اسرائیل بن یونس
| اسرائیل بن یونس | |
|---|---|
| معلومات شخصیت | |
| پیدائشی نام | إسرائيل بن يونس |
| جم | سنہ 718 |
| وفات | سنہ 778 (59–60 سال) |
| شہریت |  خلافت عباسیہ
|
| کنیت | ابو یوسف |
| والد | یونس بن ابی اسحاق |
| رشتے دار | دادا: ابو اسحاق سبیعی بھائی: عیسی بن یونس |
| عملی زندگی | |
| نسب | سبیعی ہمدانی |
| پیشہ | محدث |
ترمیم  | |
اسرائیل بن یونس کوفی تابعی، راویان حدیث نبوی وچوں اک، محدث ابو اسحاق سبیعی دے پوتے، محدث یونس بن ابی اسحاق دے فرزند تے عیسی بن یونس دے بھائی سن ۔ امام ابو حنیفہ دی علمی مجلس دے ساتھی سن ۔
عالم، فاضل، محدث، ثقہ، فقیہ کامل سن، امام اعظم و امام ابو یوسف توں حدیث نوں سنیا تے فقہ حاصل کيتی تے آپ توں وکیع بن جراح تے عبد الرحمن بن مہدی نے روایت کيتی۔ امام احمد بن حنبل تے یحیی بن معین نے آپ دی ثقابت دی شہادت دتی۔ امام بخاری و مسلم نے آپ توں تخریج کيتی۔
ناں و نسب
[سودھو]اسرائیل بن یونس بن اسحٰق کوفی : کنیت آپ دی ابو یوسف سی پورا سلسلہ ایہ اے۔
اسرائیل بن یونس بن ابی اسحاق، عمرو بن عبد اللہ بن علی بن احمد بن ذی یحمد بن سبیع بن سبیع بن صعب بن معاویہ بن کثیر بن مالک بن جشم بن حاشد بن جشم بن خیوان بن نوف بن ہمدان[۱][۲]
ولادت
[سودھو]100ھ وچ شہر کوفہ دی مردم خیز زمین وچ پیدا ہوئے۔[۳]
فضل و کمال
[سودھو]انھاں نے مرکز علم کوفہ وچ نشو و نما پائی تے فطری علمی ذوق دی بنا اُتے وقت دے اکابر علما دے فیض توں مالا مال ہوئے۔ خود انہاں دا خانوادہ وی علم و فضل وچ ممتاز حیثیت رکھدا سی۔ چنانچہ انہاں دے دادا ابو اسحاق سبیعی دا شمار جلیل القدر تابعین وچ ہُندا اے۔ تمام علما و محققاں نے بالاتفاق انہاں دی توثیق دی اے۔
اسرائیل بن یونس اپنے انہاں شہرہ آفاق جد امجد توں خاص طور اُتے مستفید ہوئے، چنانچہ ابو اسحاق سبیعی دی تمام مرویات انھاں ازبر سی۔ عیسی بن یونس کہندے نيں کہ: «میرے توں میرے بھائی اسرائیل نے بیان کيتا کہ وچ ابو اسحاق دی روایتاں نوں اس طرح چيتا کردا سی جداں قرآن دی سورۃ حفظ کردا ہاں۔»[۴][۵]
شیوخ
[سودھو]سماک بن حرب، منصور بن معتمر، ابراہیم بن مہاجر، سلیمان اعمش، زیاد بن علاقہ، زید بن جبیر، عاصم بن بہدلہ، اسماعیل السدی، مجراہ بن زاہر اسلمی، عاصم احوال، ہشام بن عروہ تے یوسف بن ابی بردہ۔[۶][۷]
تلامذہ
[سودھو]اسماعیل بن جعفر، وکیع بن جراح، عبد الرحمن بن مہدی، عبید اللہ بن موسی، فضل بن دکین، اسود بن عامر شاذان، محمد بن سابق، عبد اللہ بن صالح عجلی، ابو احمد زبیری، نفر بن شمیݪ، ابو داؤد طیالسی، عبد الرزاق بن ہمام، یحیی بن آدم، محمد بن یوسف فریابی، عبد اللہ بن رجاء سعدانی، یونس بن جعد۔[۸][۹][۱۰]
