوی دا موضح قرآن دتا گیا اے۔ بیت القرآن لاہور وچ اس دا اک نسخہ موجود اے۔
• صبغۃ اللہ قاضی محمد بدر الدولہ 1860ء؍ 1277ھ نے ترجمہ وتفیسر ’فیض الکریم‘ لکھنی شروع دی جسنوں انہاں دے انتقال دے بعد انہاں دے بیٹے مفتی محمد سعید تے مفتی محمود نے مکمل کرنے دی کوشش مگر دونے اپنی وفات دی وجہ توں مکمل نہ کر سکے۔ انہاں دے بعد انہاں دے پوتے مولانا ناصر الدین نے اسنوں پایہ تکمیل تک پہنچایا۔ گویا ترجمہ وتفسیر فیض الکریم تن پشتاں تے چار علما دی محنت دا نتیجہ اے۔
• نواب قطب الدین خان بہادر دہلوی 1866ء؍ 1283ھ نے جامع التفسیر لکھی۔ سورۃ اعلیٰ توں سورۃ الناس دا ترجمہ انہاں دے شاگرد مولوی عبد القادر نے مکمل کیتا۔ کانپور دے نظامی پریس وچ 1866 وچ طبع ہوئی۔
• مولانا یعقوب حسن(1866ء؍ 1283ھ) دا ’جمائل شریف مترجمہ اردو‘ دے ناں توں اردو ترجمہ قرآن آگرہ دے مینی پریس شائع ہویا۔ ایہ اصل وچ تفسیر جلالین دا عربی توں اردو ترجمہ اے۔
• مولوی عبد الغفور خاں ( 1867ء؍ 1284ھ) دا اردو ترجمہ جو تفسیر دے نال بنام ’حدائق البیان فی معارف القرآن‘ مطبع فاروقی، دہلی توں شائع ہویا۔
• سید ظہیر الدین بگرامی ( 1873ء؍ 1290ھ) دا ترجمہ قرآن مجید برٹش میوزیم لائبریری لندن وچ موجود اے۔ ایہ ترجمہ چھ سو چوالیس صفحات اُتے مشتمل اے۔
• رؤف احمد رافت نقشبندی مجددی 1876ء؍ 1293ھ دا ترجمہ 1832ء تک ’تفسیر رؤفی‘ دے ضمن وچ ہُندا رہیا۔ اس تفسیر دا دوسرا ناں ’تفسیر مجددی‘ وی اے۔
• محمد حسین نقوی دا ترجمہ تفسیر (1876ء؍ 1293ھ) وچ شائع ہوئی۔

ایہ ترجمہ تے تفسیر مرتضوی پریس دہلی وچ طبع ہوئی۔ اس دا مکمل ناں معاملات الاسرار فی مکاشافات الاخبار معروف بتفسیر حضرت شاہی اے۔

• فخر الدین احمد قادری دا ترجمہ 1879ء؍ 1296ھ وچ شائع ہویا۔ ایہ دو جلداں اُتے مشتمل سی۔ ’تفسیر قادری‘ دے ناں توں ایہ ترجمہ لکھنؤ وچ شائع ہویا۔
• کنھیا لال لکھداری دا ترجمہ 1882ء؍ 1299ھ وچ شائع ہویا۔ ایہ ترجمہ شاہ عبد القادر دہلوی دے ترجمہ قرآن توں مدد لیندے ہوئے کیتا گیا۔ ایہ ترجمہ سردار جگجوت سنگھ، نبیرہ راجا رنجیت سنگھ دی فرمائش اُتے عربی متن دے بغیر لکھیا گیا۔ مترجم دی تصویر جو ہندو تھاکی تصویر پہلے صفحے اُتے چھپی اے۔ ایہ دھرم بک لدھیانہ توں شائع ہویا۔
• عبد الصمد دا ترجمہ 1885ء؍ 1302ھ وچ ’ جواہر الصمدیہ‘ دے عنوان توں مطبع فاروقی، دہلی توں شائع ہویا۔ اس نوں جملہ سورتاں دے مضامین دے اعتبار توں مرتب کیتا گیا اے۔ ایہ دور سو پچھتر (275) صفحات اُتے مشتمل مختصر تفسیر وی اے۔
• محمد احتشام الدین مراد آبادی دا ترجمہ 1885ء؍ 1303 وچ لکھیا گیا تے ضخیم تفسیر وی اے۔ جو ’تفسیر اکبر اعظم دے ناں توں موسوم‘ اے۔ ترجمہ سلیس تے اُتے اثر اے۔
• سید علی لکھنوی دا ترجمہ 1895ء؍ 1313ھ دا اے۔ ایہ ترجمہ تے تفسیر بنام ’تنویر البیان‘ دے ناں توں مطبع اعجاز محمد ی آگرہ توں شائع ہویا۔
• سید زین العابدین نے قرآن دا ترجمہ 1886ء؍ 1304ھ وچ کیتا۔ ایہ کاشف النعم دے ناں توں کیتا گیا اے۔ الہ آباد وچ ہندوستانی اکیڈمی دے تحت شائع ہویا۔
• مولوی فخر الدین احمد دی تفسیر 1886ء؍ 1304ھ وچ آئی۔ مولوی صاحب دی تفسیر ’ تفسیر قادری ‘ تفسیر حسینی دا ترجمہ اے۔ اس دا پہلا ایڈیشن 1300ھ بمطابق 1882ء وچ لکھنؤ وچ شائع ہویا۔

