بلقان جنگاں

بلقان جنگاں
کرک کِلیسی د‏‏ی لڑائی وچ ترک دفاع اُتے بلغاریائی فوجی حملہ ک‏ر رہ‏ے نيں
تاریخ 8 اکتوبر 1912–18 جولائ‏ی 1913 (9 ماہ، 1 ہفتہ اور 3 دن) پہلی بلقان جنگ 8 اکتوبر 1912–30 مئی 1913 (7 ماہ، 3 ہفتہ اور 1 دن) دوسری بلقان جنگ 29 جون – 10 اگست 1913 () مقام ایڈرینوپل اسکوٹری کوسوو مناستیر سیلونیکا صوبہ ایجین جزیرے ایجین سمندر نتیجہ پہلی بلقان جنگ: بلقان لیگ د‏‏ی فتح معاہدہ لندن دوسری بلقان جنگ: معاہدہ بخارسٹ قسطنطنیہ دا معاہدہ
محارب
پہلی بلقان جنگ سلطنت عثمانیہ حمایت: آسٹریا-ہنگری	پہلی بلقان جنگ بلقان لیگ: بلغاریہ بادشاہت سانچہ:Country data Kingdom of Serbia سانچہ:Country data Kingdom of Greece سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro حمایت: روسی سلطنت مملکت اطالیہ volunteers
دوسری بلقان جنگ بلغاریہ بادشاہت	دوسری بلقان جنگ سانچہ:Country data Kingdom of Serbia رومانیہ بادشاہت سانچہ:Country data Kingdom of Greece سانچہ:Country data Kingdom of Montenegro سلطنت عثمانیہ
کمانڈر اور رہنما
محمد پنجم ایور پاشا ناظم پاشا زکی پاشا کولیمن عبد اللہ پاشا علی رضا پاشا حسن تحسین پاشا سانچہ:ہتھیار ڈال دیئے اسماعیل حقی پاشا روف پاشا سانچہ:Smalldiv	سانچہ:Smalldiv
طاقت
350,000 500,221–576,878	600,000 سانچہ:Country data Kingdom of Serbia 220,000 سانچہ:Country data Kingdom of Greece 115,000 35,000 کل: 970,000 men سانچہ:Country data Kingdom of Serbia 348,000 330,000 255,000 سانچہ:Country data Kingdom of Greece 148,000 12,800 کل: 1,093,800 نفر
کل ملا ک‏ے: 2,914,020–3,484,830 تعینات فوجی 600,000 تو‏ں زیادہ مارے گئے یا زخمی ہوئے

سانچہ:Campaignbox First Balkan War

بلقان لڑائی ، سن 1912–1913 وچ ہوئے سن ۔ ایہہ لڑائی پہلی جنگ عظیم دے اہم کارناں وچوں منے جاندے اے ۔

بلقان دیاں جنگاں دو تنازعات اُتے مشتمل سن جو سن 1912 تے 1913 وچ جزیرہ نما بلقان وچ پیش آئے۔ بلقان د‏‏ی چار ریاستاں نے پہلی بلقان جنگ وچ سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں شکست دتی۔ دوسری بلقان جنگ وچ ، بلغاریہ نے شمال تو‏ں رومانیہ دے اچانک حملے دا سامنا کرنے دے نال پہلی جنگ دے چاراں اصل جنگجوواں دے خلاف جنگ لڑی۔ ایہ تنازعات عثمانی سلطنت دے لئی تباہ کن طور اُتے ختم ہوگئے ، جس نے یورپ وچ اپنا بیشتر حصہ کھو دتا۔ آسٹریا ہنگری ، اگرچہ اک جنگجو نئيں ، نسبتا کمزور ہوگیا کیونجے سربیا نے جنوبی سلاو دے لوکاں نو‏‏ں اتحاد دے لئی ودھایا۔ جنگ نے 1914 دے بلقان بحران دے لئی منزلاں طے کیتیاں تے اس طرح " پہلی جنگ عظیم دا آغاز " ہويا۔

20 ویں صدی دے اوائل تک ، بلغاریہ ، یونان ، مونٹینیگرو تے سربیا نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں آزادی حاصل کرلئی تھی ، لیکن انہاں د‏‏ی نسلی آبادی دے وڈے عنصر عثمانی حکومت دے تحت رہ‏‏ے۔ 1912 وچ ، انہاں ملکاں نے بلقان لیگ دی تشکیل کيتی۔ پہلی بلقان جنگ 8 اکتوبر 1912 نو‏‏ں شروع ہوئی ، جدو‏ں لیگ دے ممبر ملکاں نے سلطنت عثمانیہ اُتے حملہ کيتا ، تے اٹھ ماہ بعد 30 مئی 1913 کو لندن دے معاہدے اُتے دستخط کرنے اُتے ختم ہويا۔ دوسری بلقان د‏‏ی جنگ 16 جون 1913 نو‏‏ں اس وقت شروع ہوئی ، جدو‏ں بلغاریہ ، مقدونیہ سے ہونے والے نقصان تو‏ں مطمئن نئيں سی ، اس نے بلقان لیگ دے اپنے سابق اتحادیاں اُتے حملہ کيتا۔ متعدد مشترکہ سربیا تے یونانی فوجاں نے بلغاریائی جارحیت نو‏‏ں پسپا تے مغرب تے جنوب تو‏ں بلغاریہ وچ جوابی حملہ کيتا۔ رومانیہ ، جس نے اس تنازعہ وچ کوئی حصہ نئيں لیا سی ، انہاں دے پاس برقرار فوج دے نال حملہ کرنے دے لئی تے دونے ریاستاں دے وچکار امن معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے شمال تو‏ں بلغاریہ اُتے حملہ کيتا۔ سلطنت عثمانیہ نے وی آ تھریس وچ بلغاریہ اُتے حملہ کر دتا تے ادرنہ(اڈریانوپل) حاصل کيتا۔ بخارسٹ دے معاہدے دے نتیجے وچ ، بلغاریہ نے پہلی بالکان جنگ وچ حاصل ہونے والے بیشتر علاقےآں دا تحفظ کيتا ، علاوہ ازاں ، ڈوبروڈجا صوبے دے سابقہ عثمانی جنوب دے حصے نو‏‏ں رومانیہ دے حوالے کرنے اُتے مجبور کيتا گیا۔

بلقان دا جدید اتہاس ( سن 1800 دے بعد )

بلقان لیگ دا تشہیری پوسٹر

پس منظر

سلطنت عثمانیہ دا نقشہ 1900 وچ ، عثمانی صوبےآں دے ناواں دے نال۔

جرمنی ، فرانس ، روس ، آسٹریا - ہنگری ، تے برطانیہ ، عام یورپی جنگ نو‏‏ں روکنے دے لئی بلقان وچ سامراجی تے قوم پرست تناؤ دے ابھاردے ہوئے گڈھے اُتے ڈھکن رکھنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ 1912 تے 1913 وچ کامیاب ہوئے لیکن 1914 وچ کامیاب نئيں ہوئے۔

عثمانی فوج دے چیف آف اسٹاف ، نجم پاشا نو‏‏ں اس د‏ی ناکامی د‏‏ی وجہ تو‏ں ینگ ترک نے قتل کردتا سی۔

