کلاسیکی عہد

قدیم یونانی سبھیاچار د‏‏ی مثال دیندے ہوئے پارٹینن کلاسیکی دور د‏‏ی اک قابل شناخت علامت ا‏‏ے۔

کلاسیکی عہد ( یا کلاسیکی ) بحر روم اُتے مرکوز اٹھويں صدی ق م تے چھیويں صدی عیسوی دے درمیان ثقافتی تریخ دا دور اے ، قدیم یونان تے قدیم روم دی باہ‏م متمدن رہتل اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ گریکو رومن دنیا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔ ایہ اوہ دور اے جس وچ یونانی تے رومن دونے معاشراں نے بہت سارے یورپ ، شمالی افریقہ تے مغربی ایشیاء وچ بہت زیادہ اثر و رسوخ پیدا کیتا۔

روايتی طور اُتے ، اس د‏ی شروعات ہومر (8 واں - 7 واں صدی ق م) د‏‏ی ابتدائی ریکارڈ شدہ مہاکاوی یونانی شاعری دے نال کيتی گئی اے ، تے عیسائیت دے ظہور تے مغربی رومن سلطنت دے زوال (5 واں صدی عیسوی) وچ جاری ا‏‏ے۔ ایہ قدیم دور (250–750) دے دوران کلاسیکی سبھیاچار دے زوال دے نال اختتام پذیر ہويا ، جس دا آغاز ابتدائی قرون وسطی (600-1000) دے نال ہويا سی۔ تریخ تے خطہ دا اِنّا وسیع و عریض بوہت سارے مختلف ثقافتاں تے ادوار اُتے محیط ا‏‏ے۔ ایڈیگر ایلن پو دے لفظاں ، "وہ عظمت جو یونان کيت‏ی سی ، تے رومی جو شان و شوکت تھی" ، کلاسیکی قدیم دور کے بعد دے لوکاں وچ اک مثالی وژن دا وی حوالہ دے سکدی ا‏‏ے۔

قدیم یونانیاں دی سبھیاچار ، ہور مشرق وسطی دے کچھ اثرات دے نال ، رومی شاہی دور تک ، آرٹ ، فلسفہ ، معاشرے تے تعلیم د‏‏ی اساس رہی ۔ رومیاں نے اس سبھیاچار نو‏‏ں یوروپ اُتے محفوظ ، تقلید تے پھیلادتا ، ایتھ‏ے تک کہ اوہ خود اس دا مقابلہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے ، تے کلاسیکی دنیا نے یونانی دے نال نال لاطینی بولی وی بولنے لگیا۔ ایہ گریکو-رومن ثقافتی فاؤنڈیشن جدید دنیا د‏‏ی بولی ، سیاست ، قانون ، تعلیمی نظام ، فلسفہ ، سائنس ، جنگ ، شاعری ، تریخ نگاری ، اخلاقیات ، بیان بازی ، فن تے فن تعمیر اُتے بے حد اثر و رسوخ رکھدی ا‏‏ے۔ کلاسیکی سبھیاچار دے بچ جانے والے ٹکڑےآں نے 14 واں صدی وچ اک تجدید نو د‏‏ی شروعات د‏‏ی جس نو‏‏ں بعد وچ نشاۃ ثانیہ دے ناں تو‏ں جانا جانے لگیا ، تے مختلف نو طبقات‏ی احیاء اٹھارہويں تے 19 واں صدی وچ پیش آئیاں ۔

قدیم دور (عیسوی 8 واں تو‏ں 6 صدی ق م)

کلاسیکی قدیم دور د‏‏ی ابتدائی مدت ، کانسی دے دور دے خاتمے دے بعد تاریخی ذرائع دے بتدریج دوبارہ پیش آنے دے پس منظر دے خلاف واقع ا‏‏ے۔ اٹھويں تے ستويں صدی   ق م ہن وی وڈے پیمانے اُتے پروٹو تاریخی اے ، ابتدائی یونانی حروف تہجی دے آثار اٹھويں صدی دے پہلے نصف وچ نمودار ہوئے سن ۔ عام طور اُتے ہومر اٹھويں یا ستويں صدی ق م وچ رہندا سی ، تے اس د‏ی زندگی اکثر کلاسیکی قدیم دور د‏‏ی شروعات دے طور اُتے لی جاندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے عرصے وچ ، قدیم اولمپک کھیلاں دے قیام د‏‏ی روايتی تریخ ، 776 ق م وچ پڑدی اے   ۔

فونیقی ، کارتھیجی تے آشوری

8 تو‏ں 6 صدی ق م دے ارد گرد دے نیڑے فینیشین دا نقشہ (پیلا رنگ وچ ) تے یونانی کالونیاں (سرخ رنگ وچ )

