بہادر شاہ پہلا

بہادر شاہ پہلا قطب الدین محمد بہادر شاه
بادشاہ
7واں مغل بادشاہ
راج ویلہ	19 جون 1707 & nbsp ; – 27 فروری 1712
پیشرو	محمد اعظم شاہ ( ناں دا ) اورنگزیب
جانشین	جہاندار شاہ
شریک حیات	نرنسا بیگم
شریک حیات	نور النساء بیگم مہر النساء بیگم امت الحبیب بیگم بیگم نظام بائی بیگم امرتا بائی
نسل	8 بیٹے، بشمول 1 بیٹی جہاندار شاہ عظیم الشان رفیع الشان جہان شاہ اول بلند اختر
مکمل ناں صاحب قرآن معظم شاہ عالمگیر ثانی ابو ناصر سید قطب الدین ابو مظفر محمد معظم شاہ عالم بہادر شاہ اول پادشاہ غازی
شاہی خاندان	مغل
پیؤ	اورنگزیب
ماں	نواب بائی
جم	14 اکتوبر 1643 برھان پور ، مغل راج
موت	۲۷ فروری ۱,۷۱۲( 1712 -02-27) (عمر 68 سال) لہور ، مغل راج
دفن	15 مئی 1712 موتی مسجد ، دلی
مذہب	اسلام

بہادر شاہ اول (Bahadur Shah I) مغلیہ سلطنت دا ستواں شہنشاہ سی جس نے ہندوستان اُتے 1707ء توں 1712ء تک حکومت کیتی۔ اس دا اصل ناں قطب الدین محمد معظم سی ، جدونکہ اس دے والد اورنگزیب عالمگیر نے اسنوں شاہ عالم دا خطاب دتا سی۔

بہادر شاہ (اردو : بہادر شاه اول ) (14 اکتوبر 1643 – 27 فروری 1712)، بھارت دے ستویں مغل بادشاہ، 1707 توں 1712 تک اپنی موت تک راج کردا رہا۔ اپنی جوانی وچ، اسنے اپنے پیؤ اورنگزیب نوں تباہ کرن دی سازش رچی، پنجویں مغل بادشاہ، اتے کئی وار راجگدی تے چڑھے۔ شاہ دیاں سکیماں نوں بادشاہ ولوں روکیا گیا سی، جسنے اس نوں کئی وار قید کیتا سی۔ 1663 وچ، ایہناں نوں ستّ سالاں توں مراٹھیاں ولوں قید کیتا گیا سی۔ 1696 توں 1707 تک، اوہ اکبرآباد (بعد وچ آگرہ)، کابل اتے لاہور دے گورنر رہے۔

اورنگزیب دی موت توں بعد اس دے سبھ توں وڈے پتر نے اپنے مکھی پتی محمد اعظم شاہ نوں اپنے آپ نوں جانشین ایلانیا، حالانکہ چھیتی ہی اوہ جاجو دے لڑائی وچ ہار گیا سی اتے بہادر شاہ نے ہار کھادھی سی۔ بہادر شاہ دے راج ویلے جودھپور اتے امبر دے راجپوت راجاں نوں تھوڑے ویلے لئی قبضہ دتا گیا سی۔ شاہ نے علی نوں ولی دے روپ وچ اعلان کر کے کھٹا وچ اک اسلامی اختلاف نوں وی توڑ دتا۔ اس دا حکمرانی بندہ سنگھ بہادر، راجپوتاں اتے متحد مغل کم بخش دی اگوائی ہیٹھ بہت سارے ودروہ توں پریشان سی۔ بہادر شاہ نوں دلی دے مہرولی وچ موتی مسجد وچ دفنایا گیا سی۔ بہادر شاہ پہلا جم14 اکتوبر ، سن 1643 وچ برھان پور ، بھارت وچ ہویا سی ۔ بہادر شاہ پہلا دلی دا ستواں مغل بادشاہ ( 1707–1712 ) سی ۔ شاہزادہ معظم کہلانے والے بہادرشاہ ، بادشاہ اورنگزیب دے دوجے پتّ سن ۔ اپنے پیؤ دے بھرا اتے ویری شاہ شجاع دے نال وڈے بھرے دے مل جان دے بعد شاہزادہ معظم ہی اورنگزیب دے ممکنہ وارث سن ۔ بہادر شاہ پہلا نوں شاہ عالم پہلا جاں عالم شاہ پہلا دے نام سے وی جانیا جاندا اے ۔ بادشاہ بہادر شاہ پہلے دے چار پتّ سن - جہاندارشاہ ، عظیم الشان ، رفیع الشان تے جہانشاہ ۔

