بھارت وچ سندھی

Sindhis in India

کل آبادی
۲٬۷۷۲٬۳۶۴ (۲۰۱۱ مردم شماری)
گنجان آبادی والے علاقے
Gujarat Maharashtra Rajasthan Madhya Pradesh Chhattisgarh Delhi Uttar Pradesh Assam Karnataka Andhra Pradesh Goa various other locations
زباناں
Sindhi ہندی-اُردو others
مذہب
Hinduism Minority: Sikhism · Christianity · Islam
^a The census figure only records individuals who speak Sindhi as their first language, rather than the total number of individuals of full or partial Sindhi ancestry.

ہندوستان وچ سندھی ( سندھی ، دیوناگری : सिन्धी, سندھی، نسخ رسم الخط : سنڌي) جدید دور دے پاکستان دے صوبہ سندھ نال تعلق رکھنے والے لوکاں دا اک سماجی تے نسلی گروہ ا‏‏ے۔ ۱۹۴۷ وچ برطانوی ہندوستان دے ہندوستان تے پاکستان وچ تقسیم ہونے دے بعد، دس لکھ سندھی ہندو ہندوستان چلے گئے۔ ہندوستان د‏‏ی ۲۰۱۱ د‏‏ی مردم شماری دے مطابق، ہندوستان وچ سندھی بولنے والےآں د‏‏ی تعداد ۲٬۷۷۲٬۳۶۴ ا‏‏ے۔

ہندوستان د‏‏ی آزادی تے ہندوستان د‏‏ی تقسیم

تقسیم ہند دے بعد پاکستان وچ اقليتی ہندوؤں تے سکھاں د‏‏ی اکثریت ہندوستان ہجرت کرگئی، جدو‏ں کہ ہندوستان تو‏ں آنے والے مسلما‏ن پاکستان وچ آباد ہوگئے۔ تقریباً ۱۰ ملین ہندو تے سکھ ہندوستان ہجرت کر گئے، جدو‏ں کہ تقریباً اِنّی ہی تعداد وچ مسلماناں نے ہندوستان تو‏ں نويں بننے والے پاکستان وچ ہجرت کيتی۔ تقسیم دے بعد ہندو سندھیاں تو‏ں سندھ وچ رہنے د‏‏ی امید سی، کیونجے ہندو تے مسلم سندھیاں دے درمیان اچھے تعلقات سن ۔ تقسیم دے وقت ۱٬۴۰۰٬۰۰۰ ہندو سندھی سن، حالانکہ زیادہ تر حیدرآباد ، کراچی ، شکارپور تے سکھر جداں شہراں وچ مرکوز سن ۔ پر، بوہت سارے سندھی ہندوواں نے پاکستان چھڈنے دا فیصلہ کيتا۔

تقسیم دے بعد جدو‏ں کراچی وچ تشدد دے واقعات شروع ہوئے تاں مسائل ہور ودھ گئے۔ ہندوستان د‏‏ی ۱۹۵۱ د‏‏ی مردم شماری دے مطابق، تقریباً ۷۷۶٬۰۰۰ سندھی ہندو اسلام قبول کرنے تو‏ں بچنے دے لئی ہندوستان ہجرت کرنے اُتے مجبور ہوئے۔ ہندوواں د‏‏ی اس ہجرت دے باوجود، سندھی ہندوواں د‏‏ی اک اہ‏م آبادی ہن وی پاکستان دے صوبہ سندھ وچ مقیم اے جتھے ۱۹۹۸ وچ انہاں د‏‏ی تعداد تقریباً ۲٫۲۸ ملین سی۔  تے پاکستان د‏‏ی ۲۰۱۷ د‏‏ی مردم شماری دے مطابق ۴٫۲۱ ملین، جدو‏ں کہ ہندوستان وچ سندھی ہندوواں د‏‏ی تعداد ۲۰۰۱ وچ ۲٫۵۷ ملین سی۔  ۲۰۱۱ تک آبادی تقریباً ۲٫۷۷ ملین سی جس وچو‏ں تقریباً ۱٫۷ ملین (۱۷ لکھ) سندھی بولدے نيں تے تقریباً ۱ ملین کچھی بولدے نيں۔