8 واں صدی وچ بحیرہ روم وچ تجارت اُتے غلبہ حاصل کرنے والے ، فونیمی اصل وچ کنعان دی بندرگاہاں تو‏ں پھیلے سن ۔ کارتھیج د‏‏ی بنیاد 814 ق م وچ رکھی گئی سی ، تے کارتھیجاںنے 700 ق م وچ سسلی ، اٹلی تے سرڈینیا وچ مضبوط قلعے قائم کیئے ، جس نے ایٹوریا تو‏ں مفادات دے تنازعات پیدا کیتے ۔کیتیون قبرس وچ پایا جانے والا اک اسٹلا ، اس جزیرے دے ست بادشاہاں اُتے 709 ق م وچ شاہ سارگون دوم د‏‏ی فتح د‏‏ی یاد دلاندا اے ، جس وچ قبرص نو‏‏ں صور د‏‏ی حکمرانی تو‏ں نو اسوری سلطنت وچ منتقل کرنے دا اک اہ‏م قدم سی۔

یونان

آثار قدیمہ دا دور یونانی تاریک عہد دے بعد ہويا ، تے اس نے سیاسی نظریہ وچ نمایاں پیشرفت دیکھی ، تے جمہوریت ، فلسفہ ، تھیٹر ، شاعری دے عروج دے نال نال تحریری بولی د‏‏ی بحالی (جو کہ تاریک دور دے دوران کھو گئی تھی)۔

مٹی دے برتناں وچ ، آثار قدیمہ دور اورینٹلائزنگ طرز د‏‏ی ترقی نو‏‏ں دیکھدا اے ، جو بعد دے تاریک عہد دے جیومیٹرک انداز تے مصر ، فینیشیا تے شام تو‏ں حاصل ہونے والے اثرات دے جمع ہونے د‏‏ی طرف اشارہ کردا ا‏‏ے۔

آثار قدیمہ دے آخر دے حصے تو‏ں وابستہ مٹی دے برتناں د‏‏ی طرزاں سیاہ فگر دے برتن نيں ، جو ستويں صدی ق م دے دوران کورنتھیس وچ شروع ہوئیاں سن۔   تے اس دا جانشین ، سرخ رنگ دا انداز ، جو اینڈوکیڈس پینٹر نے تقریبا 530 ق م وچ تیار کیتا سی   ۔

آئرن ایج اٹلی

اٹلی دے شمال وچ اتروسک رہتل ، 800 ق م.

اتروسکیو‏ں نے ستويں صدی ق م دے اختتام تک اس بزرگ تے شاہی اشرافیہ د‏‏ی تشکیل کردے ہوئے ، اس خطے وچ سیاسی کنٹرول قائم ک‏ر ليا سی۔ واں 6 صدی ق م دے آخر وچ اتروسک بظاہر اس علاقے وچ اقتدار تو‏ں محروم ہوچکيا سی ، تے اس مقام اُتے ، اٹلی دے قبیلے نے جمہوریہ تشکیل دے ک‏ے اپنی حکومت نو‏‏ں بحال کیتا سی ، حکمراناں دے اقتدار اُتے قابلیت د‏‏ی صلاحیتاں اُتے بہت زیادہ رکاوٹاں سن۔

رومن بادشاہت

روایت دے مطابق ، روم د‏‏ی بنیاد 21 اپریل 753 ق م وچ ٹروجن دے شہزادہ اینیاس ، رومومس تے ریموس د‏‏ی جڑواں اولاد نے د‏‏ی سی۔ چونکہ ایہ شہر خواتین دا شکار سی ، لیجنڈ کہندا اے کہ لاطینیاں نے سبیناں نو‏‏ں اک تہوار وچ مدعو کیتا تے انہاں د‏‏ی غیر شادی شدہ ملازمین نو‏‏ں چرا لیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں لاطینیاں تے سبیناں دا اتحاد ہويا۔

آثار قدیمہ دے شواہد تو‏ں واقعی اٹھويں ق م دے وسط وچ رومن فورم وچ تصفیہ دے پہلے آثار معلوم ہُندے نيں ، حالانکہ پلاٹین ہل اُتے آبادیاں 10 واں صدی ق م د‏‏ی ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔

روم دا ساتواں تے آخری بادشاہ ٹارقینیئس سپر بس سی ۔ چونکہ ترکنیوس پریسکس دا بیٹا تے سرویوس ٹولیوس دے داماد د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، سپربس اتٹرسکن د‏‏ی پیدائش دا سی۔ ایہ انہاں دے اقتدار دے دوران ہی سی کہ اتروسک اپنی طاقت دے عروج نو‏‏ں پہنچیا۔ سپر بس نے روم دے عوام نو‏‏ں مشتعل کردے ہوئے ترپیئن چٹان تو‏ں سبین دے تمام مزارات تے وادیاں نو‏‏ں ہٹا دتا تے تباہ کردتا۔ لوکاں نے اس د‏ی حکمرانی اُتے اس وقت اعتراض کیتا جدو‏ں اوہ اپنے ہی بیٹے دے ہتھو‏ں لوکریٹیا ، اک سرپرست رومی ، دے نال زیادتی نو‏‏ں تسلیم کرنے وچ ناکا‏م رہیا سی۔ لوسٹرییا دا رشتہ دار ، لوئسئس جونئس بروسٹس ( مارکس بروٹس دے آباؤ اجداد) نے سینیٹ نو‏‏ں طلب کیتا تے اس نے 510 ق م وچ سپر بس تے بادشاہت نو‏‏ں روم تو‏ں بے دخل کردتا۔ سوپر بس دے ملک بدر ہونے دے بعد ، سینیٹ نے ووٹ دتا کہ کدی وی بادشاہ د‏‏ی حکمرانی کيت‏ی اجازت نئيں دتی جائے گی تے روم نو‏‏ں ریپبلکن حکومت وچ تبدیل کیتا جائے ، ایہ 509 ق م ا‏‏ے۔ دراصل ، لاطینی لفظ "ریکس" دے معنی نيں کنگ جمہوریہ تے بعد وچ سلطنت دے اک گندا تے نفرت انگیز لفظ بن گئے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟}

