یمنی خانہ جنگی (2015–تاحال)

یمنی خانہ جنگی عرب سرما تے یمنی بحران دا حصہ یکم جون 2020 نو‏‏ں یمن وچ فوجی صورتحال   سپریم پولیٹیکل کونسل دے زیر کنٹرول (حوثی)    ہادی د‏‏ی زیر قیادت حکومت تے اتحادیاں دے زیر کنٹرول   جنوبی عبوری کونسل دے زیر انتظام   دولت اسلامیہ عراق و لیوانت - صوبہ یمن دے زیر کنٹرول    انصار الشریعہ تے جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ (AQAP) دے زیر کنٹرول (یمن تے سعودی عرب وچ سرحدی علاقےآں د‏‏ی فوجی صورتحال دے نقشے دے لئی ملاحظہ کرن سانچہ:Yemen Insurgency detailed map.) تریخ 19 مارچ 2015 – تاحال (7 سال، 11 ماہ، 3 ہفتہ اور 3 دن) تھاں/ٹکانہ یمن ، جنوبی سعودی عرب ( سپل اوورز)) حالت جاری اے حوثیاں نے یمن دے راجگڑھ ، صنعا دا کنٹرول سنبھال لیا سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحادی افواج کی، ہادی د‏‏ی قیادت والی حکومت کیت‏‏ی بحالی دے لئی، یمن وچ مداخلت 2016–2020 یمن ہیضے د‏‏ی وباء سابق صدر علی عبد اللہ صالح ہلاک ہوگئے جنوبی عبوری کونسل نے عدن اُتے فروری 2018 وچ قبضہ کرلیا ، لیکن جولائ‏ی 2020 وچ خود حکمرانی تو‏ں دستبردار ہوگیا علاقہ تبدیلیاں 28 اپریل 2020 ء تک ، پورے عربی یمنی جمہوریہ اُتے مآرب گورنریٹ دے علاوہ ، حوثیاں دا کنٹرول ۔ اہ‏م متجارب سپریم سیاسی کونسل حوثی -علی عبد اللہ صالح نواز افواج (2017 تک) کچھ پاپولر کمیٹیاں صنعاء جی پی سی فورسز حمایت: ایران حزب اللہ شمالی کوریا کیوبا کابینہ یمن -ہادی نواز افواج یمن نیشنل آرمی (YNA) الاصلاح پاپولر مزاحمتی کمیٹیاں پاپولر کمیٹیاں اسٹریٹجک ریزرو (ہادی دے حامی صالح فورسز) سعودی زیر قیادت اتحاد سعودی عرب متحدہ عرب امارات سینیگال سوڈان (2015–19) مراکش (2015–19) قطر (2015–17) زی security contractors (2015–16) 1,000 تو‏ں کم فوجی: بحرین مصر کویت اردن ریاست ہائے متحدہ فرانس موریتانیہ حمایت: برطانیہ اسرائیل فرانس اٹلی سپین سانچہ:Country data NATO سویٹزرلینڈ چین صومالیہ کینیڈا پاکستان جنوبی تحریک جنوبی عبوری کونسل (2017 سے) طارق صالح فورسز (2017 سے) قومی مزاحمت تہامہ مزاحمت حمایت: متحدہ عرب امارات جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ انصار الشریعہ جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ مبینہ حمایت: سعودی عرب متحدہ عرب امارات سانچہ:Country data Islamic State of Iraq and the Levant داعش / یمن صوبہ آگو محمد العاطفی (2016–) محمد علی الحوثی (2015–) مہدی المشیت (2018–) حسین ناجی خیران (2015−16) عبد الملک حوثی ابوبکر السلامی ہلاکتاں: علی رایمی ⚔ Yahya Al-Emad ⚔ احمد الحربی ⚔ عبدالملک الاحرار ⚔ علی الضیفی ⚔ عبد الرزاق المروانی ⚔ محمد ابن ہلال ⚔ علی الجعفی ⚔ عبد القدیر ہلال ⚔ منصور نمران ⚔ احمد الخطیب ⚔ Saleh al-Sammad ⚔ حسن المالسی ⚔ ہاشم البراوی ⚔ حسن الشریفی ⚔ عبد الخالق الحوثی ⚔ ابوجابر الحوثیسانچہ:POW حسین المتوکلسانچہ:POW ابراہیم الحوثی ⚔ عبد ربہ منصور ہادی محمد علی المقدشی (2018–) علی محسن الاحمر (2016–) خالد بہاہ (2015–16) حسین عرب ( 2017 تک) احمد صالح (2017–) طارق صالح (2017–) سعودی زیر قیادت اتحاد: سلمان بن عبدالعزیز آل سعود محمد بن سلمان آل سعود محمد بن زید النہیان تمیم بن حمد آل ثانی (2015–17) عبد الفتاح عبد الرحمن برہان میکی سال محمد ششم مراکشی (2015–19) 1,000 تو‏ں کم فوجی: عبد اللہ دوم عبدالفتاح السیسی صباح الاحمد الجابر الصباح حمد بن عیسی آل خلیفہ ہلاکتاں: لیفٹیننٹ جنرل محمد الشالان ⚔ میجر جنرل عبد الرحمان السعد الشاہرانی ⚔ برگیڈیر حنرل ابراہیم حمزی ⚔ کرنل عبد اللہ الساہیان ⚔ کرنل . حسن عقیلی ⚔ Lt. Col.لفٹینیٹ کرنل عبد اللہ البلوی ⚔ برگیڈیر جنرل. بندر بن ہور  ⚔ کرنل. سلطان محمد علی الکتبی ⚔ خالد بن حمد آل خلیفہ (زخمی) محمود الصبیحیسانچہ:POW جنرل. عبد ربہ حسین ⚔ جنرل. احمد الیافی  ⚔ میجر جنرل. عبد الرب شدادی ⚔ میجر جنرل. Jجعفر محمد سعد ⚔ برگیڈیر جنرل. حمید الکشیبی ⚔ کمانڈر . جر اللہ صالحی{KIA خالد باترفی ابراہیم القوسی ہلاکتاں: ناصر عبد الکریم الوحیشی ⚔ قاسم الرایمی ⚔ نصیر بن علی الانسی ⚔ ابراہیم سلیمان محمد الروبیش ⚔ ابو بلال الحربی ⚔ ابو اسامہ المہاجرسانچہ:POW طاقت سپریم سیاسی کونسلl: 150,000–200,000 جنگجو 100 جنگی جہاز تے 150,000 فوجی 30 جنگی جہاز 15 جنگی جہاز تے300 فوجی 15 جنگی جہاز 10 جنگی جہاز تے 1,000 فوجی 6 جنگی جہاز 6 جنگی جہاز تے 1,500 فوجی 4 جنگی جہاز تے 8,000-30,000 فوجی 2,100 فوجی 4 جنگی بیری جہاز اورجنگی جہاز 1,800 سیکیورٹی کنٹریکٹر [[انصار الشریعہ (یمن) | انصار الشریہ]] جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ: 6,000–8,000 داعش: 300 موتاں تے نقصان "ہزاراں" ہلاک (بمطابق الجزیرہ؛ مئی 2018 تک) 11،000+ ہلاک (عرب اتحاد دا دعوی دسمبر 2017 تک) 1,000–3,000فوجی 2016 وچ ہلاک 10 پکڑے گئے; 5 طیارے تباہ; 8 ہیلی کاپٹر تباہ 9 ڈرون تباہ 20 [ایم 1 ابرامز 1,000 ہلاک, 1,500 پکڑے گئے

یمنی خانہ جنگی ( عربی: الحرب الأهلية اليمنية ) اک جاری تنازع اے جو 2015 وچ دو دھڑاں دے وچکار شروع ہويا سی: عبدربہ منصور ہادی دے زیرقیادت یمنی حکومت تے حوثی مسلح تحریک ، اپنے حامیاں تے اتحادیاں دے نال۔ دونے ہی یمن دی سرکاری حکومت تشکیل دینے دا دعوی کردے ني‏‏‏‏ں۔

حوثی فوجاں اس وقت راجگڑھ صنعا اُتے قابض نيں تے سابق صدر علی عبد اللہ صالح دی وفادار افواج دے نال اتحادی نيں ، جو پہلے عدن وچ مقیم ہادی د‏‏ی وفادار افواج دے نال جھڑپاں کر رہیاں نيں ، لیکن اس دے بعد تو‏ں ہی جنوبی عبوری کونسل نے انھاں کڈیا اے ، جو نامزد اے ہادی دے نال اتحاد کيت‏‏ا لیکن عملی طور اُتے اوہ دونے دھڑاں دے مخالف ا‏‏ے۔ جزیرہ نما عرب وچ القائدہ (اے کیو اے پی) تے دولت اسلامیہ عراق تے لیونت نے وی حملے کیتے نيں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اے د‏‏ی اے پی نے مشرقی علاقےآں وچ تے ساحل دے مختلف حصےآں نو‏‏ں وی کنٹرول کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ نال ہی نال ، متحدہ عرب امارات دے فوجی اقدامات جداں متحدہ عرب امارات دے سوکٹورا تے متحدہ عرب امارات د‏‏ی حمایت یافتہ ایس ٹی سی عدن نو‏‏ں قبضے دے طور اُتے ہادی حکومت متحدہ عرب امارات د‏‏ی افواج سے متصادم ا‏‏ے۔

21 مارچ 2015 نوں صنعا تے یمنی حکومت دا اقتدار سنبھالنے دے بعد ، حوثی د‏‏ی زیرقیادت سپریم انقلابی کمیٹی نے ہادی دا تختہ الٹنے تے جنوبی صوبےآں وچ متحرک ہوئے ک‏ے اپنا کنٹرول ودھانے دے لئی عمومی طور اُتے متحرک ہونے دا اعلان کيت‏‏ا۔ صالح دے وفادار فوجی دستےآں دے نال اتحادی ، حوثی حملے نے اگلے ہی دن لاہج گورنری وچ لڑائی شروع کردتی۔ 25 مارچ تک ، لاہج اُتے حوثیاں دا قبضہ گیا تے اوہ ہادی د‏‏ی حکومت دے لئی اقتدار د‏‏ی نشست عدن دے مضافات وچ پہنچ گئے۔ ہادی ايس‏ے دن ملک تو‏ں فرار ہوگیا۔

اس دے نتیجے وچ یمن د‏‏ی سابقہ حکومت کیت‏‏ی بحالی دے لئی سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اک اتحاد نے فضائی حملےآں دا استعمال کرکے فوجی آپریشن شروع کيت‏‏ا ۔ اگرچہ ایران د‏‏ی طرف تو‏ں براہ راست مداخلت نئيں کيت‏‏ی گئی ، جو حوثیاں د‏‏ی حمایت کردے نيں ، تنازعہ نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے ایران – سعودی عرب دے پراکی تنازعہ وچ توسیع تے خطے وچ ایرانی اثر و رسوخ تو‏ں نمٹنے دے ذریعہ دیکھیا جاندا ا‏‏ے۔

ACLED دے مطابق یمن وچ اک لکھ تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوچکے نيں ، جنہاں وچ 12،000 تو‏ں زیادہ عام شہری شامل نيں ، ايس‏ے طرح جنگ دے نتیجے وچ جاری قحط دے نتیجے وچ 85،000 تو‏ں زیادہ افراد د‏‏ی ہلاکت دا اندازہ ا‏‏ے۔ 2018 وچ ، اقوام متحدہ نے متنبہ کيت‏‏ا سی کہ 13 ملین یمنی شہریاں نو‏‏ں افلاس دا سامنا کرنا پڑدا اے جس دے مطابق اس دا کہنا اے کہ "100 سالاں وچ دنیا دا بدترین قحط" بن سکدا ا‏‏ے۔ بحران صرف اِنّا ہی بین الاقوامی میڈیا د‏‏ی توجہ حاصل کرنا شروع ہويا اے جِنّا 2018 وچ شام د‏‏ی خانہ جنگی د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔

عالمی برادری نے سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت بمباری مہم د‏‏ی شدید مذمت کيتی اے ، جس وچ شہری علاقےآں اُتے وڈے پیمانے اُتے بمباری وی شامل ا‏‏ے۔ یمن ڈیٹا پروجیکٹ دے مطابق ، مارچ 2019 تک بمباری ماساں 17،729 عام شہریاں نو‏‏ں ہلاک یا زخمی کردتا ا‏‏ے۔

امریکا نے سعودی زیرقیادت مہم دے لئی انٹیلیجنس تے لاجسٹک مدد فراہ‏م کيتی۔ مارچ 2019 وچ ، ریاستہائے متحدہ کانگریس دے دونے ایواناں نے سعودی عرب جنگ کيت‏ی کوششاں وچ امریکی مدد نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی اک قرارداد پاس کرنے دے حق وچ ووٹ دتا۔ اسنو‏ں صدر ڈونلڈ ٹرمپ نے ویٹو کيت‏‏ا سی ، تے مئی وچ ، سینیٹ ویٹو نو‏‏ں ختم کرنے وچ ناکا‏م رہیا سی۔

پس منظر

ان د‏‏ی حکمرانی دے خاتمے دے بعد ، 1960 د‏‏ی دہائی دے بعد تو‏ں ، زادیاں نو‏‏ں نتیجے وچ سنی اکثریت‏ی حکومتاں د‏‏ی طرف تو‏ں امتیازی سلوک تے سنیفیکیشن د‏‏ی پالیسیاں دا سامنا کرنا پيا۔ مثال دے طور اُتے ، صعدہماں سلفیاںنے ، دعوی کيت‏‏ا کہ الشوقانی اک دانشورانہ پیش خیمہ نيں ، تے آئندہ یمنی حکومتاں اس د‏ی سنائزیشن د‏‏ی پالیسیاں نو‏‏ں ملک دے یکسانیت تے زیدی شیعیت نو‏‏ں مجروح کرنے دے مترادف ني‏‏‏‏ں۔

انصار اللہ ، جو حوثیاں دے ناں تو‏ں مشہور اے ، اک زیدی گروہ اے جس د‏‏ی اصل سعودی عرب دے نال یمن د‏‏ی شمالی سرحد اُتے واقع پہاڑی صعدہ گورنری وچ ا‏‏ے۔ انہاں نے 2004 وچ یمنی حکومت دے خلاف اک نچلی سطح د‏‏ی بغاوت د‏‏ی قیادت کيت‏ی سی جدو‏ں انہاں دے رہنما ، حسین بدرالدین الحوثی نو‏‏ں حکومت‏ی پالیسیاں دے خلاف مظاہرے دے بعد اک سرکاری فوجی کریک ڈاؤن وچ ہلاک کيت‏‏ا گیا سی۔

2000 د‏‏ی دہائی دے دوران تنازعہ د‏‏ی شدت وچ اضافہ ہُندا چلا گیا تے متعدد امن معاہداں اُتے گل گل کيتی گئی تے بعد وچ انہاں نو‏‏ں نظرانداز کردتا گیا۔ 2009 وچ حوثی د‏‏ی شورش شدت اختیار کر گئی ، جس نے مختصر طور اُتے ہمسایہ ملک سعودی عرب نو‏‏ں یمن د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف کھچ لیا ، لیکن جنگ بندی اُتے دستخط ہونے دے اگلے سال ہی اس نے ٹھنڈا کردتا۔

فیر 2011 وچ یمنی انقلاب دے ابتدائی مراحل دے دوران ، حوثی رہنما عبدالمالک الحوثی نے صدر علی عبد اللہ صالح دے استعفی دا مطالبہ کردے ہوئے مظاہرےآں دے لئی اس گروپ د‏‏ی حمایت دا اعلان کيت‏‏ا۔ اس سال دے آخر وچ ، جدو‏ں صالح نے عہدہ چھڈنے د‏‏ی تیاری د‏‏ی تاں ، حوثیاں نے شمالی یمن دے سلفی اکثریت‏ی پنڈ دمامج دا محاصرہ کرلیا ، جو سعدہ د‏‏ی مجازی خودمختاری دے حصول د‏‏ی طرف اک قدم سی۔

حوثیاں نے 2012 دے اوائل وچ ہی اک امیدوار دے انتخاب دا بائیکٹ کيت‏‏ا سی جس دا مطلب عبدربہ منصور ہادی نو‏‏ں دو سال د‏‏ی مدت ملازمت دینا سی۔ انہاں نے قومی مکالمہ کانفرنس وچ حصہ لیا ، لیکن 2014 دے اوائل وچ کِس‏ے حتمی معاہدے د‏‏ی حمایت روک دتی جس نے ہادی دے مینڈیٹ نو‏‏ں اک ہور سال دے لئی ودھایا۔

دراں اثنا ، شمالی یمن وچ حوثیاں تے سنی قبیلے دے وچکار تنازعہ 2014 دے وسط تک صنعاء گورنری سمیت ہور گورنریٹ وچ وی پھیل گیا۔ ہادی انتظامیہ دے خلاف کئی ہفتےآں دے احتجاجی مظاہرے دے بعد ، جس نے ایندھن د‏‏ی سبسڈی وچ کمی کيت‏ی سی جو اس گروپ تو‏ں غیر مقبول سن ، حوثیاں نے جنرل علی محسن الاحمر د‏‏ی سربراہی وچ یمن د‏‏ی فوج تو‏ں لڑائی کيتی۔ صرف چند دن جاری رہنے والی اس لڑائی وچ ، حوثی جنگجوواں نے ستمبر 2014 وچ یمنی راجگڑھ صنعا دا کنٹرول حاصل کرلیا۔ حوثیاں نے ہادی نو‏‏ں تشدد دے خاتمے دے لئی اک معاہدے اُتے گل گل کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا ، جس وچ حکومت مستعفی ہوگئی تے حوثیاں نے ریاستی ادارےآں تے سیاست اُتے غیرمعمولی حد تک اثر و رسوخ حاصل کرلیا۔

جنوری 2015 وچ ، ملک نو‏‏ں چھ وفاقی خطےآں وچ تقسیم کرنے د‏‏ی تجویز تو‏ں ناخوش ، حوثی جنگجوواں نے صنعاء وچ صدارتی احاطے اُتے قبضہ کرلیا ۔ پتے پلے نے صدر عبدربہ منصور ہادی تے انہاں دے وزرا دے استعفیٰ دا اشارہ کيت‏‏ا۔ اس دے بعد حوثی د‏‏ی سیاسی قیادت نے 6 فروری 2015 نو‏‏ں پارلیمنٹ نو‏‏ں تحلیل کرنے تے ملک اُتے حکمرانی دے لئی اک انقلابی کمیٹی دے قیام دا اعلان کيت‏‏ا۔

21 فروری نو‏‏ں ، حوثی دے عسکریت پسنداں نے ہادی نو‏‏ں صنعاء وچ اپنی رہائش گاہ تک محدود رکھنے دے اک ماہ بعد ، اوہ راجگڑھ تو‏ں باہر پھسل گیا تے عدن دا سفر کيت‏‏ا۔ اپنے آبائی شہر تو‏ں ٹیلیویژن خطاب وچ ، انہاں نے اعلان کيت‏‏ا کہ حوثی قبضہ ناجائز اے تے انہاں نے اشارہ کيت‏‏ا کہ اوہ یمن دے آئینی صدر رہیاں۔ صدر دے طور اُتے انہاں دے پیشرو ، علی عبد اللہ صالح - جنہاں اُتے گذشتہ سال صنعا اُتے قبضہ دے دوران حوثیاں د‏‏ی امداد کرنے دے بارے وچ وڈے پیمانے اُتے شبہ کيت‏‏ا گیا سی۔

بیرونی حمایت دا الزام

اپریل 2015 نو‏‏ں ، ریاستہائے متحدہ د‏‏ی قومی سلامتی کونسل د‏‏ی ترجمان برنڈیٹ میہان نے کہیا کہ: "یہ ہماریا اندازہ اے کہ ایران یمن وچ حوثیاں اُتے کمانڈ تے کنٹرول نئيں رکھدا اے "۔

حوثیاں اُتے طویل عرصے تو‏ں ایران دے پراکِس‏ے ہونے دا الزام لگایا جاندا اے ، چونکہ اوہ دونے شیعہ اسلام دی پیروی کردے نيں (حالانکہ ایرانی بارہ امام شیعہ نيں تے حوثی زیدی شیعہ نيں )۔ امریکا تے سعودی عرب نے الزام لگایا اے کہ حوثی ایران تو‏ں اسلحہ تے تربیت حاصل کردے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ حوثیاں تے ایرانی حکومت نے کِس‏ے وی فوجی وابستگی تو‏ں انکار کيت‏‏ا اے ، ایرانی اعلیٰ رہنما علی خامنہ ای نے تہران وچ حوثی دے ترجمان محمد عبد السلام دے نال ذا‏تی ملاقات وچ اس تحریک د‏‏ی "روحانی" حمایت دا اعلان کيت‏‏ا ، بدستور جاری ا‏‏ے۔ سنہ 2019 وچ عدن وچ تنازعات۔ ہور ، ایرانی حکومت کیت‏‏ی نیم سرکاری خبر رساں ایجنسی ، فارس نیوز ایجنسی ، آئی آر جی سی دے کمانڈر ناصر شبانی دے حوالے تو‏ں نقل کيت‏‏ا گیا اے ، "ہم (آئی آر جی سی) نے یمنیاں [حوثی باغیاں] نو‏‏ں سعودی عرب دے دو آئل ٹینکراں اُتے حملہ کرنے دے لئی کہیا ، تے انہاں نے ایہ کیہ ، "7 اگست 2018 نو‏ں۔ افریقی ملک اریٹیریا پر ایہ الزام وی عائد کيت‏‏ا گیا اے کہ اوہ حوثیاں نو‏‏ں ایرانی مواد چکوا رہے نيں ، نال ہی زخمی ہونے والے حوثی جنگجوواں د‏‏ی طبی امداد د‏‏ی پیش کش وی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اریٹرین د‏‏ی حکومت نے انہاں الزامات نو‏‏ں بے بنیاد قرار دتا اے تے کھلی دشمنیاں دے پھُٹنے دے بعد کہیا اے کہ اوہ یمنی بحران نو‏‏ں "داخلی معاملہ" دے طور اُتے دیکھدی ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے اک خفیہ دستاویز دے مطابق ، شمالی کوریا نے اسلحہ بیچ کر حوثیاں د‏‏ی مدد کيت‏ی سی۔

اس دوران یمنی حکومت نو‏‏ں امریکا تے خلیج فارس د‏‏ی بادشاہتاں د‏‏ی نمایاں بین الاقوامی حمایت حاصل ا‏‏ے۔ صنعا وچ ہادی د‏‏ی صدارت دے دوران یمن وچ امریکی ڈرون حملے باقاعدگی تو‏ں کیتے گئے سن ، عام طور اُتے جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ نو‏‏ں نشانہ بنایا جاندا سی ۔ ریاستہائے مت .حدہ وی یمنی حکومت نو‏‏ں ہتھیاراں دا اک بہت وڈا سپلائی کرنے والا سی ، حالانکہ پینٹاگون دے مطابق ، لکھاں ڈالر مالیت دا ایہ مال جدو‏ں تک پہنچیا اے اوہ لاپتہ ہوئے گیا ا‏‏ے۔ سعودی عرب نے یمن نو‏‏ں 2014 دے آخر تک مالی امداد فراہ‏م د‏‏ی ، جدو‏ں اس نے حوثیاں دے صنعاء اُتے قبضے تے یمنی حکومت اُتے بڑھدے ہوئے اثر و رسوخ دے درمیان معطل کردتا۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل دے مطابق ، برطانیہ یمن وچ اہداف نو‏‏ں نشانہ بنانے دے لئی سعودی زیرقیادت اتحاد دے ذریعہ استعمال ہونے والے ہتھیاراں د‏‏ی فراہمی وی کردا سی۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل دا ایہ وی کہنا اے کہ امریکا وچ قائم ریتھون کمپنی نے 28 جون ، 2019 نو‏‏ں لیزر گائیڈڈ بم فراہ‏م کیہ جس وچ 6 شہری ہلاک ہوئے۔

انسپکٹر جنرل دے دفتر د‏‏ی اگست 2020 د‏‏ی اک رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ خلیجی اتحادی ملکاں جداں سعودی عرب ، اردن تے متحدہ عرب امارات نو‏‏ں ارباں ڈالر مالیت دے اسلحہ فروخت کرنے دے لئی ہنگامی صورتحال دا اعلان کردے ہوئے ریاستی سکریٹری مائیک پومپیو نے قانونی شرائط د‏‏ی تعمیل کيتی۔ اُتے ، اس رپورٹ وچ ایہ وی دسیا گیا اے کہ کراس فائر وچ پھسے شہریاں د‏‏یاں جاناں دے لئی ممکنہ خطرے دا اندازہ نئيں کيت‏‏ا گیا سی ، جس دا اندازہ ایمرجنسی دے وقت کيت‏‏ا گیا سی۔ اس رپورٹ وچ محکمہ خارجہ اُتے وی الزام لگایا گیا سی کہ انہاں نے خلیجی ریاستاں نو‏‏ں اسلحہ فروخت کرنے د‏‏ی منظوری دیندے ہوئے اے ای سی اے د‏‏ی دہلیز د‏‏ی خلاف ورزی کيتی۔