مڈھلا جیون

Full-figure painting of a young Bahadur Shah

پرنس مواجام اپنی جوانی وچ

بہادر شاہ 14 اکتوبر 1643 نوں برھان پور وکھے چھویں مغل بادشاہ، اورنگزیب دے تیجے پتر دے روپ وچ اسدی بیوی نواب بائی ولوں پیدا ہویا سی۔

شاہ جہاں دے راج دوران

رحیم دے بیٹے اومر طارق دے دوران؛ جاں ڈیکن صوبہ دا۔ اس دے ساہمنے سبھ توں اہم مدعا شواجی دے اترا چڑاء نوں روکنا سی، جو کھیتر وچ پرورتی اُتے سی، اتے اپنے صوبے نوں اکریا سی۔

1663 وچ مئیزم نے پونے اُتے حملہ کیتا، جو کہ اس ویلے شواجی دی بنیاد سی۔ پر، مغل فوج ہار گئی اتے مواپھم اپنے آپ نوں پھڑ لیا گیا سی۔ اس نے مراٹھیاں دے قیدی وجوں ستّ سال بتائے۔ شاہ جہاں دی آگرہ دے قلعے وچ ادور چلانا کر دتے جان توں بعد، پرنس مواجم نوں اپنے پیؤ دے حکم دے کے آگرہ بھیجیا گیا سی۔ مئزام نے اپنے دادا جی نوں تاج محل وچ دبیا سی، جو اس دی دادی ممتاز ماہل لئی بنایا گیا سی۔

اورنگزیب دے راج دوران

فائل:Emperor Awrangzib Receives Prince Mu'azzam.۔jpg

بادشاہ اورنگزیب تے شہزادہ معظم

1670 وچ، معظم نے اورنگزیب نوں ہراؤن اتے اپنے آپ نوں مغل بادشاہ اعلان کرن لئی اک بغاوت دا پربندھ کیتا۔ ایہہ سکیم ہو سکدی اے کہ مراٹھیاں دی تاڑنا کیتی گئی ہووے، اتے مواپھم دے اپنے جھکاء اتے امان داری نال گیجاں کرنا مشکل اے۔ کسے وی طرحاں، اورنگزیب نے اس پلاٹ بارے جانیا اتے مواپھز دی ماں بیگم نواب بائِ (جم توں اک مسلمان راجپوت شہزادی) نوں ودروہ توں مواپھم نوں برخاست کرن لئی بھیجیا۔ نواب بائی نے مغل بادشاہ نوں مغل دربار وچ واپس بلایا، جتھے اس نے اگلے کئی سالاں توں اورنگزیب دی نگرانی وچ گزارے۔ پر، 16 جولائی نوں اورنگزیب دے راجپوت مکھیاں دے علاج دے خلاف دے بہانے مواپھام نے بغاوت کیتی۔ اک وار پھر، اورنگزیب نے اپنی پچھلی پالیسی دی پالنا کیتی تاں کہ مسلم نوں نمرتا نال روکیا جا سکے اتے پھر اس نوں ودھ چوکسی دے ماتحت رکھیا۔