تے دوسرا ایڈیشن لکھنؤ دے نول کشور پریس وچ 1304ھ یعنی 1886ء وچ شائع ہویا۔

• سید محمد علی دا ترجمہ مع مبسوط حواشی دے 1886ء؍ 1303ھ وچ دو جلداں وچ شائع ہویا۔ ایہ لکھنؤ دے حاجی محمد قلی خان کانپوری پریس وچ طبع ہویا۔ متن دے بغیر پہلا ترجمہ پاک وہند وچ ہویا جو اک شیعہ عالم نے کیتا۔ العابدین دا ترجمہ 1887ء؍ 1304ھ وچ شائع ہویا۔
• حکیم سید محمد حسن امروھی دی 1887ء؍ 1305ھ وچ ترجمہ وتفسیر ’غایۃ الب رہان‘ دے ناں توں شائؔع ہوئی۔ ایہ دو جلداں اُتے مشتمل اے۔ پہلا ایڈیشن امردھ دے مراد آباد وچ تے دوسرا امرود معی توں ریاضی پریس توں طبع ہویا۔
• سیدنور الحق منعم نے 188ء؍ 1305ھ وچ نواب سید محمد فیض اللہ خان دی فرمائش اُتے ترجمہ وتفسیر لکھی سی۔
• ابو محمد ابراہیم بن الحکیم عبد العلی آروی نے 1889ء؍ 1307ھ وچ قرآن دا ترجمہ ’ تفسیر خلیلی ‘ کیتا ایہ آرہ دے مطبع خلیلی وچ طبع ہویا۔
• سید عمار علی رئیس نے 1890ء؍ 1307ھ وچ ترجمہ تے تفسیر کیتا۔ ایہ تفیسر ’ عمدۃ البیان‘ دے ناں توں دہلی دے مطبع یوسفی توں شائع ہویا۔ ایہ اک ہزار چھ سو چوہتر 1674 صفحات اُتے مشتمل اے۔
• احسان اللہ محمد عباسی گورکھپوری نے 1892ء؍ 1310ھ وچ ترجمہ لکھیا۔ ایہ اسعدی پریس گھور کھپور وچ شائع ہویا۔ احسان اللہ محمد عباس اردو دے معروف مصنف نیں۔
• مولوی محمد باقر دا ترجمہ 1893ء؍ 1310ھ وچ مفید عام پریس سیالکوٹ توں شائع ہویا۔
• ریونڈ ڈاکٹر امام الدین امر تسری دا ترجمہ 1894ء؍ 1312ھ وچ الہ آباد دے پریس کرسچن مشن مین چھپا سی۔ مترجم دے ناں تے پریس دے توں اندازہ ہُندا اے ایہ ترجمہ کیسا اے۔ مسیحیت دی جانب توں اک پروپیگنڈہ اے۔
• فیروز الدین ڈسکوی سیالکوٹ دا ترجمہ مع حواشی 1894ء؍ 1312ھ وچ لکھیا گیا۔
• محمد احتشام الدین مراد آبادی دی مترجم تفسیر 1895ء؍ 1313ھ وچ تفسیر اکبر اعظم دے ناں توں طبع ہوئی اس دا دوسرا ایڈیشن نو جلداں اُتے مشتمل اے۔ جو نول کشور پریس وچ لکھنؤ توں طبع ہویا۔ ترجمہ سلیس تے اُتے اثر اے۔
• مولانا ثناء اللہ امر تسری� دا 1895ء؍ 1313ھ وچ ترجمہ ست جلداں وچ طبع ہویا۔ حواشی سمیت ایہ ترجمہ ثنائی دے ناں توں امر تسر دے چشمہ نور پریس توں شائع ہُندا رہیا۔
• سید علی لکھنوی دا ترجمہ 1895ء؍ 1313ھ وچ ’ تنویر البیان‘ دے ناں توں مطبع اعجاز محمدی آگرہ توں شائع ہویا۔
• مولوی حمید اللہ میرٹھی نے تفسیر وترجمہ 1897ء؍ 1315ھ وچ کیتا۔ ایہ ترجمہ مطبعہ فاروقی وچ طبع ہویا۔ دیپاچہ وچ تفسیر دا ناں ’ حدیث التفاسیر‘ دتا گیا اے۔
• مولانا عبد المقتدر بدابونی نے 1897ء؍ 1315ھ وچ ترجمہ وتفسیر قرآن لکھی۔ ایہ چند جدید مضامین دے اضافہ دے نال تفسیر عباسی دا ترجمہ اے۔ اس وچ شاہ عبد القادر دا ترجمہ تے حاشیہ وچ تفسیر حسنی اے۔ ایہ آگرہ دے انوری پریس وچ طبع ہوئی۔

ویہواں صدی عیسوی دے مکمل تے مطبوعہ تراجم:

• عبد الحکیم خان پٹیالوی (متوفیٰ 1940ء؍ 1359ھ) نے تفسیر القرآن بالقرآن مع ترجمہ کیتا جو عزیزی پریس، تراوڑی، کرنال توں 1901ء؍ 1319ھ شائع ہویا۔ اس طباعت دا اک نسخہ برٹش لائبریری وچ موجود اے۔
• مولانا عاشق الٰای میرٹھی دا ترجمہ اے جو خیر المطابع لکھنؤ توں 1902ء؍ 1320ھ وچ شائع ہویا۔
• سید امیر علی ملیح آبادی (متوفیٰ 17۔1918ء؍ 1332ھ) نے 1902ء؍ 1320ھ نے مواہب الرحمٰن مع ترجمہ دے زیر عنوان ایہ خدمت انجام دی۔ ایہ ترجمہ نو لکشو پریس، لکھنؤ توں شائع ہویا۔ اٹھ ہزار پنج سو صفحات اُتے مشتمل اے جو تیس جلداں وچ اے۔
• سید شریف حسین نے 1902ء؍ 1320ھ وچ ’ بنام حیدری‘ ترجمہ وتفسیر لکھی اے۔ ترجمہ اُتے سید محمد ہارون زنگی پوری نے نظر ثانی فرمائی سی۔ عبی دے امامیہ کتب خانہ توں شائع کیتا۔
• سید محمد عمر قادری نے 1902ء؍ 1320ھ وچ ’ کشف القلوب ‘ دے تاریخی ناں توں ترجمہ تے تفسیر لکھی جو ’ تفسیر قادری‘ دے ناں توں مشہور اے۔ شمس الاسلام پریس، حیدرآباد دکن توں شائع ہوئی۔
• محمد عبد الحمید نے 1903ء؍ 1321ھ وچ ’ تفسیر البیان فی ترجمۃ القرآن‘ دے ناں توں ترجمہ قرآن‘ دے ناں توں ترجمہ قرآن کیتا جو دہلی توں شائع ہویا۔
• 1905ء؍ 1323ھ وچ ہونے والا ترجمہ و تفسیر جلالین از جلال الدین محلی و جلال الدین سیوطی جس دے مترجم محمد ابو زر سبنھلی نیں اس نوں آگرہ وچ اعجاز محمدی پریس نے شائع کیتا۔
• محمد ابو ذر سنبھلی نے 1905ء؍ 1332ھ وچ تفسیر جلالین دا عربی توں اردو وچ ترجمہ کیتا جو مطبع اعجاز محمدی، آگرہ توں شائع ہویا۔
• مولانا وحید الزماں دا ترجمہ 1905ء؍ 1323ھ وچ تفسیر و حیدری مع ترجمہ موضحۃ القرآن دے ناں توں شائع ہویا۔ اس دا اک نسخہ 1933ء؍ 1321ھ وچ گیلانی پریس لاہور توں طبع ہویا۔
• مرزا محمد امراؤ حیرت دہلوی دا ترجمہ 1902ء؍ 1324ھ کرزن پریس دہلوی توں شائع ہویا، صفحات نو سو بارہ (912) نیں۔ اس طباعت دا اک نسخہ بیت القرآن لاہور وچ اے۔
• ڈاکٹر محمد حکیم نے 1902ء؍ 1324ھ وچ ’حمائل التفسیر‘ دے ناں توں کرنال توں شائع ہویا۔
• ثناء اللہ امر تسری نے 1907ء؍ 1325ھ وچ تفسیر ثنائی دے ناں توں ترجمہ وتفسیر دا کم کیتا جسنوں مطبع اہل حدیث نے شائع کیتا۔ واضح ہو کہ ایہ مکمل ترجمہ سی۔ پہلے ازاں مترجم دے جزوی ترجمے تے تفسیر چھپتی رہی نیں۔
• نجم الدین سیوہاروی (متوفیٰ 1928ء؍ 1374ھ) نے ترجمہ کیتا جو فیض بخش ایجنسی فیروز پور توں شائع ہویا۔ صفحات چار سو ستاسی (387) نیں۔
• مولانانظام الدین حسن نے 1907ء؍ 1325ھ وچ ترجمہ کیتا جو نو لکشو پریس لکھنؤ توں شائع ہویا۔
• مولانا فتح محمد جالندھری نے 1908ء؍ 1326ھ) وچ ترجمہ کیتا جو رفاہ عام پریس لاہور توں شائع ہویا۔
• عبد اللہ چکڑالوی دا ترجمہ 1908ء؍ 1326ھ وچ لاہور دے ہندوستان سٹیم پریس وچ طبع ہویا۔
• مولانا محمد احسن تعلقداری نے 1909ء؍ 1327ھ دا ترجمہ مع تفسیر اے جو احسن التفاسیر دے ناں توں چھپا۔ افضل المطابع دہلی توں ست جلداں وچ شائع ہویا۔
• غلام احمد قادیانی نے 1910ء؍ 1328ھ وچ خلیفہ اول دا ایہ ترجمہ اخبار ’ بدر‘ وچ بالاقساط چھپتا رہیا۔ اسنوں میرٹھ دے اک احمدی نے خیر خواہ اسلام پریس، آگرہ توں کتابی صورت وچ شائع کیتا۔
• مولانا حکیم نور الدین دا ترجمہ قرآن دی طباعت 1910ء؍ 1328ھ وچ آگرہ دے خیرا سلام پریس وچ ہوئی۔ ایہ مولانا دے در س قرآن توں اخذ کر دے لکھیا گیا اے۔
• شیخ محمد علی دہلوی نے 1911ء؍ 1329ھ وچ ترجمہ مع حاشیہ کیتا جو مطبع اثنا عشری، دہلی توں شائع ہویا۔ انا احمد رضا خان نے 1911ء؍ 1329ھ وچ ترجمہ کیتا جو کنز الایمان دے ناں توں مطبع نعیمی اہل سنت ( مراد آباد) توں شائع ہویا۔
• ابو محمد مصلح حیدر آبادی نے 1911ء؍ 1329ھ وچ ترجمہ کیتا جو ’ توضیح البیان‘ دے ناں توں مطبع اہل سنت مراد آباد توں شائع ہویا۔
• مولوی سرور شاہ نے 1912ء؍ 1330ھ وچ ترجمہ مع تفسیر کیتا جو 1906 توں 1912 تک رسالہ تعلیم الاسلام، رسالہ تفسیر القرآن تے یوریو آف ریلیجئنز دے ضمیمے وچ چھپتا رہیا۔ مطبع معلوم نہ ہو سکیا۔