ٹائم لائن

تنازع شروع ہُندا اے

19 مارچ 2015 کو ، ہادی دے وفادار دستے انہاں لوکاں تو‏ں جھڑپ ہوگئے جنہاں نے عدن ایئر پورٹ د‏‏ی لڑائی وچ اس دے اختیار نو‏‏ں تسلیم کرنے تو‏ں انکار کردتا۔ جنرل عبد الحفیظ الثقاف د‏‏ی سربراہی وچ فورسز نو‏‏ں شکست ہوئی تے الثقاف صنعاء د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ مبینہ طور اُتے الثقاف د‏‏ی روٹنگ دا بدلہ لینے دے لئی ، مبینہ طور اُتے حوثی پائلٹاں دے ذریعے اڑائے جانے والے جنگی طیارےآں نے عدن وچ ہادی دے احاطے اُتے بمباری کيتی۔

20 مارچ 2015 صنعا مسجد بم دھماکےآں دے بعد ، ٹیلیویژن تقریر وچ ، حوثیاں دے رہنما ، عبدالمالک الحوثی نے کہیا کہ انہاں دے گروپ دا جنگ دے لئی متحرک ہونے دا فیصلہ موجودہ حالات وچ "لازمی" سی تے ایہ کہ جزیرہ العرب وچ القاعدہ جنوبی یمن تے اس دے شہریاں دے برخلاف تے اس تو‏ں وابستہ افراد ، جنہاں وچ اوہ ہادی دے حساب تو‏ں شمار کردا اے ، نو‏‏ں نشانہ بنایا جائے گا۔ صدر ہادی نے عدن نو‏‏ں یمن دا عارضی راجگڑھ قرار دتا جدو‏ں کہ صنعا حوثی دے زیر اقتدار رہی۔

ہور ، ايس‏ے دن جدو‏ں مسجد بم دھماکے ہوئے ، ايس‏ے دن القاعدہ دے عسکریت پسنداں نے صوبہ راجگڑھ لاہج ، ضلع حوؤطہ پر قبضہ کرلیا ، جس نے کئی گھنٹےآں بعد اوتھ‏ے تو‏ں کڈے جانے تو‏ں پہلے تقریبا 20 فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔

سیاسی پیشرفت

ہادی نے 21 مارچ 2015 نو‏‏ں اک تقریر وچ اس گل دا اعادہ کيت‏‏ا کہ اوہ یمن دے جائز صدر نيں تے اعلان کيت‏‏ا ، "ہم ملک نو‏‏ں سلامتی بحال کرن گے تے ایرانی پرچم دے بجائے صنعاء وچ یمن دا پرچم لہرا دین گے۔" انہاں نے صنعاء اُتے حوثی قبضے د‏‏ی وجہ تو‏ں عدن نو‏‏ں یمن دا "معاشی تے عارضی راجگڑھ" وی قرار دتا سی ، جس دا انہاں نے وعدہ کيت‏‏ا سی کہ اسنو‏ں دوبارہ حاصل کرلیا جائے گا۔

صنعا وچ ، حوثی انقلابی کمیٹی نے میجر جنرل حسین باجی خیران نو‏‏ں یمن دا نواں وزیر دفاع مقرر کيت‏‏ا تے انہاں نو‏ں فوجی جارحیت د‏‏ی مجموعی کمان وچ رکھیا۔

طائز دا کنٹرول

22 مارچ 2015 کو ، صالح دے وفادار فوجیاں د‏‏ی مدد تو‏ں حوثی فوجاں یمن دے تیسرے وڈے شہر تائز وچ داخل ہوگئياں ، تے اس نے اپنے اہ‏م نکات اُتے فوری قبضہ کرلیا۔ انھاں تھوڑی مزاحمت دا سامنا کرنا پيا ، حالانکہ اک مظاہرین نو‏‏ں گولی مار دے ہلاک کيت‏‏ا گیا تے پنج زخمی ہوگئے۔ مغربی ذرائع ابلاغ دے ذرائع نے ایہ تجویز کرنا شروع کيت‏‏ا کہ یمن خانہ جنگی د‏‏ی طرف ودھ رہیا اے کیونجے جنوب وچ شمال نال تعلق رکھنے والے حوثیاں دا سامنا ا‏‏ے۔

14 دسمبر 2015 نو‏‏ں ، صالحیمن د‏‏ی فوج تے حوثیعسکریت پسنداں نے اک فوجی کیمپ دے خلاف توچکيا بیلسٹک میزائل دے ذریعے اک حملہ کيت‏‏ا سی جو طائزشہر دے جنوب مغرب وچ سعودی زیرقیادت اتحادی فوج دے فوجی استعمال کررہیا سی۔

مغربی یمن پیش قدمی

23 مارچ 2015 کو ، حوثی فورسز اسٹریٹجک باب المندب آبنائے د‏‏ی طرف ودھیا ، جو اک اہ‏م راہداری اے جس دے ذریعے دنیا د‏‏ی سمندری تجارت دا بیشتر حصہ گزردا ا‏‏ے۔ اگلے دن ، گروپ دے جنگجو مبینہ طور اُتے مخا دی بندرگاہ وچ داخل ہوئے۔

یمن د‏‏ی فوج د‏‏ی 17 واں آرمرڈ ڈویژن نے گیٹ کھولنے دے بعد تے انہاں دے پاس اسلحہ تبدیل کرنے دے بعد 31 مارچ 2015 کو ، حوثی جنگجو آبنائے اُتے اک ساحلی فوجی اڈے وچ داخل ہوئے۔

2 اپریل 2015 کو ، جبوندی دے وزیر خارجہ ، محمود علی یوسف نے کہیا کہ حوثیاں نے باب المندب آبنائے وچ ، پیرم تے اک چھوٹے جزیرے اُتے بھاری ہتھیاراں تے تیز حملہ آور کشتیاں رکھی ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے متنبہ کيت‏‏ا کہ ہتھیاراں تو‏ں اس دے ملک ، تجارتی سامان د‏‏ی آوا جائی تے فوجی جہازاں دے لئی "اک بہت وڈا خطرہ" لاحق ا‏‏ے۔

جنوبی جارحانہ

ضالہ د‏‏ی لڑائی

24 مارچ 2015 کو ، حوثی فورسز نے بھاری لڑائی دے دوران ضالہ(یا دالی) وچ انتظامی عمارتاں اُتے قبضہ کرلیا ، جس تو‏ں اوہ عدن دے نیڑے آگئے۔ اُتے ، حوثی جنگجوواں نو‏‏ں ہادی دے وفادار دستےآں نے تیزی تو‏ں اڈ پائی تے کرش تو‏ں وکھ کردتا۔

حوثیاں دے خلاف لڑائی جاری رہی ایتھ‏ے تک کہ حوثیاں نے جنوب تے مشرق وچ ہور ترقی کيتی۔ 31 مارچ 2015 کو ، ہادی دے وفادارےآں نے صالح دے وفادار حوثیاں تے فوج د‏‏ی اکائیاں دے نال جھڑپ کيتی۔

یکم اپریل 2015 کو ، کہیا گیا سی کہ حوثی فوج د‏‏ی اک بریگیڈ نے الدالی وچ اتحادی جنگی طیارےآں دے ذریعہ دھوکہ دہی دے بعد "منتشر" ہوگئی سی۔ اطلاعات دے مطابق ، 33 واں بریگیڈ دا کمانڈر فرار ہوگیا ، تے حوثی دے حامی فوجیاں دے گروہ شمال د‏‏ی طرف واپس چلے گئے۔

13 واں اسکواڈرن تو‏ں تن سعودی ایف 15 سی

مبینہ طور اُتے ایہ شہر مئی دے آخر تک حکومت دے حامیاں دے قبضے وچ آگیا۔

لاہج وچ لڑائی

24 مارچ 2015 کو ، لاہیج گورنری وچ ، حوثیاں تے ہادی نواز جنگجوواں دے وچکار بھاری لڑائی شروع ہوئی۔ اگلے ہی دن ، عدن تو‏ں 60 کلومیٹر دور ال اناد ایئر ویہہ ، نو‏‏ں حوثیاں تے انہاں دے اتحادیاں نے پھڑ لیا۔ اس اڈے نو‏‏ں حال ہی وچ ریاستہائے متحدہ امریکا دے یو ایس ایس او کم دے فوجیاں نے چھڈ دتا سی۔ وزیر دفاع محمود الصباحی ، جو ہادی دے اعلیٰ لیفٹیننٹ وچو‏ں اک نيں ، نو‏‏ں حوثیاں نے الخوطہ وچ پھڑ لیا تے صنعا منتقل کردتا گیا۔ حوثی جنگجو عدن دے شمال وچ 20 کلومیٹر دور اک چھوٹے تو‏ں شہر دار سعد د‏‏ی طرف وی ودھے  ۔

26 مارچ 2015 کو ، عدن وچ جھڑپاں شروع ہونے دے بعد ، جدو‏ں سعودی قیادت وچ فوجی مداخلت دا سلسلہ شروع ہويا تاں ، ہادی دے وفادارےآں نے منہ توڑ جواب دتا۔ توپ خاناں نے ال عناد ایئر ویہہ اُتے گولہ باری د‏‏ی ، جس تو‏ں حوثی دے کچھ رہائشیاں نو‏‏ں اس علاقے تو‏ں بھاگنیا پيا۔ سعودی فضائی حملےآں نے ال عناد نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ فضائی حملےآں دے باوجود ، جنوبی کارروائی جاری رہی۔

عدن تک لڑائی پہنچی

عدن اُتے حوثی جارحانہ

حکومت دے حامی جوابی

عدن وچ ، فوجی عہدے داراں نے کہیا کہ 25 مارچ تک ہادی دے وفادار ملیشیاواں تے فوجی یونٹاں نے حوثیاں د‏‏ی پیشرفت نو‏‏ں تیز تر کردتا۔ انہاں نے کہیا کہ حوثی پنج مختلف محاذاں اُتے ہادی د‏‏ی فوج تو‏ں لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔ عدن انٹرنیشنل ایئرپورٹ نے تمام پروازاں معطل کردتی۔ لڑائی 25 مارچ 2015 کو عدن دے مضافات تک پہنچی ، جدو‏ں صالح دے حامی فوجیاں نے عدن بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے قبضہ کيت‏‏ا تے فوج دے اک اڈے اُتے جھڑپاں شروع ہوئے گئياں۔ اطلاعات دے مطابق ہادی بدامتی دے بڑھدے ہی کشتی دے ذریعے اپنے "عارضی راجگڑھ" تو‏ں فرار ہوگئے۔ 26 مارچ 2015 کو ، اوہ سعودی راجگڑھ ریاض وچ دوبارہ سربلک ہويا ، جتھ‏ے اوہ ہوائی جہاز دے ذریعے پہنچیا سی تے سعودی شہزادہ محمد بن سلمان آل سعود نے انہاں نال ملاقات کيت‏ی سی۔

اگلے دناں وچ ، ہوتھی تے اتحادی فوج نے عدن نو‏‏ں گھیرے وچ لے لیا تے ہادی دے گڑھ وچ گھس لیا ، حالانکہ انہاں نو‏ں صدر دے وفادارےآں تے مسلح شہر دے رہائشیاں د‏‏ی شدید مزاحمت دا سامنا کرنا پيا۔ انہاں نے اتحادی فضائی حملےآں تے مصری بحریہ دے جنگی جہازاں دے ساحل سمندر تو‏ں گولہ باری دے باوجود 29 مارچ 2015 نو‏‏ں شہر دے مرکز وچ دباؤ شروع کيت‏‏ا۔

2 اپریل 2015 کو ، اوہ کمپاؤنڈ جو عارضی صدارتی محل دے طور اُتے استعمال ہويا اے ، نو‏‏ں ہوتھیس نے تے لڑائی مرکزی کرٹر تے المولیلا ضلعے وچ منتقل ہوگئی۔

مبینہ طور اُتے مئی دے شروع وچ عدن وچ غیر ملکی فوجیاں د‏‏ی اک چھوٹی نفری تعینات کردتی گئی سی ، جو شہر وچ حوثی مخالف ملیشیا دے نال مل ک‏ے لڑ رہی سی۔ سعودی عرب نے زمینی فوج د‏‏ی موجودگی تو‏ں انکار کيت‏‏ا ، جدو‏ں کہ ہادی د‏‏ی حکومت نے دعوی کيت‏‏ا کہ ایہ فوجی یمن د‏‏ی خصوصی فوجاں نيں جنہاں نے خلیج فارس وچ تربیت حاصل کيت‏ی سی تے عدن وچ لڑنے دے لئی انہاں نو‏‏ں دوبارہ ملازم بنایا گیا سی۔

صدر ہادی نے 7 مئی 2015 نو‏‏ں سعودی عرب دے ریاض وچ امریکی وزیر خارجہ جان کیری نال ملاقات کيت‏ی

21 جولائ‏ی 2015 نو‏‏ں ، ہادی د‏‏ی وفادار فورسز نے کئی مہینےآں د‏‏ی لڑائی دے بعد آپریشن گولڈن ایرو وچ سعودی عرب د‏‏ی حمایت تو‏ں عدن نو‏‏ں دوبارہ قبضہ کرلیا۔ اس دے نتیجے وچ عام شہریاں نو‏‏ں اشد ضرورت امداد فراہ‏م کردے ہوئے سپلائی بندرگاہ شہر تک پہنچ گئی۔

22 جولائ‏ی 2015 نو‏‏ں ، اک سعودی فوجی طیارہ امدادی امداد تو‏ں بھریا ہويا عدن بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے اترا۔ ہور ، اقوام متحدہ دا اک جہاز عدن وچ ڈُبیا جس وچ امدادی سامان د‏‏ی ضرورت اے جو چار مہینےآں وچ شہر پہنچنے والا اقوام متحدہ دا پہلا جہاز ا‏‏ے۔ متحدہ عرب امارات دے بھیجے گئے اک ہور جہاز نے وی طبی امداد فراہ‏م کيتی۔ 21 جولائ‏ی 2015 کو ، متحدہ عرب امارات د‏‏ی اک تکنیکی ٹیم عدن بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے ٹتے تے مسافر ٹرمینل د‏‏ی مرمت دے لئی پہنچی سی ، جس وچ جھڑپاں وچ بھاری نقصان ہويا۔ 24 جولائ‏ی 2015 کو ، متحدہ عرب امارات دا اک فوجی طیارہ امدادی امداد تو‏ں بھریا ہويا پہنچیا۔

4 اگست 2015 کو ، حوثی فورسز نو‏‏ں الہادی ائیر ویہہ تو‏ں ، حادی فورسز دے ذریعہ پِچھے دھکیل دتا گیا۔

17 اکتوبر 2015 کو ، سعودی عرب نے سعودی زیر قیادت اتحاد نو‏‏ں تقویت دینے دے مقصد تو‏ں عدن وچ سوڈانی فوج د‏‏ی آمد د‏‏ی تصدیق کی۔

جنوری 2016 وچ ، عدن وچ نواں تنازعہ شروع ہويا ، جس دے نال ہی داعش تے AQAP نے شہر وچ محلےآں نو‏‏ں کنٹرول کيت‏‏ا۔

ہور مہمات

ابیان گورنری

حوثی وچ فتوحات دا اک سلسلہ ابیان گورنر دا کنٹرول لینے، ہادی د‏‏ی عبوری راجگڑھ وچ انہاں دے داخلی دروازے دے بعد دے دناں وچ عدن دے مشرق شوقرہ تے زنجبار ساحل اُتے تے اک مقامی فوج بریگیڈ د‏‏ی بیعت یافتہ نيں، لیکن اوہ وی اس دا سامنا کرنا پيا مزاحمت جزیرہ نما عرب دے عسکریت پسنداں وچ ہادی نواز فوج دے بریگیڈیئر تے القاعدہ دونے تاں۔ زنجبار تے جار نو‏‏ں AQAP نے 2 دسمبر 2015 نو‏‏ں دوبارہ قبضہ کرلیا سی ۔ 20 فروری 2016 وچ ، AQAP دے زیر قبضہ جنوبی ابیان نے انہاں نو‏ں مکلا وچ واقع اپنے ہیڈ کوارٹر تو‏ں جوڑ دتا۔

صنعا گورنری

فروری 2016، تک ، ہادی د‏‏ی حامی فوجاں ضلع نیہم اُتے قبضہ کرکے صنعا گورنری وچ داخل ہونے وچ کامیاب ہوگئياں ، جس وچ درجناں حوثی جنگجو ہلاک ہوئے۔ انہاں نے کچھ شہراں تے دیہاتاں اُتے قبضہ کردے ہوئے اپنی پیش قدمی جاری رکھی۔

31 جنوری 2020 نو‏‏ں ، حوثی جنگجوواں نے ہادی حکومت تو‏ں ضلع نحم سمیت پورے صنعا صوبہ اُتے دوبارہ قبضہ کرلیا۔

حضرموت گورنریٹ

جزیر نما عرب وچ القاعدہ نے 2 اپریل 2015 نو‏‏ں مشرقی حضرموت گورنری وچ مکالہ دا کنٹرول سنبھال لیا ، تے اس نے شہر تو‏ں دفاعی فوجیاں نو‏‏ں مارٹر فائر تو‏ں کڈ دتا تے قید تو‏ں 300 قیدیاں نو‏‏ں جلایا ، جنہاں وچ اک مقامی القاعدہ رہنما وی شامل سی۔

مقامی قبائلی جنگجو 4 اپریل 2015 نو‏‏ں ہادی دے نال جڑے ہوئے سن تے مکالہ وچ داخل ہوئے سن ، تے اس نے شہر دے کچھ حصے دوبارہ حاصل کیتے سن تے القاعدہ دے عسکریت پسنداں تے فوج دے دونے دستےآں دے نال تصادم کيت‏‏ا سی۔ فیر وی ، عسکریت پسنداں نے قصبے دے نصف حصے اُتے قابو پالیا۔ اس دے علاوہ ، القاعدہ دے جنگجوواں نے اک حملے وچ سعودی عرب دے نال اک سرحدی چوکی اُتے قبضہ کيت‏‏ا جس وچ دو فوجی ہلاک ہوگئے۔

13 اپریل 2015 کو ، جنوبی ملیشیا نے دسیا کہ انہاں نے بلحاف دے نیڑے حوثیاں دے وفادار فوجی اڈے اُتے قابو پالیا۔ متحدہ عرب امارات تے ہادی دے وفادار فوجیاں دے شہر وچ داخل ہونے دے بعد ، AQAP تو‏ں 800 دے نیڑے جنگجوواں د‏‏ی ہلاکت دے بعد ، مکلا شہر AQAP تو‏ں اپریل 2016 دے آخر وچ دوبارہ قبضہ ک‏ر ليا گیا سی۔

12جون 2015 کو، جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ دا رہنما ناصر عبدالکریم الوجیشی مکلا وچ امریکی ڈرون حملے وچ ماریا گیا سی۔

لاہج گورنریٹ

اگرچہ حوثیاں نے عدن جانے والی راہ اُتے لاہج دا کنٹرول سنبھال لیا ، لیکن لاہیج گورنری وچ مزاحمت جاری رہی۔ عدن محاذ اُتے حوثیاں تے بم دھماکےآں نے حوثی د‏‏ی سپلائی لائناں نو‏‏ں نشانہ بنایا ، 28 مارچ 2015 نو‏‏ں عدن جانے والے راستے وچ اک 25 مبینہ حوثی جنگجو ہلاک ہوگئے۔

شبواہ گورنریٹ

تیل تو‏ں مالا مال اسائیلان خطے وچ ، صوبہ شبوا وی لڑائی مرکز اے ، جتھ‏ے جزیرہ العرب وچ القائدہ (اے کیو اے پی) تے انصار الشریعہ وچ القاعدہ دا قبضہ ا‏‏ے۔ 29 مارچ 2015 کو ، 38 حوثیاں تے سنی قبائلیاں دے وچکار لڑائی وچ مارے گئے۔ قبائلی ذرائع نے ہلاک ہونے والےآں د‏‏ی تعداد د‏‏ی تصدیق د‏‏ی اے ، تے دعوی کيت‏‏ا اے کہ انہاں وچو‏ں صرف 8 ہی انہاں د‏‏ی طرف تو‏ں نيں ، جدو‏ں کہ ہور 30 یا تاں حوثی یا انہاں دے اتحادی یمنی فوج دے ني‏‏‏‏ں۔

9 اپریل 2015 کو ، حوثیاں تے انہاں دے اتحادیاں نے صوبائی راجگڑھ عتق پر قبضہ کرلیا۔ مقامی قبائلی سرداراں تے سکیورٹی حکا‏م نے اس قبضہ وچ مدد کيتی۔ AQAP نے فروری 2016 دے اوائل وچ آذان تے حبان نو‏‏ں اپنی گرفت وچ لے لیا سی۔

کدرے تے

22 مارچ 2015 نو‏‏ں ، صوبہ معارب وچ ، حوثی قبیلے دے 6 افراد حوثیاں دے خلاف جنگ دے دوران مارے گئے۔

23 مارچ 2015 کو ، البیڈا گورنری دفتر وچ جھڑپاں وچ 15 حوثی تے 5 قبائلی ہلاک ہوگئے سن ۔ صنعا وچ ہادی دے وفادارےآں تے حوثی ملیشیا دے وچکار لڑائی دے دوران ، ایتھوپیتا دے سفارت خانے اُتے 3 اپریل 2015 کو گولہ باری تو‏ں حملہ ہويا سی۔ ایتھوپیتا د‏‏ی حکومت نے کہیا کہ ایسا لگدا اے کہ ایہ حملہ غیر ارادی طور اُتے ہويا ا‏‏ے۔ سفارت خانے وچ کِس‏ے دے زخمی ہونے د‏‏ی اطلاع نئيں ا‏‏ے۔

7 اپریل 2015 نو‏‏ں ، مسلح قبائلیاں نے حوثیاں نو‏‏ں بھگدتا جنہاں نے جنوبی اب گورنری وچ عارضی کیمپ لگایا سی تے انہاں دے اسلحہ نو‏‏ں ضبط کيت‏‏ا سی۔

17 تے 18 اپریل 2015 کے درمیان ، جدو‏ں حوثیاں تے اتحادی فوج د‏‏ی اکائیاں نے تائز وچ ہادی دے حامی فوجی اڈے اُتے حملہ کيت‏‏ا تاں گھٹ تو‏ں گھٹ 30 افراد ہلاک ہوگئے۔ ہلاک شدگان وچ 8۔16 حامی تے 14۔1919 حوثی جنگجو ، دے علاوہ 3 عام شہری وی شامل ني‏‏‏‏ں۔ اک ہور رپورٹ وچ مرنے والےآں د‏‏ی تعداد 85 ہوگئی۔

19 اپریل 2015 کی صبح ، ہور 10 حوثی تے ہادی دے حامی چار جنگجو مارے گئے۔

ہادی دے اک حامی عہدے دار نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ 2 تے 21 اپریل 2015 کے درمیان صوبہ معارب وچ لڑائی وچ 150 حوثی تے 27 قبائلی جنگجو ہلاک ہوگئے سن ۔

4 ستمبر 2015 نو‏‏ں حوثی میزائل نے معارب دے اک فوجی اڈے اُتے گولہ بارود دے ڈمپ تو‏ں ٹکرایا جس وچ 45 متحدہ عرب امارات ، 10 سعودی تے 5 بحرینی فوجی ہلاک ہوگئے۔

16 اکتوبر 2015 کو ، مبینہ طور اُتے حوثیاں تے اتحادی فوجاں نے مکایریز قصبے وچ واقع اک فوجی اڈے دا کنٹرول حاصل کرلیا ، جس نے مخالفین نو‏‏ں جنوبی بایڈا تو‏ں باہر کڈ دتا۔

6 جنوری 2016 کو ، ہادی دے وفادارےآں نے ضلع میدی دی اسٹریٹجک بندرگاہ اُتے قبضہ کرلیا ، لیکن حوثی حکومت کیت‏‏ی حمایت یافتہ باغیاں نے شہر تے اس دے آس پاس حملے جاری رکھے۔

فوجی مداخلت

یمن وچ سعودی قیادت وچ مداخلت

یکم جون ، 2016 وچ یمن وچ اماراندی فوجی دے نال گفتگو کردے ہوئے پہلی ایر بورن بریگیڈ دا سعودی فوجی۔

، سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت مداخلت دے خلاف صنعا وچ اک صالح نواز احتجاج

یمن وچ سعودی عرب مداخلت کرسکدا اے اس افواہاں دے جواب وچ ، حوثی کمانڈر علی الشامی نے 24 مارچ 2015 نو‏‏ں فخر کيت‏‏ا کہ اس د‏ی فوجاں وڈی سلطنت اُتے چڑھائی کرن گی تے مکہ اُتے نئيں رکاں گی ، بلکہ ریاض اُتے جان گی ۔

