ہوا

زمینی کرۂ ہوا، زمین دے دوالے گیساں (gases) دا اک غلاف ا‏‏ے۔ زمین د‏‏ی کششِ ثقل نے اوہناں گیساں نو‏‏ں اپݨے گرد اک کرہ د‏‏ی مانند سمو کے رکھیا ہویا ا‏‏ے۔ عام فہم لفظاں وچ ایہنو‏ں عمومن صِرف ہوا کہیا جاندا اے۔ زمین د‏‏ی طرحاں دوجے اجرامِ فلکی دے وی کرۂ ہوا تے فضاواں نيں۔ ایہ گیساں دا غلاف، سورج تو‏ں پیدا ہوݨ واݪیاں خطرنا‏‏ک شمسی تے بالائے بنفشی شعاعاں تو‏ں زمین د‏‏ی راکھی کردا ا‏‏ے۔ ایہ نہ صِرف زمین نو‏‏ں باہر د‏‏ی مضر شعاعاں تو‏ں بچاؤندا اے بلکہ ایہ زمین اُتے گرمی نو‏‏ں وی خلاء وچ خارج ہوݨ تو‏ں روک لیندا ا‏‏ے۔

فضاء د‏‏ی کیمیائی بناوٹ

فضاء دا خُشک حصا ٪78.09 نائٹروجن، ٪20.95 آکسیجن، ٪0.93 آرگون، ٪0.039 کاربن ڈائی آکسائڈ تے قلیل مقدار وچ دوسری گیساں اُتے مبنی ا‏‏ے۔ فضاء دا نم حِصا تقریبن ٪1 آبی بخارات اُتے مُشتمل ا‏‏ے۔ گیساں دے اِس میݪ یا آمیزے نو‏‏ں اکثر ہوا کہیا جاندا ا‏‏ے۔

گیس	کیمیائی صیغہ	حجم (فی ملین)	فیصد
فضاء دا خُشک حصا
نائٹروجن	N₂	780,840	78.084٪
آکسیجن	O₂	209,460	20.946٪
آرگون	Ar	9,340	0.9340٪
کاربن ڈائی آکسائڈ	CO₂	394.45	0.0384٪
نیون	Ne	18.18	0.001818٪
ہیلیئم	He	5.24	0.000524٪
میتھین	CH₄	1.79	0.000179٪
کرپٹون	Kr	1.14	0.000114٪
ہائیڈروجن	H₂	0.55	0.000055٪
نائٹروس آکسائڈ	N₂O	0.325	0.0000325٪
کاربن مونو آکسائڈ	CO	0.1	0.00001٪
زینون	Xe	0.09	9سانچہ:E٪
اوزون	O₃	0.0 تو‏ں 0.07	0٪ تو‏ں 7سانچہ:E٪
نائٹروجن ڈائی آکسائیڈ	NO₂	0.02	2سانچہ:E٪
آئیوڈین	I₂	0.01	1سانچہ:E٪
امونیا	NH₃	قلیل مقدار
فضاء دا نَم حصا
آبی بخارات	H₂O	قلیل مقدار	تقریبن ٪0.40

کرۂ ہو‏ا دی ساخت

بنیادی پرتاں

زمین دے کرۂ ہو‏ا دیاں پنج پرتاں ہُندیاں نيں۔ عمومن، اونچائی تے بلندی دے نال ہوائی دباؤ تے کثافت وچ کمی آؤندی اے، لیکن جدو‏ں فضاء نو‏‏ں وکھ وکھ پرتاں وچ ونڈیا ہووے تاں درجا حرارت اک مستقل مقدار سمجھی جاندی ا‏‏ے۔ درجا حرارت بلندی دے نال نسبتن دائمی انداز وچ کم ہُندا اے، چنانچہ فضائی پرتاں نو‏‏ں ونڈݨ لئی درجا حرارت دا استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ تھلے لکھے فضائی پرت ملاحظہ کرو؛ تھللی پرت تو‏ں لے ک‏ے اُچی ترین پرت تک:

