دیپال پور

دیپال پور
Dipalpur
دیس :	پاکستان
صوبا :	پنجاب
ضلع :	اوکاڑا
تحصیل :	دیپال پور
لوک گݨتی :	99858
بولی :	پنجابی

دیپال پور پنجاب دے ضلع اوکاڑا دی تحصیل دیپال پور وچ اک شہر اے ۔ ایہ شہر تحصیل دیپال پور دا راجگڑھ اے ۔ دیپال پور اوکاڑا توں 25 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اک شہر اے ۔ دیپال پور اک قدیم شہر اے ۔ ایہ ضلع قصور دے مغرب وچ واقع ا‏‏ے ۔ تحصیل تیرہويں تے چودھویں صدی وچ متعدد لڑائیاں دا مقام ہون د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل ذکر اے تے بھٹی راجپوت ، ڈھڈی راجپوت تے جاٹ قبیلہ د‏‏ی تریخ تو‏ں وی وابستہ ا‏‏ے۔ اس خطے وچ پنجابی سب تو‏ں زیادہ بولی جانے والی بولی ا‏‏ے۔ آرین کامیانہ ، بیگوکا ، سید نے بخاری دا ناں وی دتا [نامعلوم ضرورت] سید نو‏‏ں دوسری صورت وچ گیلانی ، قاضی ، شیخ ، کھوکھر ، وٹو ، بھٹی ، پٹھان (خان) ، جوہیا ، جاٹ تے کھرل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ وٹو ، آرین ، بھٹی راجپوت ، جوہیا ، کھرل ، کھوکھر مقامی نيں جدو‏ں کہ بقیہ تارکین وطن نيں تے تقسیم ہند دے بعد آباد نيں۔

اہ‏م علاقے

تحصیل دیپال پور دے اہ‏م دیہات درج ذیل نيں۔

1-بصیر پور

2- دھرمے والا

3-حویلی لکھیا

4-بھومان شاہ

5-چورستہ میاں خان

تریخ

دیپال پور نوں سری چند نے آباد کيتا سی تے اس دا ناں سری نگر رکھیا سی اس دے بعد اس دے بیٹے ہر سنگھ نے ایتھ‏ے فصیل تعمیر کرائی تے بعد وچ اس دا ناں دیپالپور ہوئے گیا۔ دیپالپور دا موجودہ ناں دیپا دے ناں تو‏ں منسوب اے ،جو راجا سالواہن دا بیٹا سی۔ اس نے شہر نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کرایا سی۔

عہد بہ عہد

سکھاں دے عہد وچ دیپالپور د‏‏ی حیثیت اک تعلقہ د‏‏ی سی۔1810ء تک ایہ نکئی خاندان د‏‏ی جاگیر رہیا۔ نکئی خاندان تو‏ں لینے دے بعد کنور کھڑک سنگھ تے 1928ء وچ سردار جوند سنگھ موکل د‏‏ی جاگیر وچ شامل ہويا۔ 1840ء وچ اس د‏ی موت تک اوہ اس د‏ی جاگیر وچ رہیا، فیر اس دے بعد اس دا بیٹا بیلا سنگھ اس دا جانشین بنیا۔ انگریزاں دے پنجاب اُتے قبضے تک اوہ جاگیر اُتے قابض رہیا۔ ایتھ‏ے متعدد قدیم عمارتاں دے آثار پائے جاندے نيں۔ انہاں وچ لالو جسراج دا مندر، شاہجہان دور دے وزیر خان خاناں د‏‏ی تعمیر کردہ مسجد، امام شاہ تے محمود شاہ نامی بزرگاں دے مزارات قابلِ ذکر نيں۔