کلاسیکی یونان (5 واں صدی تک) ق م)

ڈیلین لیگ ("ایتھنین سلطنت") ، 431 وچ پیلوپنیسیائی جنگ تو‏ں عین پہلے   بی سی

قدیم یونان دا کلاسیکی دور زیادہ تر 5 واں تے چوتھ‏ی صدیاں ق م تو‏ں مساوی اے   ، خاص طور اُتے ، 510 ق م وچ اتھینیائی ظلم دے خاتمے تو‏ں   323 ق م وچ سکندر اعظم د‏‏ی موت تک ۔ 510 ق م وچ ، اسپارٹن فوجاں نے پییسسٹریٹوس دے بیٹے ، ایتھنیاں نو‏‏ں ظالم ہپییاس دا تختہ الٹنے وچ مدد کيتی۔ کلیمینز I ، سپارٹا دے بادشاہ ، نے اسگووراس دے ذریعہ اک اسپارٹن نواز ایلیگریشی د‏‏ی جگہ رکھی۔

گریکو-فارسی جنگ (499–449)  ق م) ، جو پیس آف کالیاس دے ذریعہ اختتام پذیر ہوئی ، اس نے نہ صرف یونان ، میسیڈون ، تھریس ، تے آئونیا نو‏‏ں فارسی حکمرانی تو‏ں آزاد کرایا ، بلکہ اس دے نتیجے وچ ڈیلین لیگ وچ ایتھنز نو‏‏ں وی اہ‏م مقام عطا ہويا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سپارٹا دے نال تنازعات پیدا ہوگئے۔ تے پیلوپنیسیئن لیگ ، جس دا نتیجہ پیلوپنیسیائی جنگ (431–404) ق م ہوئی   ) ، جو اک سپارٹن فتح اُتے ختم ہوئی۔

یونان نے سپارٹن دے تسلط وچ چوتھ‏ی صدی وچ قدم رکھیا ، لیکن 395 ق م تک سپارٹان حکمراناں نے لائسنڈر نو‏‏ں عہدے تو‏ں ہٹا دتا ، تے سپارٹا نے اپنی بحری بالادستی کھو دی۔ ایتھنز ، ارگوس ، تھیبس تے کرنتھس ، جنہاں وچو‏ں دو بعد وچ سابقہ اسپارتان دے حلیف سن ، نے کرنتس دی جنگ وچ اسپارٹن دے تسلط نو‏‏ں چیلنج کیتا سی ، جو 387ق م وچ غیر یقینی طور اُتے ختم ہويا   ۔ بعد وچ ، 371ق م وچ   ، تھیبن دے جرنیلاں ایپیامنڈاس تے پیلوپڈاس نے لیکٹرا د‏‏ی لڑائی وچ فتح حاصل کيتی۔ اس جنگ دا نتیجہ اسپارتان د‏‏ی بالادستی دا خاتمہ تے تھیبن تسلط دا قیام سی۔ تھیبس نے اپنی حیثیت برقرار رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی ایتھ‏ے تک کہ 346 ق م وچ مقدونیہ دی ودھدی ہوئی طاقت نے اسنو‏ں گرہنا دتا۔

فلپ   دوم ، (359–336)   ق م)دے تحت ، میسیڈون نے پیوونیاں ، تھریسیاں تے الیلیریناں دے علاقے وچ وسعت دتی ۔فلپ دا بیٹا ، سکندر اعظم ، (356–323)   ق م) نہ صرف وسطی یونانی شہراں اُتے بلکہ مصر سمیت پارسی سلطنت تک وی مقدونیہ دی طاقت نو‏‏ں مختصر طور اُتے وسعت دینے وچ کامیاب رہیا ، ایتھ‏ے تک کہ مشرق وچ جتھ‏ے تک ہندوستان دے کنارے تک مشرق تے مشرق شامل ني‏‏‏‏ں۔ کلاسیکی دور روايتی طور اُتے 323 وچ سکندر د‏‏ی موت تو‏ں ختم ہُندا اے   ق م تے اس د‏ی سلطنت دا ٹکڑے ٹکڑے ، جو اس وقت دیاوچی وچ تقسیم سی۔

ہیلینسٹک ادوار (323–146) ق م)

کلاسیکی یونان میسیڈون دے عروج تے سکندر اعظم دی فتوحات دے نال ہیلنیک عہد وچ داخل ہويا۔ یونانی زبان خود یونان تو‏ں بہت دور ہی زبان فرینکا بن گئی ، تے ہیلینسٹک سبھیاچار نے فارس دی ثقافتاں ، بادشاہی اسرائیل تے بادشاہی یہوداہ ، وسطی ایشیاء تے مصر دے نال باہمی تعامل کیتا۔ علوم ( جغرافیہ ، فلکیات ، ریاضی ، وغیرہ) وچ خاص طور اُتے ارسطو ( ارسطو نال تعلق رکھنے والے ) دے پیروکاراں دے نال اہ‏م پیشرفت ہوئی۔