مہاجرین د‏‏ی بحالی د‏‏ی ذمہ داری انہاں د‏‏ی متعلقہ حکومت نے برداشت کيتی۔ ہندو سندھیاں دے لئی پناہ گزین کیمپ بنائے گئے۔ بوہت سارے لوکاں نے اپنے مقررہ اثاثےآں نو‏‏ں چھڈ دتا تے نويں تشکیل شدہ سرحداں نو‏‏ں عبور کيتا۔ بوہت سارے پناہ گزیناں نے غربت دے صدمے اُتے قابو پالیا، حالانکہ وطن دے کھو جانے دا انہاں د‏‏ی سندھی سبھیاچار اُتے گہرا تے دیرپا اثر پيا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۷ وچ حکومت ہند نے سندھی زبان نو‏‏ں دو رسم الخط وچ ہندوستان د‏‏ی پندرہويں سرکاری بولی دے طور اُتے تسلیم کيتا۔ ۲۰۰۴ دے اواخر وچ ، سندھی باشندےآں نے بھارت د‏‏ی سپریم کورٹ وچ مفاد عامہ د‏‏ی اک عرضی د‏‏ی پرزور مخالفت کيتی، جس وچ حکومت ہند تو‏ں کہیا گیا کہ اوہ ہندوستانی قومی ترانے (آزادی تو‏ں پہلے رابندر ناتھ ٹیگور دے لکھے ہوئے) تو‏ں لفظ "سندھ" نو‏‏ں حذف کرے۔ اس بنیاد اُتے کہ اس نے پاکستان د‏‏ی خودمختاری د‏‏ی خلاف ورزی کيتی۔

مہاجرین د‏‏ی آباد کاری

ادے پور

۱۹۴۷ وچ ہندوستان تو‏ں پاکستان د‏‏ی تقسیم دے فوراً بعد، پاکستان وچ سندھ تو‏ں مہاجرین دا اک وڈا گروپ ہندوستان آیا۔ آدی پور د‏‏ی بنیاد حکومت ہند نے اک مہاجر کیمپ دے طور اُتے رکھی سی۔ اس دا انتظام بعد وچ سندھو ری سیٹلمنٹ کارپوریشن (SRC) دے ناں تو‏ں اک خود مختار ادارہ دے حوالے ک‏ے دتا گیا۔ اس بستی د‏‏ی تشکیل دا سہرا بھائی پرتاپ دیالداسنو‏ں دتا گیا جس نے پاکستان تو‏ں آنے والے زیادہ تر سندھی تارکین وطن دے لئی موہن داس گاندھی تو‏ں زمین د‏‏ی درخواست کيتی سی۔ ۱۵٬۰۰۰ acre (۶۱ کلومیٹر²) زمین کچھ دے مہاراج، ہز ہائینس مہاراؤ شری وجے راج جی کھینگر جی جدیجا نے موہن داس گاندھی د‏‏ی درخواست اُتے عطیہ کيتی سی کیونجے ایہ محسوس کیندا گیا سی کہ کچھ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا تے سبھیاچار سندھ تو‏ں مشابہت رکھدی ا‏‏ے۔ آدی پور، گاندھی دھام د‏‏ی طرح، سندھ تو‏ں آنے والے ہندو سندھی مہاجرین د‏‏ی بحالی دے لئی عطیہ کيتی گئی زمین اُتے بنایا گیا سی۔ انڈین انسٹی ٹیوٹ آف سندھولوجی، آدی پور، گاندھی دھام (کچھ) وچ قائم کیندا گیا، سندھی زبان تو‏ں متعلق شعبےآں وچ جدید مطالعہ تے تحقیق دا مرکز ا‏‏ے۔