کابل دا صوبیدار

بہادر شاہ ظفر

بہادر شاہ نوں سن 1663 وچ دکھن دے دکن پٹھار علاقے اتے وچکار بھارت وچ پیؤ دا نمائندہ بناکے بھیجیا گیا ۔ سن1683 – 1684 وچ انھاننے دکھن بمبئی ( حال ممبئی ) گوا دے پورتگالی علاقیاں وچ مراٹھیاں دے خلاف فوج دی اگوائی کیتی ، لیکن پورتگالیاں دی مدد نہیں ملن دی حالت وچ انھاننوں پچھے ہٹنا پیا ۔ اٹھ سال تک تنگ کیتے جان دے بعد انھاننوں اوہناں دے پیؤ نے 1699 وچ کابل ( افغانستان ) دا صوبیدار تعینات کیتا ۔

راج

جانشینی دی لڑائی

اورنگزیب دی موت دے بعد اسدے 63 سال دا پتّ معظم ( شاہ عالم پہلا ) نے لاہور دے شمال وچ واقع شاہدولا نامی پلّ اتے مئی ، 1707 وچ بہادر شاہ دے نام نال اپنے نوں بادشاہ اعلان کیتا ۔ بوندی دے بدھسنہ ہاڈا اتے امبر دے فتح کچھواہا نوں اسنے پہلاں توں ہی اپنے ول کر لیا سی ۔ اوہناں دے زریعہ سے اسنوں وڈی گنتی وچ راجپوتوں دی حمایت حاصل ہو گئی ۔ جانشینی نوں لے کے بہادرشاہ پہلا اتے اعظم شاہ وچ ساموگڑھ دے نیڑے جاجؤ نامی تھاں تے 18 جون ، 1708 نوں لڑائی ہوئی ، جس وچ اعظم شاہ اتے اسدے دو بیٹے بیدر بخت اتے ولاجاہ مارے گئے ۔ بہادرشاہ پہلا نوں اپنے چھوٹے بھرا کامبخش نال وی مغل تخت لئی لڑائی لڑنی پئی ۔ کامبخش نے13 جنوری ، 1709 نوں حیدرآباد دے نزدیک بہادرشاہ دے خلاف لڑائی کیتی ۔ لڑائی وچ ہار ہون دے مگروں کامبخش دی موت ہو گئی ۔

اک مکٹ شہزادہ دی تعیناتی توں بناں، 1707 وچ اورنگزیب دی موت ہو گئی جدوں معظم کابل دے گورنر سن اتے اوہناں دے ادھے بھرا (محمد کپور بخش اتے محمد اعظم شاہ) ترتیب وار ڈیکن اتے گجرات دے گورنر سن۔ سارے تنے پتر تاج جتن دا ارادہ رکھدے سن، اتے کام بخش نے اپنے نام اُتے سکے جاری کیتے۔ اعظم نے آگرہ نوں مارچ کرن لئی تیار کیتا اتے اپنے آپ نوں جانشین ایلانیا، پر جون 1707 وچ ججاؤ دی لڑائی وچ موامزم نے اس نوں ہرا دتا سی۔ اعظم اتے اس دا پتر، علی تابار، لڑائی وچ مارے گئے سن۔ مغم بادشاہ نے 19 جون 1707 نوں 63 سال دی عمر وچ بہادر شاہ آئی دے سرلیکھ نال مغل راج دی گدی تے بیٹھیا۔