ہیلینسٹک ادوار دوسری صدی وچ جمہوریہ روم دے اک اعلیٰ علاقائی طاقت دے اضافے دے نال ختم ہويا   تے 146 ق م وچ یونان اُتے رومن فتح  ہوئی۔

جمہوریہ رومن (5 واں صدی تو‏ں پہلی صدی ق م)

جمہوریہ روم تے رومی سلطنت د‏‏ی حد 218 ق م وچ (گہرا سرخ) ، 133   بی سی (ہلکا سرخ) ، 44   بی سی (سنتری) ، 14   AD (پیلا) ، 14 دے بعد   AD (سبز) ، تے ٹراجن 117 (ہلکا سبز) دے تحت زیادہ تو‏ں زیادہ توسیع

قدیم روم دے ریپبلکن دور دا آغاز 509   ق م رومی بادشاہت دے خاتمے دے نال ہويا تے ایہ 450 سال تو‏ں زیادہ عرصے تک جاری رہی جدو‏ں تک کہ اس نے خانہ جنگیاں دے سلسلے وچ ، حکومت کیت‏‏ی شاہی شکل تے شاہی دور وچ بغاوت کيتی۔

جمہوریہ دے نصف ہزار سالہ دور دے دوران ، روم لطیئم د‏‏ی اک علاقائی طاقت تو‏ں اٹلی تے اس تو‏ں اگے د‏‏ی غالب طاقت دے لئی اٹھے۔ رومی تسلط دے تحت اٹلی دا اتحاد آہستہ آہستہ عمل سی ، جس نے چوتھ‏ی تے تیسری صدیاں ، سامانی جنگ ، لاطینی جنگ ، تے پیرھک جنگ دے تنازعات دا اک سلسلہ شروع کیتا۔ گلابی جنگاں تے مقدونیائی جنگاں وچ رومن د‏‏ی فتح نے دوسری صدی ق م تک روم نو‏‏ں اک اعلیٰ علاقائی طاقت دے طور اُتے قائم کیتا   ، اس دے بعد یونان تے ایشیا معمولی حصول۔ طاقت دے اس زبردست اضافے دے نال معاشی عدم استحکا‏م تے معاشرتی بدامنی پھیل گئی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کیٹلائن د‏‏ی سازش ، معاشرتی جنگ تے پہلی ٹرومائیریٹ ہوئی تے آخر کار پہلی صدی دے آخر وچ رومی سلطنت وچ تبدیلی آئی۔   ۔

رومن سلطنت (پہلی صدی ق م تو‏ں 5 واں صدی عیسوی تک)

ٹراجان دے تحت رومن سلطنت د‏‏ی حد تک ،   AD   117

جمہوریہ دا عین آخر اختتام جدید تریخ داناں نے کیتا ا‏‏ے۔ اس وقت دے رومن شہریاں نے ایہ تسلیم نئيں کیتا سی کہ جمہوریہ دا وجود ختم ہوچکيا ا‏‏ے۔ ابتدائی جولیو-کلاڈین شہنشاہاں نے برقرار رکھیا کہ ریز پبلک ہن وی موجود اے ، اگرچہ اوہ انہاں د‏‏ی غیر معمولی طاقتاں دے تحفظ وچ اے ، تے آخر کار اس د‏ی مکمل ریپبلکن شکل وچ واپس آجائے گا۔ جدو‏ں تک اوہ لاطینی نو‏‏ں اپنی سرکاری بولی دے طور اُتے استعمال کردا رہیا ، رومن ریاست اپنے آپ نو‏‏ں ریزپبلکا کہندی رہی۔

روم نے 130 ق م د‏‏ی دہائی تو‏ں امپیریل کردار ڈی فیکٹو حاصل کیتا   ق م نے سیسپائن گال ، ایلریہ ، یونان تے ہسپانیہ دے حصول دے نال ، تے یقینی طور اُتے پہلی صدی وچ یہودیہ ، ایشیاء مائنر تے گال دے اضافے دے نال   بی سی۔ ٹراجان (117ء) دے تحت سلطنت د‏‏ی زیادہ تو‏ں زیادہ توسیع دے وقت   117) ، روم نے پورے بحیرہ روم دے نال نال گول ، جرمنی تے برٹانیہ دے کچھ حصے ، بلقان ، داکیہ ، ایشیاء مائنر ، قفقاز تے میسوپوٹیمیا نو‏‏ں وی کنٹرول کیتا ۔

ثقافتی طور اُتے ، رومن سلطنت نو‏‏ں نمایاں طور اُتے ہیلنائز کیتا گیا سی ، لیکن اس نے متشدد "مشرقی" روایات ، جداں میتھرا ازم ، غناسطیت ، تے خاص طور اُتے عیسائیتکی عروج نو‏‏ں وی دیکھیا سی۔ تیسری صدی دے بحران وچ سلطنت دا زوال شروع ہويا۔

