یحیا خان
یحیا خان | |
---|---|
(اردو وچ: آغا محمد یحیی خان) | |
جم | 4 فروری 1917 [۱][۲][۳][۴] |
وفات | 10 اگست 1980 (63 سال)[۱][۲][۳] |
مدفن | پشاور |
شہریت | پاکستان |
مذہب | اسلام |
عملی زندگی | |
مادر علمی | ریاستہائے متحدہ آرمی کمانڈ اینڈ جنرل اسٹاف کالج |
پیشہ | سفارت کار ، سیاست دان ، فوجی افسر |
مادری زبان | اردو |
پیشہ ورانہ زبان | اردو |
عسکری خدمات | |
وفاداری | پاکستان |
شاخ | پاکستان |
یونٹ | دسويں بٹالین بلوچ رجمنٹ |
عہدہ | جرنیل |
کمانڈر | اک سو گیارہواں انڈیپینڈنٹ بریگیڈ ڈپٹی چیف آف جنرل سٹاف (DCGS) رئیسِ عملۂ جامع چودہويں انفنٹری ڈویژن, ڈھاکہ پندرہويں انفنٹری ڈویژن, سیالکوٹ ستويں انفنٹری ڈویژن (پاکستان), پشاور ڈپٹی کمانڈر انچیف کمانڈر انہاں چیف |
لڑائیاں تے جنگاں | جنگ عظیم دوم پاک بھارت جنگ 1965ء پاک بھارت جنگ 1971ء |
اعزازات | |
ترمیم |
جنرل آغا محمد یحٰیی خان (4 فروری، 1917ء – 10 اگست، 1980ء) پاکستان دی بری فوج دے پنجويں سربراہ تے تیسرے صدر مملکت سن ۔ صدر ایوب خان نے اپنے دور صدارت وچ انھاں 1966ء وچ بری فوج دا سربراہ نامزد کیتا۔ 1969ء وچ ایوب خان دے استعفے دے بعد عہدۂ صدارت وی سنبھال لیا۔ یحیی خان دے ایہ دونے عہدے سقوط ڈھاکہ دے بعد 20 دسمبر، 1971ء وچ ختم ہوئے جس دے بعد انھاں طویل عرصے تک نظر بند وی کیتا گیا۔
جنرل آغا محمد یحییٰ خان (1917-1980) پاک فوج دے تیجا سربراہ تے پاکستان دا پنجواں صدر سی۔
اوناں دے وڈوڈیرے افغانستان توں نس کے پشاور آۓ سن۔ 1917 چ چکوال چ جمے۔ 1938 چ فوج چ کمیشن لیا۔ دوجی وڈی لڑائی چ اوہ اتلے افریقہ چ سی جتھے اوناں نوں جرمنان نے بندی بنالیا۔ اوتھوں نس گۓ۔ 1951 چ اوناں نوں برگیڈیر بنادتا گیا۔ 25 مارچ 1969 نوں اوہ پاکستان دے صدر بن گۓ۔ 1970 دیاں چوناں چ عوامی لیگ چوناں جت چکی سی پر اونوں سرکار بنان ناں دتی گئی۔ چڈھدا پاکستان وکھ ہوکے بنگلہ دیش بن گیا۔ یحییٰ خان 20 دسمبر 1971 تک پاکستان دے صدر رۓ۔ 10 اگست 1980 نوں اوہ مرگیا۔
ابتدائی زندگی
[سودھو]1917ء وچ پنجاب دے شہر چکوال[۵] وچ پیدا ہوئے۔ ست بہن بھائیاں وچ چھیويں نمبر اُتے سن ۔[۵] انہاں دے علاوہ انہاں دا اک بھائی آغا محمد علی تے پنج بہناں بناں حسینہ بی بی، حمیدہ بی بی، حمایت بی بی، وفا بی بی تے اختر بی بی سن۔[۵]
یحٰیی خان دے بیٹے علی یحٰیی دے بقول انہاں دے آباواجداد 200 سال پہلے براستہ افغانستان برصغیر وچ آئے تے پشاور نوں مسکن بنایا۔ یحٰیی خان دے خاندان دا تعلق قزلباش ذات توں اے۔[۵] والد خان بہادر آغا سعادت علی خان انڈین پولیس وچ اک اعلیٰ عہدیدار سن ۔
ابتدائی تعلیم گجرات توں حاصل کرنے دے بعد یونیورسٹی پنجاب توں گریجویشن کیتا۔ اس دے بعد انڈین ملٹری اکیڈمی ڈیرہ دون چلے گئے۔ 1938ء وچ فوج وچ کمیشن حاصل کیتا۔ دوسری عالمی جنگ دے دوران متعدد محاذاں اُتے خدمات انجام دتیاں۔ 1945ء وچ کمانڈ اینڈ اسٹاف کالج کوئٹہ توں کورس مکمل کرکے مختلف سٹاف عہدےآں اُتے متمکن رہے۔ بعد وچ سٹاف کالج کوئٹہ وچ انسٹرکٹر مقرر ہوئے۔