• نسیم الدین مراد آبادی 1912ء؍ 1330 ھ وچ ترجمہ قرآن طبع ہویا۔ ایہ ترجمہ اہل سنت برق پریس مراد آباد وچ شائع ہویا۔ اسنوں خذامن العرفان دا ناں دتا گیا اے۔
• محمد انشاء اللہ نے 1915ء؍ 1333ھ وچ ترجمہ وچ تفسیر دی جو حمیدیہ اسٹیم پریس، لاہور توں اٹھ جلداں وچ شائع ہویا۔ کل صفحات تن ہزار ست سو چالیس نیں۔ ایہ تفسیر علامہ رشید رضا مصری دی تفسیر المنار دے اردو ترجمہ اُتے مشتمل اے۔ پر ترجمہ قرآن، محمد انشاء اللہ ول توں اے۔ اس طباعت دا اک نسخہ بیت القرآن لاہور، اک کتاب خانہ ادارہ تحقیقات سالامی ( اسلام آباد) تے اک نسخہ برٹش لائبریری وچ موجود اے۔
• خواجہ احمد الدین امر تسری دا ترجمہ 1915ء ؍ 1334ھ وچ تفسیر بیان للناس دے ناں توں ست جلداں وچ شائع ہویا۔ اس دی طباعت امر تسر دے دفتر امت مسلمہ توں ہوئی۔
• امیر سید فتح اللہ شیرازی نے 1917ء؍ 1335ھ وچ ترجمہ مع تفسیری نوٹس شائع کیتے۔ اس طباعت دا اک نسخہ کتاب خانہ آصفیہ سرکار عالی وچ موجود اے۔
• فخر الدین ملتانی نے 1919ء؍ 1337ھ وچ ترجمہ کیتا جو اسلامیہ اسٹیم پریس، لاہور توں شائع ہویا۔ اس دی تیاری وچ سید محمد سرور شاہ، حافظ روشن علی تے ہور احمد علما نے وی حصہ لیا۔ ضخامت 704 صفحات نیں۔
• شیخ محمد اشرف نے 1920ء؍ 1338ھ وچ ترجمہ کیتا جو لاہور توں طبع ہویا۔ کل صفحات ست سو بتیس نیں۔ اس وچ دوسرا اردو ترجمہ مولانا وحید الزمان خاں ول توں اے۔ اس دے حاشیے اُتے ابو القاسم محمد عبدہ الفلاحی دے مفصل تفسیری نوٹس نیں۔
• مقبول احمد دہلوی نے 1921ء؍ 1339ھ وچ ترجمہ کیتا جو مقبول پریس دہلوی توں شائع ہویا۔ نو سو چھیاسٹھ صفحات اُتے مشتمل اے۔ ایہ ترجمہ نواب حامد علی خان رام پوری دے ایما اُتے کیتا گیا۔
• یعقوب حسن نے 1922ء؍ 1340ھ وچ ترجمہ کیتا جو ’ کتاب الہدیٰ‘ دے ناں توں شائع ہویا۔ اس دا مقدمہ ’ کشاف الہدیٰ‘ دے ناں توں لکھیا گیا۔
• مولانا محمود حسن دیوبندی نے 1923ء؍ 1341ھ وچ ترجمہ کیتا جو ’موضح القرآن‘ دے ناں توں مدینہ پریس، بجنور توں شائع ہویا۔
• ڈاکٹر صالحہ نے اس دی تریخ 1965ء؍ 1344ھ رقم دی اے۔
• مولانا محمد عبد الباری فرنگی محلی نے 1925ء؍ 1343ھ وچ ترجمہ کیتا جو ’ الطاف الرحمٰن بتفسیر القرآن‘ دے ناں توں تن جلداں وچ چھپا۔ نامی پریس لکھنؤ دی طباعت دا اک حصہ بیت القرآن لاہور وچ موجود اے۔
• محمد رمضان اکبر آبادی نے 1926ء؍ 1344ھ وچ تفسیر ابن عباس دا عربی توں اردو ترجمہ کیتا جو مطبع گلشن ہند، آگرہ توں شائع ہویا۔ تن سو اک صفحات اُتے مشتمل اے۔
• یعقوب حسن سیٹھ مدراسی دا ترجمہ 1926ء؍ 1345ھ وچ کتاب الہدیٰ دے ناں توں شائع ہویا۔
• محمد بن ابراہیم جونا گڑھی نے 1928؍ 1346ھ وچ تفسیر ابن عباس دا اردو ترجمہ کیتا جو نور محمد پریس دہلی توں شائع ہویا۔
• سید احمد حسن دہلوی (متوفیٰ 1338ھ) نے 1928ء؍ 1346ھ وچ ترجمہ کیتا جو ’ احسن الفوائد‘ دے ناں توں جید برقی پریس دہلی توں طبع ہویا۔ صفحات (828) نیں۔ اس دی تفسیر ست جلداں اُتے مشتمل اے جس دا ناں ’ احسن التفاسیر‘ اے۔
• سید ممتاز علی دیوبندی ونجم الدین سیوہاروی نے 1932ء؍ 1351ھ وچ مشترکہ ترجمہ کیتا جو دارالاشاعت گیلانی پریس لاہور توں چھ جلداں وچ شائع ہویا۔ کل صفحات 1143 نیں۔ سید ممتاز علی ایہ ترجمہ مکمل نئيں کر پائے سن کہ انہاں دا انتقال ہو گیا۔ بقیہ حصہ نجم الدین سیوہاروی نے پورا کیتا۔ اس طباعت دا اک نسخہ بیت القرآن لاہور وچ موجود اے۔
• سید آقا حسن دی ذیل البیان فی تفسیر القرآن 1933ء؍ 1352ھ وچ عماد الاسلام پریس وچ طبع ہوئی۔
• احمد علی لاہور ( متوفیٰ 1962ء؍ 1381ھ) نے 1934ء؍ 1352ھ وچ ترجمہ کیتا جو انجمن خدام الدین لاہور نے چھاپا سی۔ اک ہزار چھ سو صفحات اُتے مشتمل اے۔ حاشیے اُتے تفسیر نوٹس شاہ عبد القادر دہلوی دے نیں۔ اس طباعت دا اک نسخہ سنٹرل لائبریری بہاول پور وچ موجود اے۔)
• عطا ءالرحمن صدیقی دی تفسیر زبدۃ البیان 1934ء؍ 1353ھ وچ لاہور دے صدیقی پریس توں طبع ہوئی۔
• حکیم یٰسین شاہ نے 1935ء؍ 1354ھ وچ ترجمہ کیتا جو دین محمدی پریس لاہور نے شائع کیتا۔ پنج سو چوبیس (524) صفحات نیں۔