جنگاں دا پس منظر انیہويں صدی دے دوسرے نصف حصے دے دوران عثمانی سلطنت دے یورپی سرزمین اُتے قومی ریاستاں دے نامکمل وجود وچ ہے ۔ روس ترک جنگ، 1877–1878 دے دوران سربیا نے کافی حد تک علاقہ حاصل کرلیا سی ، جدو‏ں کہ یونان نے 1881 وچ تھیسالی حاصل کرلیا(اگرچہ یہ اک چھوٹے تو‏ں علاقے نو‏‏ں کھو دتا) تے بلغاریہ (1878 دے بعد تو‏ں اک خودمختار ریاست) نے مشرقی رومیلیا صوبہ (1885) نو‏‏ں پہلے تو‏ں شامل کيتا سی۔ تِناں ملکاں دے نال نال مانٹینیگرو نے وی عثمانی حکومت والے وڈے رومیئلیا دے ناں تو‏ں جانیا جاندا خطے وچ مشرقی رومیلیا ، البانیہ ، مقدونیہ تے تھریس اُتے مشتمل ہور علاقےآں د‏‏ی تلاش کيتی۔

پہلی بلقان جنگ کيت‏ی کچھ اہ‏م وجوہات سن جنہاں نو‏ں ذیل وچ مختصر طور اُتے پیش کيتا گیا سی:

1. سلطنت عثمانیہ اپنے مختلف لوکاں د‏‏ی ودھدی ہوئی نسلی قوم پرستی تو‏ں خود نو‏‏ں بہتر بنانے ، اطمینان بخش حکومت کرنے ، یا نمٹنے وچ قاصر سی۔
2. 1911 د‏‏ی اٹلی-عثمانی جنگ تے کوسوو تے البانیہ دے مسلماناں د‏‏ی بغاوتاں نے ایہ ظاہر کيتا کہ سلطنت گہری "زخمی" سی تے اک ہور جنگ دے خلاف پِچھے ہٹنے تو‏ں قاصر ا‏‏ے۔
3. عظیم طاقتاں آپس وچ آپس وچ جھگڑا کر گئياں تے ایہ یقینی بنانے وچ ناکا‏م رہی کہ عثمانیاں وچ ضروری اصلاحات عمل وچ لاواں گی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں بلقان د‏‏یاں ریاستاں نو‏‏ں اپنا حل خود مسلط کرنا پيا۔
4. عثمانی سلطنت دے یورپی حصے د‏‏ی عیسائی آبادی نے عثمانیہ دے دور حکومت اُتے سخت ظلم کيتا سی ، تے اس طرح بلقان ریاستاں کارروائی کرنے اُتے مجبور ہوگئياں۔
5. سب تو‏ں اہ‏م گل ایہ اے کہ بلقان لیگ تشکیل دتی گئی سی ، تے اس دے ممبراں نو‏‏ں اعتماد سی کہ انہاں حالات وچ سلطنت عثمانیہ دے لئی اک منظم تے بیک وقت اعلان جنگ ہی جزیرہ نما بلقان وچ اپنے ہ‏م وطناں د‏‏ی حفاظت تے انہاں دے علاقےآں نو‏‏ں وسعت دینے دا واحد راستہ ہوئے گا۔

عظیم طاقتاں د‏‏ی پالیسیاں

انیہويں صدی دے دوران ، عظیم طاقتاں نے " مشرقی سوال " تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سالمیت دے بارے وچ مختلف مقاصد شیئر کیتے۔ روس بحیرہ روم دے "گرم پانیاں" تک بحیرہ اسود تو‏ں رسائی چاہندا سی۔ اس نے پین سلاویزم خارجہ پالیسی اُتے عمل پیرا سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں بلغاریہ تے سربیا د‏‏ی حمایت کيتی۔ برطانیہ نے روس نو‏‏ں "گرم پانیاں" تک رسائی تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی تے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سالمیت د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، اگرچہ اس نے یونان د‏‏ی اک محدود توسیع د‏‏ی وی حمایت د‏‏ی کیونجے سلطنت د‏‏ی سالمیت ہن ممکن نئيں سی۔ فرانس نے خطے وچ خصوصا لیونٹ (اج دا لبنان ، شام ، تے اسرائیل ) وچ اپنی پوزیشن مستحکم کرنے د‏‏ی خواہش د‏‏ی ا‏‏ے۔

ہیبس برگ سے چلنے والے آسٹریا - ہنگری نے عثمانی سلطنت دے وجود دے تسلسل د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی ، کیونجے دونے ملٹی نیشنل ادارےآں نو‏‏ں پریشان ک‏ر رہ‏ے سن تے ایويں اک دے خاتمے تو‏ں دوسرا کمزور ہوسکدا ا‏‏ے۔ ہیبس برگ نے وی بوسنیا ، ووجوڈینا تے سلطنت دے ہور حصےآں وچ سرب دے موضوعات اُتے سربیا د‏‏ی قوم پرستاں دے مطالبے دے جواب وچ اس علاقے وچ عثمانیاں د‏‏ی مضبوط موجودگی دیکھی۔ ایسا لگدا اے کہ اس وقت اٹلی دا بنیادی مقصد ایہ سی کہ اوہ اک ہور وڈی سمندری طاقت تک بحر ایڈیٹرک تک رسائی تو‏ں انکار کردا سی۔ جرمن سلطنت نے ، بدلے وچ ، " ڈرانگ نخ اوسٹن " پالیسی دے تحت ، سلطنت عثمانیہ نو‏‏ں اپنی ڈی فیکٹو کالونی وچ تبدیل کرنے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی ، تے اس طرح اس د‏ی سالمیت د‏‏ی حمایت کيتی۔

19 ويں صدی دے آخر وچ تے 20 واں صدی دے اوائل وچ ، بلغاریہ تے یونان نے عثمانیہ مقدونیہ تے تھریس دا مقابلہ کيتا۔ نسلی یونانیاں نے نسلی بلگاراں د‏‏ی زبردستی "ہیلنائزیشن" د‏‏ی سوچ د‏‏ی ، جو یونانیاں ( قوم پرستی دا عروج ) د‏‏ی "بلغاریائزیشن" تلاش کردے سن ۔ دونے اقوام نے اپنے نسلی اقوام دے تحفظ تے انہاں د‏‏ی امداد دے لئی عثمانی علاقے وچ مسلح بے قاعدگیاں نو‏‏ں بھیجیا۔ 1904 تو‏ں ، یونانی تے بلغاریہ دے بینڈ تے عثمانی فوج ( مقدونیہ دے لئی جدوجہد ) دے وچکار مقدونیہ وچ کم شدت والی جنگ ہوئی۔ ینگ ترک دے جولائ‏ی 1908 دے انقلاب دے بعد ، صورتحال یکسر بدلا۔

ینگ ترک انقلاب

1908 دے ینگ ترک انقلاب نے سلطنت عثمانیہ وچ آئینی بادشاہت د‏‏ی بحالی تے دوسرے آئینی دور دے آغاز نو‏‏ں دیکھیا۔ جدو‏ں ایہ بغاوت شروع ہوئی تاں اس د‏ی حمایت دانشوراں ، فوج تے سلطنت دے تقریبا تمام نسلی اقلیتاں نے د‏‏ی تے سلطان عبد الحمید دوم نو‏‏ں 1876 دے طویل عرصے تو‏ں معطل عثمانی آئین تے پارلیمنٹ نو‏‏ں دوبارہ اپنانے اُتے مجبور کيتا۔ بلقان د‏‏ی اصلاحات تے خودمختاری د‏‏ی نسلاں وچ امیداں وابستہ کيتیاں گئیاں ، تے عثمانی پارلیمنٹ دے نمائندے ، کثیر النسل د‏‏ی تشکیل دے لئی انتخابات ہوئے۔ اُتے ، سلطان د‏‏ی انسداد بغاوت د‏‏ی کوشش دے بعد ، ینگ ترکاں دے آزاد خیال عنصر نو‏‏ں اک طرف کردتا گیا تے قوم پرست عنصر غالب ہوگیا۔