قیام پاکستان دے بعد مختلف ڈویژنل ہیڈ کوارٹراں تے جنرل ہیڈ کوارٹر وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز ہوئے۔ 1962ء وچ مشرقی پاکستان دے گیریژن آفیسر کمانڈنگ مقرر کیتے گئے۔ ستمبر 1965ء دی پاک بھارت جنگ وچ نمایاں خدمات دے صلہ وچ ہلال جرات دا اعزاز دتا گیا۔ ستمبر 1966ء وچ جنرل محمد موسی خان دے ریٹائر ہونے اُتے افواج پاکستان دے کمانڈر انچیف مقرر ہوئے۔
دوسرا مارشل لا
[سودھو]1965ء دی جنگ دے بعد طلبہ نے معاہدۂ تاشقند دے خلاف تحریک دا آغاز کیتا جو کافی شدت اختیار کر گئی رفتہ رفتہ ایوب خان خلاف اک قوت دی شکل اختیار کر گئی لیکن اس بعد وچ بزور قوت دبا دتا گیا۔ وزارت خارجہ دا قلمدان چھننے دے بعد بھٹو نے پیپلز پارٹی دی بنیاد رکھی تے عوام وچ موجود ایوب مخالف جذبات دا بھرپور فائدہ اٹھایا۔ 1966ء وچ مشرقی پاکستان دی سیاسی جماعت عوامی لیگ توں تعلق رکھنے والے شیخ مجیب الرحمن نے 6 نکات اُتے مشتمل مطالبات پیش کر دتے۔ انہاں نکات نوں مغربی پاکستان وچ سیاسی تے عوامی دونے سطحاں پر، شدید تنقید دا نشانہ بنایا گیا تے علیحدگی پسندی دا مترادف قرار دتا گیا۔ اس دے بعد شیخ مجیب الرحمن نوں گرفتار کر ليا گیا۔ جدوں کہ مغربی پاکستان وچ ایوب خان دے خلاف تحریک زور پکڑتی گئی تے امن عامہ دی صورت حال خراب توں خراب تر ہُندی چلی گئی۔
نومبر 1968ء وچ مخالف جماعتاں دے متحدہ محاذ نے ملک وچ بحالی جمہوریت دی تحریک چلائی جس نے خاں ریز ہنگامےآں دی شکل اختیار کر لئی۔ مارچ 1969ء تک حکومت اُتے ایوب خان دی گرفت بہت کمزور ہو چکی سی۔ 23 مارچ 1969ء نوں یحیٰی خان نے ایوب خان دی حکومت دا تختہ الٹنے دی تیاریاں نوں حتمی شکل دتی تے کور کمانڈراں نوں ضروری ہدایات دتیاں 25 مارچ 1969ء نوں ایوب خان نے قوم توں خطاب وچ اقتدار توں وکھ ہونے دا اعلبن کے دتا جس دے بعد یحیٰی خان باقاعدہ مارشل لا نافذ کرنے دا اعلبن کے دتا تے اگلے سال عام انتخابات دے انعقاد دا اعلان کیتا۔ 30 جون 1970ء نوں سرحد تے بلوچستان دی صوبائی حیثیت بحال کر دتی۔ سابق ریاست بہاول پور نوں پنجاب وچ تے کراچی نوں سندھ وچ شامل کے دتا گیا۔ تے سابق سرحدی ریاستاں سوات، دیر تے چترال نوں ملیا کے مالاکنڈ ایجینسی قائم کيتی گئی ۔
7 ستمبر، 1970ء نوں قومی اسمبلی تے 17 دسمبر نوں صوبائی اسمبلیاں دے انتخابات ہوئے۔ جنھاں ملکی و غیر ملکی مبصرین نے پاکستان دی تریخ وچ پہلے آزادانہ و منصفانہ انتخابات قرار دتا۔ 16 دسمبر، 1971ء نوں مشرقی پاکستان اُتے بھارتی افواج دے قبضے تے مغربی پاکستان دے محاذ اُتے پاکستانی افواج دی غیر تسلی بخش کارکردگی دی بنا اُتے ملک وچ فوجی حکومت دے خلاف مظاہرے شروع ہو گئے۔ 20 دسمبر، 1971ء نوں جنرل یحیٰی نے اقتدار پیپلز پارٹی دے چیرمین ذوالفقار علی بھٹو دے حوالے کے دتا۔ 8 جنوری، 1972ء نوں انھاں، عوامی غیظ و غضب توں بچانے دے لئی، نظر بند کر دتا گیا۔ جولائی 1977ء وچ ملک وچ مارشل لا دے نفاذ دے بعد خرابی صحت دی بنا پرانھاں رہیا کر دتا گیا۔