درس وافادہ
[سودھو]اسرائیل بن یونس نے خود وی وکھ وکھ تھانواں اُتے درسِ حدیث دی مجلساں گرم کاں،خطیب بغدادی نے اپنی تریخ وچ انہاں دے بغداد دے درس دا ذکر کيتا اے ،اوتھے شائقین علم دا گروہ انہاں دے گرد اکٹھا رہندا سی، انہاں توں مستفید ہوݨ والےآں دا حلقہ بہت وسیع اے، جنہاں وچ تھلے لکھے ائمہ و علما مشہور نيں۔ اسماعیل بن جعفر،وکیع بن الجراح،عبد الرحمن بن مہدی،عبید اللہ بن موسیٰ،ابو نعیم الفضل بن دکین، اسود بن عامر شاذان،محمد بن سابق، عبد اللہ بن صالح بعجلی، ابو احمد الزبیری، نضر بن شمیݪ،ابوداؤد الطیالسی، عبدالزاق بن ہمام، یحییٰ بن آدم،محمد بن یوسف الفریابی،عبد اللہ بن رجاء السعدانی،احمد بن یونس بن الجعد۔ [۱۱]
قوتِ حافظہ
[سودھو]انھاں نے قوتِ حافظہ وی نہایت قوی پائی سی امام احمد بن حنبل انہاں دی غیر معمولی قوتِ حافظہ اُتے تعجب دا اظہار کيتا کردے سن ۔ [۱۲] یحییٰ بن آدم کہندے نيں کہ: کنا نکتب من اتقن اصحاب ابی اسحاق [۱۳] وہ ابو اسحاق سبیعی دے تلامذہ وچ سب توں ودھ صدوق اورعادل نيں۔ امام احمد بن حنبل فرماندے نيں: اسرائیل ثبت الحدیث اسرائیل ثقۃ راوی نيں عجلی دا قول اے "کوفی ثقۃ" امام نسائی دا بیان اے "لیس بہ بأس"[۱۴]ابنِ سعد لکھدے نيں: کان ثقۃ وحدث عنہ الناس حدیثاً کثیرا [۱۵] وہ ثقۃ سن لوک انہاں توں بکثرت حدیثاں روایت کردے سن ۔ ابن عدی دا بیان اے "ھو ممن یحتج بہ" ابن حبان نے کتاب الثقات وچ انہاں دا ذکر کيتا اے۔ ان دے علاوہ یحییٰ بن معین، ابو نعیم، امام ابو داؤد اورنسائی وغیرہ نے بہت ہی واضح لفظاں وچ اسرائیل بن یونس نوں اصح الحدیث تے ثقۃ صدوق لکھیا اے ،ہور برآں امام الجرح والتعدیل عبد الرحمن بن مہدی وی انہاں توں روایت کردے نيں۔ [۱۶] جن بعض علما نے انہاں دی ثقاہت اُتے کلام کيتا اے انہاں دے بارے علامہ ذہبی نے لکھیا اے کہ اسرائیل بن یونس اُتے جرح کرنے والےآں دا اعتبار نئيں کيتا جائے گا؛کیونجے انہاں دی ثقاہت مسلم اے ؛چنانچہ اوہ رقمطراز نيں: کان حافظاً صالحاً خاشعاً من اوعیۃ العلم ولا عبرۃ بقول من لینہ فقد اجتج بہ الشیخان وہ حافظ ،صالح، متورع، اورعلم دا اک ظرف سن، جو لوک انہاں اُتے کلام کردے نيں انہاں دی گل دا اعتبار نئيں کيتا جائے گا؛کیونجے شیخین نے انہاں نوں سند بنایا اے۔ علامہ ذہبی استوں علاوہ میزان وچ جرح کرنے والےآں دے تفصیلی تذکرے دے بعد لکھدے نيں: قلت اسرائیل اعتمدہ البخاری فی الاصول وھو فی الثبت دا الاسطوانۃ یلتفت الی تضعیف من ضعفہ،نعم،شعبۃ الثبت منہ الا فی ابی اسحاق۔ [۱۷] اسرائیل بن یونس اُتے امام بخاری ومسلم نے وی اعتماد کيتا اے اورفی الحقیقت اوہ تثبت وچ ستون دی مانند اٹل نيں لہذا تضعیف کرنے والےآں دی گل دی طرف دھیان نئيں دتا جائے گا، ہاں ایہ صحیح اے کہ شعبہ انہاں توں ودھ قوی نيں لیکن مرویات ابی اسحاق وچ اوہ وی اسرائیل دے ہمسر نئيں۔