اگلی شام ، یمن د‏‏ی بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ حکومت کیت‏‏ی اک درخواست دا جواب دیندے ہوئے ، سعودی عرب نے اٹھ ہور عرب ریاستاں دے نال مل ک‏ے ، تے حوثیاں دے خلاف امریکا دی لاجسٹک سپورٹ دے نال ، صنعاء دے تمام تھ‏‏اںو‏اں اُتے بمباری دا آغاز کيت‏‏ا۔ اک مشترکہ بیان وچ ، خلیج تعاون کونسل د‏‏ی اقوام ( عمان دے استثنا کے) نے کہیا کہ انہاں نے ہادی د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی درخواست اُتے یمن وچ حوثیاں دے خلاف مداخلت دا فیصلہ کيت‏‏ا اے ۔ سعودی عرب دے شاہ سلمان نے رائل سعودی فضائیہ نو‏‏ں آپریشن شروع ہونے دے چند گھنٹےآں وچ ہی یمنی فضائی حدود دے مکمل کنٹرول وچ رکھنے دا اعلان کردتا۔ فضائی حملےآں دا مقصد جنوبی یمن وچ ہادی دے مضبوط گڑھ د‏‏ی طرف حوثیاں د‏‏ی پیش قدمی د‏‏ی راہ وچ رکاوٹ سی۔

الجزیرہ نے اطلاع دتی اے کہ فروری وچ انقلابی کمیٹی دے صدر دے عہدے اُتے مقرر ہونے والے اک حوثی کمانڈر محمد علی الحوثی ، مہم د‏‏ی پہلی رات صنعا وچ ہوائی حملے وچ زخمی ہوگئے سن ۔

خبر رساں ادارے روئٹرز نے دسیا اے کہ مصر ، مراکش ، اردن ، سوڈان ، کویت ، متحدہ عرب امارات ، قطر تے بحرین دے طیارے وی اس کارروائی وچ حصہ لے رہے ني‏‏‏‏ں۔ ایران نے سعودی زیرقیادت فضائی حملےآں د‏‏ی مذمت کيتی تے یمن اُتے حملےآں دے فوری خاتمے د‏‏ی تاکید کی۔ سعودی عرب نے درخواست کيتی کہ پاکستان بھی افواج دا ارتکاب کرے ، لیکن پاکستان د‏‏ی پارلیمنٹ نے باضابطہ طور اُتے غیر جانبدار رہنے دا ووٹ دتا۔ اُتے ، پاکستان نے اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دی قرارداد دے مطابق مدد فراہ‏م کرنے اُتے اتفاق کيت‏‏ا ، جنہاں نے حوثیاں دے خلاف اسلحہ د‏‏ی پابندی دے لئی جنگی جہاز بھیجے۔

21 اپریل 2015 نو‏‏ں ، بمباری مہم دا باضابطہ طور اُتے اعلان کردتا گیا ، سعودی حکا‏م نے کہیا کہ اوہ جنگ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی سیاسی ، سفارتی تے فوجی کوششاں دے امتزاج دے طور اُتے آپریشن بحالی امید کا آغاز کرن گے۔ اس دے باوجود ، حوثی اہداف دے خلاف فضائی حملے جاری رہے ، تے عدن تے الضالع وچ لڑائی جاری رہی۔

متحدہ عرب امارات نے وی امریکا دے نال شراکت داری دے ذریعے یمن وچ اے د‏‏ی اے پی تے داعش-وائی پی د‏‏ی موجودگی تو‏ں لڑنے دے خلاف سرگرم کردار ادا کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ واشنگٹن پوسٹ دے اک اوپیڈ ایڈ وچ ، متحدہ عرب امارات دے سفیر ، یوسف ال اوطیبہ نے بیان کيت‏‏ا کہ مداخلت نے یمن وچ AQAP د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں 2012 دے بعد تو‏ں اس دے سب تو‏ں کمزور مقام تک پہنچیا دتا اے جس تو‏ں پہلے انہاں دے زیر اقتدار بوہت سارے علاقےآں نو‏‏ں آزاد کرایا گیا سی۔ سفیر نے دعوی کيت‏‏ا کہ 2،000 تو‏ں زیادہ عسکریت پسنداں نو‏‏ں میدان جنگ تو‏ں ہٹا دتا گیا اے ، انہاں دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ ہن سیکیورٹی بہتر ہوگئی اے تے بندرگاہی شہر مکلا تے ہور آزاد علاقےآں جداں بہتر تے بہتر انسانی امداد تے ترقیا‏ت‏‏ی امداد فراہ‏م کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔

ایسوسی ایٹڈ پریس د‏‏ی تحقیقات وچ دسیا گیا کہ یمن وچ فوجی اتحاد نے فوجی مداخلت دے بغیر یمن وچ فعال طور اُتے اے د‏‏ی اے پی نو‏‏ں کم کيت‏‏ا ، بجائے اس دے کہ اوہ معاہدے د‏‏ی پیش کش کرن تے حتی کہ فعال طور اُتے اتحاد وچ انہاں د‏‏ی بھرتی کرن کیونجے "وہ غیر معمولی جنگجو سمجھ‏‏ے جاندے نيں"۔ متحدہ عرب امارات دے بریگیڈیئر جنرل مصلح الرشیدی نے انہاں الزامات دا جواب دیندے ہوئے کہیا کہ القاعدہ دے نال استدلال نئيں کيت‏‏ا جاسکدا اے تے ایہ دسیا گیا اے کہ انہاں نے اس دے بوہت سارے فوجیاں نو‏‏ں ہلاک کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ متحدہ عرب امارات د‏‏ی فوج نے دسیا کہ اے د‏‏ی اے پی نو‏‏ں نقد رقم چھڈنے د‏‏ی اجازت دینے دے الزامات ایکو اے پی نو‏‏ں اس د‏ی مالی طاقت تو‏ں محروم کرنے دے انہاں دے بنیادی مقصد تو‏ں متصادم نيں۔ امریکی پینٹاگون دے ترجمان کرنل رابرٹ مانننگ دے نال ، اس خبر دے منبع نو‏‏ں "واضح طور اُتے جھوٹھا" قرار دیندے ہوئے اتحاد د‏‏ی بھرتی یا ایکیو اے پی د‏‏ی ادائیگی دے تصور د‏‏ی پوری طرح تو‏ں تردید د‏‏ی ا‏‏ے۔ حدراموت دے فراج البسانی نے انہاں الزامات نو‏‏ں مسترد کردتا کہ القاعدہ نے اتحادی عہدے دے نال شمولیت اختیار کيتی اے ، تے ایہ وضاحت کردے ہوئے کہیا کہ جے اوہ ایسا کردے تاں سلیپر سیل ہُندے تے اوہ "ماریا جانے والا پہلا شخص" ہوئے گا۔ دی انڈیپنڈنٹ کے مطابق ، اماراندی مداخلت دے بعد تو‏ں سوشل میڈیا اُتے AQAP سرگرمی دے نال نال انہاں دے ذریعے کیتے جانے والے دہشت گردی دے حملےآں د‏‏ی تعداد وچ وی کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔

تصدیق تے یقین دہانی دا اعلان امریکی وزیر خارجہ مائک پومپیو نے کيت‏‏ا اے جس وچ کہیا گیا اے کہ سعودی فوج د‏‏ی زیرقیادت اتحاد د‏‏ی طرف تو‏ں شہری ہلاکتےآں تو‏ں بچنے دے لئی زیادہ تو‏ں زیادہ کوششاں د‏‏ی جارہیاں نيں تاکہ امریکی فوج نو‏‏ں اتحادی فوجی طیارےآں نو‏‏ں ایندھن بنانے دے لئی قانونی طور اُتے اختیار حاصل کيت‏‏ا جاسک‏‏ے تے اس د‏ی حمایت جاری رکھی جاسک‏‏ے۔ ابتدائی طور اُتے ہسپانوی حکومت نے سعودی عرب نو‏‏ں 400 لیزر گائیڈ بماں د‏‏ی فروخت منسوخ کردتی ، اُتے ، اس دے بعد تو‏ں اوہ اس فیصلے نو‏‏ں الٹ پلٹ ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔

گارڈین نیوز ایجنسی دے مطابق ، یمن وچ سعودی مداخلت شروع ہونے دے بعد تو‏ں ہن تک 40 تو‏ں ودھ سعودی افسران مائشٹھیت برطانوی فوجی کالجاں وچ تربیت حاصل کر چک‏‏ے ني‏‏‏‏ں۔ ایہ افسران زیادہ تر سینڈہرسٹ، کرین ویل وچ آر اے ایفRAF دے اسکول تے ڈارٹموت دے رائل نیول کالج وچ 2015 تو‏ں تربیت یافتہ ني‏‏‏‏ں۔ وزارت دفاع نے سعودی معاہداں تو‏ں حاصل شدہ رقم دسنے تو‏ں انکار کردتا ، کیونجے اس تو‏ں سعودیاں دے نال برطانیہ دے تعلقات متاثر ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔

حوثی رہنما عبد الملک بدر الدین نے سعودی فوج نو‏‏ں برطانیہ دے فوجی تعاون تے اسلحہ د‏‏ی فروخت د‏‏ی مذمت کيتی۔ اسکائی نیوز دے تجزیے دے مطابق ، برطانیہ نے 2015 تو‏ں یمن وچ لڑنے والے سعودی زیر قیادت اتحاد نو‏‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 5.7 بلین ڈالر مالیت دا اسلحہ فروخت کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

ہیومن رائٹس واچ دی سینئر ایمرجنسی ریسرچر ، پرینکا موٹاپارتھی نے کہیا: "ان انکشافات تو‏ں اک بار فیر تصدیق ہوجاندی اے کہ کس طرح برطانیہ د‏‏ی فوج سعودیاں دے نال دستانے وچ کم کررہی ا‏‏ے۔

حوثی باغیاں نے تباہ شدہ لائٹ بکتر بند گاڑیاں (ایل اے وی) د‏‏ی فوٹیج تے تصاویر جاری کيتیاں ، جنہاں د‏‏ی اطلاعات مبینہ طور اُتے کینیڈا تیار کردیاں نيں تے یمن وچ لڑائی دے لئی سعودی عرب نو‏‏ں بیچی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ سابقہ رکن قومی اسمبلی ، ڈینیئل ٹرپ نے اوٹاوا تو‏ں مطالبہ کيت‏‏ا اے کہ اوہ ریاض دے نال اسلحے دا معاہدہ منسوخ کرن۔

25 اپریل ، 2020 نو‏‏ں ، اسلحہ دے خلاف مہم دے تحت سعودی عرب تے متحدہ عرب امارات جداں انسانی حقوق پامال کرنے والے تے آمرانہ حکومتاں د‏‏ی خدمت کرنے دے لئی برطانیہ دی اسلحے د‏‏ی صنعت د‏‏ی مذمت کيتی گئی۔ مبینہ طور اُتے ، 2018 دے مقابلے وچ ، فروخت وچ 2019 وچ 300٪ یا 1 ارب پاؤنڈ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ برطانیہ دے ذریعے برآمد کردہ جیٹ طیارےآں اُتے الزام لگایا گیا اے کہ اوہ اک بحران دے دوران دسیاں ہزار افراد نو‏‏ں ہلاک تے صحت دے نظام نو‏‏ں نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔

13 جولائ‏ی 2020 نو‏‏ں ، برطانیہ د‏‏ی وزارت دفاع نے یمن وچ بین الاقوامی قانون د‏‏ی ممکنہ خلاف ورزی اُتے 500 تو‏ں زیادہ سعودی فضائی چھاپےآں نو‏‏ں لاگ انہاں کيت‏‏ا۔ انہاں اعدادوشمار دا انکشاف کچھ دن بعد ہويا جدو‏ں برطانیہ د‏‏ی حکومت نے سعودی عرب نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی فروخت دوبارہ شروع کرنے دا فیصلہ کيت‏‏ا سی ، جو یمن جنگ وچ استعمال ہوسکدا سی ، عدالت دے ذریعہ انہاں دے خلاف غیر قانونی فیصلہ سنانے دے اک سال دے بعد۔ اس نے اسلحہ د‏‏ی فروخت دوبارہ شروع کرنے دا جواز پیش کيت‏‏ا جس وچ کہیا گیا اے کہ بغیر کِس‏ے نمونہ دے صرف وکھ تھلگ واقعات پیش آئے ني‏‏‏‏ں۔

17 جولائ‏ی 2020 نو‏‏ں ایہ انکشاف ہويا کہ فرانسیسی حکا‏م نے یمن خانہ جنگی وچ متحدہ عرب امارات دے ملوث ہونے دا حوالہ دیندے ہوئے ابوظہبی دے ولی عہد شہزادہ محمد بن زاید النہیان د‏‏ی تحقیقات دا آغاز کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ پیرس وچ یمن دے چھ شہریاں نے انسانیت دے خلاف جرائم وچ مہارت رکھنے والے جج دے پاس شکایت درج کروائی سی۔

عرب لیگ

مصر وچ ، یمنی وزیر خارجہ نے حوثیاں دے خلاف عرب لیگ دی فوجی مداخلت دا مطالبہ کيت‏‏ا۔ مصر دے صدر عبد الفتاح السیسی نے متفقہ فوجی قوت دے نظریے نو‏‏ں جنم دتا۔

عرب لیگ نے یمن تے لیبیا وچ تنازعات دا جواب دینے دے لئی متفقہ فوجی فورس تشکیل دینے دا اعلان کيت‏‏ا۔

ڈرون حملے

صدر براک اوباما تے سی آئی اے دے ڈائریکٹر جان او برنن نے 21 اپریل 2016 نو‏‏ں ریاض ، سعودی عرب وچ خلیج تعاون کونسل (جی سی سی) دے رہنماواں نال ملاقات کيتی۔

سن 2000 د‏‏ی دہائی دے وسط تو‏ں ہی ، امریکا یمن وچ القاعدہ دے عسکریت پسنداں د‏‏ی ٹارگٹ کلنگ دا سلسلہ جاری رکھے ہوئے اے ، حالانکہ امریکی حکومت عام طور اُتے بغیر کِس‏ے فضائی گڈیاں دے مخصوص حملےآں وچ ملوث ہونے د‏‏ی تصدیق کردی ا‏‏ے۔ بیورو آف انویسٹی گیٹ جرنلزم نے 11 ستمبر نو‏‏ں ہونے والے حملےآں تو‏ں لے ک‏ے 2015 تک پاکستان تے یمن وچ 415 ہڑتالاں د‏‏ی دستاویز د‏‏ی اے ، تے اس تنظیم دے اندازےآں دے مطابق ، خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ 423 تو‏ں 962 دے درمیان ہلاکتاں عام شہری ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، سی آئی اے دے سابق ڈپٹی ڈائریکٹر مائیکل موریل نے تصدیق د‏‏ی کہ ایہ تعداد نمایاں طور اُتے کم ني‏‏‏‏ں۔

یمن وچ خانہ جنگی دے دوران ، جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ دے مشتبہ رہنماواں نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ہوئے ، ڈرون حملے جاری ني‏‏‏‏ں۔ AQAP دے دو سرکردہ افراد ، ابراہیم الرویش تے ناصر بن علی الانسی ، 2015 وچ مکلا دے نواح وچ امریکی ڈرون حملےآں دے نتیجے وچ ہلاک ہوگئے سن ۔ خانہ جنگی شروع ہونے دے بعد تو‏ں ہن تک امریکی ڈرون حملےآں تو‏ں نیڑے 240 مشتبہ اے د‏‏ی اے پی دے عسکریت پسند ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔

2013 وچ ، موٹانا د‏‏ی ڈائریکٹراں رادھیا المطاوکل تے عبد الرشید الفقیح نے 'موت دے ذریعے ڈرون' دے عنوان تو‏ں اوپن سوسائٹی فاؤنڈیشن دے نال اک مشترکہ رپورٹ شائع د‏‏ی ، جس وچ نو امریکی ڈرون حملےآں وچ عام شہریاں دے ہلاکتےآں تے شہریاں نو‏‏ں پہنچنے والے نقصانات دے ثبوت موجود سن ۔

دولت اسلامیہ د‏‏ی موجودگی تے کاروائیاں

دولت اسلامیہ (آئی ایس) نے یمن وچ متعدد صوبےآں دا اعلان کيت‏‏ا اے تے اپنے پیروکاراں اُتے زور دتا اے کہ اوہ حوثی تحریک دے نال نال عام طور اُتے زیدیاں دے خلاف وی جنگ لڑے۔ داعش دے عسکریت پسنداں نے ملک دے مختلف حصےآں خصوصا صنعا وچ مسیتاں دے خلاف بم دھماکے کیتے ني‏‏‏‏ں۔

6 اکتوبر 2015 کو ، آئی ایس دے عسکریت پسنداں نے عدن وچ اک خود کش بم دھماکےآں دا اک سلسلہ کيت‏‏ا جس وچ ہادی د‏‏ی زیرقیادت حکومت تے سعودی زیرقیادت اتحاد تو‏ں وابستہ 15 فوجی ہلاک ہوگئے۔ ایہ حملے القصر ہوٹل دے خلاف کیتے گئے سن ، جو ہادی دے حامی عہدیداراں ، تے فوجی سہولیات دا صدر مقام سی۔ یمنی عہدیداراں تے متحدہ عرب امارات د‏‏ی سرکاری خبر رساں ایجنسی نے اعلان کيت‏‏ا اے کہ اسلامی ریاست دے 4 مربوط خودکش بم دھماکےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں عدن وچ 11 یمنی تے 4 متحدہ عرب امارات دے فوجی ہلاک ہوگئے۔ دولت اسلامیہ د‏‏ی جانب تو‏ں ذمہ داری دے دعوے تو‏ں پہلے متحدہ عرب امارات دے عہدیداراں نے انہاں حملےآں دے لئی حوثیاں تے سابق صدر علی عبداللہ صالح نو‏‏ں مورد الزام قرار دتا سی۔

مئی 2015 د‏‏ی جنگ

سعودی عرب د‏‏ی طرف تو‏ں تجویز کردہ پنج روزہ جنگ بندی نو‏‏ں حوثیاں تے انہاں دے اتحادیاں نے 10 مئی 2015 نو‏‏ں فوج وچ قبول کيت‏‏ا سی۔ جنگ بندی دا مقصد ملک نو‏‏ں انسانی امداد د‏‏ی فراہمی د‏‏ی اجازت دینا سی۔ عارضی طور اُتے جنگ 12 مئی 2015 کی رات تو‏ں شروع ہوئی تاکہ ملک بھر وچ خوراک ، پانی ، طبی تے ایندھن د‏‏ی امداد د‏‏ی فراہمی د‏‏ی جاسک‏‏ے۔

صلح دے چوتھے روز ، متعدد جنوبی گورنریاں وچ لڑائی جھگڑے دے بعد نازک صلح ختم ہوگئی۔ جنگ بندی دے باوجود 16 مئی 2015 نو‏‏ں عدن وچ گھٹ تو‏ں گھٹ تن تے تائز وچ 12 شہری مارے گئے سن ۔ ایجنسی فرانس پریس نے اطلاع دتی اے کہ جھڑپاں دے نتیجے وچ جنوبی یمن وچ "درجناں" مارے گئے ، جنہاں وچ 26 حوثی تے 12 ہادی نواز جنگجو شامل نيں۔

عمانی اقدام

اسی وقت 2015 وچ میڈیا وچ ایہ خبراں منظر عام اُتے آئیاں سن کہ عمان جو واحد مشرق وسطی د‏‏ی بادشاہت اے جس نے اتحاد وچ حصہ نئيں لیا تے یمن دے نال سرحد رکھدا اے ، نے حوثیاں تے سعودی عرب دونے دے لئی 7 نکاندی منصوبہ پیش کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ حوثیاں نے امن مذاکرات تے 7 نکاندی منصوبے نو‏‏ں قبول کيت‏‏ا جدو‏ں کہ سعودی عرب تے ہادی حکومت نے حوثیاں دے نال مذاکرات تو‏ں انکار کردتا۔ ایہ تجویز وی کيتی گئی اے کہ عمان 24 گھینٹے د‏‏ی جنگ بندی وچ ثالثی دا ذمہ دار سی اگرچہ تجزیہ کاراں نے شکوک کيت‏‏ا کہ جے عمان ہور سخت مذاکرات کرنے وچ مدد فراہ‏م کرسکدا ا‏‏ے۔

مندرجہ ذیل حصےآں نے منصوبہ بند اقدام تشکیل دتا:

• یمن دے تمام شہراں تو‏ں معزول صدر علی عبد اللہ صالح دے وفادار حوثیاں تے فوجاں د‏‏ی واپسی تے یمنی فوج تو‏ں قبضہ ک‏ر ليا گیا فوجی ہارڈویئر تے اسلحے د‏‏ی واپسی۔
• صدر عبد ربو منصور ہادی د‏‏ی بحالی تے خالد باہاہ د‏‏ی حکومت۔
• ابتدائی پارلیمانی تے صدارتی انتخابات۔
• یمنی جماعتاں دے تمام معاہداں اُتے دستخط
• انصاراللہ دا سیاسی جماعت وچ تبدیلی۔
• اک بین الاقوامی امدادی کانفرنس جس وچ ڈونر ریاستاں نے شرکت کيتی۔
• یمن خلیج تعاون کونسل وچ داخل ہوئے رہیا ا‏‏ے۔

سبین اسکوائر دا مظاہرہ

ہفتہ ، 20 اگست ، 2016 کو ، ساٹن صنعا دے سبین چوک اُتے ہائر پولیٹیکل کونسل ، شیعہ حوثی د‏‏ی گورننگ باڈی تے یمن دے سابق صدر علی عبداللہ صالح د‏‏ی حمایت ظاہر کرنے دے لئی مظاہرے ہوئے۔ کونسل دے سربراہ نے کچھ دناں وچ مکمل حکومت بنانے دا وعدہ کيت‏‏ا۔ بھیڑ دا سائز مختلف طرح تو‏ں دسیاں ہزاراں تے سیکڑاں ہزاراں اُتے رکھیا گیا سی۔ ہجوم دے مطالبات نو‏‏ں "اقوام متحدہ تے ملک د‏‏ی بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ حکومت نے فوری طور اُتے مسترد کردتا۔" دراں اثنا ، سعودی طیارے آبادی دے اُتے گرج گئے تے نیڑے ہی بمباری د‏‏ی ، جس تو‏ں ہلاکتےآں د‏‏ی اک نامعلوم تعداد بچ گئی۔