• عبد الدائم جلالی نے 1939ء؍ 1358ھ وچ ترجمہ قرآن کیتا جو حمیدیہ پریس دہلوی توں شائع ہویا۔ چھ سو اسی صفحات اُتے مشتمل اے۔
• مولوی محمد علی دی تفسیر مع ترجمہ بیان القرآن 1940ء؍ 1359ھ وچ تن جلداں وچ شائع ہوئی۔ انہاں انگرایزی وچ وی ترجمہ قرآن کیتا ہویا اے۔
• مولوی فیروز الدین نے 1943ء؍ 1362ھ وچ ترجمہ کیتا جو فیروز سنز لاہور نے چھاپا اے۔ صفحات نو اٹھانوے (998) نیں۔
• محمد سلیمان فاروقی نے 1947ء؍ 1366ھ وچ ترجمہ کیتا جو دار الاشاعت الفیض امر تسر توں چھپا اے۔
• محمد اشرف جیلانی کچھوچھوی ( متوفیٰ 1961ء؍ 1381ھ) نے 1947ء؍ 1366ھ وچ ترجمہ قرآن کیتا۔ مطبع معلوم نئيں۔
• فیروز الدین روحی اکبر آبادی دی تفسیر القرآن مع ترجمہ 1950ء؍ 1370ھ وچ کراچی دے سول اینڈ ملٹری پریس وچ طبع ہویا۔ ایہ تن پارے الگ الگ شائع ہوئے۔
• قاری محمد اسماعیل افضل([87]) نے 1952ء؍ 1371ھ وچ ’ چراغ ہدایت‘ دے عنوان توں شیخ غلام علی اینڈ سنز، علمی پرنٹنگ پریس نے شائع کیتا۔ ست سو نوے (790) صفحات نیں۔ اس ترجمے وچ ڈپٹی نزیر احمد دے ترجمہ توں بوہت مدد لی گئی اے۔ اس اشاعت دا اک نسخہ لیاقت میموریل لائبریری کراچی وچ موجود اے۔
• ابو القاسم محمد عتیق نے 1952ء؍ 1371ھ وچ ’ قرآن عظیم دے ناں توں ‘ترجمہ کیتا جو لکھنؤ توں شائع ہویا۔
• محمد بن ابراہیم جوناگڑھی نے 1954ء؍ 1373ھ وچ تفسیر ابن کثیر دا اردو ترجمہ کیتا۔ ایہ پنج جلداں وچ اے۔ کل صفحات دو ہزار نو سو سنتالیس نیں۔ اس دا اک نسخہ کراچی یونیورسٹی وچ وی موجود اے۔
• مرزا احمد علی نے 1955ء؍ 75۔1374 وچ ترجمہ مع کیتا حواشی ’ لوامع البیان‘ کیتا جو کتب خانہ حسینیہ توں شائع ہویا۔
• عبد الستار دہلوی نے 1956ء؍ 1376ھ وچ تفسیر ستاری مع ترجمہ مع احسن التفاسیر، مکتبہ سعود کراچی توں شائع ہویا۔
• مرزا بشیر الدین محمود نے 1957ء؍ 1377ھ وچ ترجمہ تفسیر صغیر مع مختصر حواشی ادارۃ المصنفین ربوہ توں شائع ہویا۔ کل صفحات اک ہزار چار سو چھیاسٹھ نیں۔
• غلام وارث دا ترجمہ تبیان القرآن جاں روح صدق 1960ء؍ 1380ھ وچ شائع ہویا۔
• غلام احمد پرویز نے 1961ء؍ 1381ھ وچ قرآنی مفاہیم اُتے مشتمل اردو ترجمہ کیتا جسنوں میزان پرنٹنگ پریس لاہور نے چھاپا اے۔
• مولانا حنیف ندوی نے ترجمہ قرآن الحکیم مع تفسیر 1966ء؍ 1386ھ نوں طبع کروایا۔ اس کولاہور توں ملک سراج دین پبلیشرز نے شائع کیتا۔
• ابو محمد مصلح حیدر آبادی دا ترجمہ ’ توضیح القرآن ‘ دے ناں توں 1966ء؍ 1386ھ وچ شائع ہویا۔ اس بمبئی توں علی بھائی شرف علی نے شائع کیتا۔
• حافظ محمد داؤد خان بن خورشید احمد خاں نے 1968ء؍ 1388ھ وچ تفسیر ابن کثیر دا اردو ترجمہ ’ الفضل الکبیر‘ دے ناں توں کیتا اے جو مکتبہ الریحان کراچی توں دس جلداں وچ شائع ہویا۔ اس طباعت دا اک نسخہ کتب خانہ ادارہ تحقیقات اسلامی (اسلام آباد) وچ موجود اے۔
• سید ابو الاعلیٰ مودودی ( متوفیٰ 1979ء؍ 1389ھ) نے ترجمہ قرآن مجید کیتا جو مرکزی مکتبہ اسلامی دہلی توں شائع ہویا۔ پندرہ سو اسی (1580) صفحات نیں۔
• ابو القاسم عتیق فرنگی محلی نے 1970ء؍ 1390ھ وچ ترجمہ کیتا جو ادارہ بحر العلوم اشاعت القرآن مطبع جاوید توں شائع ہویا۔ اس دے حواشی اُتے ترجمہ نگار نے مختصر نوٹس وی دتے نیں۔ اس طباعت دا اک نسخہ بیت القرآن، لاہور وچ موجود اے۔
• محمد عبد القدیر صدیقی قادری نے 1971ء؍ 1391ھ وچ ترجمہ مع تفسیر دی جو مطبع سرکار عالی، حیدار آباد دکن توں چھ جلداں وچ شائع ہویا۔ اس طباعت دا اک نسخہ کراچی یونیورسٹی لائبریری وچ وی موجود اے۔
• محمد سلیم الدین شمسی نے 1972؍ 1392ھ وچ ترجمہ اردو تے گجراندی وچ چھپا اے جو ملت پرنٹنگ پریس نے شائع کیتا۔ نو سو اٹھ صفحات (908) نیں۔
• الحاج پیر صلاح الدین نے 1974ء؍ 1394ھ وچ ترجمہ مع تفسیر کیتا اے جو قرآن پبلی کیشنز اسلام آباد نے چار جلداں وچ شائع کیتا۔ صفحات دو ہزار نو سو بیالیس (2942) نیں۔ مترجم احمدی اے۔
• پیر محمد کرم شاہ الازہری نے 1979ء؍ 1399ھ وچ ترجمہ مع تفسیر ضیاء القرآن پبلی کیشنز، لاہور توں پنج جلداں وچ شائع ہویا۔