انیکسشنز

ایمبر

امبر نوں مارچ وچ شاہ نے سلم چشتی دی قبر دا دورہ کیتا

راجپتان وچ راجپتانا وچ اہم لابھ حاصل کرن وچ اپنے پوروورتنوان اگنجائش دے نال، شاہ نے اس علاقے دے شہر نوں مغل سامراج دے نال ملاؤن دی سکیم بنائی۔ 10 نومبر نوں شاہ نے اپنی مارچ نوں امبر نوں مارچ کیتا (راجپوتانا وچ، اج دی راجستھان راج بھارت)، 21 نومبر نوں پھتہپر سیکری وچ سلیم چشتی دی قبر دا دورہ کیتا۔ اس دوران، شاہ دی مدد میہراب خان نوں جودھپور دا قبضہ لین دا حکم دتا گیا سی۔ شاہ 20 جنوری 1708 نوں امبر پہنچ گئے۔ بھاویں راج دا بادشاہ جےَ سنگھ سی، پر اس دے بھرا بجائے سنگھ نے اپنا راج چھڈّ دتا۔ شاہ نے ایہہ فیصلہ کیتا کہ جھگڑے دے کارن ایہہ کھیتر مغل سامراج دا حصہ بن جاویگا اتے اس شہر دا ناں بدل کے اسلام آباد رکھیا گیا۔ جےَ سنگھ دے سامان اتے جائداداں نوں اس بہانے ضبط کیتا گیا کہ اس نے شاہ دے بھرا اعظم شاہ دی مدد کیتی اتے شاہ دے اترادھکار دی لڑائی دے دوران اتے بجائیسنگھ نوں 30 اپریل 1708 نوں امبر دا گورنر بنایا گیا۔ شاہ نے اس نوں مرزا راجا دا خطاب دتا اتے اسنوں تحفے 100,000 روپئے دی قیمت ایمبر جنگ توں بناں مغل ہتھاں وچ لنگھیا۔

سبھتوں بزرگ مغل حکمران

اپنی فتح دے بعد بہادر شاہ پہلا نے اپنے حمیاں نوں نویں عہدے اتے اچے درجے دتے ۔ منیم خاں نوں وزیر تعینات کیتا گیا ۔ اورنگزیب دے وزیر ، اسد خاں نوں وکیل - اے - متعلق دا عہدہ دتا سی ، اتے اسدے بیٹے ذالفقار خاں نوں میر بخشی بنایا گیا ۔ بہادرشاہ پہلا گدی اتے بیٹھن والا سبھتوں بزرگ مغل حکمران سی ۔ جدوں اوہ گدی اتے بیٹھا ، تاں اس ویلے اسدی عمر 63 سال سی ۔ اوہ بوہت زیادہ ساؤُ ، آلسی اتے لاپرواہ انسان سی ۔ اتیہاسکار خفی خاں نے کیہا اے کہ ، بادشاہ راج دے کماں وچ انا زیادہ لاپرواہ سی ، کہ لوک اسنوں شاہ بے خبر کہن لگے سن ۔

بہادر شاہ پہلا دے حکمرانی دور وچ دربار وچ سازشاں ودھن لگیاں ۔ بہادُر شاہ پہلا شیعہ سی ، اتے اس کارن دربار وچ دو گروہ بن گئے سن -

• ایرانی گروہ
• تورانی گروہ ۔

ایرانی گروہ شیعہ اسلام نوں مننے والے سن ، جس وچ اسد خاں اتے اسدے بیٹے ذوالفقارخاں ورگے سردار سن ۔ تورانی گروہ سنی مت دے حامی سن ، جس وچ چنکلچ خاں اتے فیروز غازی الدین جنگ ورگے لوک سن ۔

کام بخش دیاں بغاوتاں

کام بخش نے بیجاپر وچ اپنے راج دا قیام کیتا

اس دا ادھا بھرا محمد کام بخش مارچ 1707 وچ اپنے سپاہیاں نال بیجاپور ول گیا۔ جدوں اورنگزیب دی موت دی خبر نے شہر وچ پھیلیا تاں شہر دے بادشاہ بادشاہ سید نیاز خان نے بناں کسے لڑائی دے قلعے نوں سمرپت کر دتا۔ گدی تے بیٹھن توں بعد، کام بخش نے آذان خان نوں بنایا، جو فوج وچ بخشی (سینا-طاقتور) دے طور تے سیوا نبھائی اتے اپنے صلاح کار ٹاکرب خان نوں وزیر اعلیٰ بنا دتا اتے اپنے آپ نوں پدشاک کم بخش-اِ-دنپانا (بادشاہ کم بخش، پروٹیکٹر آف پھیتھ) دا خطاب دتا۔ اس نے پھر کلرگا اتے واکنکھیڑا جتے۔