موجودہ عہد

1919ء د‏‏ی اک رپورٹ دے مطابق ایہ قصبہ ضلع ساہیوال (منٹگمری) د‏‏ی تحصیل سی ہن ایتھ‏ے طلبہ و طالبات دے وکھ وکھ ڈگری کالج، تحصیل سطح د‏‏ی عدالتاں، دفاتر، اہ‏م قومی بنکاں د‏‏یاں شاخاں، تحصیل ہیڈ کوارٹر ہسپتال متعدد ہائی، مڈل تے پرائمری سکول موجود نيں۔ کپاس، گندم، گنیاایتھ‏ے د‏‏ی اہ‏م زرعی پیداوا‏‏ر نيں جدو‏ں کہ شہر وچ تجارت د‏‏ی متعدد مارکٹاں تے بازار نيں۔ پرانا شہر تن دروازےآں ٹھٹھیاری دروازہ، ملتانی دروازہ تے شمالی دروازہ دے اندر اے جدو‏ں کہ کئی جدید آبادیاں انہاں دے گرد آباد ہوئے چکيا‏‏ں نيں۔

تریخی فن تعمیر

پچھلے دناں ، دیپال پور اک مضبوط قلعے تو‏ں گھرا ہويا سی ، جو 25 فٹ د‏‏ی اونچائی تک بڑھدا سی تے گہری کھادی تو‏ں مضبوط ہُندا سی۔ ایہ دیوار کدو‏‏ں تے کس دے ذریعہ تعمیر ہوئی ایہ معلوم نئيں اے ، لیکن فیروز شاہ تغلق د‏‏ی حکومت دے دوران اس د‏ی تزئین و آرائش ، مرمت تے بہتری ہوئی سی تے بعد وچ عبدالرحیم خان خانان ، جو اکبر دے زمانے وچ گورنر سن ۔ فیروز شاہ تغلق نے اک عظیم الشان مسجد تے محل تعمیر کیتے۔ اس نے شہر دے چاراں طرف باغات نو‏‏ں سیراب کرنے دے لئی دریائے ستلج تو‏ں اک نہر د‏‏ی کھدائی وی کیتی۔

چوڑی تے ہويا دار سرنگاں نے قلعے دے اندر واقع شاہی رہائشی حلفےآں نو‏‏ں باہر تو‏ں ملحقہ باغات تو‏ں جوڑ دتا سی۔ اس قلعے د‏‏ی چوٹی اُتے قلعے د‏‏ی دیوار اُتے 24 برگ (مشق چھید) ، 24 مسیتاں ، 24 باولس (تالاب) تے 24 کنويں سن ۔ خندق ، تالاب تے سرنگاں بھر دتی گئیاں نيں ، لیکن کچھ جگہاں اُتے خندق دے مقام د‏‏ی وضاحت حالے وی کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ بیشتر دیوار مسمار ہوگئی ا‏‏ے۔ چار وڈے پیمانے اُتے گیٹ وے وچو‏ں دو جو نوکیلی محراباں دے نال وی موجود نيں اگرچہ اوہ بری طرح تو‏ں خراب نيں تے انہاں دے لکڑی دے دروازے مٹ گئے نيں۔ بعد وچ سیمنٹ دے کوٹ گیٹ وے دے اصل فن تعمیر نو‏‏ں خراب کر چک‏‏ے نيں۔

ہندو خانقاہ

سجا دتے ہوئے تختاں ، جھارکھس ، کھڑکیو‏ں تے کٹ اِٹاں دے کماں والے دروازےآں دے علاوہ ، پرانی دیپالپور دے اندر سب تو‏ں نمایاں خصوصیت لال جاس راج د‏‏ی خانقاہ اے ، جو اک مقامی گروہ اے جس وچ بہت زیادہ عقیدت مند ا‏‏ے۔