تے ڈاکٹر صالحہ نے اس دی تریخ 1964ء؍ 1387ھ رقم دی اے۔

• سید محمد شاہ نے 1983ء؍ 1403ھ وچ ترجمہ مع تفسیر ’مطالب الفرقان فی ترجمۃ القرآن‘ اے۔ پیکو آرٹ پریس لاہور توں شائع ہویا۔ اس دی نظر ثانی مولانا محمد حنیف ندوی، مولاناشہاب الدین تے پروفیسر یوسف سلیم چشتی نے دی اے۔
• سید حامد حسن بلگرامی نے 1983ء؍ 1403ھ وچ ترجمہ مع تفسیر ایچ ایم سعید کمپنی کراچی توں شائع ہویا۔ تن جلداں وچ اے۔

تے ڈاکٹر صالحہ نے اس دی تریخ 1968ء؍ 1388ھ رقم دی اے۔

اردو

مزید دیکھو اردو وچ قرآن دے ترجمےآں دی لسٹ

• حکیم محمد شریف خان دہلوی متوفی 1807ء، ایہ اردو وچ پہلا مکمل ترجمہ سی، مگر کدی شائع نہ ہو سکیا۔^{حوالےدی لوڑ؟}
• شاہ رفیع الدین : لفظی ترجمہ، مکمل تو 1788ء وچ ای ہو گيا، مگر پہلی اشاعت ادھی صدی بعد 1838ء وچ ممکن ہوئی۔

http://www.elmedeen.com/cat-454-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%85 Archived 2019-01-24 at the وے بیک مشین^{حوالےدی لوڑ؟}

• شاہ عبدالقادر : موضح القرآن دے ناں توں ایہ پہلا بامحاورہ ترجمہ سی۔

http://www.elmedeen.com/cat-454-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%85 Archived 2019-01-24 at the وے بیک مشین^{حوالےدی لوڑ؟}