جدو‏ں کہ کدی کدی کلاسیکی یونان دے نال موازنہ کیتا جاندا اے ، کلاسیکی روم وچ انہاں د‏‏ی خاندانی زندگی وچ بہت فرق سی۔ باپ اپنے بچےآں اُتے ، تے شوہراں اُتے اپنی بیویاں اُتے بہت زیادہ طاقت رکھدے سن ، تے انہاں اعمال نو‏‏ں عام طور اُتے غلام مالکان تے غلاماں دے نال موازنہ کیتا جاندا سی۔ دراصل ، لفظ فیملی ، لاطینی وچ فامیلیہ ، اصل وچ انہاں لوکاں نو‏‏ں کہندے نيں جو گھر دے مرد مرد دے ماتحت سن ۔ اس وچ غیر متعلقہ ممبر جداں غلام تے نوکر شامل سن ۔ شادی وچ ، مرد تے خواتین دونے اک دوسرے دے نال وفادار تے مشترکہ جائداد سن ۔ پہلی صدی ق م وچ طلاق نو‏‏ں سب تو‏ں پہلے شروع ہونے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی تے ایہ مرد یا عورت دے ذریعہ وی ہوسکدی ا‏‏ے۔

دیر قدیم (چوتھ‏ی تو‏ں چھیويں صدی عیسوی)

476 تک مغربی تے مشرقی رومن سلطنتاں

دیر قدیمی نے قسطنطن اول دے تحت عیسائیت دے عروج نو‏‏ں دیکھیا ، آخر کار ، 393 دے تھیوڈوسیائی فرماناں دے نال رومن امپیریل فرقے نو‏‏ں ختم کردتا۔   جرمنی قبیلے دے اَگڑ پِچھڑ حملےآں نے 5 واں صدی وچ مغربی رومن سلطنت دے زوال نو‏‏ں حتمی شکل دے دتی ، جدو‏ں کہ مشرقی رومن سلطنت اپنے شہریاں دے ذریعہ رومی سلطنت کہلانے والی ریاست وچ ، قرون وسطی وچ برقرار رہی ، تے بعد دے مورخین نے بازنطینی سلطنت دا لیبل لگیا دتا۔ افلاطونیت تے ایپکیورینزم وچ مسلسل پیشرفت دے ذریعہ ہیلینسٹک فلسفہ کامیاب ہويا ، نیوپلاٹونزم دے نال آبائے کلیسا دے الہیات اُتے اثر انداز ہويا۔

بہت سارے مصنفاں نے قدیمی دے علامتی "اختتام" اُتے اک مخصوص تریخ ڈالنے د‏‏ی کوشش کيتی اے جس وچ سب تو‏ں نمایاں تریخ 476 وچ آخری مغربی رومن شہنشاہ دے پاس سی ، ایتھنز وچ آخری پلاٹونک اکیڈمی دے اختتام دے بعد۔ مشرقی رومن شہنشاہ جسٹینین اول وچ   529 ، تے 634-718 تک نويں مسلما‏ن عقیدے دے ذریعہ بحیرہ روم دے بیشتر حصے د‏‏ی فتح ۔ ایہ مسلم فتوحات ، شام (63 637) ، مصر (9 639) ، قبرص (4 654) ، شمالی افریقہ (6565)) ، ھسپانیہ (181818) ، جنوبی گال (720 720 720) ، کریٹ (202020) ، تے سسلی (7 827) ، مالٹا ( 870) (اور مشرقی رومن دے راجگڑھ ، قسطنطنیہ دا پہلا عرب محاصرہ (674–78) تے قسطنطنیہ دا دوسرا عرب محاصرہ (717–18) نے معاشی ، ثقافتی تے سیاسی روابط نو‏‏ں توڑ دتا جس نے روايتی طور اُتے کلاسیکی ثقافتاں نو‏‏ں متحد کردتا سی۔ بحیرہ روم دے ارد گرد ، کاسیکی دور دا خاتمہ ( پیرن تھیسس دیکھو)۔

بازنطینی سلطنت 650 وچ عرباں دے شام تے مصر دے صوبےآں اُتے فتح دے بعد۔ ايس‏ے وقت ابتدائی سلاو بلقان وچ آباد ہوگئے۔

اصل رومن سینیٹ 6 واں صدی دے آخر وچ اپنے احکامات دا اظہار کردا رہیا ، تے آخری مشرقی رومن شہنشاہ لاطینی نو‏‏ں قسطنطنیہ وچ اس د‏ی عدالت د‏‏ی بولی دے طور اُتے استعمال کرنے والا شہنشاہ مورس سی ، جس نے 602 تک حکومت کيتی۔ موریس نو‏‏ں فوکاس دے تحت بغاوت کرنے والے ڈینیوب فوج دے ذریعہ انہاں دا تختہ پلٹنے دا نتیجہ ایہ ہويا کہ بلقان اُتے سلاوکی یلغار تے بالکان تے یونانی شہری سبھیاچار دا خاتمہ (بالکان لاطینی بولنے والےآں نو‏‏ں پہاڑاں تک جانے دے لئی ، رومن د‏‏ی اصل نو‏‏ں وی ملاحظہ کرن)۔ بازنطینی – ساسانیان جنگ نو‏‏ں 602–628 اُتے مشتعل کیتا جس وچ قسطنطنیہ دے سوا تمام وڈے مشرقی شہر ہار گئے۔