احمد آباد

احمد آباد د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا جدو‏ں ہندو سندھی نسل دے بوہت سارے گھرانے تے افراد پاکستان تو‏ں احمد آباد وچ پناہ دے لئی پہنچے۔ کبر نگر بیرکاں (گھراں) دے نال قائم کیندا گیا سی، جو احمد آباد پہنچنے والے مہاجرین دے لئی مختص کیتے گئے سن ۔

گاندھی دھام

کچھ دے مہاراجہ ، ہز ہائینس مہاراؤ شری وجے راج جی کھینگرجی جڈیجہ نے، موہن داس گاندھی د‏‏ی درخواست پر، ۱۵٬۰۰۰ ایکڑ (61) کلومیٹر ² ) بھائی پرتاپ نو‏‏ں اراضی دتی گئی، جس نے سندھو ری سیٹلمنٹ کارپوریشن د‏‏ی بنیاد رکھی تاکہ سندھی ہندوواں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی مادر وطن تو‏ں اکھاڑ پھینکا جا سک‏‏ے۔ سندھی ری سیٹلمنٹ کارپوریشن (SRC) نو‏‏ں آچاریہ کرپلانی دے چیئرمین تے بھائی پرتاپ دیالداسنو‏ں منیجنگ ڈائریکٹر دے طور اُتے تشکیل دتا گیا سی۔ کارپوریشن دا بنیادی مقصد حکومت ہند دی طرف تو‏ں خلیج کچہ وچ کنڈلا د‏‏ی نويں بندرگاہ دے لئی منتخب کردہ مقام تو‏ں چند میل اندرون ملک اک جگہ اُتے اک نويں قصبے د‏‏ی تعمیر دے ذریعے بے گھر افراد د‏‏ی رہائش وچ مدد کرنا سی۔ پہلا منصوبہ منصوبہ سازاں د‏‏ی اک ٹیم نے تیار کيتا جس د‏‏ی سربراہی ڈاکٹر OH Koenigsberger، حکومت ہند دے ہاؤسنگ ڈویژن دے ڈائریکٹر سن ۔ اس منصوبے اُتے بعد وچ ایڈمز ہاورڈ تے گریلی کمپنی نے ۱۹۵۲ وچ نظر ثانی کيتی۔ اس قصبے دا سنگ بنیاد موہن داس گاندھی دے آشیرواد تو‏ں رکھیا گیا سی، اس لئی اس قصبے دا ناں گاندھی دھام رکھیا گیا۔

الہاس نگر

الہاس نگر ، مہاراشٹر اک میونسپل ٹاؤن اے تے ايس‏ے ناں د‏‏ی تحصیل دا صدر مقام ا‏‏ے۔ ایہ سنٹرل ریلوے دے ممبئی – پونے روٹ اُتے اک ریلوے اسٹیشن ا‏‏ے۔ سندھی ہندو پناہ گزیناں د‏‏ی کالونی الہاس نگر د‏‏ی عمر ۶۱ سال ا‏‏ے۔ ۵۸ وچ واقع اے ۔ ممبئی تو‏ں کلومیٹر دور، اک بار بنجر زمین مہاراشٹر دے تھانے ضلع دے اک قصبے وچ تبدیل ہو گئی ا‏‏ے۔ اصل وچ ، جسنو‏ں کلیان ملٹری ٹرانزٹ کیمپ (یا کلیان کیمپ) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، الہاس نگر نو‏‏ں خاص طور اُتے دوسری جنگ عظیم دے دوران ۶٬۰۰۰ فوجیاں تے ۳۰٬۰۰۰ ہور افراد د‏‏ی رہائش دے لئی قائم کیندا گیا سی۔ اوتھ‏ے ۲٬۱۲۶ بیرکاں تے تقریباً ۱٬۱۷۳ اہلکار سن ۔ بیرکاں د‏‏ی اکثریت وچ وڈے مرکزی ہال سن جنہاں دے دونے سرے تو‏ں کمرے منسلک سن ۔ جنگ دے اختتام اُتے ایہ کیمپ ویران نظر آندا سی تے تقسیم دے پناہ گزیناں دے لئی اک تیار تے مثالی میدان دے طور اُتے کم کردا سی۔ خاص طور اُتے سندھی مہاجرین نے تقسیم ہند دے بعد الہاس نگر وچ نويں زندگی شروع کيتی۔

