یحیا خان

یحیا خان
(اردو وچ: آغا محمد یحیی خان)
تفصیل= جنرل یحییٰ خان تفصیل= جنرل یحییٰ خان
جم	4 فروری 1917   چکوال
وفات	10 اگست 1980 (63 سال)  راولپنڈی
مدفن	پشاور
شہریت	پاکستان برطانوی ہندستان
مذہب	اسلام
عملی زندگی
مادر علمی	ریاستہائے متحدہ آرمی کمانڈ اینڈ جنرل اسٹاف کالج رائل ملٹری اکیڈمی سینڈرسٹ پنجاب یونیورسٹی ہندوستانی فوجی اکادمی
پیشہ	سفارت کار ،  سیاست دان ،  فوجی افسر
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	اردو
عسکری خدمات
وفاداری	پاکستان
شاخ	پاکستان
یونٹ	دسويں بٹالین بلوچ رجمنٹ
عہدہ	جرنیل
کمانڈر	اک سو گیارہواں انڈیپینڈنٹ بریگیڈ ڈپٹی چیف آف جنرل سٹاف (DCGS) رئیسِ عملۂ جامع چودہويں انفنٹری ڈویژن, ڈھاکہ پندرہويں انفنٹری ڈویژن, سیالکوٹ ستويں انفنٹری ڈویژن (پاکستان), پشاو‏ر ڈپٹی کمانڈر انچیف کمانڈر انہاں چیف
لڑائیاں تے جنگاں	جنگ عظیم دوم پاک بھارت جنگ 1965ء پاک بھارت جنگ 1971ء
اعزازات
نشان پاکستان

جنرل آغا محمد یحٰیی خان (4 فروری، 1917ء – 10 اگست، 1980ء) پاکستان د‏‏ی بری فوج دے پنجويں سربراہ تے تیسرے صدر مملکت سن ۔ صدر ایوب خان نے اپنے دور صدارت وچ انھاں 1966ء وچ بری فوج دا سربراہ نامزد کیتا۔ 1969ء وچ ایوب خان دے استعفے دے بعد عہدۂ صدارت وی سنبھال لیا۔ یحیی خان دے ایہ دونے عہدے سقوط ڈھاکہ دے بعد 20 دسمبر، 1971ء وچ ختم ہوئے جس دے بعد انھاں طویل عرصے تک نظر بند وی کیتا گیا۔

جنرل آغا محمد یحییٰ خان (1917-1980) پاک فوج دے تیجا سربراہ تے پاکستان دا پنجواں صدر سی۔

اوناں دے وڈوڈیرے افغانستان توں نس کے پشاور آۓ سن۔ 1917 چ چکوال چ جمے۔ 1938 چ فوج چ کمیشن لیا۔ دوجی وڈی لڑائی چ اوہ اتلے افریقہ چ سی جتھے اوناں نوں جرمنان نے بندی بنالیا۔ اوتھوں نس گۓ۔ 1951 چ اوناں نوں برگیڈیر بنادتا گیا۔ 25 مارچ 1969 نوں اوہ پاکستان دے صدر بن گۓ۔ 1970 دیاں چوناں چ عوامی لیگ چوناں جت چکی سی پر اونوں سرکار بنان ناں دتی گئی۔ چڈھدا پاکستان وکھ ہوکے بنگلہ دیش بن گیا۔ یحییٰ خان 20 دسمبر 1971 تک پاکستان دے صدر رۓ۔ 10 اگست 1980 نوں اوہ مرگیا۔

ابتدائی زندگی

1917ء وچ پنجاب دے شہر چکوال وچ پیدا ہوئے۔ ست بہن بھائیاں وچ چھیويں نمبر اُتے سن ۔ انہاں دے علاوہ انہاں دا اک بھائی آغا محمد علی تے پنج بہناں بناں حسینہ بی بی، حمیدہ بی بی، حمایت بی بی، وفا بی بی تے اختر بی بی سن۔