تاکراب خان اتے احسان خان دے وچکار وینگ پیدا ہوئی۔ احسان خان نے بیجاپور وچ اک بازار وچ ترقی یافتہ کیتا سی، جتھے کام بخش توں اجازت دے بغیر اسنے دوکاناں اُتے ٹیکس نہیں لگایا۔ ترارب خان نے کام بخشی نوں ایہہ رپورٹ دتی، جس نے ایہہ پرتھا بند کرن دا حکم دتا۔ مئی 1707 وچ کام بخش نے الوک خان نوں گوکنڈاں اتے حیدرآباد راجاں نوں جتن لئی بھیجیا۔ حالانکہ گولکونڈا دے راجے نے آتمسمرپن کرن توں انکار کر دتا سی، حالانکہ حیدرآباد دے سبساہدر رستم دل نے اجیہا کیتا سی۔

راجپوتاں نال معاہدہ

بہادُر شاہ پہلاں نے جانشینی دی لڑائی دے ختم ہون دے بعد سبتوں پہلے راجپوتانا دے ول رخ کیتا ۔ اسنے مارواڑ دے راجا اجیت سنگھ نوں پراجت کر ، اسنوں 3500 دا روزگار اتے مہاراج دا خطاب دتا ح اصل کیتی ، پر بہادر شاہ پہلا دے دکھن جان اتے اجیت سنگھ ، درگاداسایاں جیسنہ کچھواہا نےمیواڑ دے مہاراج امرجیت سنگھ دے اگوائی وچ اپنے نوں آزاد اعلان کر لیا اتے راجپوتانا اتحاد دا قیام کیتا ۔ بہادر شاہ پہلا نے اسراجاوان نال لڑائی کرن نال بہتر معاہدہ کرنا بہتر سمجھیا اتے اسنے انہاں حکمراناں نوں مانتا دے دتی ۔

سکھاں نال لڑائی

سکھ بغاوت

سکھ مہم تے بہادر شاہ

مغل اتے راجپوت مکھیاں وچکار طاقت ونڈن والے پچھلے مغل حکمراناں دے الٹ، بہادر شاہ دے راج دوران اس دی ساری طاقت اسدے نال رہندی سی۔ سکھ خالصہ (فوج)، بندہ سنگھ بہادر دی اگوائی ہیٹھ، اتے اوہناں دی فوج نے سمانا، چپڑچری (سرہند)، سڈھورا اتے راہوں وکھے کئی لڑائیاں وچ مغلاں نوں ہرا دتا اتے سامنا، سرہند، ملیرکوٹلا، سہارنپور، راہوں دے شہراں اتے قبضہ کر لیا۔ بیہاٹ، امبٹے، روپڑ اتے جالندھر توں 1709 توں 1712 تک۔ اسی ہزار ہتھیاربند فوجاں دی فوج نال اس نے اجوکے افغانستان وچ جلال آباد شہر نوں گھیرا پا لیا۔