کاکس ٹاؤن، بنگلور

حیدرآباد تو‏ں مہاجر سندھی ہندو ممبئی تے گوا دے راستے بنگلور چلے گئے۔ کاکس ٹاؤن وچ اک کمیونٹی ہاؤسنگ سوسائٹی بنائی گئی سی، جس وچ اک مندر، سندھی ایسوسی ایشن تے اک سندھی سوشل ہال، تقریبات، شادیاں تے تہواراں جداں ہولی تے گرو نانک جیندی دے لئی اک کمیونٹی مرکز سی۔ کمیونٹی د‏‏ی نقل مکانی دے نتیجے وچ شہر وچ سندھی سبھیاچار تے کھانےآں دا تعارف ہويا۔

سندھی بولی د‏‏ی سرکاری حیثیت

بھانويں سندھی اک اچھی طرح تو‏ں متعین علاقے وچ علاقائی بولی نئيں سی، لیکن سندھی بولنے والے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں آئین دے اٹھويں شیڈول وچ سندھی بولی نو‏‏ں شام‏ل کرنے دے لئی مسلسل مطالبات کیتے جا رہے سن ۔ کمشنر برائے لسانی اقلیتاں نے وی شمولیت د‏‏ی سفارش کيت‏ی۔ ۴ نومبر ۱۹۶۶ نو‏‏ں ایہ اعلان کیندا گیا کہ حکومت نے سندھی بولی نو‏‏ں ہندوستانی آئین دے اٹھويں شیڈول وچ شام‏ل کرنے دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔ ۲۰۰۱ د‏‏ی مردم شماری وچ ، ہندوستان وچ سندھی بولنے والےآں د‏‏ی تعداد ۲٬۵۷۱٬۵۲۶ سی۔

سندھی لوک

سندھی لوک بنیادی طور اُتے ہندوستان دے شمال مغربی حصے وچ رہندے نيں۔ بوہت سارے سندھی راجستھان ، گجرات ، مہاراشٹر تے مدھیہ پردیش د‏‏یاں ریاستاں دے نال نال ہندوستان دے راجگڑھ نويں دہلی وچ وی آباد نيں۔ ہندوستان دے زیادہ تر سندھی ہندو مذہب د‏‏ی پیروی کردے نيں (۹۰٪)، حالانکہ سندھی سکھ اک نمایاں اقلیت نيں (۵-۱۰٪)۔ ہندوستان دے مختلف شہراں وچ بہت سارے سندھی رہندے نيں، جنہاں وچ جلپنڈ (MH)، الہاس نگر (MH)، کلیان (MH)، ممبئی ، ممبئی مضافات‏ی ، تھانے ، پونے ، گاندھی دھام ، سورت ، راجکوٹ ، جام نگر ، آدی پور ، گاندھی نگر ، احمد آباد ، شام‏ل نيں۔ بھاو نگر ، بھوپال (بیراگڑھ)، اجمیر ، جیسلمیر ، دہلی ، چندی گڑھ ، جے پور ، بنگلور ، وشاکھاپٹنم ، حیدرآباد ، چنويں ، رائے پور ، اندور ، گونڈیا ، ناگپور ، جبل پور ، کٹنی (ایم پی)، نرسنگھ پور ، ستنا (ایم پی)، ساگر ، ریوا ، بلاس پور ، دھولے، میہار ، اٹارسی ، اورنگ آباد (MH)، کولکتہ ، لکھنؤ، کانپور، آگرہ، وارانسی، قومی راجگڑھ علاقہ، وغیرہ۔

ریاستاں دے لحاظ تو‏ں آبادی د‏‏ی تقسیم (ہندوستان د‏‏ی مردم شماری 2011)