ائمہ دا اعتراف
[سودھو]علما نے انہاں دے فضل وکمال دا برملا اعتراف کيتا اے، امام شعبہ توں کسی نے ابو اسحاق سبیعی دی روایت دے متعلق دریافت کيتا تاں انھاں نے فرمایا: سلوافیھا اسرائیل فانہ اثبت فیھا منی اس دے بارے وچ اسرائیل توں رجوع کرو کیونجے اوہ میرے توں ودھ قوی نيں۔ عبد الرحمن بن مہدی انھاں ابو اسحاق دی مرویات دے سلسلہ وچ شعبہ اورسفیان ثوری اُتے وی فوقیت دیندے نيں (تہذيب التہذيب:1/253)ابو نعیم کہندے نيں "اسرائیل اثبت من ابی عوانہ" یحییٰ بن معین دا قول اے کہ"اسرائیل اثبت حدیثاً من شریک"
زہد وورع
[سودھو]تقویٰ و پاکبازی خشوع وبے نفسی اسرائیل بن یونس دے دفتر کمال دے نمایاں ابواب نيں، علم و فضل دی دولت دے نال اوہ عمل دے زیور توں وی آراستہ سن ،علامہ ذہبی لکھدے نيں: وکان اسرائیل مع حفظ و علمہ خاشعا للہ کبیر القدر [۱۸] اپنے علم تے قوتِ حافظہ دے نال نال اسرائیل انتہائی خاشع اورعظیم المرتبت سن ۔ شفیق بلخی انہاں دے خشوع وخضوع دے متعلق بیان کردے نيں کہ: اخذت الخشوع عن اسرئیل کنا حولہ لا یعرف من عن یمینہ ولا من عن شمالہ لتفکرہ فی الاخرۃ فعلمت انہ رجل صالح ميں نے خشوع اسرائیل توں حاصل کیتا، اسيں لوک انہاں دے آلا دُوآلا رہندے سن لیکن انھاں فکر آخرت وچ ڈُبے رہنے دی بنا اُتے سجے کھبے دی کچھ خبر نئيں رہندی تھی،بس اودوں وچ سمجھ گیا کہ اوہ بہت نیک شخص نيں۔
وفات
[سودھو]ان دی وفات باختلاف روایت 160ھ یا 162ھ وچ ہوئی،[۱۹] بعض نے 161ھ لکھیا اے۔[۲۰][۲۱]
حوالے
[سودھو]- ↑ طبقات ابن سعد 6/ 219
- ↑ تریخ بغداد ج 7، ص 20
- ↑ تہذيب التہذيب ج 1، ص 263
- ↑ میزان الاعتدال، ج 1، ص 97
- ↑ تذکرۃ الحفاظ، ج 1، ص 193
- ↑ تریخ بغداد ج 7، ص 20
- ↑ تہذيب التہذيب ج 1، ص 261
- ↑ تذکرۃ الحفاظ ج 1، ص 193
- ↑ تریخ بغداد ج 7، ص 20
- ↑ تہذيب التہذيب ج 1، ص 261
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ:1/193 تریخ بغداد:7/20،تہذيب التہذيب:1/261)
- ↑ (میزان الاعتدال:1/97)
- ↑ (میزان الاعتدال:1/97)
- ↑ (تریخ بغداد:7/21)
- ↑ (تہذيب التہذيب:1/263)
- ↑ (میزان الاعتدال:1/97)
- ↑ (میزان الاعتدال:1/198)
- ↑ (میزان الاعتدال :1/98)
- ↑ تریخ بغداد ج 7، ص 24
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