8 جون1707 آگرے دے کول جانجو دے کول لڑائی لڑی گئی ، جس وچ بہادرشاہ دی جت ہوئی ۔ اس لڑائی وچ گرو گوبند سنگھ دی ہمدردی اپنے پرانے متر بہادرشاہ دے نال سی ۔ کیہا جاندا اے کہ گرو جی نے اپنے فوجیاں ولوں جانجو دی لڑائی وچ بہادرشاہ دا ساتھ دتا ، اوہناں دی مدد کیتی ۔ استوں بادشاہ بہادرشاہ دی جت ہوئی ۔ بادشاہ نے گرو گووند سنگھ جی نوں آگرہ بلایا ۔ اسنے اک وڈی قیمتی سروپاؤ ( اعزاز دے بستر ) اک دھکدھکی ( گردن دا گہنا ) جسدی قیمت 60 ہزار روپئے سی ، گرجی نوں نذر کیتی ۔ مغلاں دے نال اک یگ پرانے اختلاف ختم ہون دا امکان سی ۔ گرو صاحب دے ولوں 2 اکتوبر1707 اوردھولپور دی سنگت طرف لکھے حکم نامے دے کجھ شبداں توں لگدا اے کہ گرجی دی بادشاہ بہادرشاہ دے نال دوستانہ گل بات ہو سکدی سی ۔ جسدے ختم ہون سے گرو جی آنندپور صاحب واپس آ جان گے ، جتھے انھاننوں آس سی کہ خالصہ پرط دے اکٹھا ہو سکے گا ۔ اتے حالات دے چکر وچ انھاننوں دکھن سمت وچ اپڑیا دتا ۔ جتھے ہنے گل بات ہی چل رہی سی ۔ بادشاہ بہادرشاہ کچھواہا راجپوتاں دے خلاف کارواہی کرن کوچ کیتا سی کہ اسدے بھرا کامبخش نے بغاوت کر دتی ۔ بغاوت دبانے لئی بادشاہ دکھن دی طرف چلیا اتے دعا کرکے گرو جی نوں وی نال لے گیا ۔ [ 1 ] پنجاب وچ 1708 وچ گرو گووند سنگھ دی موت دے بعد سکھاں نے بندہ سنگھ بہادر دی اگوائی وچ مغلاں دے خلاف بغاوت کر دتی ۔ اسنے مسلماناں دے خلاف لڑن لئی پنجاب دے وکھرے حصےآں توں وڈی گنتی وچ سکھاوں نوں اکٹھا کیتا تے کیتھل ، بھرنا ، شاہ آباد ، انبالہ ، کیوری اتے سدھورا اتے قبضہ کر لیا ۔ اسدی سبھتوں وڈی جت سرہند دے گورنر نظیر خاں دے خلاف سی ، جنوں اسنے ہراکے ماریا ۔ اسدے بارے وچ کیہا جاندا اے کہ ، اس وچ گرو گووند سنگھ کی آتما دا نواس سی ۔ اسنے آپ نوں سچا بادشاہ اعلان کیتا ، اپنے ٹکسال چلائے اتے اک آزاد سکھ راج دے قیام دا جتن کیتا ۔ بندہ نے سرہند ، سونیپت ، سدھورا ، اتے اتر پردیش دے کئی تھانواں اتے خوب لٹ-کھسٹّ کیتی ۔ بہادر شاہ پہلا نے سکھ لیڈر بندہ نوں دنڈ دین لئی 26 جون ، 1710 نوں سدھورا وچ گھیرا پایا ۔ اتھوں بندہ نس کے لوہگڑھ دے قلعے وچ آ گیا ۔ بہادرشاہ نے لوہگڑھ نوں گھیرکے سکھاں نال کڑا جدوجہد کردے ہوئے ، آخیر قلعہ بندی اتے قبضہ کر لیا ۔ پر قبضے دے پہلے ہی بندہ فرار ہو گیا ۔ 1711 وچ مغلاں نے پھیر سرہند اتے ادھکر کر لیا ۔ لوہگڑھ دا قلعہ گرو گووند سنگھ نے امبالے دے شمال وچ ہمالہ دی ترائی وچ بنایا سی ۔ بہادر شاہ اول نے بندیلا سردار چھترسال نال میل - ملاپ کر لیا ۔ چھترسال اک نشٹھاوان سامنت بنا رہا ۔ بادشاہ نے جاٹ سردار چوڑامن نال وی دوستی کر لئی ۔ چوڑامن نے بندہ بہادر دے خلاف لڑائی وچ بادشاہ دا ساتھ دتا ۔