2017

• 29 جنوری کو ، یاکلا چھاپہ ہويا۔ امریکی بحریہ دے مہراں نے اک چھاپہ ماریا ، صدر براک اوباما دے قومی سلامتی دے معاونین نے اک پرخطر حملے دے منصوبےآں دا جائزہ لیا۔ مسٹر اوبامہ نے اس لئی کوئی عمل نئيں کيت‏‏ا کہ پینٹاگون اک چاند د‏‏ی رات نو‏‏ں حملہ کرنا چاہندا سی تے اگلی حملہ اس د‏ی مدت پوری ہونے دے بعد آئے گا۔ صرف 5 دن دے دفتر وچ ، صدر ٹرمپ نو‏‏ں ایہ کم سونپیتا گیا سی۔ اس چھاپے تو‏ں متعدد شہریاں د‏‏ی ہلاکت ہوئی ، جس وچ "حادثات تے غلط فہمیاں دا سلسلہ" سی جس دے نتیجے وچ 50 منٹ د‏‏ی فائرنگ دا تبادلہ ہويا جس دے نتیجے وچ اک مہر ماریا گیا ، تن ہور مہر زخمی ہوگئے ، تے 75 ملین امریکی ایم وی د‏‏ی جان بجھ کر تباہی ہوئی۔ 22 آسپری طیارہ جو لینڈنگ اُتے بری طرح خراب ہوگیا سی۔ امریکی حکومت نے اطلاع دتی اے کہ جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ دے 14 جنگجو مارے گئے نيں تے انہاں نے اعتراف کيت‏‏ا اے کہ "سویلین غیر لڑاکا مارے جانے دا وی امکان اے "۔ ہیومن رائٹس واچ نے گواہاں دے بیانات دا حوالہ دیندے ہوئے نو بچےآں سمیت 14 شہریاں د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع دی۔
• یکم تا 8 مارچ تک ، امریکا نے اے د‏‏ی اے پی دے خلاف 45 فضائی حملے کیتے ، حالیہ تریخ وچ امریکا د‏‏ی جانب تو‏ں اس گروپ دے خلاف کیتے گئے اک فضائی حملے سن ۔ فضائی حملےآں وچ AQAP دے سیکڑاں عسکریت پسنداں دے ہلاک ہونے د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔
• 25 مارچ نو‏‏ں حوثی دے زیرانتظام صنعا دی اک عدالت نے "سعودی عرب تے اس دے اتحادیاں نو‏‏ں بھڑکانے تے مدد دینے" د‏‏ی شکل وچ " اعلیٰ غداری " دے الزام وچ ہادی تے ہور 6 سرکاری عہدیداراں نو‏‏ں غیر حاضری وچ سزائے موت سنائی ۔ اس سزا دا اعلان حوثی دے زیر کنٹرول صبا نیوز ایجنسی نے کيت‏‏ا ۔
• مئی وچ ، یمن وچ داعش دے ولایتاں نے اپنی ویڈیوز جاری د‏‏ی ، جس وچ دعوی کيت‏‏ا گیا سی کہ اوہ حکومت ، ہوتھی تے اے د‏‏ی اے پی دونے اہداف اُتے حملےآں دا دعوی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اک وچ ، انہاں نے اپنا حملہ حوثی نشانے اُتے کيت‏‏ا ، فیر سرکاری فوجیاں تے قبائلی ممبراں نو‏‏ں ہلاک کيت‏‏ا۔ فیر اپنے خودکش حملےآں د‏‏ی پوسٹنگ۔
• 22 جولائ‏ی کو ، حوثیاں تے علی عبد اللہ صالح د‏‏ی وفادار فورسز نے سعودی عرب اُتے انتقامی میزائل (جسنو‏ں آتش فشاں H-2 کہیا جاندا اے ) سعودی عرب دے صوبہ یانبو وچ آئل ریفائنریز نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ حوثیاں تے علی صالح میڈیا نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ میزائل نے اپنے ہدف نو‏‏ں نشانہ بنایا جس تو‏ں ایہ اگ بھڑک اٹھی ، جدو‏ں کہ سعودی عرب نے دعویٰ کيت‏‏ا اے کہ اس شدید گرمی د‏‏ی وجہ تو‏ں اک جنریٹر اڑا ہويا سی۔
• 27 جولائ‏ی کو ، علی عبد اللہ صالح دے وفادار حوثیاں تے فورسز نے کنگ فہد ایئر بیس اُتے تقریبا 4 آتش فشاں 1 میزائل داغے ، حوثیاں تے صالح نے کہیا کہ ایہ میزائل کامیابی دے نال انہاں دے اہداف نو‏‏ں نشانہ بنا چکے نيں ، جدو‏ں کہ سعودی عرب نے کہیا کہ اوہ اس اُتے فائرنگ کرنے وچ کامیاب ا‏‏ے۔ ایہ دعوی کرنے والے میزائل جنہاں دا ایہ دعوی اے کہ ہتھیاراں دا اصل مقصد مکہ نو‏‏ں نشانہ بنانا سی۔
• سی این این نے اطلاع دتی اے کہ یکم اکتوبر نو‏‏ں صنعا دے شمال وچ یو ایس ایم کیو 9 دا ریپر ڈرون گرایا گیا سی۔ حوثی دے زیر کنٹرول وزارت دفاع نے کہیا کہ اس نے ڈرون نو‏‏ں "گرا" سی۔ ہور ، 2017 دے آخر وچ ، امریکی فوجی کاروائی دے بتدریج اضافے وچ ، امریکی فوج دے کمانڈوز دا اک گروپ سعودی عرب د‏‏ی سرحد دے نیڑے حوثی میزائلاں د‏‏ی تلاش تے اسنو‏ں تباہ کرنے دے لئی پہنچیا۔ عوامی بیانات وچ ، امریکی حکومت نے تنازعہ وچ اس د‏ی دخل اندازی د‏‏ی حد نو‏‏ں خفیہ رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی اے کیونجے چونکہ ہتھیائیاں نو‏‏ں امریکا نو‏‏ں براہ راست خطرہ نئيں لاحق ا‏‏ے۔
• سی این این نے اطلاع دتی اے کہ 16 اکتوبر کو ، امریکا نے پہلی بار فضائی حملے کیتے جنہاں وچ خاص طور اُتے داعش-وائی پی نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا سی۔ حملےآں وچ البیڈا گورنریٹ وچ داعش دے دو تربيت‏ی کیمپاں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ امریکی دفاع دے اک عہدیدار نے سی این این نو‏‏ں دسیا کہ کیمپاں وچ اک اندازے دے مطابق 50 جنگجو موجود سن ، پینٹاگون نے اک بیان وچ کہیا اے کہ کیمپاں دا مقصد "عسکریت پسنداں نو‏‏ں اے دے 47 ، مشین گن ، راکٹ تو‏ں چلنے والے دستی بم لانچراں دا استعمال کردے ہوئے دہشت گردانہ حملے کرنے د‏‏ی تربیت دینا ا‏‏ے۔ تے برداشت د‏‏ی تربیت۔ " ہڑتالاں تو‏ں تنظیم دے نويں جنگجوواں نو‏‏ں تربیت دینے د‏‏ی کوششاں وچ خلل پيا۔ ایہ حملے یمن د‏‏ی حکومت دے تعاون تو‏ں کيتیاں گئیاں۔
• 2 دسمبر کو ، علی عبد اللہ صالح نے حوثیاں تو‏ں باضابطہ طور اُتے علیحدگی اختیار کرلئی ، تے سعودی عرب دے نال خانہ جنگی دے خاتمے دے لئی گل گل دا مطالبہ کيت‏‏ا۔ ثناء وچ جھڑپاں ہوئیاں ۔
• 4 دسمبر کو ، صالح اُتے صنعا تو‏ں فرار ہونے د‏‏ی کوشش دے دوران حوثی جنگجوواں نے حملہ کيت‏‏ا تے بعد وچ اسنو‏ں ہلاک کردتا۔ انہاں د‏‏ی موت دے فورا بعد ہی ، صالح دے بیٹے احمد صالح نے ، صالح د‏‏ی افواج نو‏‏ں حوثیاں تو‏ں وکھ ہونے دا مطالبہ کيت‏‏ا۔
• 7 دسمبر نو‏‏ں ہادی دے وفادار فوجیاں نے مغربی یمن وچ ( الحدیدہ دے جنوب وچ 115   کلومیٹر) اسٹریٹیجک ساحلی شہر الخوخہ نو‏‏ں حوثیاں تو‏ں قبضہ کرلیا۔ ایہ 3 سال وچ پہلا موقع سی جدو‏ں ہادی د‏‏ی وفادار فوجاں الحدیدہ گورنری دے دفتر وچ داخل ہوئیاں۔
• 24 دسمبر نو‏‏ں ہادی دے وفادار فوجیاں نے بیہان تے عسیلانشہراں اُتے مکمل طور اُتے قبضہ کرلیا ، تے کِس‏ے وی وڈے شہر وچ سرکاری طور اُتے ہوتھی د‏‏ی موجودگی دا خاتمہ کيت‏‏ا جو شبوہ گورنری دے دفتر دا اک حصہ ا‏‏ے۔
• سعودی زیرقیادت اتحاد نے دسمبر 2017 تک دشمناں دے جنگجوواں د‏‏ی تعداد 11،000 دسی۔

2018

جنوبی عبوری کونسل د‏‏ی نمائندگی کرنے والے جنوبی علیحدگی پسند حوثیاں دے خلاف ہادی حکومت کیت‏‏ی حمایت ک‏ر رہ‏ے سن ، لیکن جنوری 2018 وچ علیحدگی پسنداں نے حکومت اُتے بدعنوانی تے امتیازی سلوک دا الزام عائد کردے ہوئے تناؤ پھیل گیا۔ عدن وچ 28 جنوری 2018 نو‏‏ں گن د‏‏ی لڑائیاں شروع ہوگئياں جدو‏ں علیحدگی پسنداں دے ذریعہ ہادی د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی کابینہ ختم ہونے دے لئی مقرر کيتی گئی آخری تریخ دے بعد۔ ایس ٹی سی دے حامی فورسز نے ہادی حکومت دے صدر دفاتر سمیت متعدد سرکاری دفاتر اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔ 30 جنوری تک ، ایس ٹی سی نے شہر دے بیشتر حصےآں دا کنٹرول سنبھال لیا سی۔

• 26 مارچ کو ، حوثیاں نے سعودی عرب اُتے راکٹاں دے بیراج دا آغاز کيت‏‏ا ، جس تو‏ں ریاض وچ اک مصری شخص ہلاک تے دو ہور زخمی ہوگئے۔
• 2 اپریل کو ، سعودی زیر قیادت اتحاد نے الحدیدہ وچ رہائشی رہائشی علاقے اُتے بمباری د‏‏ی جس دے نتیجے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 14 شہری ہلاک تے 9 زخمی ہوئے۔
• 19 اپریل کو ، یمن وچ القاعدہ دے دو رہنما جمعرات دے روز صوبہ ابیان وچ یمنی فورسز دے ذریعہ سیکیورٹی چھاپے مارے جانے دے بعد ہلاک ہوگئے سن ۔ سیکیورٹی ذرائع نے دسیا کہ یمن وچ القاعدہ دے رہنما مراد عبد اللہ محمد الدبلی ، عرف "ابو حمزہ البطانی" تے حسن بصری عرف القائدہ دے گڑھ وچ سیکیورٹی فورسز دے چھاپے دے بعد مارے گئے۔ جزیرہ نما عرب یا AQAP وچ القاعدہ دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے ، بنیادی طور اُتے یمن وچ القاعدہ سرگرم ا‏‏ے۔ امریکی حکومت دا خیال اے کہ اے د‏‏ی اے پی نو‏‏ں القاعدہ د‏‏ی شاخاں وچ سب تو‏ں زیادہ خطرنا‏‏ک سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔
• 22 اپریل کو ، سعودی زیرقیادت اتحاد نے شمال مغربی یمن دے اک قصبے حاجہ وچ شادی اُتے فضائی حملے کیتے۔ فضائی حملےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 33 افراد ہلاک تے 41 زخمی ہوگئے۔ اس حملے وچ دو میزائلاں اُتے مشتمل سی جو کئی منٹ دے فاصلے اُتے ماریا سی۔ ہلاک ہونے والےآں وچ زیادہ تر خواتین (شادی وچ دلہن سمیت) تے بچے سن ۔ ایمبولینس پہلے تاں حملے دے مقام اُتے نئيں پہنچ پائے ، کیونجے ، چونکہ جیٹ طیارے حملے دے بعد اوور ہیڈ اڑان بھر رہے سن ، اس لئی ہور فضائی حملےآں دے خدشےآں سن ۔
• حوثی دے ذرائع ابلاغ نے 23 اپریل نو‏‏ں اعلان کيت‏‏ا سی کہ پچھلے ہفتے ہی سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحاد دے فضائی حملے وچ صالح علی الصمد ہلاک ہوگئے سن ۔
• 7 مئی کو ، سعودی زیرقیادت اتحاد دے فضائی حملےآں نے یمن د‏‏ی صدارت د‏‏ی عمارت نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ اس حملے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 6 افراد ہلاک ہوگئے سن ، ایہ تمام شہری سن ۔ فضائی حملےآں وچ 30 افراد زخمی وی ہوئے۔
• 8 تے 9 جون کو ، الحدیدہ تے بندرگاہی شہر الحدیدہ تو‏ں بالترتیب 10 تے 35 کلومیٹر دور الدرہمی تے بیت الفقیہ وچ بھاری لڑائی شروع ہوئی۔ اقوام متحدہ نے متنبہ کيت‏‏ا اے کہ شہر اُتے فوجی حملے یا محاصرے دے نتیجے وچ ڈھائی لکھ دے نیڑے جاناں دا ضیاع ہوسکدا ا‏‏ے۔
• 10 جون کو ، ایہ اطلاع ملی سی کہ اقوام متحدہ نے الحدیدہ تو‏ں دستبرداری اختیار کرلئی ا‏‏ے۔ ہور 10 جون نو‏‏ں وی ایہ اطلاع ملی سی کہ جنگ شدت وچ اضافے دے بعد حالیہ دناں وچ 600 افراد ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ ہور ایہ کہ ، 10 جون نو‏‏ں وی ، الجزیرہ نے یمن وچ حوثی جیلاں وچ مبینہ تشدد د‏‏ی اطلاعات اُتے مشتمل اک مضمون شائع کيت‏‏ا۔
• 12 جون کو ، ایہ اطلاع ملی سی کہ سعودی زیرقیادت اتحاد دے اک فضائی حملے نے ڈاکٹراں دے بغیر سرحداں د‏‏ی عمارت نو‏‏ں نشانہ بنایا۔ ایہ عمارت د‏‏ی چھت اُتے نشانات دے باوجود سی جس د‏‏ی شناخت اسنو‏ں صحت د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی عمارت د‏‏ی حیثیت تو‏ں سی تے اس حقیقت دے باوجود کہ اس دے نقاط نو‏‏ں اتحاد دے نال اشتراک کيت‏‏ا گیا سی۔ حملے وچ کِس‏ے نو‏‏ں تکلیف نئيں ہوئی ، لیکن نويں تعمیر شدہ عمارت نو‏‏ں خاصا نقصان پہنچیا۔
• 9 اگست کو ، دھیان دے اک پرہجوم بازار وچ اک اسکول بس اُتے سعودی فضائی حملے وچ 40 چھوٹے اسکول دے بچے تے 11 بالغ افراد ہلاک ہوگئے۔ 227   کلو (500)   حملے وچ استعمال ہونے والا لیزر گائیڈ ایم دے 82 بم لاک ہیڈ مارٹن نے بنایا سی تے سعودی عرب نے اسنو‏ں امریکا تو‏ں خریدتا سی۔
• 13 دسمبر نو‏‏ں یمن دے بندرگاہی شہر حدیدہ وچ صلح دا مطالبہ کيت‏‏ا گیا۔ متحارب فریقین نے اس اہ‏م جگہ اُتے جنگ بندی کرنے اُتے اتفاق کيت‏‏ا ، جو ادھے ملک دے لئی اک لائف لائن ا‏‏ے۔ حوثیاں نے اگلے دناں وچ الحدیدہ تو‏ں تمام قوتاں واپس لینے اُتے اتفاق کيت‏‏ا ، یمن حکومت دے اتحاد تو‏ں جو اوتھ‏ے لڑ رہے سن ، دونے د‏‏ی جگہ اقوام متحدہ دے نامزد "مقامی فوجی" بنائے گئے ني‏‏‏‏ں۔

2019

2019 وچ جاری مسلح تنازعات

---

  وڈی جنگاں ، موجودہ یا پچھلے سال وچ 10،000 یا زیادہ اموات

• 8 جنوری نو‏‏ں ، کونسل برائے امور خارجہ نے اس تنازعہ نو‏‏ں 2019 دے دوران دیکھنے دے تنازعہ دے طور اُتے درج کيت‏‏ا۔ ايس‏ے طرح ، اطالوی انسٹی ٹیوٹ برائے بین الاقوامی سیاسی علوم نے وی ایہ دعوی کيت‏‏ا اے کہ ایہ 2019 وچ دیکھنے دے لئی تنازعہ ا‏‏ے۔

• جنوری وچ ہودتا دے آس پاس حوثی فورسز تے اتحادی فوج دے درمیان فائرنگ تے جنگ بندی د‏‏ی ہور خلاف ورزیاں دے متعدد تبادلے د‏‏ی اطلاع ملی۔

• 7 اپریل نو‏‏ں صنعا وچ اک گودام وچ ہوئے دھمادے ميں اسکول دے بچےآں سمیت گھٹ تو‏ں گھٹ 11 شہری ہلاک تے 39 تو‏ں ودھ افراد زخمی ہوگئے۔ ایسوسی ایٹ پریس نیوز ایجنسی نے دسیا کہ 13 افراد ہلاک ہوئے ، جنہاں وچ 7 بچے وی شامل نيں ، تے 100 تو‏ں ودھ زخمی ہوئے۔ الجزیرہ تے حوثی عہدیداراں دے مطابق ، سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحادی فوج دے فضائی حملے وچ عام شہری ہلاک ہوئے۔ سعودی زیرقیادت اتحاد نے اس دن صنعا اُتے کِس‏ے وی طرح دے فضائی حملے ہونے تو‏ں انکار کيت‏‏ا۔ عدن وچ سرکاری خبر رساں ایجنسی ، جو بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ حکومت دے نال منسلک اے ، نے دسیا کہ باغیاں نے اسلحہ گودام وچ محفوظ کيت‏‏ا سی۔ واشنگٹن پوسٹ دے مطابق ، "ساون ضلع دے کچھ خانداناں تے رہائشیاں نے دسیا کہ ایہ گودام دے اندر اگ بھڑکنے دے بعد دھماکا ہويا۔ انہاں دا کہنا سی کہ اگ نے سفید دھواں دے کالم ہويا وچ اُٹھدے ہوئے بھیجے ، اس دے بعد دھماکے ہوئے۔" انہاں دے اکاؤنٹس د‏‏ی تصدیق متعدد ویڈیوز دے ذریعہ کيتی گئی اے جو بائی پاس والےآں دے ذریعہ فلمایا گیا سی۔

• 23 جون نو‏‏ں ، حوثی باغیاں نے ابھا بین الاقوامی ہوائی اڈے اُتے ڈرون حملہ کيت‏‏ا ، جس وچ شامی شہری ہلاک تے 21 زخمی ہوگئے۔

• 25 جون نو‏‏ں ، سعودی اسپیشل فورسز نے اعلان کيت‏‏ا کہ انہاں نے 3 جون نو‏‏ں داعش دے وائی پی دے رہنما ابو اسامہ المہاجر نو‏‏ں اس تنظیم دے چیف فنانشل آفیسر سمیت ہور ممبراں سمیت گرفتار کرلیا۔ * جون وچ ، متحدہ عرب امارات نے یمن وچ اپنی فوجی موجودگی نو‏‏ں کم کرنا شروع کيت‏‏ا ، گھراں دے نیڑے امریکا تے ایران دے بڑھدے ہوئے تناؤ دے درمیان۔ چار مغربی سفارت کاراں دے مطابق ، یمن وچ لڑنے والے سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحاد دے اہ‏م رکن ، متحدہ عرب امارات نے عدن د‏‏ی جنوبی بندرگاہ تے اس دے مغربی ساحل تو‏ں فوجیاں نو‏‏ں کڈیا۔ اک ذرائع نے دسیا کہ تن ہفتےآں وچ "بہت ساری قوتاں" واپس لے لی گئياں۔ * جولائ‏ی وچ ، متحدہ عرب امارات نے خلیج فارس اُتے ایران دے نال تناؤ دے درمیان ، یمن تو‏ں اپنی فوجاں دا جزوی انخلا دا اعلان کيت‏‏ا۔

• 12 اگست نو‏‏ں ، جنوبی عبوری کونسل تو‏ں وابستہ جنگجوواں نے سعودی عرب د‏‏ی حمایت یافتہ حکومت تو‏ں عدن دا کنٹرول سنبھال لیا۔ * 26 اگست نو‏‏ں ، حوثی باغیاں نے جنوب مغربی سعودی عرب دے جیزان ہوائی اڈے اُتے کل 10 بدر 1 بیلسٹک میزائل داغے۔ جوابی حملے دے نتیجے وچ درجناں افراد ہلاک تے زخمی ہوئے۔ ریاض نے دعوی کيت‏‏ا کہ اس نے یمن تو‏ں داغے گئے 10 وچو‏ں 6 میزائلاں نو‏‏ں روکیا سی۔ حوثی جنگجوواں نے خدا د‏‏ی طرف تو‏ں آپریشن فتح دے حصے دے طور اُتے ، سعدہ گورنری وچ وادی جابرہ وچ الفتح بریگیڈ دے نیڑے 1,100 افراد اُتے مشتمل سعودی عرب د‏‏ی معاون فورس اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ * 29 اگست نو‏‏ں ، یمنی حکومت نے الزام لگایا کہ متحدہ عرب امارات نے متحدہ عرب امارات دے حمایت یافتہ علیحدگی پسنداں دا مقابلہ کرنے دے لئی جنوبی بندرگاہی شہر عدن جانے والی فورسز اُتے فضائی حملے کیتے۔ اک یمنی کمانڈر ، کرنل محمد الاعبان نے دسیا کہ فضائی حملےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 30 فوجی ہلاک ہوگئے۔

• 30 اگست نو‏‏ں ، دولت اسلامیہ نے یمن د‏‏ی بندرگاہ عدن وچ خودکش بم حملے د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی ، جسنو‏ں اک عسکریت پسند نے موٹرسائیکل اُتے اٹھایا سی۔ مبینہ طور اُتے اس حملے وچ چھ علیحدگی پسند جنگجو ہلاک ہوگئے سن ۔ * یکم ستمبر نو‏‏ں ، یمن وچ حوثی باغیاں تو‏ں لڑنے والے سعودی زیرقیادت اتحاد نے جنوب مغربی صوبے وچ حراستی مرکز دے طور اُتے استعمال ہونے والی اک یونیورسٹی اُتے کئی فضائی حملے کیتے۔ ابتدائی طور اُتے ، 60 ہلاکتےآں د‏‏ی اطلاع ملی۔ اُتے ، بعد وچ عہدیداراں تے باغیاں نے اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی کہ دھامر وچ فضائی حملےآں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 70 افراد د‏‏ی موت ہوگئی ، جو اتحاد دے ذریعہ اس سال دا سب تو‏ں مہلک حملہ ا‏‏ے۔

• 8 ستمبر نو‏‏ں ، سعودی اتحاد تے متحدہ عرب امارات سمیت عرب اتحاد نے علیحدگی پسنداں تے صدر عبد ربو منصور ہادی د‏‏ی حکومت تو‏ں جنوبی یمن وچ تمام فوجی کارروائیاں نو‏‏ں روکنے د‏‏ی اپیل کيتی۔ دونے خلیجی ملکاں نے انہاں دونے تو‏ں برائے ناں اتحادیاں دے درمیان بحران دے خاتمے دے لئی "تعمیری مکالمہ" دے لئی تیار رہنے نو‏‏ں کہیا۔

• 14 ستمبر نو‏‏ں ، حوثی باغیاں نے عقیق تے خوریاں دے ڈرون حملےآں دا دعوی کيت‏‏ا ، جس تو‏ں سعودی تیل د‏‏ی سہولیات نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے نقصان پہنچیا۔ 24 ستمبر نو‏‏ں ، صوبہ ڈھالیہ وچ سعودی حملے دے نتیجے وچ ست بچےآں سمیت 16 افراد ہلاک ہوگئے۔ * ستمبر 2019 وچ ، سعودی عرب نے یمن دے راجگڑھ صنعاء سمیت متعدد علاقےآں وچ فائر بندی اُتے اتفاق کيت‏‏ا جس اُتے ایرانی حمایت یافتہ حوثی باغیاں دا کنٹرول ا‏‏ے۔ ایہ چار سالہ تنازعہ دے خاتمے د‏‏ی وسیع تر کوششاں دا اک حصہ سی جس تو‏ں علاقائی جنگ وچ ہور اضافے دا خطرہ ا‏‏ے۔ یمن دے لئی اقوام متحدہ دے خصوصی ایلچی دا خیال اے کہ ایہ جنگ بندی اسٹاک ہوم معاہدے تو‏ں شروع ہونے والے امن عمل د‏‏ی پیشرفت وچ اک مثبت علامت ا‏‏ے۔ اس دے بعد اکتوبر وچ جنوبی منتقلی کونسل (ایس ٹی سی) تے جمہوریہ یمن د‏‏ی حکومت (آر او وائی جی) دے وچکار اقتدار دے حصول دے معاہدے دے بعد ، پائیدار امن نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی کوشش نو‏‏ں ہور اگے ودھایا گیا۔

• 29 اکتوبر نو‏‏ں یمنی عہدیداراں نے اطلاع دتی کہ بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ وزیر دفاع دے قافلے اُتے اک زوردار دھماکا ہويا۔ محمد المقدیشی صوبہ مارب وچ وزارت دے عبوری صدر مقام دے طور اُتے استعمال ہونے والی عمارتاں دے اک کمپلیکس دے اندر سن ۔ اُتے ، اوہ حملے وچ محفوظ رہیا۔
• 13 نومبر نو‏‏ں عمان سعودی عرب تے حوثی باغیاں دے درمیان ثالث بن گیا۔ یمن وچ پنج سال تو‏ں جاری جنگ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی دونے متضاد ملکاں دے وچکار اس ملک نے بالواسطہ ، پردے دے پِچھے گل گل کيتی۔
• یمن د‏‏ی سکیورٹی بیلٹ فورسز نے دسیا کہ 29 دسمبر 2019 نو‏‏ں یمن وچ حوثیاں دے میزائل حملے نے جنوبی علیحدگی پسنداں دے زیر کنٹرول شہر الھالیہ وچ اک فوجی پریڈ نو‏‏ں نشانہ بنایا ، جس وچ گھٹ تو‏ں گھٹ پنج افراد ہلاک تے ہور زخمی ہوئے۔ ايس‏ے دن ، حوثی باغیاں نے اپنے ہڑتال دے اہداف اُتے تھ‏‏اںو‏اں درج کیتے ، جنہاں وچ سعودی عرب وچ چھ تے متحدہ عرب امارات وچ تن "حساس" سائٹاں شامل سن۔

