سید مناظر احسن گیلانی

سید مناظر احسن گیلانی
جم	1 اکتوبر 1892   استھانواں ،  ضلع پتنا ،  بنگال پریزیڈینسی
وفات	5 جون 1956 (64 سال)  بیہار
عملی زندگی
مادر علمی	دارالعلوم دیوبند
استاذ	محمود حسن دیوبندی ،  انور شاہ کشمیری ،  شبیر احمد عثمانی ،  اصغر حسین دیوبندی ،  حسین احمد مدنی ،  عزیز الرحمن عثمانی ،  غلام رسول ہزاروی
تلمیذ خاص	محمد حمید اللہ
پیشہ	عالم ،  لکھاری ،  پروفیسر ،  محقق ،  منطقی ،  متکلم
شعبۂ عمل	اسلامیات
کارہائے نمایاں	تدوینِ حدیث (کتاب)
باب اسلام

مولا‏نا سید مناظر احسن گیلانی (پیدائش: یکم اکتوبر 1892ء— وفات: 5 جون 1956ء) برطانوی ہند دے مشہور عالم دین، مقرر تے مفسر قرآن سن ۔

ولادت

مولا‏نا مناظر احسن گیلانی استھانواں ،پٹنہ ضلع، بہار وچ یکم اکتوبر، 1829ء بہ مطابق9ربیع الاول 1310ھ نو‏‏ں پیدا ہوئے۔

تعلیم و تربیت

مناظر احسن گیلانی نے اپنی نشو و نما دا وڈا حصّہ دادھیال ”گیلانی “ وچ گزریا، آپ دا خاندان خالص دینی و مذہبی سی ۔ آپ نے قرآن، اردو، فارسی نحو و صرف ابتدائی تعلیم اپنے پنڈ گیلانی وچ مکمل کيتی۔ 1324ھ بمطابق 1906ء تو‏ں 1331ھ بمطابق 1913ء تک مدرسہ خلیلیہ ٹونک (راجستھان) وچ مختلف علوم و فنون منطق، فقہ، ادب تے ہیئت و ریاضی د‏‏یاں کتاباں پڑھیاں۔ 1331ھ وچ ایشیا د‏‏ی عظیم اسلامی درسگاہ دارالعلوم دیوبند وچ داخلہ لیا تے ماہرین علوم و فنون تو‏ں بھر پور استفادہ کیندا،جنہاں وچ سرِ لسٹ شیخ الہند مولا‏نا محمود الحسن، علامہ انور شاہ کشمیری، علامہ شبیر احمد عثمانی، شیخ الاسلام مولا‏نا حسین احمد مدنی وغیرہ شامل نيں۔

خدمات علمی

1334ھ وچ دار العلوم دیوبند وچ تقرر ہويا تے خصوصی طور اُتے دار العلوم دے دو ماہ نامے ”القاسم “ تے ”الرشید“ د‏‏ی ادارت آپ دے سپرد کيتی گئی ۔1338ھ کوعثمانیہ یونیور سٹی حیدرآباد وچ شعبہ دینیات دے استاد مقرر ہوئے تے 1949ء وچ اس شعبے دے صدر دے عہدے تو‏ں ریٹائر ہوئے۔

خصوصیات گیلانی

یاں تاں مولا‏نا گیلانی وچ تمام دینی خصوصیات و کمالات بہ درجہ اتم موجود سن ِ تے انہاں نے اپنے پیش رو اکابر و مشائخ د‏‏ی طرح قرآن و حدیث، فقہ و اصولِ فقہ، تزکیہ و تصوف، خطابت و سیاست دے میداناں د‏‏ی شہ سواری د‏‏ی لیکن نال ہی ادبی میدان وچ وی مولا‏نا گیلانی نے اپنے قلم تو‏ں بے شمار درِ نایاب بکھیرے نيں۔ کدرے نويں نويں اصطلاحات، تاں کدرے انوکھے و البیلے طرز و انداز، کدی خطابت د‏‏ی گرمی وچ ڈُبی صحافت، تاں کدی تصوّف د‏‏ی مستی و وارفتگی لٹاندی تحریراں۔ اردو ادب د‏‏ی کئی صنفاں نو‏‏ں مولا‏نا گیلانی نے نويں تے عمدہ تجربات تو‏ں روشناش کرایاتے اردوادب دے دامن نو‏‏ں ہور حسن و وسعت عطا کیتا۔ ایہی وجہ اے کہ مولا‏نا عبد الماجد دریابادی نے مولا‏نا گیلانی نو‏‏ں خاص طرزِ انشا دا مالک و موجد قرار دتا ۔

وفات

ملازمت تو‏ں سبک دوشی دے بعد 25 شوال 1375ھ بمطابق 5 جون 1956ء نو‏‏ں انتقال ہوئے گیا۔

تالیفات

تصنیف وتالیف دے لحاظ تو‏ں اوہ عصر حاضر دے عظیم مصنفاں وچ شمار کیتے جانے دے مستحق نيں۔ انہاں نے اپنی کتاباں وچ جو مواد جمع کیتا اے، اوہ ویہہاں آدمیاں نو‏‏ں مصنف تے محقق بناسکدا ا‏‏ے۔ اس اک آدمی نے تن تنہا اوہ کم کیتا اے جو یورپ وچ پورے پورے ادارے تے منظّم جماعتاں کردیاں نيں ۔ مولا‏نا د‏‏ی چند کتاباں دے ناں:

• سوانح ِ قاسمی(3جلداں) ،
• ہزار سال پہلے
• احاطہ دار العلوم وچ بیندے ہوئے دن
• اسلامی معاشیات
• ہندوستان وچ مسلماناں دا نظامِ تعلیم و تربیت (2 جلداں)
• اما م ابو حنیفہ د‏‏ی سیاسی زندگی۔
• تدوین حدیث۔* تدوین قرآن۔
• النبی الخاتم۔
• دربار نبوت د‏‏ی حاضری۔
• مسلماناں د‏‏ی فرقہ بندیاں دا افسانہ
• عبقات
• مقالات احسانی
• الدین القیم
• تدوین فقہ
• تذکرہ شاہ ولی اللہ

http://www.elmedeen.com/author-165-حضرت-علامہ-سید-مناظر-احسن-گیلانی-صاحب Archived 2019-11-21 at the وے بیک مشین

حوالے