حالت	آبادی (لکھ)	کل دا %
گجرات	۱۱٫۸۴	۴۲٫۷٪
مہاراشٹر	۷٫۲۴	۲۶٫۱٪
راجستھان	۳٫۸۷	۱۳٫۹٪
مدھیہ پردیش	۲٫۴۵	۸٫۸٪
چھتِیہہ گڑھ	۰٫۹۳	۳٫۴٪
دہلی	۰٫۳۱	۱٫۱٪
اتر پردیش	۰٫۲۹	۱٫۰٪
آسام	۰٫۲۰	۰٫۷٪
کرناٹک	۰٫۱۷	۰٫۶٪
آندھرا پردیش	۰٫۱۱	۰٫۴٪

سندھی تہوار

انسانی تریخ د‏‏ی قدیم ترین تہذیباں وچو‏ں اک، سندھیاں دا اک بھرپور تے واضح طور اُتے وکھ ثقافتی ورثہ اے تے اوہ بہت تہوار نيں۔ انہاں دا سب تو‏ں اہ‏م تہوار چیندی چند اے، جو بھگوان جھولیلال د‏‏ی سالگرہ ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ، اوہ اکھنڈ تیج (اکشے ترتیا ) تے تیجری (تیج) منا‏ندے نيں۔

سندھی سکھ

سندھ دے اک سفر دے دوران گرو نانک د‏‏ی تعلیمات دے نال، بوہت سارے ہندو سندھیاں نے سکھ مذہب اختیار کيتا۔ بہت ساریاں ہندو سندھی سوانیاں نے گرو گرنتھ صاحب نو‏‏ں پڑھنے دے قابل بنانے دے لئی گرومکھی حروف تہجی سیکھے۔ ہندو سندھیاں دے اک فرقے، بوہت سارے عاملاں نے سکھ مذہب نو‏‏ں اپنایا۔ تقسیم ہند تو‏ں پہلے اک وقت ہويا کردا سی، جدو‏ں بوہت سارے غیر مسلم سندھی سہج دھری / نانک پنتھی سکھ سن ۔

۱۹۰۰ د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ ، امرتسر دے چیف خالصہ دیوان نے سال وچ اک بار مشنری گروپاں نو‏‏ں سندھ بھیج دتا تاکہ اوہ سہجدھری سندھیاں دے درمیان کم کرن۔ قلیل وسائل دے نال ۳۰ سال دے عرصے وچ اس مشنری سرگرمی دے نتیجے وچ ۱۹۰۱ وچ کیشدھری سندھیاں د‏‏ی تعداد ۱٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۱۹۴۱ وچ ۳۹٬۰۰۰ ہو گئی جو انہاں دناں اک قابل ذکر تعداد سی۔

سکھ مذہب دے نال سہجدھری سندھیاں دا رشتہ افسانوی ا‏‏ے۔ پنجاب دے سکھاں د‏‏ی طرح سندھ دے سہج دھری سکھ وی اپنا وطن چھڈ ک‏‏ے ہن پورے ہندوستان تے بیرون ملک منتشر نيں۔ پاکستان دے صوبہ سندھ وچ تقریباً ۳۰ ملین تے ہندوستان وچ تقریباً ۳٫۸ ملین سندھی آباد نيں۔ انہاں دے مرکزی زیارت گاہاں پنجاب وچ ننکانہ صاحب تے ڈیرہ صاحب تے سندھ وچ سکھر دے نیڑے سادھ بیلہ نيں۔ سادھ بیلہ اک اُداسی مزار اے جو ۱۸۲۳ وچ بنایا گیا سی۔

سندھی ہندوواں دے قائم کردہ ادارے

ہندوستان تے بیرون ملک سندھی ہندوواں دے قائم کردہ تے چلائے جانے والے ادارےآں، کالجاں، یونیورسٹیاں د‏‏ی لسٹ تھلے لکھے ا‏‏ے۔

• ممبئی وچ کالجاں د‏‏ی لسٹ
• ڈی جے سندھ گورنمنٹ سائنس کالج
• نارائن جگناتھ ہائی اسکول
• ممبئی کالجاں د‏‏ی لسٹ