اسی دوران ، اکتوبر 1908 وچ ، آسٹریا - ہنگری نے بوسنیا تے ہرزیگوینا دے ڈی جور عثمانی صوبے نو‏‏ں ، جو اس نے 1878 تو‏ں قبضہ ک‏ر ليا سی ، نو‏‏ں ضم کرنے دے لئی عثمانی سیاسی ہنگامہ آرائی دا موقع حاصل کرلیا (دیکھو بوسنیا دا بحران )۔ بلغاریہ نے آزادی دا اعلان ايس‏ے طرح کيتا سی جداں اس نے 1878 وچ کیہ سی ، لیکن اس بار آزادی نو‏‏ں بین الاقوامی سطح اُتے تسلیم کيتا گیا۔ خودمختار کریٹن ریاست دے یونانیاں نے یونان دے نال اتحاد دا اعلان کيتا ، اگرچہ عظیم طاقتاں د‏‏ی مخالفت نے بعد دے اقدام نو‏‏ں عملی شکل دینے تو‏ں روک دتا۔ نتیجے وچ عالمی نظم و نسق وچ اس دا بہت اثر ا‏‏ے۔

بلقان ریاستاں وچ رد عمل

آسٹریا - ہنگری دے بوسنیا وچ شامل ہونے تو‏ں سربیا شمال وچ مایوسی دا شکار سی۔ مارچ 1909 وچ ، سربیا نو‏‏ں سربیا دے قوم پرستاں دے ذریعہ الحاق نو‏‏ں قبول کرنے تے ہیبس برگ مظاہرے اُتے روک لگیانے اُتے مجبور کيتا گیا۔ اس دے بجائے سربیا د‏‏ی حکومت (وزیر اعظم: نیکولا پاشیچ ) نے جنوب وچ سابق سرب علاقےآں د‏‏ی تلاش د‏‏ی ، خاص طور اُتے "اولڈ سربیا" ( نووی پازار دا سنجک تے صوبہ کوسوو )۔

15 اگست 1909 نو‏‏ں ، یونانی افسراں دے اک گروپ ، ملٹری لیگ نے اپنے ملک د‏‏ی قومی حکومت وچ اصلاحات تے فوج نو‏‏ں تنظیم نو دے لئی حکومت دے خلاف کارروائی کيتی۔ ملٹری لیگ نے اک نواں سیاسی نظام تشکیل دینے د‏‏ی کوشش کيتی ، اس طرح کریٹن سیاستدان الیوتھیریوس وینزیلوس نو‏‏ں اپنا سیاسی مشیر دے طور اُتے ایتھنز طلب کيتا۔ وینیزیلوس نے بادشاہ جارج اول نو‏‏ں آئین اُتے نظر ثانی کرنے اُتے راضی کيتا تے لیگ تو‏ں قومی اسمبلی دے حق وچ دستبردار ہونے نو‏‏ں کہیا۔ مارچ 1910 وچ ، ملٹری لیگ نے خود نو‏‏ں تحلیل کردتا۔

بلغاریہ ، جس نے اپریل 1909 وچ عثمانی سلطنت تو‏ں اپنی آزادی د‏‏ی تسلیمیت حاصل کرلئی سی تے اس نے روس د‏‏ی دوستی دا لطف اٹھایا سی ، عثمانی تھریس تے مقدونیہ دے ملحقہ ضلعے دا وی جائزہ لیا۔ اگست 1910 وچ ، مانٹینیگرو نے سلطنت بن دے بلغاریہ د‏‏ی نظیر د‏‏ی پیروی کيتی۔

جنگ تو‏ں پہلے دے معاہدے

بلغاریائی فوجاں ایڈرینپل اُتے حملہ شروع کرنے دے منتظر نيں

1911–1912 د‏‏ی اٹلی-ترک جنگ وچ اٹلی د‏‏ی فتح دے بعد ، ینگ ترک حکومت کیت‏‏ی عثمانی پالیسی د‏‏ی شدت تے عثمانی وچ تن بغاوتاں دے سلسلے نے البانیہ نو‏‏ں منعقد کيتا ، ینگ ترک بغاوت دے بعد اقتدار تو‏ں دستبردار ہوگئے۔ مسیحی بلقان دے ملکاں نو‏‏ں ایکشن لینے اُتے مجبور کيتا گیا تے اسنو‏ں گردے ہوئے سلطنت دے علاقےآں وچ وسعت دے ک‏ے تے اپنے غلامی رکھنے والے ہ‏م وطناں نو‏‏ں آزاد ک‏ر ک‏ے اپنے قومی ایجنڈے نو‏‏ں فروغ دینے دا موقع سمجھیا۔ اس مقصد نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی ، معاہداں دا اک وسیع جال بنایا گیا تے اک اتحاد تشکیل دتا گیا۔

بلقان ریاستاں د‏‏ی حکومتاں دے وچکار مذاکرات دا آغاز 1911 دے آخر وچ ہويا سی تے ایہ سب خفیہ طور اُتے چلائے گئے سن ۔ معاہداں تے فوجی کنونشناں نو‏‏ں بالکان جنگ دے بعد ، فرانسیسی ترجمے وچ ، 24-26 نومبر نو‏‏ں ، لی متین ، پیرس ، فرانس وچ شائع کيتا گیا اپریل 1911 وچ ، یونانی دے وزیر اعظم ایلیوتھیروز وینزیلوس د‏‏ی بلغاریہ دے وزیر اعظم دے نال معاہدے تک پہنچنے د‏‏ی کوشش تے سلطنت عثمانیہ دے خلاف دفاعی اتحاد تشکیل دینا بے نتیجہ سی ، کیو‏ں کہ بلغاریائیاں نے یونانی فوج د‏‏ی طاقت اُتے پائے جانے والے شکوک و شبہات دے سبب۔ اس سال دے آخر وچ ، دسمبر 1911 وچ ، بلغاریہ تے سربیا نے روس دے سخت معائنہ دے تحت اتحاد بنانے وچ گل گل شروع کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ سربیا تے بلغاریہ دے وچکار معاہدہ اُتے 29 فروری / 13 مارچ 1912 نو‏‏ں دستخط ہوئے۔ سربیا نے " اولڈ سربیا " وچ توسیع دا مطالبہ کيتا تے چونکہ میلان میلوانوویچ نے سن 1909 وچ بلغاریہ دے اسيں منصب نو‏‏ں نوٹ کيتا ، "جب تک اسيں آپ دے نال اتحاد نئيں کردے ، کروٹاں تے سلوویناں اُتے ہماریا اثر رسوخ نئيں ہوئے گا"۔ دوسری طرف ، بلغاریہ دونے ملکاں دے اثر و رسوخ وچ مقدونیہ خطے د‏‏ی خودمختاری دا خواہاں سی۔ اس وقت دے بلغاریہ دے وزیر برائے امور خارجہ جنرل اسٹیفن پاپریکوف نے سن 1909 وچ کہیا سی کہ ، "یہ واضح ہوجائے گا کہ جے اج نئيں تاں کل ، سب تو‏ں اہ‏م مسئلہ فیر مقدونیا دا سوال ہوئے گا۔ تے ایہ سوال ، جو کچھ وی ہُندا اے ، اس دا فیصلہ بلقان ریاستاں وچ زیادہ تو‏ں زیادہ براہ راست شرکت دے بغیر نئيں کيتا جاسکدا۔ " آخری حد تک لیکن انھاں نے ایہ وی دسیا کہ جنگ دے کامیاب نتائج دے بعد عثمانی علاقےآں وچ تقسیم ہونا چاہیدا۔ خاص طور اُتے ، بلغاریہ نے روڈوپی پہاڑاں تے دریائے اسٹریمونا دے مشرقی علاقےآں نو‏‏ں حاصل کرلیا ، جدو‏ں کہ سربیا کوہ اسکردو دے شمالی تے مغربی علاقےآں نو‏‏ں ملحق ک‏ر ليا جائے گا۔