• سر سید احمد خان : ایہ تفسیر دے نال چھپا، ترجمہ توں زیادہ اعتراضات انہاں دی تفسیر اُتے کیتے گئے۔^{حوالےدی لوڑ؟}
• ڈپٹی نذیر احمد : اس ترجمہ اُتے علما نے کافی اعتراض کیتے^{حوالےدی لوڑ؟} کیونجے اس وچ بوہت زیادہ محاورتی اردو استعمال کیتی گئی سی۔
• مرزا حیرت دہلوی : انہاں دے ترجمہ دے بعض کمزور پہلوؤں اُتے مولوی اشرف علی تھانوی نے اک رسالہ شائع کیتا۔^{حوالےدی لوڑ؟}
• اشرف علی تھانوی : بیان القرآن دے ناں توں ترجمہ و تفسیر شائع دی۔
• امام احمد رضا خان : (1911ء) وچ کنزالایمان دے ناں توں کیتا، جس دی زبان نے بعد دے سارے مکتبہ ہائے فکر دے ترجمے اُتے اثر پایا۔ خود اس ترجمہ نوں تن بار انگریزی وچ تے اس دے علاوہ ہندی، ڈچ، ترکی، پشتو، سندھی، بنگلہ تے ہور وچ ترجمہ کیتا جا چکیا اے۔ اردو وچ ایہ سب توں زیادہ پسند کیتا گيا ترجمہ اے^{حوالےدی لوڑ؟}۔
  • مزید دیکھوکنزالایمان کے دیگر زبانوں میں تراجم
• ڈاکٹر طاہرالقادری : (2005ء) وچ عرفان القرآن دے ناں توں کیتا۔
• مولانا سید صفدر حسین نجفی دا ترجمہ قرآن۔
• مطالعہ قرآن از عبد اللہ (2014ء)

البانوی

• ایلو مٹکی کافزیزی، 1921ء
• فیتی مہدی، 1985ء
• حسن آفندی ناہی، 1985ء
• ایچ شیرف آمتی (یوسف علی)، 1988ء
• محمد زکریا خان، 1990ء۔

انگریزی

مزید دیکھو:انگریزی وچ قرآن دے ترجمے

• مرزا ابوالفضل , مشرقی بنگال موجودہ بنگلہ دیش، قرآن، عربی متن تے انگریزی ترجمہ اک خلاصہ دے نال نزولی ترتیب توں ()مسلماناں ول توں ایہ عربی متن دے نال انگریزی وچ قرآن دا پہلا ترجمہ سی جو شائع ہویا۔(1910ء)
• محمد مارمادوک پكتھال، برطانیہ، قرآن مجید دے معنی () مترجم پہلے پروٹسٹنٹ مسیحی سن،بعد وچ اسلام قبول کیتا ایہ ترجمہ تساں نے اپنے بھارت وچ قیام دے دوران حیدرآباد دے امیر دے کہنے اُتے کیتا۔(1928ء )

http://www.elmedeen.com/book-3000-%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%DB%81-%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%DA%88-Pickthall Archived 2018-03-15 at the وے بیک مشین

• عبداللہ یوسف علی، برطانوی ہند، قرآن مقدس، متن، ترجمہ تے تفسیر ()، ( 1934ء)، مترجم شیعہ بوہرہ سن، ترجمہ برطانیہ وچ قیام دے دوران کیتا۔ 1920ء وچ مکمل ہویا، مگر پہلی اشاعت 1934ء وچ ہوئی۔
• حنیف اختر فاطمی، کنزالایمان، ایہ احمد رضا خان دے اردو ترجمہ قرآن کنزالایمان دا انگریزی وچ ترجمہ اے۔
• محمد اکبر، معانی قرآن ،(1967ء )، ایہ ابوالاعلی مودودی دے ترجمہ قرآن تفہیم القرآن دا انگریزی وچ ترجمہ اے۔
• لیو پولڈ محمد اسد، آسٹریا، قرآن دا پیغام، (1980ء)، مترجم پہلے یہودی سن، تحقیق دے بعد اسلام قبول کیتا۔
• ڈاکٹر طاہرالقادری : (2010ء) وچ دی گلوریئس قرآن دے ناں توں کیتا۔
• ناظر احمد بھارت، (2014ء )، مترجم شیعہ نیں، بھارت توں شائع ہویا اے۔
• محمد علی قادیانی، ( 2002 ) مترجم مرزائی نیں۔ ترجمہ 1917ء وچ کیتا،

• دی نوبل قرآن مترجم مفتیمحمد تقی عثمانی دو جلداں وچ مکتبہ معارف القرآن کراچی توں شایع ہویا
• ترجمه مولانا عبد الماجد دریابادی

http://www.elmedeen.com/cat-454-%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%85 Archived 2019-01-24 at the وے بیک مشین

بنگلہ

• مولانا عباس علی بنگلہ دیش، (1932ء)، توں پہلے شائع ہویا ترجمہ قرآن مجید دے ناں توں، ایہ بنگلہ وچ پہلا مکمل ترجمہ سمجھیا جاندا اے۔
• مولوی نورالرحمان بنگلہ دیش بیان القرآندے ناں توں ایہ اشرف علی تھانوی دے اردو ترجمہ توں بنگلہ وچ ترجمہ کیتا گیا اے۔
• مولانا محمد اکرم خان، بنگلہ دیش ،تفسیر قرآن دے ناں توں ایہ تفسیر دے نال شائع ہویا اے، مفسر معجزات دی اکثر جگہ تاویل /انکار کردا اے۔
• مولوی عبد الحکیم و مولوی حسن علی، بنگلہ دیش، بنگلہ مترجم قرآن شریفایہ بنگلہ نوباد قرآن شریف دے ناں توں شائع ہویا اے۔
• عبد الرحمان، ترجمہ قرآن مجید || ایہ خان بہادر عبد الرحمان نامی کسے شخص دا اے۔
• حکیم عبد المنان، ترجمہ قرآن مجید ||