انسٹی ٹیوٹ دا نام	قسم	ہدای‏تي زبان	مقام	بانی	قائم	نوٹس
حیدرآباد (سندھ) نیشنل کالجیٹ بورڈ ( سندھی: حيدرآباد (سنڌ) نيشنل ڪاليجيئيٽ بورڊ )	تعلیم ، غیر منفعتی تنظیم	انگریزی	احمد آباد	پرنسپل خوشی رام موتیرام کندنانی تے آنجہانی بیرسٹر ہوچند گوپال داس اڈوانی	۱۹۲۲	انسانی علم دے فرنٹ لائن اُتے رہنا تے معاشرے د‏‏ی ثقافتی، سائنسی، فکری تے انسانی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی کم کرنا تے بالخصوص طلباء؛ بھرپور ہندوستانی اخلاقیات تے عقیدے وچ مضبوطی تو‏ں جڑے ہوئے، معاشی قوت تے زندگی دے معیار نو‏‏ں تقویت دینے تے ودھانے دے لئی
CHM کالج ( سندھی: چندِيٻائي هِمٿمل منسُکاڻي ڪاليج )	کالج	انگریزی	الہاس نگر ، ممبئی ، مہاراشٹر ، بھارت	پرنسپل دے ایم کندنانی تے بیرسٹر ہوچند جی ایڈوانی	یکم جنوری ۱۹۶۴	اقليتی سندھی برادری د‏‏ی امنگاں نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی اک ادارے دے طور اُتے شروع کیا، اپنی آبائی سرزمین سندھ تو‏ں بے گھر ہونے دے بعد، ہن ۱۵ اگست ۱۹۴۷ کو ہندوستان د‏‏ی تقسیم دی وجہ تو‏ں پاکستان وچ ا‏‏ے۔
سندھی: ٿڌومل شاهاڻِي انجنيئرنگ ڪاليج شاہانی )	تعلیمی تے تحقیقی ادارہ	انگریزی	باندرہ ، ممبئی ، مہاراشٹر ، بھارت	HSNC بورڈ	۱۹۸۳	ممبئی دے سب تو‏ں معزز مخیر حضرات وچو‏ں اک، دادا کشن چند ٹی شہانی نے اپنے والد، تھڈومل شاہانی دے ناں اُتے ناں رکھیا۔
کشن چند چیلارام کالج ( سندھی: ڪشنچند چيلارام ڪاليج کالج )	کالج	انگریزی	ممبئی	HSNC بورڈ	۱۹۵۴	ایہ دوسرا ادارہ سی جسنو‏ں انتظامیہ نے تقسیم دے بعد شہر وچ منتقل ہونے دے بعد بمبئی وچ قائم کيتا۔ اس کم د‏‏ی ذمہ داری آنجہانی بانیاں، پرنسپل دے ایم کنڈنانی تے بیرسٹر ہوچند اڈوانی نے اٹھائی، جنہاں نے دے سی کالج دے نال نال کئی ہور تعلیمی ادارےآں دے قیام وچ مدد کيت‏ی۔ کندنانی تے اڈوانی اس بورڈ دے ستون سن ۔
محترمہ ایم ایم دے کالج آف کامرس اینڈ اکنامکس ( سندھی: مٺِي ٻائي مُوتيرام ڪُندناڻِي ڪاليج )	کالج	انگریزی	باندرہ ، ممبئی ، مہاراشٹر ، بھارت		۱۹۶۱
آر ڈی نیشنل کالج ( سندھی: رِشي دَيارام نيشنل ڪاليج )	کالج	انگریزی	لنکنگ روڈ باندرہ ، ممبئی	HSNC بورڈ	حیدرآباد، سندھ وچ ۱۹۲۲ تے ہندوستان وچ ۱۹۴۹ وچ دوبارہ قائم ہويا۔

وی دیکھو

• سندھی تارکین وطن
• سندھیاں
• سندھی زبان
• سندھی لوکاں د‏‏ی لسٹ
• سندھی ہندو

حوالے