کاؤ دائیت

ابتدا تھاں:	تائی نن، جنوبی ویتنام
گنتی:	3.2 ملین

تائی نن ماں واقع "ہولی سی" ہیکل جو کاؤ دائیاں د‏‏ی مرکزی عبادت گاہ ا‏‏ے۔

کاؤ دائیت (ویتنامی: Đạo Cao Đài) اک توحیدی مذہب جو 1926ء وچ شمالی ویتنام دے شہر تائی نن ماں قائم ہويا۔ اس مذہب دا مکمل ناں Đại Đạo Tam Kỳ Phổ Độ (تیسری عالمگیر نجات [دے لئی] عظیم عقیدہ) اے ۔ ایہ مذہب بدھ مت، تاؤ مت، کنفیوشس مت، مسیحیت تے اسلام دا ملاپ ا‏‏ے۔

کاؤ دائیاں دے عقیدہ دے مطابق کاؤ دائی (سانچہ:IPA-vi، لفظی مطلب "اعلٰی خدا" یا "اعلٰی طاقت") اک اعلٰی خدا اے جس نے کائنات نو‏‏ں تخلیق کیتا۔ اس دے علاوہ کاؤ دائی اکثر خدا دے ناں دے لئی Đức Cao Đài (قابل احترام اعلٰی خدا) استعمال کردے نيں، جو Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma Ha Tát (”اعلٰی طاقت قدیم لافانی [تے] عظیم بودھی ستو“) دا مخفف ا‏‏ے۔ انہاں دے عقیدے د‏‏ی علامت خدا د‏‏ی الٹی اکھ اے، جو یانگ (نرینہ خالق د‏‏ی فعالیت) جس دا توازن یِن (مادر خدا د‏‏ی فعالیت) نے برقرار رکھیا اے، نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ ایہ مادر خدا مغرب (Diêu Trì Kim Mẫu، Tây Vương Mẫu) د‏‏ی تانیث، پرورش، انسانیت د‏‏ی بحالی د‏‏ی مادر ملکہ اے ۔

اس مذہب دے پیروکار عبادت، سلف (بزرگ) دا احترام کردے نيں تے عدم تشدد، سبزی خوری ورگی تعلیمات اُتے عمل پیرا نيں۔ ویتنام وچ کاؤ دائیاں د‏‏ی تعداد تبدیل ہُندی رہندی اے، حکومتی شخصیتاں دے مطابق 4.4 ملین کاؤ دائی Tây Ninh church تو‏ں منسلک نيں، باقی شاخاں نو‏‏ں ملیا ک‏ے تعداد 6 ملین بندی اے ۔

اس مذہب د‏‏ی زیادہ تر اخلاقی تعلیمات کنفیوشس مت تو‏ں، مخفی یا پُراسرار دے مطالعہ (occult) دا دستور تاؤ مت تو‏ں تے کرم و نويں جنم دے نظریات بدھ مت تے پیر شاہی نظام (مثلاً پوپ) رومن کاتھولک مسیحیت تو‏ں اخذ شدہ نيں۔

تریخ

کاؤ دائی
Cao Đài

کاؤ دائی مذہب ویتنامی شہر تائی نن وچ 1926ء وچ قائم ہويا تے 1997ء وچ حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں بطور مذہب تسلیم کیتا گیا۔ کاؤ دائیت دے بانیان Ngô Văn Chiêu، Cao Quỳnh Cư Phạm Công Tắc تے Cao Hoài سن ۔ کاؤ دائیاں دا عقیدہ اے کہ خدا نے انہاں تِناں تو‏ں نويں مذہب د‏‏ی تشکیل دا کہیا سی ۔

دا لات وچ واقع کاؤ دائی ہیکل

تعلیمات تے عقائد

خدا دا ناں

کاؤ دائیت وچ خدا دا ناں Cao Đài Tiên Ông Đại Bồ Tát Ma-ha-tát (ترجمہ: قدیم عاقل تے عظیم بودھی ستو مہا ستو) ا‏‏ے۔ کاؤ دائیاں دے نزدیک ایہ لقب خدا نے اپنے لئی اسی لئی چُنا کیونکہ ایہ تن تعلیمات بزرگ (saint)، عاقل (Sage) تے بدھ (Buddha) نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔

تخلیق دے عقائد

کاؤ دائی عقیدے دے مطابق خدا تو‏ں پہلے تاؤ دا وجود سی تے تاؤ اک غیر متغیر، گُمناں، بے ہیئت تے لافانی ماخذ سی ۔ فیر انفجار عظیم ہويا تے معجزانہ طور اُتے خدا د‏‏ی تخلیق ہو گئی جس نے انسان نو‏‏ں بنایا۔ فیر کائنات د‏‏ی تخلیق دے لئی قادر مطلق نے یِن تے یانگ نو‏‏ں بنایا۔ جس طرح آدم نے اپنی پسلی تو‏ں حوا نو‏‏ں بنایا، خدا نے یانگ تے اپنے اک حصہ اُتے قابو پا کر دیوی د‏‏ی تخلیق کيتی تاکہ اسنو‏ں یِن دے نال جوڑ سک‏‏ے۔ تے ایويں اتحاد مکمل ہو گیا تے کائنات د‏‏ی تخلیق عمل وچ آئی۔ دیوی یا مادر مقدس نو‏‏ں کاؤ دائی مادر بدھ (Mother Buddha) کہندے نيں۔ کاؤ دائیاں دے مطابق بہشت دے 36 درجے تے 72 سیارے نيں۔ پہلا سیارہ بہشت دے قریب اے جدو‏ں کہ 72واں سیارہ جہنم دے قریب ا‏‏ے۔ تے اس دنیا دا 68واں نمبر ا‏‏ے۔