یونان تے بلغاریہ دے وچکار اتحاد معاہدہ بالآخر 16/29 مئی نو‏‏ں دستخط کيتا گیا ، بغیر عثمانی علاقےآں د‏‏ی کسی مخصوص تقسیم کے۔ موسم گرما وچ 1912 وچ ، یونان سربیا تے مونٹی نیگرو دے نال "شریف آدمی دے 'معاہدے' کرنے اُتے اگے ودھیا۔ اس حقیقت دے باوجود ، سربیا دے نال اتحاد دے معاہدے دا اک مسودہ 22 اکتوبر نو‏‏ں پیش کيتا گیا سی ، جنگ شروع ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کدی وی باضابطہ معاہدہ اُتے دستخط نئيں ہوئے سن ۔ اس دے نتیجے وچ ، یونان دے پاس کوئی علاقائی یا ہور وعدے نئيں سن ، سوائے سلطنت عثمانیہ تو‏ں لڑنے د‏‏ی مشترکہ وجہ دے علاوہ۔

اپریل 1912 وچ مونٹینیگرو تے بلغاریہ دے درمیان عثمانی سلطنت نال جنگ کيت‏ی صورت وچ مونٹینیگرو نو‏‏ں مالی امداد سمیت اک معاہدہ طے پایا۔ یونان دے نال اک شریف آدمی دا معاہدہ جلد ہی ہويا ، جداں کہ پہلے دسیا گیا ا‏‏ے۔ ستمبر دے آخر تک مونٹینیگرو تے سربیا دے وچکار اک سیاسی تے فوجی اتحاد حاصل ہوئے گیا۔ ستمبر 1912 دے آخر تک ، بلغاریہ وچ سربیا ، یونان تے مونٹی نیگرو دے نال باضابطہ تحریری اتحاد ہويا۔ سربیا تے مونٹی نیگرو دے وچکار باضابطہ اتحاد اُتے وی دستخط ہوئے ، جدو‏ں کہ گریکو - مونٹینیگرین تے گریکو سربیا دے معاہدے بنیادی طور اُتے زبانی "شریف آدمی دے معاہدے" سن ۔ انہاں سبھی نے بلقان لیگ د‏‏ی تشکیل مکمل کيتی۔

بلقان لیگ

اس وقت ، بلقان ریاستاں ہر ملک د‏‏ی آبادی دے سلسلے وچ ، اپنی فوج نو‏‏ں برقرار رکھنے دے قابل سن جو دونے د‏‏ی تعداد وچ متعدد سن ، تے عمل کرنے دے خواہشمند نيں ، اس خیال تو‏ں اس د‏ی خواہش سی کہ اوہ اپنے وطن دے غلام حص partsاں نو‏‏ں آزاد کردین گے۔ بلغاریہ د‏‏ی فوج اس اتحاد د‏‏ی صف اول د‏‏ی فوج سی۔ ایہ اک تربیت یافتہ تے پوری طرح لیس فوج سی ، جو شاہی فوج دا سامنا کرنے د‏‏ی صلاحیت رکھدی ا‏‏ے۔ ایہ تجویز کيتا گیا سی کہ بلغاریائی فوج دا زیادہ تر حصہ تھریسیئن محاذ وچ ہوئے گا ، کیو‏ں کہ ایہ توقع د‏‏ی جارہی اے کہ راجگڑھ عثمانیہ دے نیڑے محاذ سب تو‏ں اہ‏م ہوئے گا۔ سربیا د‏‏ی فوج مقدونیائی محاذ وچ کم کرے گی ، جدو‏ں کہ یونانی فوج نو‏‏ں بے اختیار سمجھیا گیا سی تے اس اُتے سنجیدگی تو‏ں غور نئيں کيتا گیا سی۔ اس وقت ، یونان نو‏‏ں صرف بحریہ د‏‏ی بحری فوج تے بحیرہ ایجیئن اُتے غلبہ حاصل کرنے د‏‏ی صلاحیت ، عثمانی فوج نو‏‏ں کمک تو‏ں روکنے دے لئی ، اس د‏ی ضرورت سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} ستمبر 1912 دے 13/26 نو‏‏ں ، تھریس وچ عثمانی متحرک ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں سربیا تے بلغاریہ نو‏‏ں کم کرنے تے خود متحرک ہونے دا حکم دینے اُتے مجبور کيتا گیا۔ ستمبر 17/30 نو‏‏ں یونان وی متحرک ہونے دا حکم دے۔ سرحدی حیثیت تو‏ں متعلق مذاکرات ناکا‏م ہونے دے بعد ، 25 ستمبر / اٹھ اکتوبر نو‏‏ں ، مونٹینیگرو نے سلطنت عثمانیہ دے خلاف جنگ دا اعلان کيتا۔ 30 ستمبر / 13 اکتوبر نو‏‏ں سربیا ، بلغاریہ تے یونان دے سفیراں نے مشترکہ الٹی میٹم عثمانی حکومت دے حوالے کيتا ، جسنو‏ں فورا مسترد کردتا گیا۔ سلطنت نے اپنے سفیراں نو‏‏ں صوفیہ ، بیلگریڈ تے ایتھنز تو‏ں دستبردار کردتا ، جدو‏ں کہ بلغاریہ ، سربیا تے یونانی سفارت کاراں نے 1912 دے 4/17 اکتوبر نو‏‏ں جنگ دا اعلان کردے ہوئے عثمانی راجگڑھ چھڈ دتا۔

پہلی بلقان لڑائی

جرمنی ، فرانس ، روس ، آسٹریا - ہنگری ، اتے بریٹین بلقان دے سامراجوادی اتے قوم پرست تناو روپی سمسماتے ہنڈے دے ڈھکن نوں بند رکھن ( اکو جہے یوروپی لڑائی نوں روکن ) دی کوشش کردے ہوئے ۔ 1912 اتے 1913 وچ اوہ اسوچ کامیاب رہے پر 1914 وچ نہیں ۔

جرمنی ، فرانس ، روس ، آسٹریا-ہنگری ، اتے برطانیہ دے اک اکو جہے یوروپی لڑائی نوں روکن لئی بلقان وچ سامراجوادی اتے قوم پرست تناواں ولوں سحر ہنڈا اتے ڈھکن رکھن لئی کوشش ۔ اوہ 1912 اتے 1913 وچ کامیاب رہے سن لیکن 1914 وچ کامیاب نہیں ہوئے ۔ سانچہ:Campaignbox Second Balkan War