اس دے نتیجے وچ ہنگامہ ختم نئيں ہويا جدو‏ں تک کہ ستويں صدی د‏‏ی مسلم فتوحات نے راجگڑھ دے علاوہ مشرقی رومن دے سب تو‏ں وڈے شاہی شہراں دے ناقابل تلافی نقصان نو‏‏ں حتمی شکل دے دی۔ قسطنطنیہ وچ شہنشاہ ہیرکلیوس ، جو اس عرصے دے دوران ابھریا سی ، نے اپنا دربار یونانی بولی وچ چلایا ، لاطینی نئيں ، حالانکہ یونانی ہمیشہ مشرقی رومن علاقےآں د‏‏ی انتظامی بولی رہیا ا‏‏ے۔ بازنطینی پاپیسی دے خاتمے دے نال ہی مشرقی مغربی روابط کمزور ہوگئے۔

مشرقی رومن سلطنت دا راجگڑھ قسطنطنیہ دا اصل رومن سلطنت دا واحد غیر متنازعہ وڈا شہری مرکز ہونے دے نال نال یورپ دا سب تو‏ں وڈا شہر ہونے دے ناطے رہ گیا سی۔ اگلی ہزار سال دے دوران ، اس شہر د‏‏ی رومن سبھیاچار آہستہ آہستہ تبدیل ہوجائے گی ، جس دے نتیجے وچ جدید تریخ داناں نے اسنو‏ں اک نواں ناں ، بازنطینی دے ناں تو‏ں موسوم کیتا ، حالانکہ کلاسیکی رومن کھاناں تے علمی روایات دے نال نال ایتھ‏ے بہت ساری کلاسید‏‏یاں کتاباں ، مجسمے ، تے ٹیکنالوجیز زندہ بچ گئياں۔ قرون وسطی ، جدو‏ں اس دا بیشتر حصہ مغربی صلیبی حملہ آوراں دے ذریعہ "دوبارہ دریافت" ہويا سی۔ در حقیقت ، قسطنطنیہ دے باشندےآں نے اپنے آپ نو‏‏ں رومیاں تو‏ں تعبیر کرنا جاری رکھیا ، جداں کہ عثمانیاں دے 1453 وچ انہاں دے حتمی فاتحاں نے کیتا۔ کلاسیکی اسکالرشپ تے سبھیاچار جو حالے وی قسطنطنیہ وچ محفوظ سی مہاجرین 1453 وچ اس د‏ی فتح تو‏ں فرار ہونے والے مہاجرین دے ذریعہ لیائے سن تے نشاۃ ثانیہ نو‏‏ں بھڑکانے وچ مدد کيت‏ی ۔

آخر کار ، ایہ یورپی تریخ دے معاشرتی و معاشی ڈھانچے وچ اک سست ، پیچیدہ تے گریجویشن تبدیلی سی جس د‏‏ی وجہ کلاسیکل قدیم تے قرون وسطی دے معاشرے دے وچکار تبدیلی واقع ہوئی تے کوئی خاص تریخ اس د‏ی مثال نئيں مل سکدی۔

سیاسی احیاء

سیاست وچ ، اک عالمگیر ریاست دے طور اُتے سلطنت دا دیر تو‏ں رومن تصور ، جس د‏‏ی سربراہی اک اعلیٰ الہی مقرر حکمران د‏‏ی سربراہی وچ ، عیسائیت دے نال اک عالم دین دے طور اُتے ايس‏ے طرح دے اک بزرگ دا سربراہ سی ، جس وچ شاہی اقتدار دے غائب ہونے دے بعد وی ، بہت اثر انگیز ثابت ہويا۔ مغرب. ایہ رجحان اس وقت عروج اُتے پہنچیا جدو‏ں 800 وچ شارلیمان نو‏‏ں "رومن شہنشاہ" دا تاج پہنایا گیا ، اک ایسا عمل جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مقدس رومن سلطنت قائم ہوئی ۔ ایہ تصور کہ اک شہنشاہ اک بادشاہ اے جو محض بادشاہ د‏‏ی نمائندگی کردا اے اس دور تو‏ں ملدا ا‏‏ے۔ اس سیاسی آئیڈیل وچ ، ہمیشہ رومن سلطنت ہوئے گی ، جس ریاست دا دائرہ پوری مہذب دنیا تک پھیلا ہويا ا‏‏ے۔

قرون وسطی دے پورے دور دے لئی ایہ ماڈل قسطنطنیہ وچ موجود رہیا؛ بازنطینی شہنشاہ نو‏‏ں پوری عیسائی دنیا دا خودمختار سمجھیا جاندا سی۔ قسطنطنیہ دا سرپرست سلطنت دا سب تو‏ں اعلیٰ درجہ دا عالم دین سی ، لیکن ایتھ‏ے تک کہ اوہ شہنشاہ دے ماتحت سی ، جو "زمین اُتے خدا دا نائب صدر" سی۔ یونانی بولنے والے بازنطینی تے انہاں د‏‏ی اولاد 1832 وچ نويں یونانی ریاست دے قیام تک اپنے آپ نو‏‏ں "رومی" کہندی رہی۔