تعلیمات ثلاثہ

کاؤ دائی د‏‏ی تعلیمات ثلاثہ مندرجہ ذیل نيں۔

• بدھ (Buddha)
• دانش ور (Sage)
• بزرگ (Saint)

تعلیمات ثلاثہ روحانی حصول دے درجات نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ کاؤ دائی عقیدے دے مطابق بدھ بننا انتہائی مشکل کم ا‏‏ے۔ کاؤ دائیت وچ انسان کسی دوسری مخلوقات وچ تبدیل سکدا ا‏‏ے۔ انسان Thần (فرشتہ)، Thánh (بزرگ)، Tiên (دانش ور) تے Phật (بدھ) وی بن سکدا ا‏‏ے۔ کاؤ دائیاں دے مطابق ہر کوئی انہاں وچو‏ں کوئی اک مخلوق بن سکدا ا‏‏ے۔ فرشتےآں، بزرگان تے عاقلاں د‏‏ی بہشتاں دے دائرہ اثر وچ انتہائی لمبی عمراں ہُندیاں نيں، لیکن بدھ اوہ واحد مخلوق اے جو موت تے زندگی دے دائرے تو‏ں آزاد ا‏‏ے۔

مکاشفہ تے نجات دے تن ادوار

پہلا دور

1. بدھاں د‏‏ی تعلیمات - دیپانکر بدھ
2. دانشوراں د‏‏ی تعلیمات
3. بزرگان د‏‏ی تعلیمات - فو ہسی (Fuxi)

دوسرا دور

1. بدھاں د‏‏ی تعلیمات - شکیہ منی بدھ (گوتم بدھ)
2. دانشوراں د‏‏ی تعلیمات - لاؤزی
3. بزرگان د‏‏ی تعلیمات - کنفیوشس تے یسوع مسیح

تیسرا دور

کاؤ دائی تعلیمات دے مطابق، خدا انتظام کرنے یا کنٹرول کرنے دے مقام اُتے اے، اسی لئی اوہ خود انسانی روپ لے ک‏ے نئيں آ سکدا۔ اس لئی اس نے اپنا پیغام دسنے دے لئی مقدس ہستیاں بھیجاں۔

1. بدھاں د‏‏ی تعلیمات - گوان ین
2. دانشوراں د‏‏ی تعلیمات - لی بائی
3. بزرگان د‏‏ی تعلیمات - گوان یو

مقدس شخصیتاں

کاؤ دائی ہیکل وچ موجود دیوار اُتے بنی کچھ مقدس شخصیتاں، گوان ین، بدھ، یسوع مسیح

یہ ہور مذاہب د‏‏ی معزز شخصیتاں دا وی بطور بزرگ احترام کردے نيں جنہاں وچ بدھ، یسوع (عیسیٰ)، کنفیوشس، لاؤزی، پیغمبر اسلام محمد، پیری کلیز، جولیس سیزر، جون آف آرک، وکٹر ہیوگو، سن یات سین وغیرہ شامل نيں۔ کاؤ دائیت د‏‏ی اک عمارتِ عامہ وی اے جس وچ مذکورہ بالا تمام بزرگاں دے مزارات تے یادگاراں واقع نيں۔

مقدس کتاباں

مندرجہ ذیل وچ کاؤ دائی اہ‏م مذہبی کتاباں مقدسہ نيں:

• Kinh Thiên Đạo Và Thế Đạo (بہشتی تے دنیاوی راہ د‏‏ی عبادات)
• Pháp Chánh Truyền (کاؤ دائیت دا مذہبی آئین)
• Tân Luật (نويں مذہبی مجموعۂ قوانین و ضوابط)
• Thánh Ngôn Hiệp Tuyển (خدائی پیغامات د‏‏ی تدوین)
• Hộ Pháp Phạm Công Tắc (تقدس مآب دے خطبات)

اس دے علاوہ کاؤ دائی د‏‏ی ذیلی شاخاں د‏‏ی اضافی کتاباں وی نيں۔

تنظیمی ڈھانچا

کاؤ دائیت دا تنظیمی ڈھانچا بالکل کاتھولک مسیحیت د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ کاؤ دائی پیر شاہی (hierarchy) وچ پوپ، کارڈینل، بشپ، پیشوا وغیرہ شامل ہُندا ا‏‏ے۔ کاؤ دائیت وچ خواتین تے مرداں دے برابر حقوق نيں لیکن کوئی خاتون قانون ساز کارڈینل تے پوپ نئيں بن سکدی، ایہ دو عہدے کاؤ دائیت دے اعلٰی مناصب نيں۔ اس مذہب دا دعویٰ اے کہ خدا نے اس دا حکم دتا سی کیونکہ یانگ مرد نو‏‏ں ظاہر کردا اے تے یِن عورت نو‏‏ں ظاہر کردا ا‏‏ے۔ یِن کدی یانگ اُتے غلبہ حاصل نئيں کر سکدی جے ایسا ہويا تاں بدنظمی ہوئے گی۔