پشتو

• مولانا مراد علی، جلال آباد افغانستان، (1917ء) دے بعد تفسیر یسیر دے ناں توں شائع ہویا ایہ پشتو وچ پہلا مکمل ترجمہ اے، ایہ ترجمہ لفظی جاں محاورہ نئيں بلکہ (ترجمانی) مفہوم نوں ادا کردا اے۔
• مولانا محمد الیاس، پشاور پاکستان (1313ھ)، فخر التفاسیر لفظی ترجمہ تے تفسیر دے نال، جو دہلی توں شائع ہویا، اسی لئی عوام وچ مقبول نہ ہو سکیا
• مولانا عبد الحق، پشاور پاکستان، (1313ھ) لفظی تے عام فہم ترجمہ، موٹی لکھائی وچ شائع ہویا، جس توں وڈی عمر دے لوگاں وچ مقبول ہو گيا۔
• مولانا فضل داؤد، تہکال بالا پاکستان (1947ء) دے بعد تفسیر داؤدیدے ناں توں، پہلے ستاراں پارے انہاں دے ترجمہ کیتے ہوئے نیں باقی گل رحیم الاسماری نے ترجمہ کیتے۔

چینی

چینی زبان میں ترجمہ قرآن

• قرآن مقدس چینی ترجمہ و تفسیر دے ناں توں سنگاپور دے اسلام انٹرنیشنل پبلی کیشنز نامی مطابع نے 1920ء وچ شائع کیتا۔
• سچا نازل شدہ کلام مقدس (True Revealed Scripture)، دے ناں توں یوسف ما ٹیسنگ نے ۔
• محمد ماكين الصينی نے وی اک ترجمہ کیتا اے۔

سرائیکی

• مولانا حفیظ الرحمان حفیظ، قرآن مجید مترجم بزبان ریاستی۔
• ڈاکٹر مہر عبدالحق سومرہ، قرآن مجید ترجمہ بزبان سرائیکی۔
• خان محمد لسکانی تے رفیق نعیم لسکانی، قرآن مجید سرائیکی ترجمے نال۔
• پروفیسر دلشاد کلانچوی، سوکھے سرائیکی ترجمے والا قرآن شریف
• مولانا مفتی عبد لقادر، المرجان قرآن پاک دا سرائیکی ترجمہ۔
• مولانا غلام محمد چاچڑانی، تفسیر اتالیقی بزبان سرائیکی۔
• مولانا نظام الدین نظامی، تفسیر حسینی سرائیکی (سوغات نظامی)۔
• پروفیسر ڈاکٹر، محمد صدیق شاکر، تیسرالقرآن المعروف سوکھی تفسیر۔
• ملک ریاض شاہد چنڑ، نورالایمان (قرآن پاک دا سرائیکی ترجمہ)۔

سواحلی

سنسکرت

رضیہ سلطانہ، 2010ء

سندھیسروجہ مہروک دے عہد وچ، 833ء

• ٓ
• ۔ اک ہمجرتاک دیجم نارق لاہپ ے س بس ے ن یوریتم زیزعلا دبع یضاق
• نجیح بن عبد الرحمٰن السندی، ابومعشر (المتوفی 172 ھ)ء
• علامہ عبد المومن میمن، 2016ء
• ترجمہ قرآن، میر حسن خان تالپور، میر بھٹورو، ضلع ٹھٹھہ، 1911م۔
• ترجمہ وحواشی قرآن؛ قاری امان اللہ۔ ایہ حافظ فرمان علی دے اردو ترجمے دا سندھی ترجمہ اے۔ ((1334ھ؛ 1914ء)

فارسی

فارسی دے قدیم تے جدید تراجمِ قرآن دے لئی رجوع کرو: [http://fa.wikishia.net/view/فهرست_ترجمه‌های_فارسی_قرآن فارسی تراجم]

ہندکو

• ا ملک عبد الغفور مرحوم نے قرآن پاک دا ہندکو منظوم ترجمہ، (2010ء)، دے ناں توں پہلا ہندکو منظوم ترجمہ کیتا اے۔ ادارہ فروغ ہندکو پشاور، نے ایہ ترجمہ شائع کیتا اے۔
• ملک حیدر زمان، ایبٹ آباد نے پہلا ہندکو ترجمہ (نثر) کیتا اے اس نوں وی، ادارہ فروغ ہندکو پشاور، نے شائع کیتا اے۔

ہندی

تفصیلی لیکھ لئی ویکھو: ہندی زبان وچ قرآن دے ترجمے

• پادری احمد شاہ مسیحی، نےالقرآن دے ناں توں مکمل ترجمہ کیتا، جو پہلی بار 1915ء وچ شائع ہویا۔ اس وچ عربی متن شامل نئيں اے۔
• شیخ محمد یوسف مدیر اخبار نور قادیان نے قرآن شریف دا ہندی انودلو دے ناں توں کیتا ،جو شائع شدہ اے۔
• خواجہ حسن نظامی نے قرآن شریف دا ہندی ترجمہ و تفسیر دے ناں توں 1928ء وچ شائع کیتا، اس وچ عربی متن مغل پادشاہ اورنگزیب عالمگیر دے ہتھ دا لکھیا ہویا عکسی شامل اے۔
• مولانا احمد بشیرفرنگی محلی، انہاں ترجمہ 1947 دے بعد قرآن شریف دے ناں توں شائع ہویا۔
• محمد فاروق سلطان پوری، 1966ء وچ شائع ہویا۔ نال مختصر تفسیری حواشی شامل نیں۔

ہور ویکھو

• ترجمہ قرآن
• قرآن دے اردو ترجمےآں دی لسٹ

حوالے