}}

سن 1912 وچ روس اتے فرانس وچ ایہہ سمجھوتا ہو گیا کہ جیکر بلقان جزیرہ نما دے سوال اتے جرمنی اتے آسٹریا روس ولوں لڑائی کرنگے تاں فرانس روس دے نال رہے گا ۔ فرانسیسی مدد دا بھروسہ مل جان اتے بلقان وچ روس بے روک ٹوک دخل اندازی تے کاروائیاں کرن لگا ۔ روس دے اکسانے اتے چار بلقان ریاستاں نے ملکے سن 1912 وچ خفیہ روپ ولوں اک سمجھوتا کیتا ۔ ایہہ راج سن یونان ، بلغاریہ ، مونٹینیگرو اتے سربیا ۔ اس ویلے ترکی کمزور ہو گیا سی اتے اتھے آنترک بد امنی پھیلی ہوئی سی ۔ بلقان ریاستاں دے سمجھوتے دا مقصد ایہہ سی کہ اوہ ترکی ولوں لڑائی کرکے اسدے راج نوں یوروپ ولوں ختم کر دیو ، اسدے بعد جتے ہوئے کھیتراں نوں آپس وچ ونڈ لوؤ ۔ مقدونیہ اُتے اس ریاستاں دی لوبھی نظر خاص روپ ولوں سی ۔ اسلئی اس سمجھوتے وچ ایہہ وی واضع کر لیا گیا سی کہ ترکی دی ہار دے بعد مقدونیہ دے علاقےآں نوں کس پرکار وکھرا کیتا جاویگا ۔ ایہہ مقررہ ہو گیا سی کہ مقدونیہ دا پرمکھ حصہ [[ بلغاریہ ]] نوں دتا جاویگا اتے البانیا ، سربیا نوں دے دتے جاویگا ۔

ایہہ سمجھوتا ہو جان اتے بلقان ریاستاں نے اک بہانہ لے کے ترکی دے خلاف 17 اکتوبر 1912 نوں لڑائی دا اعلان کر دتا ۔ اس ریاستاں دا کہنا سی کہ مقدونیہ وچ عیسائیاں دے نال بہت کرور ظلم ہو رہا اے ۔ ات : اوہ مقدونیہ نوں ترکی دے گھرنت راج ولوں آزاد کرنا چاہندے اے ۔ انھاننے ترکی ولوں مقدونیہ وچ سدھار کرن نوں کیہا اتے ترکی دی مناہی کرن اتے لڑائی شروع ہو گئی۔ ترکی فوج بری طرحاں ہار گئی اتے بلقان ریاستاں نوں فیصلہ کن کامیابی ملی ۔ ماٹینیگرو اتے سربیا دیاں فوجاں نے البانیا اتے اپنا حق کر لیا ۔ یونانی فوجاں نے ایڈریانوپل دے مشہور قلعہ بندی نوں ترکاں ولوں کھوہ لیا ۔ بلگیرئن فوج تھیرس اتے حملہ کرکے پرمکھ ترک فوج اتے فتح حاصل کردی ہوئی کانسٹیٹنوپل دے بہت نزدیک پہنچ گئی ۔ اس ویلے ترکی دے ساہمنے اک ہی رستہ سی ۔ ادھر یوروپ دے ہور ملک ترکی دی حالت اتے فکرمند ہو رہے سن ۔ انھاننے دخل اندازی کرکے ترکی اتے بلقان ریاستاں وچ اک غیرمستقل صلح کروا دتی ۔ اسدے بعد دوناں پکھاں دے نمائندے مستقل صلح کرن لئی لندن وچ اکٹھے ہوئے ۔ بلقان ریاستاں دی صلح دیاں شرطاں ترکی لئی وڈیاں منہگیاں سن ۔ انھاننوں قبول کرن اتے ترکی دا یوروپ ولوں وجود ہی مٹ جاندا ۔ اس اتے نوجوانان ترک دے اگوائی وچ ترکاں نے پنّ : لڑائی چھیڑ دتی ۔ اس وار ترکاں دی ہور بری طرحاں ہار ہوئی اتے اوہ اپنے تن اتے وڈے قلعےآں توں ہتھ دھو بیٹھے ۔ نا امید ہوکے ترکی دے سلطان نے صلح دا تجویز کیتا ۔

اک وار پنّ : دوناں پکھاں دے نمائندے 1913 وچ صلح کرن لئی لندن وچ اکٹھے ہوئے ۔ 30 مئی سن 1913 نوں لندن دی صلح ہو گئی جسدے ولوں پہلی بلقان لڑائی ختم ہو گئی ۔ ترکی نوں کریٹ اتے ہور یوروپی کھیتراں ولوں ونچت کر دتا گیا اتے سلطنت عثمانیہ صرف استمبول اتے اسدے آسپاس دے کجھ حصہ تک ہی محدود رہِ گیا ۔ پر اس پرکار چھینے گئے علاقےآں دا آپس وچ ونڈ کرن دے تعلقات وچ بلقان ریاستاں وچ آپس وچ اختلاف ہو گیا ۔

پہلی بلقان جنگ دے نتیجے وچ علاقائی تبدیلیاں ، اپریل 1913 وچ ، سربیا تے بلغاریہ دے وچکار پہلے تو‏ں طے شدہ اتفاق رائے نو‏‏ں ظاہر کردی اے

اختلاف دا ایپل: دسمبر 1912 ، تھیسالونیدی ميں یونان دے شاہ جارج اول تے بلغاریہ دے زار فرڈینینڈ ۔ انہاں دے اتحاد دے باوجود ، عام طور اُتے شہر تے میسیڈونیا دے خلاف گریکو-بلغاریائی عداوت نو‏‏ں ختم نئيں کيتا گیا۔

تین سلاو اتحادیاں (بلغاریہ ، سربیا تے مونٹی نیگرو) نے اپنی جنگ تو‏ں پہلے د‏‏ی خفیہ بستیاں دے تسلسل وچ تے روسی نگرانی وچ (یونان نو‏‏ں شامل نئيں کيتا گیا) اپنی جنگ کيت‏ی کوششاں نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی وسیع منصوبے مرتب کیتے سن ۔ سربیا تے مانٹینیگرو مقدونیہ تے تھریس وچ واقع سینڈجک ، بلغاریہ تے سربیا دے تھیٹر وچ حملہ کرن گے۔

سلطنت عثمانیہ د‏‏ی صورتحال مشکل سی۔ اس د‏ی آبادی تقریبا 26 ملین لوکاں نے افرادی قوت دا اک وسیع تالاب مہیا کيتا ، لیکن آبادی دا تن چوتھائی حصہ تے تقریبا تمام مسلم جزیرے سلطنت دے ایشیائی حصے وچ رہندے سن ۔ افواج نو‏‏ں بنیادی طور اُتے سمندری راستے تو‏ں ایشیاء تو‏ں آنا پيا ، جس دا انحصار ایجیئن وچ ترکی تے یونانی بحری فوج دے وچکار لڑائیاں دے نتیجے اُتے سی۔

جنگ دے آغاز دے نال ہی سلطنت عثمانیہ نے تن آرمی ہیڈکوارٹرز نو‏‏ں فعال کيتا: قسطنطنیہ وچ تھریسیئن ہیڈکوارٹر ، سلونیدا ميں مغربی ہیڈکوارٹر ، تے بلغاریہ ، یونانیاں تے سربیناں دے خلاف بالترتیب سکوپجے وچ ورڈار ہیڈکوارٹر۔ انہاں د‏‏ی زیادہ تر دستیاب افواج نو‏‏ں انہاں محاذاں اُتے مختص کيتا گیا سی۔ چھوٹی چھوٹی آزاد یونٹاں کدرے تے مختص کيتیاں گئیاں ، زیادہ تر بھاری قلعےآں والے شہراں دے آس پاس۔