ذاتی زندگی
[سودھو]یحییٰ خان نوں بھاری شرابی دے طور اُتے جانیا جاندا سی شراب وچ انہاں دتی ترجیح وہسکی سی۔ دور حکومت وچ یحییٰ خان دی قریبی دوست تے گھریلو ساتھی اکلیم اختر سن جنہاں نوں جنرل رانی دے ناں توں جانیا جاندا سی ۔[۶]
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Agha-Mohammad-Yahya-Khan — subject named as: Yahya Khan — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w66471bm — subject named as: Yahya Khan — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Find a Grave memorial ID: https://www.findagrave.com/memorial/48002962 — subject named as: Agha Muhammed Yahya Khan — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000012314 — subject named as: Aga Muhammad Jahja Khan — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ ۵.۲ ۵.۳ سانچہ:حوالۂ کتاب
- ↑ «Fakhar-e-Alam: Actor, VJ and Singer». Pakistan Herald. Gibralter Information Technologies. بایگانیشده از اصلی در ۲۰۱۹-۰۱-۰۷. دریافتشده در ۲۰۱۹-۱۰-۲۸.
فوجی دفاتر | ||
---|---|---|
پیشرو حبیب اللہ خان خٹک |
رئیسِ عملۂ جامع 1957–1962 |
جانشین شیر بہادر |
پیشرو موسیٰ خان |
رئیس عملۂ پاک فوج 1966–1971 |
جانشین گل حسن خان |
سیاسی عہدہ | ||
پیشرو ایوب خان |
صدر پاکستان 1969–1971 |
جانشین ذوالفقار علی بھٹو |
پیشرو میاں ارشد حسین |
وزیر خارجہ 1969–1971 | |
پیشرو افضل رحمان خان |
وزیر دفاع 1969–1971 |
سانچہ:پاکستان دے صدور سانچہ:پاکستان دے مارشل لاء ایڈمنسٹریٹر
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- مضامین جنہاں وچ لاطینی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- 1917 دے جم
- 4 فروری دے جم
- 1980 دیاں موتاں
- 10 اگست دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P103
- 1965ء دی پاک بھارت جنگ کيتی شخصیتاں
- 1971ء دے نزاعات
- ایرانی نژاد پاکستانی شخصیتاں
- برطانوی ہندی فوج دے افسر
- بلوچ رجمنٹ دے افسر
- ویہويں صدی دی پاکستانی شخصیتاں
- پاک بھارت جنگ 1965ء دے جرنیل
- پاک بھارت جنگ 1971ء دے جرنیل
- پاک فوج سربراہان
- پاکستان وچ تنازعات
- پاکستانی اشتراکیت مخالف
- پاکستانی جرنیل
- پاکستانی سیاست
- پاکستانی سیاست دان
- پاکستانی عسکری قیادت
- پاکستانی وزرائے دفاع
- پشاور دیاں شخصیتاں
- پشتون شخصیتاں
- چیف آف آرمی سٹاف پاکستان
- دوسری جنگ عظیم دی بھارتی شخصیتاں
- صدور پاکستان
- ضلع چکوال دیاں شخصیتاں
- عسکری آمریت
- فضلا یونیورسٹی پنجاب
- مخالفین قوم پرستی
- وزرائے خارجہ پاکستان
- دوسری جنگ عظیم دی بھارتی عسکری شخصیتاں
- صدر پاکستان
- پاک فوج