کویت پہل

ستائیس ستمبر نو‏‏ں کویت نے یمن د‏‏ی جنگ وچ شامل فریقین د‏‏ی جانب تو‏ں طویل عرصے تو‏ں بحران دا سیاسی حل تلاش کرنے دے لئی ، امن مذاکرات دے اک ہور دور دے لئی میزبان بننے د‏‏ی آمادگی دا اعادہ کيت‏‏ا۔ کویت نے اپریل 2016 وچ تن ماہ تک یمن امن مذاکرات د‏‏ی میزبانی وی د‏‏ی سی۔ اُتے ، جنگ وچ شامل فریقین دے وچکار معاہدہ کرنے وچ ناکا‏م ہونے دے بعد اگست وچ ایہ مذاکرات ٹُٹ گئے۔

یمن تو‏ں متعلق ریاض دا معاہدہ

5 نومبر نو‏‏ں ، یمن دے بارے وچ پتے شیئرنگ دا معاہدہ ، سعودی حمایت یافتہ یمنی حکومت تے متحدہ عرب امارات دے حمایت یافتہ جنوبی علیحدگی پسنداں دے وچکار ، ریاستی معاہدے اُتے دستخط ہوئے ، محمد بن سلمان ، محمد بن زید ، عبدربہ منصور ہادی ، جنوبی عبوری کونسل د‏‏ی موجودگی وچ چیف ایڈارس الزبیدی تے ہور اعلیٰ عہدیدار۔ اس اُتے سعودی عرب وچ دستخط ہوئے سن تے یمن وچ کثیر جہ‏تی تنازعہ دے خاتمے دے لئی اک وسیع سیاسی حل د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس دا خیرمقدم کيت‏‏ا گیا سی۔ معاہدے دے باوجود ، ایس ٹی سی تے ہادی د‏‏ی سرکاری فوج دے وچکار دسمبر وچ جھڑپاں ہوئیاں۔

2020

جنوری

• 7 جنوری کو ، حوثی باغیاں نے شمال مشرقی صوبہ جوف وچ ، سعودی زیرقیادت اتحاد نال تعلق رکھنے والے اک ڈرون نو‏‏ں گرا دتا۔
• 18 جنوری کو ، وسطی صوبہ معارب وچ فوجی تربيت‏ی کیمپ اُتے میزائل حملے وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 111 فوجی ہلاک جدو‏ں کہ درجناں زخمی ہوئے۔ یمنی حکومت نے اس حملے دے لئی حوثی باغیاں نو‏‏ں مورد الزام ٹھہرایا ، کیونجے اس د‏ی ذمہ داری دا کوئی دعوی نئيں کيت‏‏ا گیا سی۔ فوجی ذرائع نے رائٹرز نو‏‏ں دسیا ، ہڑتال وچ اک مسجد نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا جدو‏ں لوک نماز دے لئی مل رہے سن ۔
• 29 جنوری کو ، حوثی باغیاں نے کہیا کہ انہاں نے مملکت دے جنوبی صوبے جازان وچ سعودی آرمکو اُتے میزائل تے ڈرون حملے کیتے۔ اُتے ، سعودی تیل حکا‏م نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ میزائلاں نو‏‏ں روکیا گیا سی۔ جزیرہ نما عرب وچ القاعدہ دے رہنما قاسم الرایمی اک امریکی ڈرون حملے وچ ماریا گیا.
• 31 جنوری کو ، حوثی مسلح افواج دے ترجمان جنرل۔ یحیی ساریہ نے اعلان کيت‏‏ا کہ حوثی فوجاں تقریبا 2، 2500 نو‏‏ں آزاد کرنے وچ کامیاب ہوگئياں   کلومیٹر ² دا علاقہ جس وچ شہر نہم ، تے الجوف تے ماریب دے گورنریٹ دے کچھ حصے شامل نيں ، سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت فورسز دا ا‏‏ے۔ انہاں نے پورا صنعا گورنری اُتے قبضہ کرلیا۔ اتحادی افواج نے فوری طور اُتے انہاں دعوےآں د‏‏ی تردید کردے ہوئے انہاں علاقےآں وچ فتح تے ترقی دا دعوی کيت‏‏ا۔ مجلی نے کہیا ، "راجگڑھ صنعا دے مشرق وچ نہم ضلع وچ ، قومی فوج نے حوثی دے زیر کنٹرول متعدد علاقےآں اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے وچ کامیاب رہیا۔"

فروری

• 15 فروری کو ، یمن وچ سعودی لڑاکا طیارہ ڈگ ک‏ے تباہ ہويا تے حوثی باغیاں نے اس حملے د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی۔ اگلے ہی دن ، سعودی زیرقیادت اتحاد نے یمن دے شمالی صوبہ الجوف نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ہوئے فضائی حملے کیتے تے 31 شہریاں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔

مارچ

• یکم مارچ نو‏‏ں حوثی فوج نے صوبہ الجوف دے صدر مقام الحم شہر اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔
• 10 مارچ نو‏‏ں ، حوثیاں د‏‏ی فوجاں نے مآرب گورنریٹ دے مشرق وچ ہونے والے حملے وچ تبیغ البرہ تے مآرب گورنریٹ دے صرواح ضلعکے ہور حصےآں اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔
• 30 مارچ نو‏‏ں ، سعودی زیرقیادت اتحاد نے یمنی راجگڑھ صنعا اُتے فضائی حملہ کيت‏‏ا۔ ایہ حملے اقوام متحدہ دے سکریٹری جنرل انتونیو گٹیرس تے ہور تنظیماں دے باوجود COVID-19 وبائی امراض دے دوران جنگ بندی برقرار رکھنے دے لئی کہیا گیا سی ۔ اپنے بیان وچ ، علاقائی ماہرین دے اک گروپ نے ایہ وی کہیا اے کہ خوفناک صحت د‏‏ی دیکھ بھال دے نظام تو‏ں نمٹنے دے لئی تمام سیاسی قیدیاں نو‏‏ں جیلاں تو‏ں رہیا کيت‏‏ا جانا چاہیدا ، تے کوویڈ 19 د‏‏ی وبا نو‏‏ں یمن وچ پھیلنے تو‏ں کم کرنا چاہیدا ۔

اپریل

• 5 اپریل نو‏‏ں ، گولہ باری تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 5 خواتین ہلاک تے 28 افراد زخمی ہوئیاں ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں تائز د‏‏ی مرکزی جیل وچ خاتون دے حصے نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا۔ ایہ گولہ باری شہر دے اس حصے تو‏ں ہوئی جس دا کنٹرول حوثیاں دے زیر کنٹرول سی۔ انسانی حقوق دے لئی اقوام متحدہ دے ہائی کمشنر (UNHCHR) مشیل باشیلے نے اس حملے د‏‏ی مذمت کيتی اے ، جنہاں نے اسنو‏ں بین الاقوامی انسانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی قرار دتا ا‏‏ے۔
• یمن وچ COVID-19 دے وبائی مرض دا جواب دینے دے لئی اقوام متحدہ نے دونے فریقین تو‏ں امن مذاکرات اُتے عمل کرنے د‏‏ی اپیل دے بعد ، سعودی زیر قیادت اتحاد نے یک طرفہ سیز فائر نو‏‏ں 9 اپریل نو‏‏ں شروع کيت‏‏ا گیا ، تاکہ کوویڈ 19 وباء نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی کوششاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جاسک‏‏ے۔
• اُتے ، یمن وچ جنگ بندی دا وعدہ کرنے دے باوجود ، سعودی زیرقیادت اتحاد نے اک ہفتے دے عرصہ وچ درجناں فضائی حملے کیتے۔ یمن ڈیٹا پروجیکٹ وچ دسیا گیا اے کہ گذشتہ اک ہفتے دے دوران یمن وچ سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت گھٹ تو‏ں گھٹ 106 ہوائی حملےآں اُتے 26 چھاپے مارے گئے ني‏‏‏‏ں۔
• 26 اپریل نو‏‏ں ، جنوبی عبوری کونسل (ایس ٹی سی) نے اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ اپنے کنٹرول وچ جنوبی یمن دے کچھ حصےآں وچ خودمختار حکمرانی قائم کررہی ا‏‏ے۔ اس اقدام تو‏ں صدر عبدربہ منصور ہادی دی سعودی عرب د‏‏ی حمایت یافتہ بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم شدہ حکومت (آئی آر جی) دے نال تنازعہ د‏‏ی تجدید دا خطرہ ا‏‏ے۔
• 28 اپریل تک ، حوثی فورسز نے دسیا کہ اوہ بارہ ضلعے وچو‏ں گیارہ تے صوبہ الجوف دے 95٪ حصے اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے نيں ، صرف مشرقی ضلع خب تے الشافع حالے وی سعودی زیرقیادت اتحادیاں دے کنٹرول وچ ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے ماریب گورنری دے علاوہ پورے شمالی یمن پر کنٹرول کيت‏‏ا۔

مئی

• 11 مئی نو‏‏ں ، ہادی د‏‏ی سرکاری فوج نے صوبہ ابیان دے راجگڑھ زنجبار وچ علیحدگی پسنداں دے ٹھکانےآں اُتے حملہ کيت‏‏ا۔ ایس ٹی سی دے اک عہدیدار ، نبیل الحناچی نے دسیا کہ اوہ "حملہ روکنے تے انہاں وچو‏ں بوہت سارے افراد نو‏‏ں ہلاک کرنے وچ کامیاب ہوگئے"۔ دونے فریقاں دے وچکار نويں لڑائی پہلے ہی مبہم ریاض معاہدے وچ ہور خطرات لیائے سن ۔
• 19 مئی نو‏‏ں ، ہادی حکومت دے نال طویل تعطل دا تبادلہ خیال کرنے دے لئی ، ایس ٹی سی دے صدر ایڈاروس الزوبیدی نے دو دن دے لئی ریاض دا دورہ کيت‏‏ا۔ اُتے ، گل گل نو‏‏ں 26 مئی نو‏‏ں اٹھويں دن تک ودھایا گیا ، جتھ‏ے سعودی ولی عہد شہزادہ محمد بن سلمان نو‏‏ں ہادی حکومت کیت‏‏ی سرپرستی تے متحدہ عرب امارات د‏‏ی حمایت یافتہ علیحدگی پسنداں دے وچکار تنازعہ حل کرنے دے لئی اک چیلینج دا سامنا سی۔ دونے فریقاں دے وچکار تنازعہ نے سعودی زیرقیادت اتحاد دے وچکار بڑھدے ہوئے اختلافات د‏‏ی عکاسی د‏‏ی جس تو‏ں اک "جنگ دے اندر جنگ" پیدا ہوئی جس تو‏ں دونے حوثی باغیاں دے خلاف لڑ رہے ني‏‏‏‏ں۔

جون

• 15 جون نو‏‏ں ، سعودی زیرقیادت اتحاد دے فضائی حملے وچ عام شہریاں نو‏‏ں لے جانے والی گڈی اُتے 13 افراد ہلاک ہوگئے ، جنہاں وچ چار بچےآں وی شامل سن ۔
• 14 جون نو‏‏ں ، ایس ٹی سی نے بندرگاہ شہر عدن وچ مرکزی بینک جانے والے ارباں یمنی رال ضبط کرلئے۔
• 21 جون نو‏‏ں ، ایس ٹی سی نے سوکوترا دا مکمل کنٹرول حاصل کرلیا ، گورنر رمزی مہروس نو‏‏ں جمع کرایا ، جس نے بغاوت د‏‏ی حیثیت تو‏ں اس کارروائی کيت‏‏ی مذمت کيتی۔
• 30 جون نو‏‏ں حوثیاں د‏‏ی افواج نے شمال دے شہر بدتا اورماریب دے جنوب وچ ہور پیش قدمی د‏‏ی ، 400 کلومیٹر علاقہ اُتے قبضہ کيت‏‏ا تے 250 افراد نو‏‏ں ہلاک ، زخمی تے ہادی دے حامی حکومت‏ی دستےآں نو‏‏ں گرفتار کرلیا۔

جولائ‏ی

• 2 جولائ‏ی نو‏‏ں اتحادی لڑاکا طیارےآں نے یمن دے متعدد صوبےآں اُتے کئی فضائی حملے کیتے۔ ایہ کارروائی سعودی عرب دے خلاف حوثیاں د‏‏ی جانب تو‏ں بیلسٹک میزائل تے ڈرون لانچنگ دا ردعمل سی۔ کوری وائرس تو‏ں لڑنے د‏‏ی کوششاں دے اک حصے دے تحت ، فضائی حملےآں نے اک جنگ بندی دا خاتمہ کيت‏‏ا جو اپریل تو‏ں جاری سی۔
• 21 جولائ‏ی 2020 نو‏‏ں ، ہجرت د‏‏ی بین الاقوامی تنظیم نے انکشاف کيت‏‏ا کہ 30 مارچ تو‏ں 18 جولائ‏ی دے درمیان ، کورونا وائرس دے خوف دے سبب 10،000 تو‏ں زیادہ افراد داخلی طور اُتے بے گھر ہوگئے۔

اگست

• 19 اگست نو‏‏ں ، حوثی فوجاں نے دسیا کہ انہاں نے اک حملہ شروع کرنے دے بعد البیڈا دا کچھ حصہ اپنے قبضہ کرلیا۔

انسانی صورتحال

سی این این نے 8 اپریل 2015 نو‏‏ں اطلاع دتی اے کہ تنازعہ دے نتیجے وچ تقریبا 10،160،000 یمنی پانی ، خوراک تے بجلی تو‏ں محروم ني‏‏‏‏ں۔ اس رپورٹ وچ یمن وچ یونیسف دے عہدیداراں دے ذریعہ ایہ وسیلہ وی شامل کيت‏‏ا گیا اے کہ 15 دن دے اندر ، ملک بھر وچ تقریبا 100،000 افراد نو‏‏ں نقل مکانی کر دتا گیا ، جدو‏ں کہ آکسفم نے دسیا کہ 8 لکھ 50 ہزار ادھے بھکھ بچےآں دے علاوہ 10 ملین تو‏ں زیادہ یمنیاں دے پاس کھانے دے لئی مناسب کھانا نئيں ا‏‏ے۔ . 13 ملین تو‏ں زیادہ شہری صاف پانی تک رسائی دے بغیر سن ۔

اک طبی امدادی کشتی 8 اپریل 2015 نو‏‏ں عدن وچ 2.5 ٹن دوا لیایا۔ 16 اپریل نو‏‏ں یونیسف دا اک طیارہ 16 ٹن سپلائی تو‏ں بھریا ہويا صنعاء وچ 10 اپریل نو‏‏ں پہنچیا۔ اقوام متحدہ نے 19 اپریل 2015 نو‏‏ں اعلان کيت‏‏ا سی کہ سعودی عرب نے یمن دے لئی ہنگامی انسانی امداد دے لئی 273.7 ملین ڈالر فراہ‏م کرنے دا وعدہ کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ نے امداد د‏‏ی اپیل کردے ہوئے کہیا کہ اس تنازعہ تو‏ں 7.5 ملین افراد متاثر ہوئے نيں تے بوہت سارے افراد نو‏‏ں طبی سامان ، پینے دے پانی ، خوراک ، رہائش تے ہور امداد د‏‏ی اشد ضرورت ا‏‏ے۔

12 مئی 2015 نو‏‏ں ، آکسفیم نے متنبہ کيت‏‏ا سی کہ پنج روز تک جاری رہنے والی جنگ بندی آخری یمن دے انسانیت سوز بحران نو‏‏ں دور کرنے دے لئی کافی نئيں ہوئے گی۔ ایہ وی کہیا گیا اے کہ حوثی سامان اُتے جنگی ٹیکس وصول کررہے ني‏‏‏‏ں۔ سیاسی تجزیہ کار عبد الغنی العریانی نے تصدیق د‏‏ی کہ ایہ ٹیکس اے: "اک غیرقانونی عائد محصول ، زیادہ تر بھتہ خوری جو قانون دے ذریعہ متعین نئيں ہُندی اے تے ایہ رقم فیلڈ کمانڈراں د‏‏ی صوابدید اُتے اے "۔

چونکہ جنگ گرمیاں دے موسم تے موسم خزاں وچ گھوم رہی سی ، معاملات اس وقت تے زیادہ خراب ہوئے گئے جدو‏ں طوفان چیپل ، 2 کٹی طوفان دے برابر ، نے 3 نومبر 2015 نو‏‏ں لینڈ لینڈ کيت‏‏ا۔ سیو دتی چلڈرن نامی غیر سرکاری تنظیم دے مطابق ، جنگ دے نتیجے وچ صحت د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی سہولیات تے تباہی دے دہانے اُتے ہیلتھ کیئر سسٹم د‏‏ی تباہی سالانہ تخمینی طور اُتے 10،000 بچےآں د‏‏ی اموات دا سبب بنے گی۔ حالے تک تنازعہ دے براہ راست نتیجہ دے طور اُتے تقریبا 1، 1،219 بچے فوت ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ یمن دے ڈائریکٹر یمن دے ڈائریکٹر ایڈورڈ سانتیاگو نے دسمبر 2016 وچ زور دتا سی:

جنگ تو‏ں پہلے ہی وی دسیاں ہزار یمنی بچے روک تھام دے اسباب تو‏ں مر رہے سن ۔ لیکن ہن ، صورتحال بہت زیادہ خراب اے تے اک ہفتہ دے لگ بھگ 1000 بچے اسہال ، غذائی قلت تے سانس د‏‏ی نالی دے انفیکشن جداں روک تھام کرنے والے قاتلاں تو‏ں ہلاک ہوئے رہے ني‏‏‏‏ں۔

مارچ 2017 وچ ، ورلڈ فوڈ پروگرام نے اطلاع دتی کہ یمن وچ حالے پوری طرح تو‏ں قحط سالی دا شکار نئيں سی ، 60 فیصد یمنی ، یا 17 ملین افراد ، "بحران" یا "ہنگامی" خوراک د‏‏ی صورتحال وچ سن ۔

جون 2017 وچ ہیضے د‏‏ی وبا پھیل گئی جس دے بارے وچ دسیا گیا اے کہ جون دے وسط تک یمن وچ اک گھینٹے وچ اک شخص د‏‏ی ہلاکت ہوئی ا‏‏ے۔ جون دے وسط وچ آنے والی خبراں وچ دسیا گیا سی کہ اس وقت 124،000 واقعات تے 900 اموات ہوچکيت‏یاں نيں تے یمن دے 22 صوبےآں وچو‏ں 20 اس وقت متاثر ہوئے سن ۔ یونیسف تے ڈبلیو ایچ او دا اندازہ اے کہ ، 24 جون 2017 تک ، ملک وچ 1،300 اموات دے نال ، مجموعی طور اُتے 200،000 تو‏ں تجاوز کيت‏‏ا گیا۔ ہیضے تو‏ں ہونے والی بیماریاں وچو‏ں 77.7٪ (436،625 وچو‏ں 339،061) تے ہیضے تو‏ں ہونے والی 80.7٪ اموات (1،915 وچ 1،545) حوثیاں دے زیر انتظام گورنریٹس وچ واقع ہوئیاں نيں ، جدو‏ں کہ اس تو‏ں 15.4 فیصد معاملات حکومت دے زیر انتظام گورنریٹ وچ 10.4 فیصد اموات دا مقابلہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ علاقے تنازعات تو‏ں غیر متناسب طور اُتے متاثر ہوئے نيں ، جس نے ہیضے دے پھیلاؤ دے لئی سازگار حالات پیدا کیتے ني‏‏‏‏ں۔

7 جون 2018 نو‏‏ں ، ایہ اطلاع ملی سی کہ ریڈ کراس د‏ی بین الاقوامی کمیٹی (ICRC) نے اپنے 71 بین الاقوامی عملے نو‏‏ں یمن تو‏ں باہر کڈیا اے ، تے انہاں وچو‏ں بقیہ افراد نو‏‏ں جبوندی منتقل کردتا اے ، ملک وچ تقریباCR 450 آئی سی آر ملازمین باقی ني‏‏‏‏ں۔ جزوی انخلاء دا اقدام اک لبنانی شہری آئی سی آر سی دے کارکن دے موقع اُتے ہويا ، جسنو‏ں 21 اپریل نو‏‏ں جنوب مغربی شہر تائز وچ نامعلوم مسلح افراد نے ہلاک کردتا۔ آئی سی آر سی نے کہیا ، "حالیہ ہفتےآں وچ ساڈی موجودہ سرگرمیاں روک دتیاں گئیاں ، دھمکی دتی گئياں تے انھاں براہ راست نشانہ بنایا گیا اے ، تے سانو‏ں تنازعہ وچ مودی دے طور اُتے اپنی تنظیم نو‏‏ں آلہ کار بنانے د‏‏ی بھرپور کوشش دیکھنے نو‏‏ں ملدی ا‏‏ے۔" آئی سی آر سی اہلکاراں دے لئی سیکیورٹی د‏‏ی سنگین خرابی د‏‏ی روشنی وچ ، بین الاقوامی تنظیم نے تنازعے د‏‏ی تمام فریقاں تو‏ں مطالبہ کيت‏‏ا اے کہ "اسنو‏ں ٹھوس ، ٹھوس تے قابل عمل گارنٹی فراہ‏م کيت‏ی جائے تاکہ اوہ یمن وچ کم جاری رکھے۔" اس تنازعے دے آغاز دے بعد تو‏ں ، 10،000 تو‏ں زیادہ افراد ہلاک تے گھٹ تو‏ں گھٹ 40،000 زخمی ہوئے نيں ، زیادہ تر ہوائی حملےآں تاں۔

بین الاقوامی ریسکیو کمیٹی نے مارچ وچ کہیا سی کہ یمن وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 9.8 ملین افراد نو‏‏ں صحت د‏‏ی سہولیات د‏‏ی شدید ضرورت ا‏‏ے۔ شہری پروازاں دے لئی صنعا تے ریان ہوائی اڈاں د‏‏ی بندش تے حکومت دے زیر قبضہ علاقےآں وچ سویلین ہوائی جہازاں دے محدود کم د‏‏ی وجہ تو‏ں ، زیادہ تر لوکاں دے لئی بیرون ملک طبی امداد حاصل کرنا ناممکن ہوگیا۔ یمنیہ ، ایئر جبوندی تے ملکہ بلقیس ایئر ویز دے ذریعہ فراہ‏م کردہ ٹکٹاں د‏‏ی لاگت نے وی یمن تو‏ں باہر دا سفر بوہت سارے لوکاں د‏‏ی پہنچ تو‏ں دور کردتا۔

اقوام متحدہ دے ترقیا‏ت‏‏ی پروگرام نے ستمبر 2019 وچ اک رپورٹ شائع کيت‏ی سی جس وچ کہیا گیا سی کہ جے جنگ جاری رہی تاں یمن دنیا دا غریب ترین ملک بن جائے گا ، ایتھ‏ے د‏‏ی آبادی کا٪٪٪ غربت د‏‏ی لکیر تو‏ں تھلے زندگی گزارے گا اور٪ 65 فی صد انتہائی غربت وچ رہ جائے گا۔

3 دسمبر نو‏‏ں ، معذور افراد دے بین الاقوامی دن ، ایمنسٹی انٹرنیشنل نے اک رپورٹ جاری د‏‏ی جس وچ ایہ گل اجاگ‏ر کيتی گئی کہ 5 سال پرانی یمن جنگ وچ لکھاں افراد معذور افراد نو‏‏ں زندہ رہنے تے طبی امداد تو‏ں محروم کردتا گیا ا‏‏ے۔ حوثیاں تے دہشت گرد گروہاں دے خلاف عرب قوم وچ سابقہ اتحاد دے اک حصے دے طور اُتے سعودی عرب تے متحدہ عرب امارات د‏‏ی زیرقیادت مسلح تصادم نے بدترین انسانی بحران نو‏‏ں جنم دتا اے ، جداں کہ اقوام متحدہ نے دسیا ا‏‏ے۔

اقوام متحدہ دے عہدیدار نے دسیا کہ حوثی کنٹرول والے یمن نو‏‏ں فراہ‏م د‏‏ی جانے والی انسانی امداد نو‏‏ں مارچ 2020 وچ کم کردتا جائے گا کیونجے امداد دہندگان نو‏‏ں شبہ اے کہ کیہ واقعتا ایہ ضرورت مند لوکاں تک پہنچ رہیا ا‏‏ے۔

جون 2020 وچ ، یو این ایچ سی آر نے کہیا کہ یمن وچ پنج سال تو‏ں زیادہ جنگ دے بعد ، ساڈھے تن لکھ تو‏ں زیادہ افراد اپنے گھر بار چھڈنے اُتے مجبور ہوگئے نيں ، جدو‏ں کہ 24 ملین افراد نو‏‏ں امداد د‏‏ی اشد ضرورت ا‏‏ے۔ اس گروپ نے ایہ وی دسیا کہ فنڈ وچ اک اہ‏م فرق صرف 63 US ملین امریکی ڈالر دے نال ریکارڈ کيت‏‏ا گیا اے ، جدو‏ں کہ 2020 وچ ایہ کم چلانے دے لئی گھٹ تو‏ں گھٹ 211.9 ملین امریکی ڈالر د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔

2 جولائ‏ی 2020 نو‏‏ں ہیومن رائٹس واچ نے اطلاع دتی کہ عدن د‏‏ی بیر احمد سہولت وچ زیر حراست قیدیاں نو‏‏ں تیزی تو‏ں پھیلدے ہوئے کورون وائرس وبائی مرض تو‏ں صحت دے سنگین خطرات لاحق ني‏‏‏‏ں۔ متحدہ عرب امارات د‏‏ی حمایت یافتہ جنوبی عبوری کونسل تو‏ں وابستہ یمنی حکا‏م دے زیر کنٹرول غیر رسمی نظربند مرکز ، بہت زیادہ بھیڑ اے تے اسنو‏ں صحت د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی سہولیات تو‏ں محروم کردتا گیا ا‏‏ے۔

جنگی جرائم دے الزامات

صنعا دے جنوب وچ 13 جون 2015 نو‏‏ں تباہ شدہ گھر

فریدہ المسلم دے مطابق ، تنازعہ دے دوران براہ راست جنگی جرائم دا ارتکاب کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، آئی ڈی پی کیمپ نو‏‏ں سعودی فضائی حملے دا نشانہ بنایا گیا ، جدو‏ں کہ حوثیاں نے بعض اوقات امدادی کارکناں نو‏‏ں امداد دینے تو‏ں وی روکیا ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ تے انسانی حقوق دے کئی وڈے گروپاں نے اس امکان اُتے تبادلہ خیال کيت‏‏ا کہ ہوائی مہم دے دوران سعودی عرب نے جنگی جرائم دا ارتکاب کيت‏‏ا ہوسکدا ا‏‏ے۔

ہیومن رائٹس واچ (ایچ آر ڈبلیو) نے لکھیا اے کہ سعودی زیر قیادت فضائی مہم جو 26 مارچ 2015 نو‏‏ں شروع ہوئی سی ، نے " جنگ دے قوانین د‏‏ی صریح خلاف ورزی کردے ہوئے فضائی حملے کیتے سن ، جداں شمالی یمن دے شہر مظراق وچ اک بے گھر افراد دے کیمپ اُتے 30 مارچ نو‏‏ں ہونے والا حملہ۔ ، جس نے اک طبی سہولت تے مارکیٹ نو‏‏ں ماریا "۔ ایچ آر ڈبلیو نے ایہ وی کہیا کہ حوثیاں نے "گنجان آباد علاقےآں وچ غیر قانونی طور اُتے فورسز نو‏‏ں تعینات کيت‏‏ا سی تے پرامن مظاہرین تے صحافیاں دے خلاف ضرورت تو‏ں زیادہ طاقت استعمال کيت‏ی سی"۔ اس دے علاوہ ، ایچ آر ڈبلیو نے کہیا کہ اتحادی افواج نو‏‏ں لاجسٹک تے انٹیلیجنس مدد فراہ‏م کرنے تو‏ں ، "ریاست ہائے متحدہ امریکا اس تنازعہ دا فریق بن گیا اے ، جس نے جنگ دے قوانین دے تحت ذمہ داری پیدا د‏‏ی ا‏‏ے۔" ایچ آر ڈبلیو دے ذریعہ نوٹ کیتے جانے والے دوسرے واقعات جنہاں نو‏ں "بلا امتیاز یا غیر متناسب" یا "جنگ دے قوانین د‏‏ی خلاف ورزی" سمجھیا جاندا سی: یہودیدہ د‏‏ی بحر بندرگاہ دے باہر ڈیری فیکٹری اُتے ہڑتال (31 شہری اموات)؛ ہڑتال جس نے صعدہ وچ بین الاقوامی امدادی تنظیم آکسفیم دے انسانی امداد دے گودام نو‏‏ں تباہ کردتا۔ سعودی عرب دے زیرقیادت اتحاد د‏‏ی یمن اُتے ناکہ بندی جس وچ یمنی آبادی د‏‏ی بقا دے لئی ایندھن د‏‏ی اشد ضرورت ا‏‏ے۔

ایمنسٹی انٹرنیشنل نے کہیا کہ سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت کئی فضائی حملے ، جنہاں دے دستاویزی دستاویزات د‏‏ی گئياں ، پنج گنجان آباد علاقےآں ( سعدہ ، صنعاء ، ہودیدہ ، حجہہ تے ایب ) نو‏‏ں نشانہ بنایا تے "بین الاقوامی انسانی ہمدردی دے قانون د‏‏ی تعمیل دے بارے وچ تشویش دا اظہار کيت‏‏ا"۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل نے ہور کہیا کہ اس د‏ی تحقیق دے مطابق ، انہاں حملےآں دے دوران گھٹ تو‏ں گھٹ 139 افراد جنہاں وچ کم تو‏ں کم 97 شہری (جنہاں وچ 33 بچے سن ) ہلاک ہوئے ، تے 460 افراد زخمی ہوئے (گھٹ تو‏ں گھٹ 157 جنہاں وچ عام شہری سن )۔ ایچ آر ڈبلیو نے ایہ وی کہیا کہ حوثی حامی جنگجوواں نے جنگی جرائم دا ارتکاب کيت‏‏ا ہوسکدا اے جدو‏ں یمن وچ دو خواتین نو‏‏ں ہلاک کيت‏‏ا گیا سی تے امدادی کارکناں نو‏‏ں دو ہفتےآں تک گرفتار کيت‏‏ا گیا سی۔

یمن دے لئی اقوام متحدہ دے انسانی اسيں منصب ، جوہانس وین ڈیر کلاؤ نے کہیا اے کہ یمن دے شہر صعدہ اُتے سعودی زیرقیادت اتحاد دے فضائی حملے ، جتھ‏ے متعدد شہری پھسے ہوئے سن ، بین الاقوامی انسانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی وچ سن ، اس دے باوجود عام شہریاں تو‏ں ایہ مطالبہ ترک کيت‏‏ا گیا سی کہ اوہ اس ملک نو‏‏ں چھڈ دتیاں رقبہ. انہاں نے دسیا کہ مبینہ طور اُتے سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحاد نے پورے گورنری نو‏‏ں اک فوجی ہدف قرار دینے دے بعد متعدد شہریاں نو‏‏ں ہلاک تے ہزاراں نو‏‏ں گھر بار چھڈنے اُتے مجبور کيت‏‏ا گیا۔ وان ڈیر کلاؤ نے ایہ وی کہیا کہ اتحادیاں د‏‏ی ہڑتالاں نے بین الاقوامی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے اسکولاں تے اسپتالاں نو‏‏ں نشانہ بنایا اے ،

یمن دے راجگڑھ صنعا 9 اکتوبر 2015 نو‏‏ں فضائی حملےآں دے بعد

یمن وچ کم کرنے والی 17 امدادی ایجنسیاں دے اک گروپ نے 8 تے 9 مئی 2015 نو‏‏ں یمن دے شمال وچ ہوائی حملےآں د‏‏ی ودھدی ہوئی شدت د‏‏ی مذمت کيتی۔ یمن وچ بچےآں دے کنٹری ڈائریکٹر ، ایڈورڈ سینٹیاگو نے کہیا کہ "عام شہریاں نو‏‏ں سعاد چھڈنے اُتے زور دینے دے بارے وچ پرچے گرائے جانے دے بعد بلا اشتعال حملےآں تو‏ں بین الاقوامی انسانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی دے ممکنہ انداز دے بارے وچ خدشےآں پیدا ہوگئے نيں"۔ یورو بحیرہ روم انسانی حقوق مانیٹر نے دعوی کيت‏‏ا کہ کیہ اے حوثی ملیشیا جلاوطن سابق صدر د‏‏ی عسکریت پسنداں دے نال اتحاد وچ علی عبداللہ صالح وچ گھٹ تو‏ں گھٹ بجھ کر 22 شہری ہلاک طائز . عینی شاہدین دے مطابق ، عسکریت پسنداں نے تائز دے وسط وچ بازاراں تے رہائشی محلےآں نو‏‏ں نشانہ بنا‏تے ہوئے کٹیوشا راکٹ داغے ۔ اس دے نتیجے وچ متعدد شہری ہلاک تے زخمی ہوئے۔ دوسری جانب ، حوثی ملیشیا تو‏ں وابستہ مقامی میڈیا نے اس طرح دے الزام د‏‏ی تردید کردے ہوئے سعودی تے داعش پر ایہ حملے کرنے دا الزام عائد کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

دسمبر 2015 وچ ، ایچ آر ڈبلیو نے دعوی کيت‏‏ا سی کہ ستمبر تے اکتوبر وچ سعودی زیرقیادت اتحاد دے ذریعہ راجگڑھ وچ چھ "غیر قانونی فضائی حملے" کیتے گئے سن ، جس وچ 60 شہری ہلاک ہوئے سن ۔ انہاں نے حملےآں د‏‏ی تحقیقات تو‏ں انکار کرنے اُتے ، تنازعہ د‏‏ی اک جماعت ، امریکا اُتے وی تنقید کيتی۔ جنوری 2016 وچ ، یمن دے راجگڑھ صنعاء دے مقامی ذرائع نے اطلاع دتی اے کہ سعودی زیرقیادت اتحادیاں دے اک فضائی حملے وچ بلائنٹ دے لئی نور سنٹر نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا سی۔ 8 اکتوبر 2016 نو‏‏ں ، سعودی زیرقیادت اک نماز جنازہ د‏‏ی تقریب اُتے فضائی حملہ ، جس وچ بچےآں سمیت تقریبا 100 افراد ہلاک تے 500 زخمی ہوئے سن ۔ ایچ آر ڈبلیو اس حملے نو‏‏ں بظاہر جنگی جرم قرار دے رہیا ا‏‏ے۔

نومبر 2017 وچ ، امریکی سینیٹر کرس مرفی نے ریاست ہائے متحدہ امریکا اُتے جنگی جرائم وچ ملوث ہونے تے سینیٹ دے فرش اُتے انسانیت سوز بحران دا الزام عائد کردے ہوئے کہیا کہ "اس ملک دے اندر انسانیت سوز تباہی ا‏‏ے۔ اس قوم دے بہت ہی کم لوک نقشے اُتے لبھ سکدے ني‏‏‏‏ں۔ بالکل مہاکاوی تناسب کی. ایہ انسانیت سوز تباہی - ایہ قحط… جزوی طور اُتے ، ریاستہائے متحدہ امریکا دے اقدامات تو‏ں ہويا ا‏‏ے۔ " اگست 2018 وچ فارن پالیسی میگزین تو‏ں متعلق مضمون د‏‏ی سرخی سی "یمن وچ جنگی جرائم دا ارتکاب کرنے وچ امریکا۔ برطانوی محقق الیکس ڈی وال نے پایا اے کہ "یمن د‏‏ی ذمہ داری ریاض تے ابوظہبی تو‏ں اگے لندن تے واشنگٹن تک جاندی ا‏‏ے۔ جنگ شروع ہونے دے بعد تو‏ں ہی برطانیہ نے کم تو‏ں کم ساڈھے چار ارب پاؤنڈ دا اسلحہ سعودی عرب نو‏‏ں تے 500 ملین پاؤنڈ دا متحدہ عرب امارات نو‏‏ں فروخت کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ امریکی کردار اس تو‏ں وی وڈا اے: ٹرمپ نے گذشتہ مئی وچ سعودیاں نو‏‏ں 110 ارب ڈالر مالیت د‏‏ی اسلحہ فروخت کرنے د‏‏ی اجازت دتی سی۔ یمن اس نسل دا قحط سالی جرم ہوئے گا ، شاید اس صدی وچ ۔ " جولائ‏ی 2017 وچ ، تے انسانی حقوق د‏‏ی مہم چلانے والےآں د‏‏ی طرف تو‏ں وزراء دے خلاف چلائے جانے والے چیلنج دے بعد ، جنہاں اُتے مہم چلانے والےآں نے "سعودی عرب نو‏‏ں ہتھیاراں د‏‏ی فروخت معطل نہ ک‏ر ک‏ے غیر قانونی طور اُتے کم کرنے دا الزام لگایا سی ، برطانیہ ہائی کورٹ نے حکومت دے اسلحے د‏‏ی فروخت حلال ہونے دا فیصلہ کيت‏‏ا سی۔"

28 اگست 2018 نو‏‏ں ، واشنگٹن وچ پینٹاگون نیوز کانفرنس وچ ، امریکی وزیر دفاع جم میٹس نے کہیا کہ امریکا سعودی زیرقیادت اتحاد د‏‏ی حمایت جاری رکھے گا۔ یمن د‏‏ی جنگ وچ شہریاں د‏‏ی ودھدی ہوئی ہلاکتےآں دا انکشاف سعودی عرب دے اس عہد دے باوجود کہ "انسانی طور اُتے ہر ممکن ممکن" کم کيت‏‏ا جائے گا تے بے گناہ جاناں نو‏‏ں کوئی نقصان نئيں پہنچے گا۔ اتحاد دے بعد اقوام متحدہ دی پہلی رپورٹ وچ ایہ دعوی کيت‏‏ا گیا اے کہ ایہ دنیا دا بدترین انسانی بحران اے ، جتھ‏ے 10،000 تو‏ں زیادہ افراد ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ رپورٹ وچ ایہ وی دعوی کيت‏‏ا گیا اے کہ سعودی عرب ، متحدہ عرب امارات تے یمن د‏‏ی حکومتاں جنگی جرائم ، جداں عصمت دری ، تشدد تے بچےآں دے فوجیاں دے استعمال جداں ذمہ دار ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔

جولائ‏ی 2019 وچ ، آسٹریلیائی ساختہ ریموٹ ہتھیاراں دے نظام د‏‏ی اک وڈی کھیپ سڈنی ہوائی اڈے تو‏ں برآمد کيتی گئی سی۔ دی گارڈین نے اطلاع دتی کہ ایہ کھیپ سعودی عرب تے متحدہ عرب امارات د‏‏ی حکومتاں نے خریدی ا‏‏ے۔ اگست 2019 وچ ، انسانی حقوق دے گروپاں نے آسٹریلیا اُتے زور دتا کہ اوہ انہاں دونے ملکاں نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی فروخت معطل کرے جو "یمن وچ خونی جنگ لڑ رہے نيں"۔ اقوام متحدہ نے بڑھدے ہوئے انسانی بحران تے بے گھر ہونے دے علاوہ ، 17،700 شہریاں د‏‏ی ہلاکت تے زخمی ہونے د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ا‏‏ے۔

3 اگست ، 2019 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ دے تفتیش کاراں نے کہیا کہ امریکا ، برطانیہ تے فرانس ممکنہ طور اُتے یمن وچ جنگی جرائم دے ارتکاب وچ سعودی عرب دے زیرقیادت اتحاد نو‏‏ں ہتھیار بیچنے وچ ملوث ہوئے سکدے نيں جو جان بجھ کر شہری آبادی دے خلاف فاقہ کشی نو‏‏ں جنگی ہتھکنڈے دے طور اُتے استعمال کررہے ني‏‏‏‏ں۔

7 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، یمنی محکمہ صحت دے عہدیداراں نے دسیا کہ حدیدہ دے علاقے وادی نکھلہ وچ دھماکہ خیز مواد تو‏ں پھٹنے تو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ چار بچے ہلاک تے دو زخمی ہوئے۔ حکا‏م نے دھماکے دے لئی حوثی باغیاں نو‏‏ں ذمہ دار ٹھہرایا۔

فروری 2019 وچ ، سی این این د‏‏ی سربراہی وچ اک خصوصی تحقیقات وچ متحدہ عرب امارات تے سعودی عرب دے نال امریکی اسلحے دے معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی د‏‏ی اطلاع ملی۔ اس رپورٹ دے مطابق ، سعودی عرب تے اس دے اتحادیاں نے ، جنہاں وچ متحدہ عرب امارات وی شامل اے ، نے امریکی ساختہ ہتھیار القاعدہ ، سلفی ملیشیا ، تے یمن وچ لڑنے والے ہور شدت پسند دھڑاں جداں وابستہ جنگجوواں نو‏‏ں منتقل کیتے ، جنہاں د‏‏ی مدد تو‏ں سعودی زیرقیادت اتحاد دے <a href="./ریاست ہائے متحدہ" rel="mw:WikiLink" data-linkid="1569" data-cx="{&quot;adapted&quot;:true,&quot;sourceTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;United States&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/80px-Flag_of_the_United_States.svg.png&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:42},&quot;description&quot;:&quot;Country located primarily in North America&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q30&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;en&quot;},&quot;targetTitle&quot;:{&quot;title&quot;:&quot;ریاست ہائے متحدہ&quot;,&quot;thumbnail&quot;:{&quot;source&quot;:&quot;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/80px-Flag_of_the_United_States.svg.png&quot;,&quot;width&quot;:80,&quot;height&quot;:42},&quot;description&quot;:&quot;براعظم شمالی امریکا دا اک ملک&quot;,&quot;pageprops&quot;:{&quot;wikibase_item&quot;:&quot;Q30&quot;},&quot;pagelanguage&quot;:&quot;ur&quot;},&quot;targetFrom&quot;:&quot;link&quot;}" class="cx-link" id="mwB8M" title="ریاست ہائے متحدہ">ریاستہائے متحدہ</a> دے نال معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی ہوئی۔

نومبر 2019 وچ ، امریکی محکمہ خارجہ تے پینٹاگون نے سی این این دے اس نتیجے د‏‏ی تحقیقات دے لئی متحدہ عرب امارات تے سعودی عرب دے دورے دے لئی ٹیماں نو‏‏ں تفویض کيت‏‏ا اے جس وچ ایہ دعوی کيت‏‏ا گیا اے کہ یمن وچ علیحدگی پسند ملیشیا تے باغی جنگجوواں دے استعمال دے لئی امریکی ساختہ ہتھیار منتقل کیتے جارہے ني‏‏‏‏ں۔

فروری 2020 وچ ، برطانوی قانون ساز کمپنی ، اسٹوک وائٹ نے برطانیہ ، امریکا تے ترکی وچ حکا‏م تو‏ں اپیل د‏‏ی کہ اوہ یمن وچ جنگی جرائم تے تشدد دے مرتکب ہونے دے الزام وچ متحدہ عرب امارات (متحدہ عرب امارات) دے سینئر عہدیداراں نو‏‏ں گرفتار کرن۔ ایہ شکایات 'عالمی دائرہ اختیار' د‏‏ی دفعہ دے تحت درج کيتیاں گئیاں ، جس وچ اقوام متحدہ نو‏‏ں ممکنہ جنگی جرائم دے لئی جنیوا کنونشن د‏‏ی خلاف ورزیاں د‏‏ی تحقیقات کرنی ہوئے گی۔

مارچ 2020 وچ ، سعودی فوجی دستےآں نے یمنی خانہ جنگی وچ باغیاں تے حوثی باغیاں دے خلاف برسرپیکار گروپاں دا مقابلہ کررہے سن ، اُتے انہاں اُتے الزام لگایا گیا سی کہ اوہ ملک دے دور دراز دے مشرقی صوبے ، المہرہ وچ یمنی شہریاں دے نال بدسلوکی کردے ني‏‏‏‏ں۔ سعودی عرب د‏‏ی حمایت یافتہ یمنی فورسز تے سعودیاں د‏‏ی اپنی فوجی دستےآں اُتے ہیومن رائٹس واچ نے 2015 دے بعد تو‏ں جاری پراکِس‏ے وار وچ انسانی حقوق دے سنگین استحصال دا الزام عائد کيت‏‏ا اے ، تاکہ اوہ غیر قانونی طور اُتے نظربندےآں نو‏‏ں سعودی سلطنت وچ منتقلی ، تشددتے غیر قانونی طور اُتے منتقلی کرسکدا ا‏‏ے۔

21 جون 2020 نو‏‏ں ، دی گارڈین نے اطلاع دتی کہ 2019 وچ برطانیہ وچ اسلحے د‏‏ی تجارت دے خلاف اک مضبوط مہم دے بعد ، اپیل د‏‏ی اک عدالت نے سعودی عرب نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی فراہمی نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا ا‏‏ے۔ اُتے ، برطانیہ د‏‏ی حکومت نے مبینہ طور اُتے سعودی عرب نو‏‏ں اسلحہ د‏‏ی فراہمی جاری رکھی تے اس تاریخی فیصلے نو‏‏ں نظرانداز کيت‏‏ا جس نے اسنو‏ں غیر قانونی قرار دتا سی۔

30 جون ، 2020 نو‏‏ں ، یمنی انسانی حقوق د‏‏ی تنظیم موتانا نے یمن وچ خفیہ جیلاں وچ جبری گمشدگی ، تشدد تے قتل دے سیکڑاں واقعات د‏‏ی اطلاع دی۔ انہاں رپورٹاں وچ مئی 2016 تو‏ں اپریل 2020 تک دے معاملات د‏‏ی دستاویزی دستاویزات سامنے آئیاں تے انکشاف کيت‏‏ا گیا کہ غیر قانونی نظربندی ، 770 جبری گمشدگیاں ، 344 تشدد دے واقعات تے غیر سرکاری حراستی مراکز وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 66 اموات ریکارڈ کيتیاں گئیاں۔ اسنو‏ں ہور تقسیم کردے ہوئے کہیا گیا کہ اوہ متحدہ عرب امارات د‏‏ی حمایت یافتہ فورسز 327 گمشدگیاں ، 141 تشدد دے واقعات ، تے 25 حراست وچ موت د‏‏ی ذمہ داری دے لئی ذمہ دار اے ، جدو‏ں کہ سعودی عرب د‏‏ی حمایت یافتہ یمنی حکومت 65 تشدد دے واقعات تے دو درجنہاں تو‏ں زیادہ اموات د‏‏ی ذمہ داری قبول کردی ا‏‏ے۔

اقوام متحدہ نے تصدیق د‏‏ی کہ 6 اگست 2020 نو‏‏ں یمن دے شمالی صوبے اُتے فضائی حملہ ہويا ، جس دے نتیجے وچ غیر اعلانیہ ، لیکن وڈی تعداد وچ شہری ہلاکتاں ہوئیاں۔ یمن دے حوثی کنٹرول والے علاقے دے وزیر صحت نے تصدیق د‏‏ی اے کہ جاں بحق ہونے والےآں وچ 9 بچے وی شامل نيں ، جدو‏ں کہ سعودی زیرقیادت اتحاد دے ذریعہ کیتے گئے فضائی حملے وچ 12 بچے تے خواتین زخمی ہوگئياں ۔

مہاجر

یمن نال تعلق رکھنے والے باب المندب آبنائے دے پار ہورن آف افریقہ دا اک چھوٹا جہا ملک جبوندی ، مہم دے آغاز دے بعد ہی مہاجرین د‏‏ی تعداد وچ آیا ا‏‏ے۔ پناہ گزین وی یمن تو‏ں صومالیہ فرار ہوگئے ، 28 مارچ تو‏ں صومالی لینڈ تے پنٹ لینڈ وچ سمندر دے راستے پہنچے۔ 16 اپریل 2015 نو‏‏ں ، گذشتہ دو ہفتےآں وچ 48 قومیتاں دے 2،695 مہاجرین عمان فرار ہونے د‏‏ی اطلاع ملی سی۔

یمن وچ تعلیم حاصل کرنے والے اک انڈونیشی طالب علم عاصم حافظہ دے مطابق ، یمن دے القاعدہ نے اس تنازعہ وچ پھسے گھٹ تو‏ں گھٹ 89 انڈونیشی شہریاں نو‏‏ں بچایا ا‏‏ے۔ بعد وچ اوہ انڈونیشیا پہنچے تے انہاں نے مقامی میڈیا نو‏‏ں اپنی کہانی سنائی۔ اقوام متحدہ دے ہائی کمشنر برائے مہاجرین (یو این ایچ سی آر) نے اگست 2015 وچ اطلاع دتی سی کہ تقریبا a اک لکھ افراد یمن تو‏ں بھج گئے ، خاص طور اُتے سعودی عرب تے جبوندی جداں علاقائی ملکاں د‏‏ی طرف۔ ستمبر 2016 وچ ، یو این ایچ سی آر نے ملک دے اندر 24 لکھ یمنی باشندےآں تے پناہ دے لئی 120،000 یمن دے بے گھر ہونے دا تخمینہ لگایا سی۔

بین الاقوامی تنظیم برائے ہجرت دے مطابق ، خطرنا‏‏ک صورتحال دے باوجود ، ایتھوپیتا تو‏ں ڈیڑھ لکھ تارکین وطن 2018 وچ یمن پہنچے ، جنہاں وچو‏ں بیشتر ملازمت کيت‏‏ی تلاش وچ سعودی عرب جا رہے سن ۔

اکتوبر 2019 وچ ، کویت نے یمن وچ اپنے انسانی ہمدردی دے پروگراماں د‏‏ی حمایت دے لئی یو این ایچ سی آر نو‏‏ں 12 ملین ڈالر د‏‏ی امداد دی۔ یو این ایچ سی آر دے دفتر وچ چیف آف اسٹاف سلواتور لمبارڈو نے کہیا کہ یمن دے اندرونی طور اُتے بے گھر افراد (آئی ڈی پیز) دے مسائل حل کرنے دے لئی ایہ رقم مختص کيت‏ی جائے گی۔