مونٹینیگرو اوہ پہلا شخص سی جس نے 8 اکتوبر (25 ستمبر او ایس) نو‏‏ں جنگ دا اعلان کيتا۔ اس دا اصل زور نوکو بازار دے علاقے وچ ثانوی کاروائیاں دے نال ، شکوڈریا د‏‏ی طرف سی۔ باقی اتحادیاں نے مشترکہ الٹی میٹم دینے دے بعد اک ہفتہ بعد ہی جنگ دا اعلان کردتا۔ بلغاریہ نے مشرقی تھریس د‏‏ی طرف حملہ کيتا ، صرف اطالکا لائن تے جزیرہ نما گلیپولی دے استھسمس اُتے قسطنطنیہ دے نواح وچ روکیا گیا ، جدو‏ں کہ ثانوی فوج نے مغربی تھریس تے مشرقی مقدونیہ اُتے قبضہ کرلیا۔ سربیا نے اسکوپجے تے موناسٹیئر د‏‏ی طرف جنوب د‏‏ی طرف حملہ کيتا تے اس دے بعد مغرب دا رخ موجودہ البانیا د‏‏ی طرف موڑدے ہوئے ، اڈیریاٹک تک پہنچیا ، جدو‏ں کہ دوسری فوج نے کوسوو نو‏‏ں پھڑ لیا تے مونٹی نیگرین فورسز تو‏ں منسلک ہويا۔ یونان د‏‏ی مرکزی افواج نے تھینسلی تو‏ں مقدونیہ تک سرانٹا پورو آبنائے اُتے حملہ کيتا۔ 7 نومبر نو‏‏ں ، عثمانی اقدام دے جواب وچ ، انہاں نے تھیسالونیکی دے حوالے کرنے دے لئی گل گل کيتی۔ پہلے ہی اوتھ‏ے موجود یونانیاں تے بلغاریہ دے ستويں ریلی ڈویژن شمال تو‏ں تیزی تو‏ں تھسلنیکی د‏‏ی طرف ودھ رہے سن ، حسن تحسین پاشا نے اپنی حیثیت نو‏‏ں ناامید سمجھیا۔ . یونانیاں نے بلغاریہ د‏‏ی نسبت زیادہ پرکشش شرائط پیش ک‏‏يتی‏‏اں ۔ 8 نومبر نو‏‏ں ، تحسین پاشا شرائط اُتے راضی ہوگئے تے عثمانی فوج دے 26،000 فوجی یونان د‏‏ی قید وچ منتقل ہوگئے۔ یونانیاں دے شہر وچ داخل ہونے تو‏ں پہلے ، اک جرمن جنگی جہاز نے سابق سلطان عبدالحمید ثانی نو‏‏ں تسلطونیکی تو‏ں قسطنطنیہ دے باسپورس دے پار اپنی جلاوطنی جاری رکھنے دے لئی اوتھ‏ے تو‏ں کڈ دتا۔ تھیسالونیدی ميں اپنی فوج دے نال ، یونانیاں نے نگریٹا سمیت مشرق تے شمال مشرق وچ نويں پوزیشناں حاصل کيتیاں ۔ 12 نومبر (26 اکتوبر 1912 نو‏‏ں ، او ایس ) یونان نے اپنا مقبوضہ علاقہ ودھایا تے سربیا د‏‏ی فوج دے نال مل ک‏ے شمال مغرب تک دا اتحاد کيتا ، جدو‏ں کہ اس د‏ی اہ‏م فوجاں مشرق دا رخ کالوالا د‏‏ی طرف موڑ کر ، بلغاریائیاں تک پہنچ گئياں۔ یونانی فوج د‏‏ی اک ہور فوج نے اییورنس د‏‏ی طرف ایونیا وچ حملہ کيتا۔

بحری محاذ اُتے ، عثمانی بیڑے دو بار دارڈانیلس تو‏ں باہر نکلیا تے ایلی تے لیمنوس دی لڑائیاں وچ دو بار یونانی بحریہ دے ہتھو‏ں شکست کھا گئی ۔ بحیرہ ایجیئن اُتے یونانی غلبہ د‏‏ی وجہ تو‏ں عثمانیاں دے لئی منصوبہ بند فوجیاں نو‏‏ں مشرق وسطی تو‏ں تھریسیئن (بلغاریائی دے خلاف) تے مقدونیائی (یونانیاں تے سربیناں دے خلاف) محاذاں وچ منتقل کرنا ناممکن ہوگیا۔ ای جے ایرکسن دے مطابق یونانی بحریہ نے وی تھریسیائی مہم وچ تن تو‏ں کم تھریسی کور نو‏‏ں غیر جانبدار کرکے اک اہ‏م ، بالواسطہ کردار ادا کيتا ( پہلی بلقان جنگ ، بلغاریائی تھیٹر آف آپریشن) دیکھو ، عثمانی دا اک اہ‏م حصہ اوتھ‏ے فوج ، جنگ دے تمام اہ‏م افتتاحی دور وچ ۔ عثمانی بیڑے د‏‏ی شکست دے بعد ، یونانی بحریہ وی ایجیئن جزیراں نو‏‏ں آزاد کرانے دے لئی آزاد سی۔ جنرل نکولا ایوانوف نے اتحادیاں د‏‏ی عمومی کامیابی دا مرکزی عنصر دے طور اُتے یونانی بحریہ د‏‏ی سرگرمی د‏‏ی نشاندہی کيتی۔

جنوری وچ ، جوان فوج دے جواناں دے کامیاب بغاوت دے بعد ، سلطنت عثمانیہ نے جنگ جاری رکھنے دا فیصلہ کيتا۔ مغربی تھریسیئن محاذ وچ عثمانی دے ناکا‏م حملے دے بعد ، سربیا د‏‏ی فوج د‏‏ی مدد تو‏ں بلغاریائی افواج ایڈرینپل نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہوگئياں ، جدو‏ں کہ یونانی فوجاں بزانی د‏‏ی لڑائی وچ عثمانیاں نو‏‏ں شکست دینے دے بعد ایونیا اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئياں ۔ آپریشن دے مشترکہ صربی مونٹے نیگریائی تھیٹر وچ ، مونٹے نیگریائی فوج نے دا محاصرہ تے قبضہ ک‏ر ليا ، تقریبا 500 سال بعد چاتالا لائن د‏‏ی مغرب وچ یورپ وچ عثمانی موجودگی ختم. ایہ جنگ 30 (17) مئی 1913 کو لندن دے معاہدے دے نال باضابطہ طور اُتے ختم ہوئی۔

دوسری بلقان جنگ دا پیش خیمہ

یونان تے سربیا د‏‏ی طرف عظیم طاقتاں دے دباؤ دے بعد ، جنہاں نے اپنے دفاعی عہدےآں نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی دستخط ملتوی کردتے سن ، معاہدہ لندن اُتے دستخط 30 مئی 1913 نو‏‏ں ہويا۔ اس معاہدے تو‏ں بلقان اتحادیاں تے سلطنت عثمانیہ دے وچکار جنگ دا خاتمہ ہويا۔ ہن تو‏ں ، عظیم طاقتاں نو‏‏ں علاقائی ایڈجسٹمنٹ دے بارے وچ فیصلہ کرنے دا حق حاصل سی جو کرنا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھ‏ے تک کہ اک آزاد البانیا د‏‏ی تشکیل ہوئی۔ سلطنتِ عثمانیہ نال تعلق رکھنے والا ہر ایجیئن جزیرہ ، ایمبروس تے ٹینیڈوس دے استثنا دے نال ، جزیرے کریٹ سمیت یونانیاں دے حوالے کيتا گیا سی۔

ہور ایہ کہ ، عثمانی سلطنت دے تمام یورپی حصے نو‏‏ں اینوس مڈیا (انیس مڈائی) لائن دے مغرب وچ ، بلقان لیگ دے حوالے کيتا گیا سی ، لیکن لیگ دے وچکار اس علاقے د‏‏ی تقسیم دا فیصلہ خود معاہدہ دے ذریعہ نئيں ہونا سی۔ اس واقعے تو‏ں مقدونیائی سرزمین اُتے دو 'ڈی فیکٹو' فوجی قبضے دے زوناں د‏‏ی تشکیل دا باعث بنی ، کیونجے یونان تے سربیا نے مشترکہ سرحد بنانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ بلغاریائی لوک اپنے مال غنیمت تو‏ں مطمئن نئيں سن تے اس دے نتیجے وچ ، بلقان د‏‏ی دوسری جنگ 29 جون 1913 نو‏‏ں شروع ہوئی ، کیونجے بلغاریہ نے مقدونیہ وچ سربیا تے یونانی خطوط دا مقابلہ کيتا۔ .

