چھاچھی

پنجابی بولیاں دا نقشہ

چھاچھی پنجابی دی اک بولی اے جیڑی پنجاب دے ضلعے اٹک دے اتر چ چھچھ وچ بولی جاندی اے۔ اٹک دے نال اے اتلے پاسے ہزارہ وچ وی کج تھاواں تے بولی جاندی اے۔

ناں

چھچھ چ بولی جان والی پنجابی دے ایس لہجے دا ناں چھاچھی 20ویں صدی چ پیا۔ ایس توں مگروں اینون ہندی، ہندکی،، ہندکو، چھبیلی، چھبالی تے پنجابی دے ناں دتے جاندے سن۔ چھاچھی لہجے دا جوڑ پنجابی نال اے تے اے پنجابی دے دوجے لہجیاں نالول وکھرا اے۔ سلیم خان گمی "پنجابی زبان دا ارتقاء" چ لخدے نیں" دریاۓ جہلم تے دریاۓ سند دے وشکار کیمبل پور دے غلاقے دی اک بولی ہندکو توں وکھری اک بولی اے۔ ایہدے وج پہاڑی تے پوٹھوہاری دے لفض ملدے نیں۔ جس طرح چلنا تون جُلنا۔"

چھاچھی دے آلے دوالے ہندکو، گھیبی تے پوٹھوہاری بولیاں بولیان جاندیان نیں۔ ایس لئی چھاچھی نال اینان بولیان دے ساک گوڑے نین پر اے ساریان بولیاں دا جوڑ پنجابی نال اے ایس لئی گریمر تے بولی دے ہور قنون وی اکو جۓ نیں۔

چھاچھی دی ادھارن

آپنا گراں ہووے - توتاں نی چھاں ہووے

وانے نی منجی اتے - سرے تلے بانہہ ہووے

آپنا گراں ہووے

چھاچھی دا نکھیڑہ

• ہندکو نال نکھیڑہ
• چھاچھی بولی چ حرف اضافت "نا"،"نی"،"نے" ورتیا جاندا اے جدونکہ ہندکو چ "دا"، "دی"، "دے" ورتیا جاندا اے۔

چھاچھی: مٹی نا پیالہ؛ ہندکو: مٹی دا پیالہ

• چھاچھی چ ماضی بعید دی نشانی ہیا، ہۓ، ہیاں اے جد کہ ہندکو ج ماضی ليی ساں، سی، سن ورتے جاندے نیں۔

چھاچھی: میں آیا ہیاں، اسی آۓ ہیاں، اوہ آۓ ہۓ۔ ہندکو: میں آیا سی، اسی اسی آۓ ساں، او آۓ سن۔

• چھاچھی چ کلمہ نفی نيۂیں ورتیا جاندا اے جد کہ ہندکو چ نی۔

چھاچھی: ڈیگری نا ویلہ نين ہویا۔ ہندکو: ڈیگر دا وخت نی ہویا۔

• ہور نکھیڑے:

چھاچھی	ہندکو
توں	تنے
اسآں	سانے
تساں	سوانے
مايیں	منے

• گھیبی نال نکھیڑا

چھاچھی چ ماضی بعید دی نشانی ہیا،ہيی، ہۓ نال ہوندی اے۔ جد کہ گھیبی پنجابی چ ایہیا، ایہي، ایہیۓ ورتے جاندے نیں۔

• چھاچھی: اوہ نسنا ہیا، جاکت پڑھنے ہۓ، اوہ رونی ہیي۔
• گھیبی: ہو نسنا ایہیا، جاتک پڑھنے ایہے، ہو رونی ایہی۔
• چھاچھی چ اسم اشارہ 'الف' توں ٹردا اے جد کہ گھیبی چ ہ توں

چھاچھی	گھیبی
ایہہ	ہی
اوہ	ہو
اس	ہس
ایہناں	ہناں
اوہناں	ہناں
اسآں	ہسانہہ
ساڈا	اڈا
تینڈا	توہنڈا
تساں نا	تڈا
تساواں	تسانہہ

• پوٹھوہاری نال نکھیڑا

پوٹھوہاری چ مفعول نشانی 'کی' ورتی جاندی اے جد کہ چھاچھی چ 'آں'۔ پوٹھوہاری: پتراں کی پکھی جھولے۔ چھاچھی: مینڈے منے آن بچاؤ۔

• پوٹھوہاری چ زیادہ تر 'کھ' 'خ' چ پلٹیا جاندا اے۔ پر چھاچھی چ اینج کتے کتے ای ہوندا اے۔

پوٹھوہاری:آخنا،لخنا،لخ چھاچھی: آکھنا، لکھنا، لکھ۔

• پوٹھوہاری چ کج زمانیاں لؤی فعل بناندیاں ہویاں فعل دے انت تے 'نا' ہٹا کے 'ی' لا دتی جاندی اے جد کہ چھاچھی ج صرف 'نا' ہٹان نال ای فعل بن جاندا اے۔
• پوٹھوہاری: بہی گچھو۔ ٹری گیا۔

چھاچھی: بہ ونجو۔ ٹرگیا۔

چھاچھی لٹریچر

• پہلا ویلہ (کلاسیکل) 1738 - 1946
• حافظ معزالدین فقیر (جمیا: 1737) چھاچھی دا پہلا جانیا جان والا شاعر اے، اونے اپنی بولی نوں ہندوی کیا اے۔ فقیر چورہ خیل دا واسی سی۔ تھلے اودی شاعری دا ادھارن:

گزرے بارہ سینکڑے، اس پر بھی چھ سال - ترے مہینے ہور بھی، ہجری سنہ سنبھال

وچ زمانے بادشاہ درانی شاہ تیمور !! - ایہ تفسیر جے ہندوی، کیتی رب ظہور !!

• قاصی نادر دین (جمیا-1807) شمس آباد چھچھ
• سید مہتاب شاہ (1840 - 1915) شمس آباد چھچھ
• ملا عبدامجید (1844)
• عبدالکریم جلالیہ
• گلاب خان
• فضل احمد شینکہ
• عبدامجید غالب
• مولوی محمد سعید
• شاہ ولايت
• محمد عمر - عمرا اٹکاں والا

• دوجا ویلہ (نواں) 1947 - ہن تک
• منظور عارف
• حکیم تائب رضوی
• پروین ملک
• مرزا حامد بیگ

بارلے جوڑ

• [۱]
• [۲]

ہور پڑھو

• پنجابی دے لہجے
• لہندی تے چڑھدی پنجابی
• ملتانی دا قندھاری لہجہ
• دیپالپور دا لہجہ
• شاہ پوری لہجہ
• سرائیکی
• پنجابی چ پہلی وار
• چوکھے ورتے جان والے پنجابی بول
• پنجابی اردو انگریزی بول

 · پاکستان دیاں بولیاں

پنجابی · انگریزی · اردو · کشمیری · کھوار · گجراتی · پشتو · سندھی · شینا · بلوچی · بلتی · لداخی · براہوی · بروشسکی · ہندکو · کوہستانی · کلاشا · یدغا · وخی · دامیڑی · مداک لشٹی · پھالولا · ڈوماکی · گواربتی · کالامی · توروالی