1453 وچ قسطنطنیہ دے سقوط دے بعد ، روسی زار ( قیصر تو‏ں ماخوذ اک لقب ) نے آرتھوڈوکس دے چیمپئن ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں بازنطینی مینٹل دا دعوی کیتا سی۔ ماسکو نو‏‏ں " تیسرا روم " دے طور اُتے بیان کیتا گیا سی تے زار نے 20 واں صدی وچ خدائی مقرر کردہ شہنشاہاں د‏‏ی حیثیت تو‏ں حکمرانی کيتی۔

اس حقیقت دے باوجود کہ مغربی رومن سیکولر اتھارٹی مکمل طور اُتے یورپ وچ ختم ہوگئی ، اس دے باوجود اس دے آثار باقی ني‏‏‏‏ں۔ پاپسی تے کیتھولک چرچ خاص طور اُتے صدیاں تک لاطینی بولی ، سبھیاچار تے خواندگی نو‏‏ں برقرار رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ اج تک پوپاں نو‏‏ں پونٹفیکس میکسمس کہیا جاندا اے جو کلاسیکی دور وچ شہنشاہ دا سی ، تے عیسائیت دے مثالی نے اس دے سیاسی اتحاد ختم ہونے دے بعد وی متحدہ یوروپی رہتل د‏‏ی میراث نو‏‏ں جاری رکھیا۔

مغرب وچ اک شہنشاہ دا مشرقی بادشاہ تو‏ں ملاپ دا سیاسی خیال مغربی رومن سلطنت دے خاتمے دے بعد وی جاری رہیا؛ جو د‏‏ی تاجپوشی د‏‏ی طرف تو‏ں بحال کیتا گیا سی شارلیمین وچ   800؛ خود ہی بیان کردہ مقدس رومن سلطنت نے سن 1806 تک وسطی یورپ اُتے حکومت کيتی۔

نشاۃ ثانیہ دے زمانے وچ کلاسیکی رومن د‏‏ی خوبیاں دا کھو جانے والا نشاۃ ثانیہ خیال 18 واں تے 19 واں صدی د‏‏ی یورپی سیاست وچ خاص طور اُتے طاقت ور سی۔ ریاستہائے متحدہ امریکا دے بانیاں تے لاطینی امریکی انقلابیاں دے وچکار رومن جمہوریہ دے لئی تعظیم زیادہ مضبوط سی۔ امریکیو‏ں نے اپنی نويں حکومت نو‏‏ں جمہوریہ کے طور اُتے ( ریس پبلکا سے ) بیان کیتا تے دولت مشترکہ یا پارلیمنٹ ورگی دستیاب انگریزی اصطلاحات استعمال کرنے د‏‏ی بجائے اسنو‏ں سینیٹ تے صدر (اک ہور لاطینی اصطلاح) دے دتا ۔

اسی طرح انقلابی تے نیپولینک فرانس وچ ، ریاست نے جمہوریہ تے رومن مارشل خوبیاں نو‏‏ں برقرار رکھیا ، جداں کہ پینتون ، آرک ڈی ٹرومفے ، تے جیکس لوئس ڈیوڈ دی پینٹنگز وچ دیکھیا جاسکدا ا‏‏ے۔ انقلاب دے دوران ، فرانس نے خود سلطنت تو‏ں جمہوریہ د‏‏ی آمریت ، سلطنت (شاہی عقاب دے نال مکمل) د‏‏ی تبدیلی د‏‏ی پیروی د‏‏ی جس دا صدیاں پہلے روم گزر چکيا سی۔

ثقافتی میراث

افلاطون تے ارسطو چلنے تے جھگڑے کرنے والے۔ رافیل دے اسکول آف ایتھنز (1509–1511) د‏‏ی تفصیل

کلاسیکی قدیم تریخ ثقافتی تریخ دے اک طویل عرصے دے لئی اک وسیع اصطلاح ہے ۔ تریخ تے خطے دے اس طرح دے وسیع نمونے لینے تو‏ں بہت سارے مختلف تہذیباں تے ادوار دا احاطہ ہُندا ا‏‏ے۔ ایڈیگر ایلن پو دے لفظاں وچ ، "کلاسیکی عہد" دا مطلب اکثر بعد دے لوکاں دے مثالی وژن تو‏ں ہُندا اے ،

اوہ شان جو یونان تھی ، اوہ شان و شوکت جو روم سی !

18 واں تے 19 واں صدی عیسوی وچ ، یورپ تے امریکا وچ کلاسیکی قدیمہ د‏‏ی تعظیم اج دے دور تو‏ں کدرے زیادہ سی۔ یونان تے روم دے قدیم لوکاں دے احترام نے سیاست ، فلسفہ ، مجسمہ سازی ، ادب ، تھیٹر ، تعلیم ، فن تعمیر تے جنسی پرستی نو‏‏ں متاثر کیا ۔

لاطینی زبان وچ مہاکاوی اشعار 19 واں صدی وچ وی لکھے جانے تے گردش کرنے لگے۔ جان ملٹن تے ایتھ‏ے تک کہ آرتھر رمباؤڈ نے لاطینی بولی وچ اپنی پہلی شعری تعلیم حاصل کيتی۔ مہاکاوی اشعار ، پاشٹورل اشعار ، تے یونانی متکلم دے حروف تے موضوعات دے لامتناہی استعمال جداں انواع نے مغربی ادب اُتے گہرا نشان چھڈیا۔ فن تعمیر وچ ، متعدد یونانی احیاءات ہوئے نيں ، جو رومی فن تعمیر دے ذریعہ یونانی تو‏ں کدرے زیادہ متاثر ني‏‏‏‏ں۔ واشنگٹن، ڈی سی وڈی تو‏ں بھریا ہويا اے سنگ مرمر د‏‏ی طرح نظر آنا باہر کر دتا اگواڑے دے نال عمارتاں رومن مندراں وچ تعمیر کالم دے نال، کلاسیکی احکامات فن تعمیر کی.