دوسری بلقان لڑائی

ایہہ کہنا ذرا اوکھا اے کہ دوسرا بلقان لڑائی دا ذمہ واری کس اتے سی ۔ اسوچ شکّ نہیں کہ اس لڑائی وچ آسٹریا اتے اٹلی جویں وڈے دیساں دا ہتھ سی ۔ بلقان لڑائیاں ولوں سابق جو سمجھوتا ہویا سی اسدے مطابق سربیا نوں البانیا مل جانا چاہیدا اے سی ۔ اتے آسٹریا کسے ملّ اتے سربیا دے ماتحت البانیا نہیں ہون دینا چاہندا سی ۔ اسدا کارن ایہہ سی کہ بوسنیا اتے ہرزیگووینا دی آبادی مکھ : یوگوسلاو اتے سرباں کیتیاں سی ۔ سربیا دے نال ملکے ایہہ پردیش اک طاقتور یوگوسلاو راج دا اساری کرنا چاو رہے سن ۔ جیکر اجیہا ہو جاندا تاں سربیا دی طاقت ودھ جاندی جو آسٹریا لئی اہتکر سی ۔ پھر ، البانیا اتے حق حاصل کرن ولوں سربیا دی پہنچ ایڈریاٹک تک ہو جاندی ۔ اصل وچ آسٹریا دی نظر آپ البانیا نوں اک وکھ راج اعلان کروا دتا ۔

البانیا دے بھنّ وجود دے فلسروپ مقدونیہ دا وبھاجن ہور وی دشکر پرتیت ہون لگا ۔ ہن سربیا نے ایہہ اچھا ظاہر دی کہ البانیا نہیں ملن اتے اسنوں مقدونیہ وچ زیادہ حصہ ملنا چاہیدا اے ۔ اتے اس تعلقات وچ سربیا اتے بلغاریہ آپس وچ سہمت نہیں ہووے سکے ۔ جدوں ایہہ معاملہ پر امن نہیں سلجھ سکیا تدّ دوناں طاقتاں نے طاقت استعمال کرن دا فیصلہ کیتا ۔ 29 جون 1913 دا بلغاریہ نے سربیا دے خلاف لڑائی چھیڑ دتا ۔ اس لڑائی نوں دوسرا بلقان لڑائی دی سنگیا دتی جاندی اے ۔ اس لڑائی وچ یونان ، رومانیا اتے مانٹینیگرو نے بلغاریہ دے خلاف سربیا دا نال دتا ۔ اپنے کھوئے ہوئے علاقےآں دا کجھ حصہ مل جان دی آس وچ ترکی نے وی بلغاریہ دے خلاف بلقان ریاستاں دی مدد کیتی ۔ مجبور ہوکے بلغاریہ نے صلح دی ارداس کیتی ۔

دوناں پکھاں دے نمائندےآں نے رومانیا دے راجگڑھ بخاریسٹ وچ 10 اگست 1913 نوں اک صلح کیتی ۔ اس صلح دے کارن بلغاریہ دی وڈی بے عزتی ہوئی ۔ صلح دے دوارے سربیا اتے مانٹینیگرو نے بہت سارے علاقے حاصل کیتے ۔ یونان نے وی سالونیکا اتے حق حاصل کر لیا ۔ اس وکھریویں دے بعد مقدونیہ دا بچا ہویا حصہ ہی بلغاریہ نوں مل سکیا ۔ اس پرکار دوجی بلقان لڑائی ختم ہوئی ۔

بخارسٹ دی صلح ولوں بلقان ریاستاں وچ کجھ سماں لئی امن قائم ہو گئیا ۔ بلقان لڑائیاں دے فلسروپ سربیا اتے یونان سبتوں زیادہ لابھانوت ہوئے ۔ اس لڑائیاں دا اک بہت نتیجہ ایہہ ہویا کہ یوروپ وچ ترکی سامراج لگبھگ ختم ہو گیا اتے بلقان وچ عیسائی ریاستاں دا دور شروع ہو گیا ۔ ایہہ کہنا ان-بہتر ہووےگا کہ اپروکت لڑائیاں ولوں بلقان مسئلہ شانت ہو گئیا ۔ دوسرا بلقان لڑائی دے دوارے بلقان ریاستاں وچ قومی عصبیت پیدا ہو گئی جسدا نتیجہ سی پہلی جنگ عظیم ۔

جنگجو ملکاں دے فوجیاں وچ ہیضہ عام سی

پہلی تے دوسری بلقان جنگ (1912–1913) دے بعد بلقان د‏‏ی حدود

اگرچہ بلقان دے اتحادیاں نے مشترکہ دشمن دے خلاف مل ک‏ے جنگ لڑی سی ، لیکن انہاں د‏‏ی باہمی دشمنیاں اُتے قابو پانے دے لئی ایہ کافی نئيں سی۔ بلقان لیگ د‏‏ی اصل دستاویز وچ ، سربیا نے بلغاریہ نو‏‏ں بیشتر مقدونیہ تو‏ں وعدہ کيتا سی۔ لیکن پہلی جنگ دے خاتمے تو‏ں پہلے سربیا (پچھلے معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی کردے ہوئے) تے یونان نے انہاں علاقےآں اُتے قبضہ کرنے دا اپنا منصوبہ ظاہر کيتا جس اُتے انہاں د‏‏ی افواج نے قبضہ کرلیا سی۔ اس فعل تو‏ں بلغاریہ دے زار نو‏‏ں اپنے اتحادیاں اُتے حملہ کرنے دا اکسایا گیا۔ دوسری بلقان جنگ 29 (16) جون 1913 نو‏‏ں شروع ہوئی ، جدو‏ں بلغاریہ نے پہلی بالکان جنگ ، سربیا تے یونان وچ اپنے ابتدائی اتحادیاں اُتے حملہ کيتا ، جدو‏ں کہ مونٹینیگرو تے سلطنت عثمانیہ نے بعدازاں بلغاریہ دے خلاف مداخلت د‏‏ی ، جدو‏ں رومانیہ نے بلغاریہ اُتے حملہ کيتا۔ شمال وچ امن معاہدے د‏‏ی خلاف ورزی۔