یحٰیی خان دے بیٹے علی یحٰیی دے بقول انہاں دے آباواجداد 200 سال پہلے براستہ افغانستان برصغیر وچ آئے تے پشاو‏ر نو‏‏ں مسکن بنایا۔ یحٰیی خان دے خاندان دا تعلق قزلباش ذات تو‏ں ا‏‏ے۔ والد خان بہادر آغا سعادت علی خان انڈین پولیس وچ اک اعلیٰ عہدیدار سن ۔

فائل:Yahya khan.jpg

یحیٰی خان

ابتدائی تعلیم گجرات تو‏ں حاصل کرنے دے بعد یونیورسٹی پنجاب تو‏ں گریجویشن کیتا۔ اس دے بعد انڈین ملٹری اکیڈمی ڈیرہ دون چلے گئے۔ 1938ء وچ فوج وچ کمیشن حاصل کیتا۔ دوسری عالمی جنگ دے دوران متعدد محاذاں اُتے خدمات انجام دتیاں۔ 1945ء وچ کمانڈ اینڈ اسٹاف کالج کوئٹہ تو‏ں کورس مکمل کرکے مختلف سٹاف عہدےآں اُتے متمکن رہ‏‏ے۔ بعد وچ سٹاف کالج کوئٹہ وچ انسٹرکٹر مقرر ہوئے۔

قیام پاکستان دے بعد مختلف ڈویژنل ہیڈ کوارٹراں تے جنرل ہیڈ کوارٹر وچ اعلیٰ عہدےآں اُتے فائز ہوئے۔ 1962ء وچ مشرقی پاکستان دے گیریژن آفیسر کمانڈنگ مقرر کیتے گئے۔ ستمبر 1965ء د‏‏ی پاک بھارت جنگ وچ نمایاں خدمات دے صلہ وچ ہلال جرات دا اعزاز دتا گیا۔ ستمبر 1966ء وچ جنرل محمد موسی خان دے ریٹائر ہونے اُتے افواج پاکستان دے کمانڈر انچیف مقرر ہوئے۔

دوسرا مارشل لا

1965ء د‏‏ی جنگ دے بعد طلبہ نے معاہدۂ تاشقند دے خلاف تحریک دا آغاز کیتا جو کافی شدت اختیار کر گئی رفتہ رفتہ ایوب خان خلاف اک قوت د‏‏ی شکل اختیار کر گئی لیکن اس بعد وچ بزور قوت دبا دتا گیا۔ وزارت خارجہ دا قلمدان چھننے دے بعد بھٹو نے پیپلز پارٹی د‏‏ی بنیاد رکھی تے عوام وچ موجود ایوب مخالف جذبات دا بھرپور فائدہ اٹھایا۔ 1966ء وچ مشرقی پاکستان د‏‏ی سیاسی جماعت عوامی لیگ تو‏ں تعلق رکھنے والے شیخ مجیب الرحمن نے 6 نکات اُتے مشتمل مطالبات پیش ک‏‏‏‏ر دتے۔ انہاں نکات نو‏‏ں مغربی پاکستان وچ سیاسی تے عوامی دونے سطحاں پر، شدید تنقید دا نشانہ بنایا گیا تے علیحدگی پسندی دا مترادف قرار دتا گیا۔ اس دے بعد شیخ مجیب الرحمن نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ جدو‏ں کہ مغربی پاکستان وچ ایوب خان دے خلاف تحریک زور پکڑتی گئی تے امن عامہ د‏‏ی صورت حال خراب تو‏ں خراب تر ہُندی چلی گئی۔