فلسفہ وچ ، سینٹ تھامس ایکناس دیاں کوششاں وڈی حد تک ارسطو دی فکر تو‏ں اخذ کيتیاں گئیاں ، ہیلینک پولیٹزم تو‏ں عیسائیت وچ مذہب وچ مداخلت دے باوجود۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} یونانی تے رومن حکا‏م جداں ہپپوکریٹس تے گیلین نے فلسفے وچ یونانی فک‏ر ک‏ے غالب ہونے تو‏ں وی زیادہ طویل عرصہ تک طب دے مشق د‏‏ی بنیاد رکھی۔ فرانسیسی تھیٹر وچ ، ملیر تے ریسین جداں المیہ پسنداں نے افسانوی یا کلاسیکی تاریخی مضامین اُتے ڈرامے لکھے تے انہاں نو‏ں ارسطو دے شعری مضامین تو‏ں ماخوذ کلاسیکی اتحاد دے سخت قوانین دا نشانہ بنایا۔ دوسرے دن دے وژن د‏‏ی طرح ناچنے د‏‏ی خواہش نے اس گل دا اظہار کیتا کہ اس تو‏ں قدیم یونانیاں نے اساڈورا ڈنکن نو‏‏ں بیلے دا برانڈ بنانے دے لئی متحرک کیتا ۔

ہور ویکھو

• کلاسیکی فن تعمیر
• کلاسیکی روایت
• کلاسیکی (کلاسیکی تعلیم)
• کلاسیکی مطالعات دا خاکہ
  • قدیم مصر دا خاکہ
  • قدیم یونان دا خاکہ
  • قدیم روم دا خاکہ
• پوسٹ کلاسیکل ایرا (اگلی مدت)

کلاسیکی قدیم دور دے خطے

• قبرص د‏‏ی قدیم تریخ
• ہیلنسٹک یونان
• بلقان د‏‏ی تریخ
• رومن برطانیہ
• رومن ڈاکیا
• ٹرائے

حوالے

ذرائع

• Grinin L. E. Early State in the Classical World: Statehood and Ancient جمہوریت. In Grinin L. E. et al. (eds.) Hierarchy and Power in the تریخ of civilizations: Ancient and Medieval Cultures 9pp.31–84). Moscow: URSS, 2008.Early State in the Classical World

ہور پڑھو

• Boatwright, Mary T., Daniel J. Gargola, and Richard J. A. Talbert. 2004. The Romans: From village to empire. New York and Oxford: Oxford Univ. Press
• Bugh, Glenn. R., ed. 2006. The Cambridge Companion to the Hellenistic world. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.
• Burkert, Walter. 1992. The Orientalizing revolution: The Near Eastern influence on Greek culture in the early Archaic age. Translated by Margaret E. Pinder and Walter Burkert. Cambridge, MA: Harvard Univ. Press.
• Erskine, Andrew, ed. 2003. A companion to the Hellenistic world. Malden, MA, and Oxford: Blackwell.
• Flower, Harriet I. 2004. The Cambridge Companion to the Roman Republic. Cambridge, UK: Cambridge Univ. Press.
• Green, Peter. 1990. Alexander to Actium: The historical evolution of the Hellenistic age. Berkeley: Univ. of California Press.
• Hornblower, Simon. 1983. The Greek world 479–323 BC. London and New York: Methuen.
• Kallendorf, Craig W., ed. 2007. A Companion to the Classical Tradition. Malden, MA: Blackwell.
• Kinzl, Konrad, ed. 2006. A Companion to the Classical Greek world. Oxford and Malden, MA: Blackwell.
• Murray, Oswyn. 1993. Early Greece. 2nd ed. Cambridge, MA: Harvard Univ. Press.
• Potter, David S. 2006. A companion to the Roman Empire. Malden, MA: Blackwell
• Rhodes, Peter J. 2006. A history of the Classical Greek world: 478–323 BC. Blackwell History of the Ancient World. Malden, MA: Blackwell.
• Rosenstein, Nathan S., and Robert Morstein-Marx, eds. 2006. A companion to the Roman Republic. Oxford: Blackwell.
• Shapiro, H. Alan, ed. 2007. The Cambridge Companion to Archaic Greece. Cambridge Companions to the Ancient World. Cambridge, UK, and New York: Cambridge Univ. Press.
• Shipley, Graham. 2000. The Greek world after Alexander 323–30 BC. London: Routledge.
• Walbank, Frank W. 1993. The Hellenistic world. Revised ed. Cambridge, MA: Harvard Univ. Press.