پورا ناں	صاحب قراں معظم شاہ عالم گیر ثانی ابُو ناصر سید قطب الدین ابو المظفر محمد معظم شاہ عالم بہادر شاہ اول پادشاہ غازی ( خلد مکانی )
ہور نام	شاہ عالم پہلاں اتے عالمشاہ پہلاں
جم	14 اکتوبر ، سن 1643
جم زمین	برھان پور ، بھارت
موت تاریخ	26 فروری ، 1712 ء
موت تھاں	لاہور
پیؤ/ ماں	اورنگزیب ، بائی بیگم
بیوی	نظام بائی تے اٹھ ہور
اولاد	اٹھ پتّ اتے اک پتری
خطاب	شاہزادہ معظم
راج حدود	شمال اتے وچکار بھارت
راج دور	22 مارچ ، 1707 توں 27 فروری ، 1712 تک
حکمرانی عرصہ	5 سال
تاج پوشی	19 جون ، 1707 نوں دلی وچ تاجپوشی ہوئی ۔
مذہب	اسلام
پیشرو	اورنگزیب
وارث	بہادر شاہ ظفر
راجگھرانا	مغل
مقبرہ	موتی مسجد ، دلی

مراٹھےآں دے متعلق پالیسی

بہادر شاہ پہلا نوں شاہ بے خبر کیہا جاندا سی ۔ راجپوتاں وانگ مراٹھےآں دے متعلق وی بہادر شاہ اول دی پالیسی استھر رہی ۔ بہادر شاہ پہلاں د قید توں مکت شاہو نے شروع وچ تاں مغل اطاعت قبول کر لئی ، پر جدوں بہادر شاہ اول نے اسدے چوتھائی حصہ اتے ٹیکس وصول کرن دے اختیار نوں واضع قبول نہیں کیتا ، تدّ اسدے سرداراں نے مغل سرحداں اُتے حملہ کرکے مغلاں دے ماتحت حکمراناں ولوں مغل سرحداں اُتے وی حملہ کرن دی غلط روایت دی نیہہ پائی ۔ اس پرکار مغلاں دے مسئلہ نوں بہادر شاہ نے ہور گمبھیر بنا دتا ۔ بہادر شاہ اول نے میربخشی دے عہدے اتے آسین ڈوالفقار خاں نوں دکن دی صوبیداری دے کے اک ہی امیر نوں اکٹھے دو اہم عہدے بخشن دی بھلّ کیتی ۔ اسدے سماں وچ ہی وزیر دے عہدے دے اعزاز وچ وادھا ہوئیا ، جسدے کارن وزیر دا عہدہ حاصل کرن دی جستجو ودھ گئی ۔

بے عزتی ناں

بہادر شاہ اول دے موضوع وچ مشہور لکھاری سر سڈنی اوون نے لکھیا اے کہ ، ایہہ اخیر مغل بادشاہ سی ، جسدے موضوع وچ کجھ چنگے شبد کہے جا سکدے ہن ۔ اسدے بعد مغل راج دا تیز اتے پورا پتن مغل بادشاہاں دی سیاسی آزادی اتے کمزوری جاں ناطاقتی دی علامت سی ۔ سر سڈنی اوون دا کتھن کافی حد تک ٹھیک جان پیندا اے ، کیونکہ اوہ مغل حکمران جو اپنے عیش و آرام وچ ہی ڈُبے رہندے سن ، جنہاں نوں حکمرانی اتے راج دی کوئی فکر ہی نہیں سی ، انھاننوں پرجا نے بے غزتی دے ناواں نال پکارنا شروع کر دتا سی -