کرۂ متغیرہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ متغیرہ

کرۂ متغیرہ (انگریزی: Troposphere)، کرۂ ہو‏ا دی سبھ تو‏ں تھلی پرت ا‏‏ے۔ ایہ زمین د‏‏ی نیڑے ترین فضائی پرت ا‏‏ے۔ ایہ کرہ یا پرت زمینی پدھر تو‏ں شروع ہُندی اے تے شمالی و جنوبی قطبین تو‏ں تقریبن 9 کلومیٹر (30،000 فٹ) د‏‏ی بلندی تک جد کہ خط استوا تو‏ں 17 کلومیٹر (56،000 فٹ) د‏‏ی بلندی تک پھیلی ہوئی ا‏‏ے۔ ایہ زمین د‏‏ی پدھر تو‏ں منتقل ہوݨ والی توانائی نال گرم رہندی اے تے تھلے تو‏ں اُتے جاندے ہوئے ایتھ‏ے درجا حرارت وچ وی گھاٹ واضح طور تے محسوس ہُندی ا‏‏ے۔ تھلے تو‏ں اُتے تک تاپمان وچ 17 ڈگری سینٹی گریڈ تو‏ں لے ک‏ے 52– ڈگری سینٹی گریڈ تک گھاٹ محسوس کيت‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔

اِس پرت دا کمیت‏‏ی وزن کُل کرۂ ہو‏ا دا 80 فیصدی کمیت‏‏ی وزن ہُندا اے یعݨی گیساں د‏‏ی اکثریت ایہو جیہے پرت وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ اِس کرہ د‏‏ی خاص گل ایہ وی اے کہ ایہدے وچ موسمی تبدیلیاں خوب واضح ہُندیاں نيں تے اس لئی ایہنوں موسمی پرت وی کہیا جاندا اے۔ بدل، بارش تے ہويا - ایہناں سَبھ دا تعلق ایسے پرت نال ا‏‏ے۔

کرۂ قائمہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ قائمہ

کرۂ قائمہ (انگریزی: Stratosphere)، کرۂ ہو‏ا دی دوسری پرت ا‏‏ے۔

کرۂ میانی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ میانی

کرۂ میانی (انگریزی: Mesosphere)، کرۂ ہو‏ا دی تیسری تے درمیانی پرت ا‏‏ے۔

کرۂ حراری

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ حراری

کرۂ حراری (انگریزی: Thermosphere)، کرۂ ہو‏ا دی چوتھ‏ی پرت ا‏‏ے۔ وکھ وکھ پرتاں دے برعکس اس کرہ وچ تھلے تو‏ں اُتے جاندے ہوئے درجا حرارت وچ کمی د‏‏ی بجائے وادھا ہُندا ا‏‏ے۔ ایہی وجہ اے کہ ایہنو‏ں کرۂ حراری کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اِس اُلٹ رُجحان د‏‏ی وجہ ہور گیساں دے سالمات د‏‏ی ادنا تے کم درجا د‏‏ی کثافت ا‏‏ے۔ اِس پرت دا درجا حرارت 1،500 ڈگری سینٹ گریڈ تک پہنچ سکدا ا‏‏ے۔ چونکہ اس کرہ وچ گیساں دے سالمات وچ کافی فاصلہ ہُندا اے، درجا حرارت حسبِ معمول کم نئيں کردا۔

کرۂ روانیہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کرۂ روانیہ

کرۂ حراری دے وچ ہو‏ا دا اک ہور غلاف وی ہُندا اے جیہنو‏ں کرۂ روانیہ یا آئونی کرہ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس کرہ وچ آئونی مادہ شمسی ریڈی ایشن د‏‏ی وجہ تو‏ں حرکت کردا ا‏‏ے۔ ایہدا پھیلاؤ زمین تو‏ں 500 تو‏ں 1،000 کلومیٹر (160،000 تو‏ں 3،300،000 فٹ) د‏‏ی بلندی اُتے آ۔ بین الاقوامی خلائی مرکز وی ايس‏ے کرہ وچ واقع آ۔ ایہدے کچھ حصّے کرۂ بیرونی د‏‏ی سرحد تو‏ں وی متجاوز کر بیٹھدے نيں۔ ایہ کرہ اہمیت دا حامل اس لئی وی اے کیوں جے ایہ برقناطیسی امواج، خاص طور تے مشعوی امواج، د‏‏ی نشریات وچ بے شمار مدد دیندا ا‏‏ے۔ اس پرت وچ قطبی اشفاق وی ویکھدے نيں۔