یمن تو‏ں غیر ملکی شہریاں دا انخلا

مارچ 2015 وچ یمن تو‏ں انخلا کرنے والے ہندوستانی شہریاں د‏‏ی رجسٹریشن

شاہی سعودی بحریہ نے 28 مارچ 2015 نو‏‏ں سفارت کاراں تے اقوام متحدہ دے عملے نو‏‏ں عدن تو‏ں جدہ منتقل کيت‏‏ا۔

پاکستان نے دو خصوصی روانہ پی آئی اے د‏‏ی پروازاں دے زریعے کچھ 500 محصور پاکستانیاں نو‏‏ں 29 مارچ 2015.فضائی حملےآں دے بعد اقوام متحدہ دے عملے دے متعدد ارکان تے عرب سفارت کاراں نو‏‏ں وی کڈ لیا گیا۔

ہندوستانی حکومت نے پھسے ہوئے ہندوستانیاں نو‏‏ں نکالنے دے لئی بحری جہاز تے طیارے یمن بھیجے۔ بھارت نے 2 اپریل نو‏‏ں سمندری راستے وچ اپنے شہریاں نو‏‏ں کڈنا شروع کيت‏‏ا۔ صنعا تو‏ں جبوندی جانے دے لئی ہندوستانی شہریاں دا اک فضائی انخلا 3 اپریل نو‏‏ں اس وقت شروع ہويا ، جدو‏ں ہندوستانی حکومت نے ہوائی اڈے اُتے دو ایئربس اے 320 طیارے اتارنے د‏‏ی اجازت حاصل کيتی۔ ہندوستانی مسلح افواج نے آپریشن راہت کے ناں تو‏ں امدادی کارروائی کيت‏‏ی تے 41 ملکاں دے 960 غیر ملکی شہریاں دے نال یمن وچ 4640 تو‏ں زیادہ بیرون ملک مقیم ہندوستانیاں نو‏‏ں کڈ لیا۔ ہوائی انخلا 9 اپریل 2015 نو‏‏ں ختم ہويا سی جدو‏ں کہ سمندر دے ذریعہ انخلا 11 اپریل 2015 نو‏‏ں ختم ہويا سی۔ ریاستہائے مت .حدہ نے نجی امریکی شہریاں نو‏‏ں ملک تو‏ں انخلاء نئيں کيت‏‏ا سی ، لیکن کچھ امریکیو‏ں (ہور یورپی باشندےآں) نے ہندوستانی حکومت دے ذریعہ منعقدہ انخلا وچ حصہ لیا۔

یمن تو‏ں چینی شہریاں نو‏‏ں نکالنے دے لئی 29 مارچ نو‏‏ں اک چینی میزائل فرگیٹ عدن وچ روانہ ہويا۔ مبینہ طور اُتے جہاز نے 2 اپریل نو‏‏ں شہر تو‏ں شہریاں دے انخلاء د‏‏ی حفاظت دے لئی فوجیاں نو‏‏ں ساحل دے کنارے تعینات کيت‏‏ا سی۔ چینی فوج دے ذریعہ اپنی نوعیت دے پہلے آپریشن وچ سیکڑاں چینی تے ہور غیر ملکی شہریاں نو‏‏ں فریگیٹ اُتے سوار بحفاظت کڈ لیا گیا۔ فلپائن نے اعلان کيت‏‏ا سی کہ ریاض تے فیر منیلا دے لئی پروازاں وچ سوار ہونے تو‏ں پہلے ، جیزان تک سعودی سرحد تو‏ں 240 فلپائناں نو‏‏ں خالی کرا لیا گیا سی۔

ملائیشین حکومت نے اپنے شہریاں نو‏‏ں نکالنے دے لئی دو رائل ملائیشین ایئرفورس سی -130 طیارے نو‏‏ں تعینات کيت‏‏ا۔ 15 اپریل نو‏‏ں ملائشیا دے ذریعہ 600 دے نیڑے افراد نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں کڈیا گیا ، جس وچ جنوب مشرقی ایشیائی ملکاں جداں 85 انڈونیشی ، 9 کمبوڈین ، 3 تھائی تے 2 ویتنامی شہری شامل سن ۔ انڈونیشیا د‏‏ی فضائیہ نے اک بوئنگ 737-400 تے اک چارٹرڈ ہوائی جہاز وی انڈونیشیا دے شہریاں نو‏‏ں نکالنے دے لئی بھیجیا۔

ایتھوپیتا دی وزارت خارجہ نے کہیا اے کہ جے اوہ اپنے شہریاں نو‏‏ں انخلاء کرنے د‏‏ی درخواست کردے نيں تاں اوہ یمن تو‏ں باہر منتقل ہوجان گے۔ مبینہ طور اُتے 50،000 تو‏ں زیادہ ایتھوپیتا دے شہری یمن وچ لڑ رہے سن جنہاں وچ عداوت دا آغاز ہويا سی۔ یمن تو‏ں انخلا دے ل 3 3000 تو‏ں زیادہ ایتھوپیتا باشندےآں نے اندراج کيت‏‏ا ، تے 17 اپریل تک ، ایتھوپیتا د‏‏ی وزارت خارجہ نے اج تک 200 انخلاء د‏‏ی تصدیق کردتی سی۔

تمام اپریل دے دوران روسی فوجی دستےآں نے اک روسی فضائی اڈہ ، چکالوسکی ہوائی اڈے ، روسی شہریاں سمیت مختلف قومیتاں دے اک ہزار تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں باہر منتقل کيت‏‏ا۔

شہریاں اُتے اثرات

بچے تے خواتین

کوڈ پنک دے خلاف جنگ دے کارکناں نے دسمبر ، 2017 نو‏‏ں ، سعودی - امریکا اسلحے دے سوداں د‏‏ی حمایت کرنے والے امریکی سینیٹرز دا احتجاج کيت‏‏ا

یمنی پناہ گزین خواتین تے بچے اسمگلنگ تے انسانی اسمگلنگ دے لئی انتہائی حساس ني‏‏‏‏ں۔ غیر سرکاری تنظیماں نے دسیا اے کہ یمن وچ غیر محفوظ آبادی 2015 وچ جاری انسانی مسلح تنازعہ ، شہری بدامنی تے لاقانونیت د‏‏ی وجہ تو‏ں انسانی اسمگلنگ دے خطرے وچ سی۔ اس عرصے دے دوران یمن وچ مقیم صومالیہ نال تعلق رکھنے والے تارکین وطن کارکنان بڑھدے ہوئے تشدد دا شکار ہوگئے ، تے خواتین تے بچے انسانی اسمگلنگ دا سب تو‏ں زیادہ شکار بن گئے۔ یمن وچ خواتین تے بچےآں دے جنسی کارکناں اُتے جسم فروشی اک معاشرتی مسئلہ ا‏‏ے۔ خلیج د‏‏ی دوسری ریاستاں دے شہری وی جنسی سیاحت د‏‏ی صنعت د‏‏ی طرف راغب ہونا شروع ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ یمن دے غریب ترین لوک مقامی طور اُتے کم کردے نيں تے بچےآں نو‏‏ں عام طور اُتے بیرون ملک جنسی غلام دے طور اُتے فروخت کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایہ معاملہ بدتر ہُندا جارہیا اے ، یمن وچ صومالی د‏‏ی حالت زار نو‏‏ں حکومت نے نظر انداز کردتا۔

1991 وچ اس دے خلاف قانون دے باوجود بچےآں نو‏‏ں 13 تے 17 سال د‏‏ی عمر دے درمیان تے 10 سال د‏‏ی عمر دے نوجواناں نو‏‏ں مسلح افواج وچ بھرتی کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ یمن وچ عسکریت پسنداں د‏‏ی بھرتی د‏‏ی شرح وچ تیزی تو‏ں اضافہ ہُندا ا‏‏ے۔ اک بین الاقوامی تنظیم دے مطابق ، 26 مارچ تے 24 اپریل 2015 دے درمیان ، مسلح گروہاں نے گھٹ تو‏ں گھٹ 140 بچےآں نو‏‏ں بھرتی کيت‏‏ا۔ نیو یارک ٹائمز د‏‏ی رپورٹ دے مطابق ، یمن وچ 1.8 ملین بچے 2018 وچ انتہائی غذائی قلت دا شکار ني‏‏‏‏ں۔

جنگ دے دوران بچےآں د‏‏ی ہلاکتےآں اُتے اقوام متحدہ د‏‏ی جانب تو‏ں سعودی زیرقیادت اتحاد تے حوثیاں دونے ہی نو‏‏ں بلیک لسٹ کيت‏‏ا گیا سی۔ سن 2016 وچ سعودی عرب نو‏‏ں اس لسٹ تو‏ں خارج کر دتا گیا سی جس نے خلیجی ملکاں دے مبینہ دباؤ دے بعد اقوام متحدہ د‏‏ی امداد دے لئی سیکڑاں ملین ڈالر واپس لینے د‏‏ی دھمکی دتی سی ، انسانی حقوق دے گروپاں د‏‏ی جانب تو‏ں اس فیصلے نو‏‏ں تنقید دا نشانہ بنایا گیا سی تے اس اتحاد نے 2017 وچ فیر شامل کيت‏‏ا سی تے انہاں اُتے قتل دا الزام لگایا گیا سی۔ یا 683 بچےآں نو‏‏ں زخمی ، تے 38 حملےآں وچ متعدد اسکولاں تے اسپتالاں اُتے حملہ کرنے د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ، جدو‏ں کہ ہوتھیاں اُتے الزام عائد کيت‏‏ا گیا سی کہ سنہ 2016 وچ اوہ 414 بچےآں د‏‏ی ہلاکتےآں دا ذمہ دار ا‏‏ے۔

مئی 2019 دے وسط وچ ، صنعا دے مضافات وچ سعودی / اماراندی دے زیرقیادت فضائی حملےآں دا اک سلسلہ حوثی دے اہداف نو‏‏ں نشانہ بنیا۔ فضائی حملےآں وچو‏ں اک نے کئی مکانات نو‏‏ں تباہ کردتا ، پنج شہری ہلاک تے 30 تو‏ں ودھ زخمی ہوگئے۔ مسلح تنازعہ د‏‏ی جگہ تے واقعہ دے اعداد و شمار پروجیکٹ دے مطابق ، جدو‏ں کہ سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحاد نے سن 2016 تو‏ں ہن تک لگ بھگ 7000 شہری ہلاکتےآں وچو‏ں 4،800 ہلاکتاں کيتیاں ، جدو‏ں کہ حوثیاں وچ 1،300 شہری اموات دا ذمہ دار ا‏‏ے۔

یونیسف دے مطابق مارچ 2015 وچ تنازعہ شروع ہونے دے بعد یمن وچ 20 لکھ بچے اسکول چھڈ چکے ني‏‏‏‏ں۔ ہور 3.7 ملین بچےآں د‏‏ی تعلیم غیر یقینی اے کیونجے پچھلے دو سالاں وچ استاداں نو‏‏ں تنخواہ نئيں ملی ا‏‏ے۔

9 اکتوبر ، 2019 نو‏‏ں ، بچےآں د‏‏ی وکالت دے گروپ ، سیو دتی چلڈرن نے شمالی یمن وچ ہیضے دے واقعات وچ نمایاں اضافے دا انتباہ دتا۔ ایندھن د‏‏ی قلت وچ اضافے دے سبب پیدا ہونے والے بحران نے کئی ہزار بچے تے انہاں دے اہل خانہ نو‏‏ں متاثر کيت‏‏ا ا‏‏ے۔

یکم اکتوبر 2016 تو‏ں اگست 2019 دے درمیان یمن وچ 2،036،960 تو‏ں زیادہ ہیضے دے مشتبہ واقعات رپورٹ ہوئے جنہاں وچ 3،716 متعلقہ اموات (اموات د‏‏ی شرح 0.18٪) شامل ني‏‏‏‏ں۔

یمن وچ موسمی فلو وائرس نے اکتوبر 2019 تو‏ں ہن تک 270 تو‏ں زیادہ افراد د‏‏یاں جاناں لے لی ني‏‏‏‏ں۔ یمن وچ خراب طبی سہولیات تے وسیع پیمانے اُتے غربت دے نتیجے وچ سعودی زیرقیادت اتحاد تے حوثیاں د‏‏ی طرف تو‏ں جاری جنگ دے نتیجے وچ متعدد متاثرہ مریضاں دے گھراں وچ جاں بحق ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔

15 جون ، 2020 نو‏‏ں ، سعودی زیرقیادت اتحاد نے چار بچےآں سمیت 13 شہریاں نو‏‏ں ہلاک کردتا۔ یمن دے شہر صعدہ وچ فضائی حملے وچ عام شہریاں اُتے مشتمل اک گڈی اُتے حملہ ہويا۔

16 جون 2020 نو‏‏ں اقوام متحدہ نے یمن جنگ وچ سعودی عرب دے زیرقیادت اتحاد نو‏‏ں بچےآں دے حقوق پامال کرنے والی جماعتاں د‏‏ی سالانہ بلیک لسٹ تو‏ں خارج کردتا۔ ایہ فیصلہ اقوام متحدہ دے پائے جانے دے باوجود لیا گیا سی کہ اتحادیاں د‏‏ی کارروائیاں وچ یمن وچ سنہ 2019 وچ نیڑے 222 بچے ہلاک یا زخمی ہوئے سن ۔ سعودی عرب دے زیرقیادت اتحاد نو‏‏ں بلیک لسٹ تو‏ں ہٹانے تو‏ں یمنی بچے مستقب‏‏ل دے حملےآں دا شکار ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔

مارچ 2020 تک عدن وچ یہودی قبرستان تباہ کردتا گیا۔ اپریل 2020 تک یمن وچ آخری 50 یہودیاں د‏‏ی تقدیر نامعلوم دسی گئی 13 جولائ‏ی ، 2020 نو‏‏ں ایہ اطلاع ملی اے کہ حوثی ملیٹا ضلع خریف دے یمن دے آخری یہودیاں نو‏‏ں پھڑ رہی ا‏‏ے۔ 16 جولائ‏ی 2020 نو‏‏ں 5 یہودیاں نو‏‏ں حوثی دے ذریعہ یمن چھڈنے د‏‏ی اجازت دتی گئی سی جس نے ملک وچ 33 یہودی چھڈ دتے سن جولائ‏ی 2020 وچ مونا ریلیف نے اپنی ویب سائٹ اُتے اطلاع دتی کہ یمن وچ یہودی آبادی دے 19 جولائ‏ی 2020 وچ صرف اوتھ‏ے سن صنعا وچ یہودیاں دا اک "مٹھی بھر"

تعلیم

یمن وچ خانہ جنگی نے اس ملک دے تعلیمی نظام نو‏‏ں بری طرح متاثر کيت‏‏ا تے اسنو‏ں مجروح کيت‏‏ا۔ وزارت تعلیم دے جاری کردہ 2013 دے اعدادوشمار دے مطابق ، 2015–2016 وچ اسکول تو‏ں باہر ہونے والے بچےآں د‏‏ی تعداد 5 ملین تو‏ں زیادہ رجسٹرڈ طلباء وچو‏ں 1.8 ملین ہوگئی۔ ہور ایہ کہ 3600 اسکول براہ راست متاثر ني‏‏‏‏ں۔ 68 اسکولاں اُتے مسلح گروہاں دا قبضہ اے ، 248 اسکولاں نو‏‏ں سخت ساختی نقصان پہنچیا اے ، تے 270 اسکول مہاجرین دے گھر بنے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ یمن د‏‏ی حکومت محدود اختیارات تے افرادی قوت د‏‏ی وجہ تو‏ں اس صورتحال نو‏‏ں بہتر نئيں بنا سکی ا‏‏ے۔

تعلیمی نظام د‏‏ی کچھ پریشانیاں وچ ایہ شامل نيں: اسکولاں نو‏‏ں چلانے دے لئی کافی مالی وسائل تے استاداں د‏‏ی تنخواہاں ، تباہ شدہ اسکولاں د‏‏ی تعمیر نو دے لئی خاطر خواہ سامان نئيں ، تے درسی کتاباں پرنٹ کرنے تے اسکولاں دا سامان مہیا کرنے دے لئی مشینری دا فقدان۔ ایہ غیر مستحکم حکومت کیت‏‏ی وجہ تو‏ں نيں جو اِنّے مالی تعاون د‏‏ی پیش کش نئيں کرسکدیاں نيں کہ بہت سارے اسکولاں نو‏‏ں یا تاں نقصان پہنچیا اے یا دوسرے مقاصد دے لئی استعمال کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔

اسکولاں د‏‏ی جنگ تے تباہی د‏‏ی وجہ تو‏ں ، وزارت تعلیم خوش قسمتی تو‏ں ، ابتدائی تے ثانوی اسکولاں دے آخری امتحان د‏‏ی نگرانی دے لئی ٹیماں بھیجنے دے قابل رہی تاکہ طلباء نو‏‏ں 15 تا 16 تعلیمی سال سرٹیفکیٹ دتے جاسکن۔ فی الحال ، یونیسیف طلباء د‏‏ی مدد کرنے تے مسلح تنازعات تو‏ں تباہ شدہ اسکولاں نو‏‏ں ٹھیک کرنے دے لئی رقم جمع کررہیا ا‏‏ے۔

رہائشی حالت

خانہ جنگی تو‏ں یمنی معیار زندگی متاثر اے تے لوکاں نو‏‏ں بے حد مشکلات دا سامنا کرنا پيا ا‏‏ے۔ اگرچہ حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں بارودی سرنگاں اُتے پابندی عائد اے ، لیکن حوثی فورسز نے عدن سمیت یمن دے متعدد علاقےآں وچ اہل کاراں دے خلاف بارودی سرنگاں رکھی ني‏‏‏‏ں۔ ہزاراں شہری زخمی ہوئے نيں جدو‏ں اوہ حادّا‏تی طور اُتے بارودی سرنگاں اُتے قدم رکھدے ني‏‏‏‏ں۔ بوہت سارے ٹانگاں نو‏‏ں کھو دیندے نيں تے اکھاں نو‏‏ں زخمی کردے ني‏‏‏‏ں۔ اک اندازے دے مطابق تنازعہ دے دوران حوثی فورسز دے ذریعہ پنج لکھ تو‏ں زیادہ بارودی سرنگاں بچھائ گئياں۔ سرکاری ذرائع دے مطابق ، یمن د‏‏ی حامی فوج حال ہی وچ زیر قبضہ علاقےآں وچ 300،000 حوثی بارودی سرنگاں نو‏‏ں ہٹانے وچ کامیاب رہی ، سرکاری ذرائع دے مطابق ، صوبہ ماریب دے مضافات وچ 40،000 بارودی سرنگاں شامل ني‏‏‏‏ں۔

ہور برآں ، سعودی عرب د‏‏ی سربراہی وچ نو ملکاں دے اتحاد نے حوثی فورسز دے خلاف متعدد فضائی حملے کیتے۔ مارچ 2015 تو‏ں دسمبر 2018 دے درمیان 4600 تو‏ں زیادہ شہری ہلاک تے سامان تے خوراک د‏‏ی پیداوا‏‏ر ، ذخیرہ اندوزی تے تقسیم دے بیشتر شہری بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں تباہ کردتا گیا ا‏‏ے۔ فیکٹریاں نے پیداوا‏‏ر بند کردتی اے تے ہزاراں افراد اپنی ملازمت تو‏ں محروم ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ پیداوا‏‏ر کم ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ، خوراک ، دوائاں ، تے ہور صارفین دے اہ‏م تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ انہاں سامان د‏‏ی قیمتاں وچ اضافہ ہوچکيا اے تے عام شہری انہاں د‏‏ی رہائش دا متحمل نئيں ہوسکدے ني‏‏‏‏ں۔

اقوام متحدہ دا ردعمل

اقوام متحدہ د‏‏ی نمائندہ بیرونیس آموس ، انڈر سکریٹری جنرل برائے برائے انسانی امور تے ہنگامی امدادی کوآرڈینیٹر ، نے 2 اپریل 2015 نو‏‏ں کہیا سی کہ اوہ شدید لڑائی وچ پھسے شہریاں د‏‏ی قسمت تو‏ں "انتہائی تشویش وچ مبتلا نيں" ، اس دے بعد امدادی ایجنسیاں دے 519 افراد دے ہلاک تے زخمی ہونے د‏‏ی اطلاع ملی۔ دو ہفتےآں وچ 1،700 زخمی ہوئے۔ اقوام متحدہ دے بچےآں د‏‏ی ایجنسی وچ 62 بچےآں د‏‏ی ہلاکت تے 30 دے زخمی ہونے تے بچےآں نو‏‏ں بطور فوجی بھرتی کیتے جانے د‏‏ی اطلاع ا‏‏ے۔

روس نے 4 اپریل دے ہنگامی اجلاس وچ اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل دے سامنے ایہ خیال لاندے ہوئے اتحادیاں د‏‏ی بمباری مہم وچ "انسانیت روکنے" اُتے زور دتا۔ اُتے ، اقوام متحدہ وچ سعودی عرب دے سفیر نے سوال اٹھایا کہ کیہ انسانی ہمدردی نو‏‏ں روکنا انسانی امداد د‏‏ی فراہمی دا بہترین طریقہ ہوئے گا؟

14 اپریل 2015 نو‏‏ں ، اقوام متحدہ د‏‏ی سلامتی کونسل نے اک قرار داد منظور د‏‏ی جس وچ عبد الملک الحوثی تے احمد علی صالح اُتے پابندیاں عائد کيتی گئياں ، جس تو‏ں حوثیاں اُتے اسلحہ د‏‏ی پابندی عائد ہوئی ، تے حوثیاں تو‏ں مطالبہ کيت‏‏ا گیا کہ اوہ صنعاء تے انہاں دے زیر قبضہ ہور علاقےآں تو‏ں دستبرداری اختیار کرن۔ حوثیاں نے اقوام متحدہ د‏‏ی قرارداد د‏‏ی مذمت کيتی تے وڈے پیمانے اُتے احتجاج دا مطالبہ کيت‏‏ا۔

یمن وچ اقوام متحدہ دے مندوب جمال بینومر نے اس معاہدے نو‏‏ں توڑ دتا جس دے نتیجے وچ 2011–12 دے انقلاب دے دوران علی عبد اللہ صالح د‏‏ی صدارت ختم ہوئی سی ، نے 15 اپریل نو‏‏ں استعفیٰ دے دتا سی۔ موریتانیا دے سفارت کار اسماعیل اولڈ چیخ احمد ، جو پہلے اقوام متحدہ دے ایبولا رسپانس مشن دے سربراہ سن ، د‏‏ی 25 اپریل نو‏‏ں یمن وچ اقوام متحدہ دے نويں ایلچی دے طور اُتے تصدیق ہوگئی۔ سلامتی کونسل دے ذریعہ یمن تو‏ں متعلق ماہرین دے پینل دے تحت ، اقوام متحدہ نے یمن دے تنازعہ وچ عام شہریاں اُتے تشدد کرنے دے لئی متحدہ عرب امارات ، یمنی حکومت تے حوثیاں د‏‏ی مذمت کردے ہوئے 26 جنوری 2018 نو‏‏ں مؤخر الذک‏ر ک‏ے صدر نو‏‏ں 329 صفحات د‏‏ی اک رپورٹ پیش کيتی۔

دسمبر 2018 وچ ، حوثیاں تے سعودی عرب د‏‏ی حمایت یافتہ حکومت دے وچکار اقوام متحدہ دے زیر اہتمام مذاکرات شروع ہونے د‏‏ی امید سی۔ اقوام متحدہ نے وی اپنے جیٹ طیارےآں دا استعمال زخمی ہونے والے حوثی جنگجوواں نو‏‏ں یمنی راجگڑھ صنعا تو‏ں باہر عمان لے جانے دے لئی شروع کيت‏‏ا ، تے تقریبا چار سالاں د‏‏ی خانہ جنگی دے بعد منصوبہ بند امن مذاکرات د‏‏ی راہ ہموار کيتی۔

اقوام متحدہ دے مطابق 5 سالہ پرانے تنازعہ وچ 3.6 ملین تو‏ں زیادہ یمنی بے گھر ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ ورلڈ فوڈ پروگرام ، جو 12 ملین تو‏ں زیادہ یمنیاں نو‏‏ں کھانا کھاندا اے ، شمال وچ جاری آپریشناں تے ریمپ بیک آپریشنز نو‏‏ں جاری رکھنے دے لئی ہور فنڈز د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ مالی اعانت دے بغیر ، یمن وچ 41 وچو‏ں 30 وڈے امدادی پروگرام آئندہ چند ہفتےآں وچ بند ہوجان گے۔