بہادر شاہ پہلا- شاہ بے خبر

جہاندار شاہ - لمپٹ مورکھ

فرخ سیر- گھرنت بزدل

محمد شاہ - رنگیلا

بہادر شاہ دی موت

بہادر شاہ اول دے دربار وچ 1711 وچ اک ڈچ نمائندہ وفد جیسوا کیٹیلار دی اگوائی وچ آیا۔ اس وفد دا دربار وچ سواگت کیتا گیا ۔ اس سواگت وچ اک پورتگالی عورت جلیانی دیا اہم کردار سی ۔ اسدے اس کردار لئی اسنوں بیبی فدوا دا خطاب دتا گئیا ۔ 26 فروری ، 1712 نوں بہادر شاہ اول دی موت ہو گئی ۔ موت دے بعد اسدے چاروں پتاں ، جہاندارشاہ ، عظیم الشان ، رفیع الشان تے جہانشاہ وچکار جانشینی دی لڑائی شروع ہو گئی ۔ نتیجاً: بہادرشاہ دا جنازہ اک مہینہ تک دفنایا نہیں جا سکیا ۔

موت

موتی مسجد، شاہ دے دفن تھاں

اتہاسکار ولیئم ارون دے مطابق، جنوری 1712 وچ بادشاہ لاہور وچ سی جدوں اس دی "صحتَ خراب" ہوئی سی۔ 24 فروری نوں اسنے اپنی آخری عوامی پیشکاری کیتی اتے 27-28 فروری دی رات دوران موت ہو گئی؛ مغل دے نیک قمر خان مطابق، اوہ "سپلین دا وادھا" دی موت ہو گیا سی۔ 11 اپریل نوں اس دی لاش اس دی بیواہ میر-پروار اتے چن کلک خان دی نگرانی ہیٹھ دلی بھیجی گئی سی۔ اس نوں 15 مئی نوں مہرولی وچ موتی مسجد (موتی مسجد) دے ویہڑے وچ دفنایا گیا، جس نوں اس نے قطب الدین بختیار کاکی دی درگاہ دے نیڑے بنایا۔ اس توں بعد اس دا پتر جہاندار شاہ نے راج کیتا جس نے 1713 تک راج کیتا۔

نجی زندگی

نام، سرلیکھ اتے شجرہ

اسدے اخیرلے نام، اسدے عہدیاں سمیت، "ابل-نصر سید قطب الدین محمد شاہ عالم بہادر شاہ بادشاہ" سی۔ اسدی موت توں بعد، ہم عصر اتہاسکاراں نے اسنوں "خلد-منزل" (جان توں بعد خوبصورتی) کیہا۔ اوہ اکلا مغل بادشاہ سی جس کول سرلیکھ دا خطاب سی، جو محمد نبی دے جانشین ولوں ورتے گئے سن۔ ولیئم ارون دے مطابق، اس دے نانے سید شاہ میر سن (جس دی بیٹی، نواب بائی جی اورنگزیب نال ویاہ کردے سن)۔

بچے

نام	جم ہویا	مر گیا	بچے
Jahandar Shah	1661	1713	Alamgir II, Izz-ud-din, Azz-ud-din
Azz-ud-din	1664	Infancy	None
Azim-ush-Shan	1665	1712	Muhammad Karim, Farrukhsiyar, Humayun Bakht, Ruh-ul-Quds, Ahsan-ullah
Daulat-Afza	1670	1689	None
Rafi-ush-Shan	1671	1712	Shah Jahan II, Rafi ud-Darajat, Muhammad Ibrahim
Jahan Shah I	1674	1712	Farkhunda Akhtar, Muhammad Shah
Muhammad Humayun	1678	Infancy	None
A son	1700	infancy	None
Dahr Afruz Banu Begum	1663	1703

پیشرو اورنگزیب عالمگیر

مغل شہنشاہ 1707–1712

جانشین جہاں دار شاہ‎

ہورویکھو

• مغل راج

حوالے

نوٹس

باہرلےجوڑ