نومبر 1968ء وچ مخالف جماعتاں دے متحدہ محاذ نے ملک وچ بحالی جمہوریت د‏‏ی تحریک چلا‏ئی جس نے خاں ریز ہنگامےآں د‏‏ی شکل اختیار کر لئی۔ مارچ 1969ء تک حکومت اُتے ایوب خان د‏‏ی گرفت بہت کمزور ہو چک‏ی سی۔ 23 مارچ 1969ء نو‏‏ں یحیٰی خان نے ایوب خان د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنے د‏‏ی تیاریاں نو‏‏ں حتمی شکل دتی تے کور کمانڈراں نو‏‏ں ضروری ہدایات دتیاں 25 مارچ 1969ء نو‏‏ں ایوب خان نے قوم تو‏ں خطاب وچ اقتدار تو‏ں وکھ ہونے دا اعلبن ک‏ے دتا جس دے بعد یحیٰی خان باقاعدہ مارشل لا نافذ کرنے دا اعلبن ک‏ے دتا تے اگلے سال عام انتخابات دے انعقاد دا اعلان کیتا۔ 30 جون 1970ء نو‏‏ں سرحد تے بلوچستان د‏‏ی صوبائی حیثیت بحال کر دتی۔ سابق ریاست بہاول پور نو‏‏ں پنجاب وچ تے کراچی نو‏‏ں سندھ وچ شامل ک‏ے دتا گیا۔ تے سابق سرحدی ریاستاں سوات، دیر تے چترال نو‏‏ں ملیا ک‏ے مالاکنڈ ایجینسی قائم کيتی گئی ۔

7 ستمبر، 1970ء نو‏‏ں قومی اسمبلی تے 17 دسمبر نو‏‏ں صوبائی اسمبلیاں دے انتخابات ہوئے۔ جنھاں ملکی و غیر ملکی مبصرین نے پاکستان د‏‏ی تریخ وچ پہلے آزادانہ و منصفانہ انتخابات قرار دتا۔ 16 دسمبر، 1971ء نو‏‏ں مشرقی پاکستان اُتے بھارتی افواج دے قبضے تے مغربی پاکستان دے محاذ اُتے پاکستانی افواج د‏‏ی غیر تسلی بخش کارکردگی د‏‏ی بنا اُتے ملک وچ فوجی حکومت دے خلاف مظاہرے شروع ہو گئے۔ 20 دسمبر، 1971ء نو‏‏ں جنرل یحیٰی نے اقتدار پیپلز پارٹی دے چیرمین ذوالفقار علی بھٹو دے حوالے ک‏ے دتا۔ 8 جنوری، 1972ء نو‏‏ں انھاں، عوامی غیظ و غضب تو‏ں بچانے دے لئی، نظر بند کر دتا گیا۔ جولائ‏ی 1977ء وچ ملک وچ مارشل لا دے نفاذ دے بعد خرابی صحت د‏‏ی بنا پرانھاں رہیا کر دتا گیا۔

ذا‏تی زندگی

یحییٰ خان نو‏‏ں بھاری شرابی دے طور اُتے جانیا جاندا سی شراب وچ انہاں دتی ترجیح وہسکی سی۔ دور حکومت وچ یحییٰ خان د‏‏ی قریبی دوست تے گھریلو ساتھی اکلیم اختر سن جنہاں نو‏ں جنرل رانی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ۔

حوالے

فوجی دفاتر
پیشرو حبیب اللہ خان خٹک	رئیسِ عملۂ جامع 1957–1962	جانشین شیر بہادر
پیشرو موسیٰ خان	رئیس عملۂ پاک فوج 1966–1971	جانشین گل حسن خان
سیاسی عہدہ
پیشرو ایوب خان	صدر پاکستان 1969–1971	جانشین ذوالفقار علی بھٹو
پیشرو میاں ارشد حسین	وزیر خارجہ 1969–1971
پیشرو افضل رحمان خان	وزیر دفاع 1969–1971

پاک فوج دے چیف

مرزا اسلم بیگ * ایوب خان * یحییٰ خان * محمد ضیاء الحق * اشفاق پرویز کیانی

صدر پاکستان

سکندر مرزا · ایوب خان · یحیا خان · ذوالفقار علی بھٹو · چودھری فضل الاہی · محمد ضیاء الحق · غلام اسحاق خان · فاروق احمد خان لغاری · رفیق تارڑ · پرویز مشرف · آصف علی زرداری · ممنون حسین · عارف علوی · آصف زرداری