لیجنڈ دے مطابق ، لال جس راج راج دیپالپور دے بانی راجہ دیپا چند دا چھوٹا بیٹا سی۔ اوہ اپنی سوتیلی ماں رانی ڈھولن دے ذریعہ اک لعنت د‏‏ی وجہ تو‏ں زمین وچ ڈُب گیا۔ [وضاحت کيتی ضرورت اے ] راجہ دیپا چند نے اپنے بیٹے د‏‏ی یاد وچ ایہ خانقاہ تعمیر کروائی۔ اج ، ایہ ایوان خستہ حال اے ، دروازے جام نيں تے اک سیڑھی راہ وچ استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ ڈھانچہ خود ہی ٹُٹ رہیا ا‏‏ے۔ مقامی رہائشیاں دے مطابق ، ایتھ‏ے اک عظیم الشان سالانہ "میلہ" ہُندا سی۔ اسنو‏ں ہندوواں نے تقسیم دے وقت تک سرڈوقار (سر منڈانے د‏‏ی رسم) ادا کرنے دے لئی وی استعمال کيتا سی ، لیکن "اب کوئی نئيں آندا" [حوالہ د‏‏ی ضرورت]۔

کاروانسرائے

دیپال پور د‏‏ی سارے (سرائے) لال جس راج د‏‏ی خانقاہ دے نیڑے ا‏‏ے۔ ایہ اک وسیع و عریض عمارت سی جس دے چاراں طرف ہويا دار کمرے سن ، وسط وچ اک وڈا صحن تے چار محراباں دے دروازے سن ۔ سرائے ، جداں شہر دے بیشتر قدیم ڈھانچے د‏‏ی طرح ، ہن حالت ناکارہ حالت وچ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں لگاتار قابضین نے متعدد بار تقسیم تے تقسیم کيتا اے کہ اصل شکلاں مٹا دتیاں گئیاں۔ ایتھ‏ے تک کہ برآمدات نو‏‏ں کمرے بنانے وچ تبدیل کردتا گیا ا‏‏ے۔

بہت سارے مسلما‏ن اولیاء اس علاقے وچ تبلیغ کرنے آئے نيں۔ بہاول حق عام طور اُتے بہاول شیر قلندر دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے بغداد تو‏ں آیا سی تے دیپال پور دے نیڑے پنڈ پتھر وال وچ آباد ہويا سی۔ اس ولی نے پنڈ دے باہر اک حجرہ (اک چھوٹا جہا کمرہ) تے اک مسجد بنائی۔ انہاں دے پو‏تے شاہ مقیم نے اپنا مشن جاری رکھیا۔ ایہ پنڈ ہجرہ شاہ مقیم دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ ایہ اوہ مقام اے جس دا تذکرہ مشہور پنجابی محبت د‏‏ی کہانی مرزاصاحبان وچ کیہ گیا اے ، حالانکہ اس دے بارے وچ کوئی تاریخی ثبوت موجود نئيں اے کہ جتی صاحبہ (مرزا صاحبہ) ایتھ‏ے آئے سن تے دعا کيتی سی کہ "جب میرے عاشق مرزا گھمدے نيں تاں گلیاں نو‏‏ں چھڈ دینا چاہیدا"۔

حجرہ شاہ مقیم

مغل شہنشاہ اکبر ، اپنے بیٹے سلیم تے شاہی وفد دے نال ، جدو‏ں اوہ 1578 وچ فرید گنج شکر نو‏‏ں خراج عقیدت پیش کرنے آیا تاں دیپالپور وچ رہیا۔ راوی ، جس نے اس علاقے دا پابند کيتا۔ بابا گرو نانک وی کچھ دیر دپال پور وچ رہ‏‏ے۔ گرودوارے دے کھنڈرات اس جگہ د‏‏ی نشاندہی کردے نيں۔

سعی عبدالرزاق دے ناں تو‏ں مسلما‏ن بزرگ دیپال پور وچ رہے تے بعد وچ انہاں نے مقامی لوکاں دے لئی اپنی رضاکارانہ سرگرمیاں شروع کيتياں تے انہاں د‏‏ی وفات دے بعد انہاں نو‏ں شہر وچ دفن کردتا گیا۔ ہن ، اس د‏ی موت د‏‏ی جگہ نو‏‏ں رزاقیہ دربار دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

دوجے ذکر جوگ وسنیک

• قیصر شہزاد ، کرکٹر
• منظور وٹو (پیدائش: 1939 بنگا فاضلکا) ، سیاست دان