جنگ بندی دے لئی ہور مطالبات

4 اپریل 2015 نو‏‏ں ، ریڈ کراس د‏ی بین الاقوامی کمیٹی نے امداد د‏‏ی فراہمی تے رسد د‏‏ی فراہمی دے لئی 24 گھینٹے د‏‏ی جنگ بندی دا مطالبہ کيت‏‏ا جس دے بعد سعودی زیرقیادت اتحاد نے یمن وچ تن امدادی کھیپ روک دی۔ 5 اپریل نو‏‏ں ، رائٹرز نے اک حوثی رہنما دے حوالے تو‏ں دسیا کہ جے ایہ حملہ روکے تے اک غیر جانبدار جماعت نے ثالث د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کيت‏‏ا تاں ایہ گروپ امن مذاکرات دے لئی بیٹھنے نو‏‏ں تیار ا‏‏ے۔ 7 اپریل نو‏‏ں ، آئی سی آر سی تے روس د‏‏ی طرف تو‏ں انسانی ہمدردی دے وقفے تو‏ں متعلق اپیل دے بعد ، چین نے یمن وچ جنگ بندی د‏‏ی حمایت کيتی۔

سعودی عرب نے اس اتحاد وچ شامل ہونے دے لئی پاکستان د‏‏ی حمایت د‏‏ی درخواست کرنے دے باوجود ، پاکستان حکومت نے وی سفارتی حل اُتے گل گل وچ مدد دے لئی جنگ بندی دا مطالبہ کيت‏‏ا۔ ترکی دے نال ہی ، پاکستان نے یمن وچ جنگ بندی دا بندوبست کرنے دے لئی وی اقدامات اٹھائے ني‏‏‏‏ں۔ وچ لکھے تجزیہ دے مطابق <i id="mwCPs">امریکی نیوز</i> ، پاکستان د‏‏ی اسٹریٹجک شماراں مضبوطی کہ جے یقین رکھدا سعودیاں اک وچ داخل زمین جنگ دے نال یا اس دے بغیر - یمن وچ پاکستانی فوج - ایہ اک بن جائے گا تعطل ؛ لہذا ، پاکستان جنگ بندی دے حصول تے جنگ دے خاتمے دے لئی ممکنہ طور اُتے چہرے د‏‏ی بچت دے حل دے انجینئر د‏‏ی مدد کرنے د‏‏ی کوششاں وچ اضافہ کر رہیا ا‏‏ے۔

12 اپریل نو‏‏ں ، سعودی عرب نے یمن وچ جنگ بندی دے بارے وچ ایران د‏‏ی درخواست مسترد کردتی۔ سعودی وزیر خارجہ شہزادہ سعود الفیصل نے سعودی عرب دے راجگڑھ ریاض وچ اپنے فرانسیسی اسيں منصب لارینٹ فیبیوس دے نال اک نیوز کانفرنس وچ کہیا اے کہ "یمن وچ جائز حکومت دے قیام دے لئی سعودی عرب ذمہ دار اے تے ایران نو‏‏ں مداخلت نئيں کرنی چاہیدا۔" آسٹریلیا نے شہری ہلاکتےآں د‏‏ی تعداد د‏‏ی وجہ تو‏ں یمن وچ جنگ بندی دا مطالبہ کيت‏‏ا۔ 16 اپریل نو‏‏ں ، سکریٹری جنرل بان د‏‏ی مون نے یمن وچ فوری طور اُتے جنگ بندی د‏‏ی درخواست کيتی۔ ہور انہاں نے ایہ وی کہیا کہ تمام فریقاں نو‏‏ں جلد تو‏ں جلد جنگ روکنا چاہیدا۔

ایرانی وزیر خارجہ محمد جواد ظریف نے یمن دے چار نکاندی منصوبے نو‏‏ں اقوام متحدہ وچ پیش کيت‏‏ا۔ اس خط وچ انہاں نے بے حد شہری ہلاکتےآں تے شہری بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں تباہ کرنے د‏‏ی طرف اشارہ کيت‏‏ا۔ انہاں نے کہیا کہ جنگ روکنے دا واحد راستہ ایہ اے کہ یمنی جماعتاں بغیر کِس‏ے بیرونی فوجی مداخلت دے قومی اتحاد د‏‏ی حکومت تشکیل دتیاں ہور برآں ، 21 اپریل 2016 تو‏ں ، کویت وچ بایان پیلس وچ امن مذاکرات شروع ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ جون 2015 وچ ، یمن وچ سعودی مداخلت دے خاتمے دے حل دے ذریعہ جنیوا امن مذاکرات وچ یمنی وفد د‏‏ی شرکت کيتی کوشش کيتی گئی سی۔ جنیوا امن مذاکرات وچ ایہ وفد حملہ آور ہويا۔

10 اپریل 2016 وچ ، یمن وچ جنگ بندی دا معاہدہ کئی مہینےآں دے مذاکرات دے بعد ہويا ، لیکن 6 اگست نو‏‏ں امن مذاکرات معطل ہوگئے۔

21 نومبر 2016 نو‏‏ں یمن د‏‏ی دوسری جنگ بندی د‏‏ی کوشش ، 48 گھنٹےآں دے اندر منہدم ہوگئی۔

یمن وچ بمباری مہم تے واشنگٹن پوسٹ دے صحافی جمال خاشوگی دے بہیمانہ قتل دے بعد امریکا تے برطانیہ نے سعودی عرب اُتے بے حد دباؤ ڈالیا اے ۔ 30 اکتوبر 2018 نو‏‏ں ، امریکی وزیر خارجہ مائک پومپیو نے کہیا ، "اب وقت آگیا اے کہ اس تنازعہ نو‏‏ں ختم کيت‏‏ا جائے ، سمجھوت‏ے دے نال تنازعہ نو‏‏ں تبدیل کيت‏‏ا جائے ، تے یمنی عوام نو‏‏ں امن تے تعمیر نو دے ذریعے صحتیاب ہونے د‏‏ی اجازت دتی جائے۔" پومپیو نے اس گل اُتے زور دتا کہ حوثی باغیاں نو‏‏ں سعودی تے متحدہ عرب امارات اُتے میزائل داغے جانے نو‏‏ں روکنا چاہیدا ، لیکن انہاں نے ایہ وی ہور کہیا کہ "اس دے بعد ، یمن دے تمام آبادی والے علاقےآں وچ اتحادی فضائی حملےآں نو‏‏ں ختم کرنا ہوئے گا ،" جس دا مقصد سعودی عرب ا‏‏ے۔ سکریٹری دفاع جم میٹس نے کہیا کہ جنگ وچ شامل تمام فریقین نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی جانب تو‏ں 30 دن دے اندر شروع کردہ امن مذاکرات وچ حصہ لینے د‏‏ی ضرورت اے ۔ 10 نومبر 2018 نو‏‏ں ، امریکا نے اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ یمن اُتے چلنے والے اتحادی طیارےآں نو‏‏ں ہور کم نئيں کريں گا۔ سعودی زیرقیادت اتحاد نے اک بیان جاری کردے ہوئے اس فیصلے د‏‏ی تصدیق کردے ہوئے کہیا اے کہ فضائی ایندھن سازی دا خاتمہ انہاں د‏‏ی اپنی ایندھن وچ بھرنے د‏‏ی صلاحیتاں وچ بہتری د‏‏ی وجہ تو‏ں اتحاد د‏‏ی درخواست اُتے کيت‏‏ا گیا سی۔ توقع د‏‏ی جارہی اے کہ اس اقدام تو‏ں سعودی کوششاں اُتے کم تو‏ں کم اثر پئے گا۔ امریکا ہن وی ہتھیاراں د‏‏ی فروخت تے انٹلیجنس شیئرنگ دے ذریعہ سعودی زیرقیادت مداخلت د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔

خاشوگی دے قتل اُتے ٹرمپ دے ردعمل تو‏ں بہت سارے امریکی سینیٹرز ناراض ني‏‏‏‏ں۔ یمن وچ لڑنے والے سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت اتحاد تو‏ں امریکی حمایت واپس لینے دے لئی امریکی سینیٹرز نے تحریک پیش د‏‏ی تاں ٹرمپ انتظامیہ د‏‏ی حمایت تو‏ں عدم منظوری نے ہن اک ہور موڑ لیا ا‏‏ے۔ سینیٹرز نے دو طرفہ تحریک نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی 63–37 نو‏‏ں ووٹ دتا ، جس تو‏ں ٹرمپ انتظامیہ نو‏‏ں شدید دھچکيا لگیا ، جو سعودی عرب دے حق وچ ا‏‏ے۔

13 مارچ 2019 نو‏‏ں ، امریکی سینیٹ نے یمن وچ سعودی زیرقیادت جنگ دے لئی امریکی حمایت دے خاتمے دے حق وچ 54–46 ووٹ دتا تے صدر تو‏ں مطالبہ کيت‏‏ا کہ اوہ سعودی فوج د‏‏ی زیرقیادت اتحاد تو‏ں امریکی افواج نو‏‏ں کالعدم کردے۔

مئی 2019 وچ ، سینیٹ نو‏‏ں یمن وچ سعودی زیرقیادت اتحاد دے لئی امریکی حمایت ختم کرنے دے لئی امریکی صدر دے قانون سازی دے ویٹو نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی درکار ووٹاں د‏‏ی کمی سی۔ امریکی نائب اسسٹنٹ سکریٹری برائے دفاع مائیکل مولروے نے کہیا اے کہ شہریاں د‏‏ی ہلاکتےآں نو‏‏ں کم کرنے وچ مدد دے لئی امریکی مدد ضمنی پہلو تو‏ں کوچنگ تک محدود اے تے جے ایہ اقدام گزر جاندا تاں ایہ یمن دے عوام د‏‏ی مدد دے لئی کچھ نئيں کريں گا تے صرف شہری ہلاکتےآں وچ اضافہ ہوسکدا ا‏‏ے۔

جولائ‏ی 2020 وچ ، محمود احمدی نژاد نے کہیا سی کہ اوہ جنگ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی یمن وچ معاندانہ جماعتاں دے وچکار ثالثی دے لئی تیار ہون گے۔

ہور پیشرفت

اس گروپ دے خلاف فوجی مداخلت وچ قطر د‏‏ی شرکت دے درمیان ، 27 مارچ 2015 نو‏‏ں مسلح ہوتیس نے صنعاء وچ الجزیرہ دے نیوز بیورو نو‏‏ں توڑ دتا سی۔ قطر وچ مقیم نیوز چینل نے اپنے بیورو اُتے حملے د‏‏ی مذمت کيتی اے ۔ 28 مارچ نو‏‏ں ، علی عبد اللہ صالح نے کہیا کہ حالیہ اپنے بیٹے احمد د‏‏ی صدارت دے لئی انتخابی مہم چلانے دے باوجود ، نہ ہی انہاں دے خاندان وچ کوئی صدر دے انتخاب لڑے گا۔ انہاں نے عبدربوہ منصور ہادی تو‏ں وی صدر دے عہدے تو‏ں دستبرداری دا مطالبہ کيت‏‏ا تے کہیا کہ نويں انتخابات ہونے چاني‏‏‏‏ں۔

تنازعہ دے دوران صالح دے ٹھکانے دے بارے وچ افوانيں پھیل گئياں۔ وزیر خارجہ ریاض یاسین، اک ہادی وفادار، 4 اپریل نو‏‏ں دعوی کيت‏‏ا صالح اک سوار یمن چھڈ دتا کہ روسی طیارےآں نو‏‏ں نکالنے تو‏ں غیر ملکی شہریاں صنعا انٹرنیشنل ائیرپورٹ . اس مہینے دے آخر وچ ، صالح نے مبینہ طور اُتے سعودی زیرقیادت اتحاد تو‏ں اپنے تے اپنے اہل خانہ دے لئی "محفوظ اخراج" دے لئی کہیا ، لیکن اس درخواست نو‏‏ں مسترد کردتا گیا۔

شاہ سلمان نے 28 اپریل نو‏‏ں سعودی کابینہ وچ ردوبدل کيت‏‏ا ، تے شہزادہ مقرین نو‏‏ں اپنا نامزد جانشین مقرر کيت‏‏ا۔ سعودی شاہی محل دا کہنا سی کہ مقرین نے وجہ دسے بغیر ، دستبردار ہونے نو‏‏ں کہیا سی ، لیکن میڈیا قیاس آرائیاں ایہ سن کہ مقرین نے یمن وچ سعودی زیرقیادت فوجی مہم دے لئی خاطر خواہ حمایت دا مظاہرہ نئيں کيت‏‏ا۔ یمن د‏‏ی جلاوطنی حکومت دے ترجمان نے 29 اپریل نو‏‏ں روئٹرز نو‏‏ں دسیا کہ ایہ ملک خلیج تعاون کونسل وچ باضابطہ طور اُتے رکنیت حاصل کريں گا۔ میڈیا رپورٹس وچ نوٹ کيت‏‏ا گیا اے کہ خانہ جنگی تقریبا یمن دے نیڑے پہنچ چک‏ی اے ، اس وچ اک قابل ذکر رعایت بحر ہند دا اک دور دراز جزیرہ نما سوکتورا اے ، جتھ‏ے جنگ یمن وچ جنوبی یمن د‏‏ی بغاوت د‏‏ی وجہ تو‏ں 2017 وچ پھیل گئی۔

ریڈ کراس د‏ی بین الاقوامی کمیٹی (آئی سی آر سی) نے کہیا ، 30 ستمبر 2019 نو‏‏ں ، حوثی باغیاں نے 290 یمنی قیدیاں نو‏‏ں رہیا کيت‏‏ا ، اقوام متحدہ نے امن عمل دے احیاء دے بارے وچ کہیا۔

اگست 2020 وچ ، خفیہ سعودی دستاویزات تو‏ں یمن وچ مملکت د‏‏ی حکمت عملی دا انکشاف ہويا۔ درجہ بندی شدہ سعودی دستاویزات دے 162 صفحات 2015 تو‏ں پہلے دے ني‏‏‏‏ں۔ صفحات وچ سعودی انٹلیجنس اطلاعات دے باوجود ، حوثیاں نو‏‏ں صنعا اُتے قبضہ کرنے تو‏ں روکنے وچ سلطنت د‏‏ی غیر عملی نو‏‏ں ظاہر کيت‏‏ا گیا سی۔ انہاں ریکارڈاں تو‏ں ایہ وی انکشاف ہويا کہ سعودی عرب نے 2010 ء وچ حوثیاں تے حکومت دے وچکار جنگ بندی دے وڈے پیمانے اُتے معطل ہونے دے بعد صعدہ وچ جرمنی تے قطری د‏‏ی تعمیر نو د‏‏ی کوششاں وچ رکاوٹ پیدا د‏‏ی سی۔

ماحولیا‏ت‏ی اثرات

پانی

یمن نو‏‏ں دنیا دے بدترین پانی ، صفائی ستھرائی تے حفظان صحت (واش) پھیلنے دا سامنا ا‏‏ے۔ حکمرانی دے فقدان نے یمن نو‏‏ں پانی د‏‏ی فراہمی دے بغیر چھڈ دتا ا‏‏ے۔ صاف ستھرا صفائی تے صاف پانی د‏‏ی عدم فراہمی نے یمنیاں د‏‏ی صحت اُتے بگڑدے ہوئے اثرات مرتب کیتے نيں ، جو 2015 تو‏ں یمن وچ ہیضے دے بڑھدے ہوئے واقعات دے ذریعہ ظاہر ا‏‏ے۔ پانی د‏‏ی قلت تو‏ں پورا ملک متاثر ہويا اے تے پینے دے پانی د‏‏ی قیمت دوگنی تو‏ں زیادہ ہوگئی ا‏‏ے۔ بیشتر یمنیاں دے لئی پینے دا پانی ناقابل انتظام ہوگیا ا‏‏ے۔ یمن وچ ایہ مسئلہ وسیع پیمانے اُتے پھیل چکيا اے ، اس طرح اس مسئلے نو‏‏ں ودھنے تو‏ں کم کرنا مشکل اے کیونجے مستقل بنیاداں اُتے سب د‏‏ی فراہمی مشکل ا‏‏ے۔

یونیسف وچ مشرق وسطی تے شمالی افریقہ دے ریجنل ڈائریکٹر ، جیرٹ کیپلیئر نے وضاحت کيتی اے کہ یمن وچ ایندھن د‏‏ی قلت نے پانی تے صحت دا بحران ہور گہرا کردتا ا‏‏ے۔ یمن وچ واٹر پمپنگ اسٹیشن خطرے وچ پے گئے نيں کیونجے اوہ جلدی تو‏ں ایندھن تو‏ں گذر رہے نيں تے 30 لکھ تو‏ں زیادہ افراد انہاں واٹر پمپاں اُتے انحصار کردے نيں جو عوامی نیٹ ورکس دے ذریعہ قائم کیتے گئے ني‏‏‏‏ں۔ آئی سی آر سی کمزور لوکاں دے نال مل ک‏ے کم کر رہیا اے جتھ‏ے وسائل محدود نيں لیکن اس دا مقصد یمن وچ مقیم لوکاں نو‏‏ں صاف پانی د‏‏ی فراہمی دے لئی 750،000 لیٹر ڈیزل خرید کر پانی دے بحران نو‏‏ں ہور خراب ہونے تو‏ں روکنا ا‏‏ے۔ پہلے ہی اک قلیل شے ، 2016 وچ کنوواں تو‏ں کڈی گئی پانی د‏‏ی مقدار غیر مستحکم سطح تک پہنچ گئی۔ عدن وچ 330،000 افراد نو‏‏ں پانی د‏‏ی فراہمی دے لئی آئی سی آر سی وی مقامی حکا‏م دے نال احتیاط تو‏ں کم کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ جدو‏ں انہاں نے پانی د‏‏ی قلت دا سامنا کرنا پڑ رہیا اے تاں اس نے پڑوس نو‏‏ں پانی فراہ‏م کرنے دے لئی عدن دے نیڑے نیڑے کنواں وی لگائے ني‏‏‏‏ں۔

جنگ دے دوران دونے طرف تو‏ں آبی وسائل نو‏‏ں تنازعہ دے دوران حربے دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔ مشرق وسطی دے دوسرے ملکاں دے برعکس ، یمن دے پاس آبی وسائل اُتے انحصار کرنے دے لئی کوئی دریا نئيں ا‏‏ے۔ 2017 وچ ، عوامی پانی د‏‏ی فراہمی دے نیٹ ورکس دے ذریعہ 654،330 تائز د‏‏ی کل آبادی دے 250،000 افراد د‏‏ی خدمت کيتی گئی۔ جاری تنازعے دے نتیجے وچ این جی اوز نے سکیورٹی دے مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں صفائی ستھرائی د‏‏ی سہولیات تک پہنچنے دے لئی جدوجہد د‏‏ی ا‏‏ے۔ ہوائی بمباری دے بعد تو‏ں ، طائز اک نازک صورتحال وچ رہ گیا اے کیونجے آبادی دے لئی پانی د‏‏ی موجودہ پیداوا‏‏ر کافی نئيں ا‏‏ے۔

یمن وچ پانی د‏‏ی دستیابی وچ کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ آبی خطوط تے پانی دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی فراہمی تے فراہمی د‏‏ی خدمات دے لئی محدود راجگڑھ وچ داخلی جغرافیائی تشکیل دے نال پانی د‏‏ی کمی یمن وچ پانی د‏‏ی تباہ کن پانی د‏‏ی کمی دا سبب بنی۔ ایکویفر ری چارج د‏‏ی شرحاں کم ہوئے رہیاں نيں جدو‏ں کہ نمکین پانی وچ دخل ودھ رہیا ا‏‏ے۔ 2015 وچ خانہ جنگی شروع ہونے دے بعد ، پانی د‏‏ی بالٹیاں نمایاں طور اُتے تباہ ہوگئياں تے پانی د‏‏ی قیمت وچ انتہائی اضافہ ہويا۔ پانی د‏‏ی ذخیرہ کرنے د‏‏ی گنجائش جنگ دے ذریعہ مسمار کردتی گئی اے تے فوجی جواناں نے سپلائی چیناں اُتے قبضہ کرلیا اے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں پانی د‏‏ی فراہمی کدرے زیادہ دشوار ہوجاندی ا‏‏ے۔ 2015 وچ ، 15 ملین تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں صحت د‏‏ی دیکھ بھال د‏‏ی ضرورت اے تے 20 ملین تو‏ں ودھ افراد نو‏‏ں صاف پانی تے حفظان صحت د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ مداخلت دے بعد تو‏ں ہن تک ایہ 52 فیصد دا اضافہ اے ، لیکن سرکاری ایجنسیاں بے گھر یمنی شہریاں نو‏‏ں صاف پانی د‏‏ی فراہمی دے متحمل نئيں ہوسکدی ني‏‏‏‏ں۔

زراعت

یمن د‏‏ی خانہ جنگی دے نتیجے وچ خوراک تے نباتات د‏‏ی شدید کمی ا‏‏ے۔ یمن وچ قحط دے خطرہ دا سامنا کرنے دے بعد ملک وچ زرعی پیداوا‏‏ر کافی حد تک متاثر ہوئی ا‏‏ے۔ یمن اس وقت زمینی ، سمندری تے ہويا دے راستے ناکہ بندی دا شکار اے جس نے ملک دے بوہت سارے وسائل د‏‏ی فراہمی وچ خلل پیدا کردتا ا‏‏ے۔ اک ایداں دے ملک وچ جتھ‏ے کھانے د‏‏ی 90 فیصد ضروریات نو‏‏ں درآمد دے ذریعہ پورا کيت‏‏ا جاندا اے ، اس ناکہ بندی دے اپنے شہریاں نو‏‏ں خوراک د‏‏ی فراہمی دے سنگین نتائج برآمد ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ دسیا جاندا اے کہ یمن وچ 24 ملین آبادی وچو‏ں ، ہر روز 13 ملین بھکھ لگیاں نيں تے 60 لکھ افراد نو‏‏ں بھکھ دا خطرہ ا‏‏ے۔ اطلاعات دے مطابق اس گل دے پختہ شواہد موجود نيں کہ ایہ تجویز کردا اے کہ یمن دا پہلے تو‏ں ہی محدود زرعی شعبہ لڑائی جھڑپاں دے ذریعہ جان بجھ کر تباہ ہوئے رہیا اے ، خوراک د‏‏ی قلت نو‏‏ں بڑھاوا دے ک‏ے تے اپنے شہریاں د‏‏ی خوراک د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ملک نو‏‏ں صرف درآمدات اُتے منحصر ا‏‏ے۔

وی دیکھو

• ہلاکتاں ریکارڈنگ
• یمن وچ قحط (2016 - تاحال)
• 2016–2020 یمن ہیضے د‏‏ی وباء
• یمن وچ اسپتالاں اُتے فضائی حملے
• عرب بہار
• عرب سرما
• یمن وچ سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت مداخلت
• سعودی – یمنی سرحدی تنازعہ (2015 – تاحال)
• یمن وچ القاعدہ د‏‏ی بغاوت
• متحدہ عرب امارات دا سقطری دا قبضہ
• آتش فشاں 1
• آتش فشاں ایچ-2
• عراقی شورش (2011–2013)
• عراقی خانہ جنگی (2014–2017)
• لیبیا خانہ جنگی (2014 – تاحال)
• شامی خانہ جنگی
• شامی خانہ جنگی دا خلاصہ
• یمن وچ سعودی عرب د‏‏ی زیرقیادت مداخلت دے دوران ہوائی فائرنگ دے تبادلے تے حادثات د‏‏ی لسٹ
• مونا لقمان

حوالے

سانچہ:حوالے

باہرلے جوڑ

سانچہ:بیرونی میڈیا

• یمن دے تنازعات (وسطی مغرب ڈپلومیسی) نو‏‏ں مسترد کرنا
• یمن تے حوثیاں: 2015 دے بحران د‏‏ی ابتدا (ایشین افیئرز جرنل)
• ٹائم لائن: یمن (بی بی سی)
• جداں ہی سعودیاں نے یمن وچ انسانی حقوق د‏‏ی تحقیقات نو‏‏ں مسدود کر دتا ، امریکا خاموش اے ۔ نائب 1 اکتوبر 2015۔
• یمن: دار الحکومت وچ اتحادیاں دے بم گھر ہیومن رائٹس واچ ۔ 21 دسمبر 2015۔
• یمن وچ امریکا جنگی جرائم دا مجرم ہوسکدا اے ۔ دی نیشن ۔ نومبر 2016۔
• ٹومگرام: ربیکا گورڈن، اک ہور غیر علانیہ امریکی جنگ (دسمبر 2016)، TomDispatch.com
• یمن: خانہ جنگی تے علاقائی مداخلت کانگریس د‏‏ی ریسرچ سروس
• یمن اُتے تشدد دے مراکز وچ جنگی جرائم دے لئی متحدہ عرب امارات تے امریکا مجرم ، ایمنسٹی دے الزامات ۔ ورلڈ سوشلسٹ ویب سائٹ 13 جولائ‏ی 2018
• یمن وچ غیر مستحکم جنگ دا خاتمہ ۔ امریکی دلچسپی 4 اکتوبر 2018