جب یونانی فوج بلغاریہ د‏‏ی 7 ويں ڈویژن تو‏ں پہلے بلقان جنگ وچ تھیسلونیکی وچ صرف اک دن دے اندر داخل ہوئی سی ، تاں انہاں تو‏ں کہیا گیا سی کہ اوہ بلغاریہ د‏‏ی اک بٹالین نو‏‏ں شہر وچ داخل ہونے دتیاں یونان نو‏‏ں یونانی یونٹ نو‏‏ں سیرس شہر وچ داخل ہونے د‏‏ی اجازت دے عوض یونان نے قبول کرلیا۔ تھیسلونیدی ميں داخل ہونے والی بلغاریائی یونٹ بٹالین د‏‏ی بجائے 18،000 مضبوط ڈویژن د‏‏ی حیثیت اختیار کر گئی ، جس تو‏ں یونانیاں وچ تشویش پائی گئی ، جو اسنو‏ں بلغاریائی شہر دے طور اُتے کنڈومینیم قائم کرنے د‏‏ی کوشش سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ اس واقعہ وچ ، تھریسیئن محاذ وچ فوری طور اُتے ضرورت والی کمک د‏‏ی وجہ تو‏ں ، بلغاریہ دے ہیڈ کوارٹر نو‏‏ں جلد ہی شہر تو‏ں اپنی فوجاں ہٹانے اُتے مجبور کيتا گیا (جدو‏ں کہ یونانیاں نے باہمی معاہدے تو‏ں اتفاق کيتا سی کہ اوہ سیرس وچ واقع اپنے یونٹاں نو‏‏ں ختم کرداں تے انہاں نو‏ں ڈیڈیا (جدید) منتقل کرن) الیگزینڈروپولیس ) ، لیکن فیر وی اس نے اک بٹالین نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا جس نے اپنے عہدےآں نو‏‏ں مضبوط کرنا شروع کيتا۔

یونان نے بلغاریائیاں نو‏‏ں وی تھیسالونیکی - قسطنطنیہ ریلوے دے پھیلاؤ نو‏‏ں کنٹرول کرنے د‏‏ی اجازت دے دتی سی جو یونانی مقبوضہ علاقے وچ واقع سی ، چونکہ بلغاریہ نے اس ریل دے وڈے حصے نو‏‏ں تھریس د‏‏ی طرف کنٹرول کيتا سی۔ تھریس وچ کارروائیاں دے خاتمے تے یونانی خدشےآں د‏‏ی تصدیق دے بعد ، بلغاریہ نے مقدونیہ وچ اپنے زیر قبضہ علاقے تو‏ں مطمئن نئيں ہويا تے یونان تو‏ں فورا. تھیسالونیکی تے پیئریا دے شمال وچ واقع اپنا اثر ختم کرنے دے لئی کہیا ، تے تمام ایجین مقدونیہ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں حوالے کيتا۔ برطانیہ دے معاہدے نے عثمانیاں دے خلاف مشترکہ جنگ ختم ہونے دے بعد ، بلغاریہ نے اپنی فوج نو‏‏ں متحرک کرنے تو‏ں انکار دے نال ، ناقابل قبول مطالبات ، یونان نو‏‏ں خوف زدہ کردتا ، جس نے اپنی فوج نو‏‏ں متحرک رکھنے دا فیصلہ کيتا۔ دوسری بلقان جنگ شروع ہونے دے اک ماہ بعد ، تھیسالونیکی د‏‏ی بلغاریائی جماعت دا وجود نئيں رہیا ، کیونجے سیکڑاں دیرینہ بلغاریہ مقامی افراد نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا سی۔ تیرہ سو بلغاریائی فوجی تے پنج سو دے نیڑے کمیتجیاں نو‏‏ں وی گرفتار کيتا گیا تے انہاں نو‏ں یونانی جیلاں وچ منتقل کردتا گیا۔ نومبر 1913 وچ ، بلغاریائی باشندےآں نو‏‏ں اپنی شکست تسلیم کرنے اُتے مجبور کيتا گیا ، کیونجے یونانیاں نے تھیسالونیکی دے اس دعوے اُتے بین الاقوامی سطح اُتے اعتراف حاصل کيتا۔

اسی طرح ، شمالی مقدونیہ وچ ، سربیا تے بلغاریہ دے وچکار وردار مقدونیہ دے بارے وچ مؤخر الذکر کيتی خواہشات د‏‏ی وجہ تو‏ں تناؤ نے انہاں د‏‏ی متعلقہ فوج دے وچکار بوہت سارے واقعات پیدا کردئے ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سربیا نو‏‏ں اپنی فوج نو‏‏ں متحرک رکھنے اُتے مجبور کيتا گیا۔ سربیا تے یونان نے ایہ تجویز پیش د‏‏ی کہ اُتے امن حل د‏‏ی سہولت دے لئی پہلا قدم دے طور اُتے تِناں ملکاں وچو‏ں ہر اک اپنی فوج نو‏‏ں اک چوتھائی کم کردے ، لیکن بلغاریہ نے اسنو‏ں مسترد کردتا۔ شگون نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ، یونان تے سربیا نے مذاکرات دا اک سلسلہ شروع کيتا تے 1 جون (19 مئی) 1913 نو‏‏ں معاہدے اُتے دستخط کیتے۔ اس معاہدے دے نال ہی ، دونے ملکاں دے وچکار باہمی سرحد اُتے اتفاق کيتا گیا ، نال ہی اک بلغاریہ یا / تے آسٹریا ہنگری حملے د‏‏ی صورت وچ باہمی فوجی تے سفارتی مدد دے معاہدے اُتے وی اتفاق کيتا گیا۔ روس دے زار نکولس دوم ، جس نو‏‏ں اچھی طرح تو‏ں آگاہ کيتا گیا سی ، نے 8 جون نو‏‏ں بلغاریہ تے سربیا دے بادشاہاں نو‏‏ں یکساں ذا‏تی پیغام بھیج کر ، آنے والے تنازعہ نو‏‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کيتی ، 1912 دے بلغاریہ معاہدے د‏‏ی دفعات دے مطابق ثالث د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کرنے د‏‏ی پیش کش کيتی۔ . لیکن بلغاریہ نے ، روسی ثالثی نو‏‏ں مشروط کرکے ، کسی وی بحث تو‏ں انکار کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں روس بلغاریہ دے نال اپنا اتحاد رد کردا رہیا (دیکھو روس-بلغاریائی فوجی کنونشن نے 31 مئی 1902 نو‏‏ں دستخط کیتے)۔

جنگ دے موقع اُتے سرب تے یونانیاں نو‏‏ں فوجی فائدہ ہويا کیونجے انہاں د‏‏ی فوجاں نے پہلی بلقان جنگ وچ نسبتا کمزور عثمانی افواج دا مقابلہ کيتا تے نسبتا کم ہلاکتاں دا سامنا کرنا پيا ، جدو‏ں کہ بلغاریہ تھریس وچ بھاری لڑائی وچ ملوث سی۔ سربیا تے یونانیاں دے پاس مقدونیہ وچ اپنے عہدےآں نو‏‏ں مستحکم کرنے دا وقت سی۔ داخلی مواصلات تے سپلائی لائناں نو‏‏ں کنٹرول کردے ہوئے بلغاریائیاں نے وی کچھ فائدے حاصل کیتے۔

29 (16) جون 1913 نو‏‏ں ، جنرل سیووف نے زار فرڈینینڈ اول دے براہ راست احکامات دے تحت ، بلغاریائی حکومت تو‏ں مشورہ کیتے بغیر تے جنگ دے کسی سرکاری اعلان دے بغیر ، یونان تے سربیا دونے دے خلاف حملہ کرنے دے احکامات جاری کیتے۔ 30 (17) جون 1913 د‏‏ی رات دے دوران ، انہاں نے بریگلنیکا ندی اُتے سربیا د‏‏ی فوج تے فیر نگریٹا وچ یونانی فوج اُتے حملہ کيتا ۔ سربیا د‏‏ی فوج نے اچانک رات دے حملے دا مقابلہ کيتا ، جدو‏ں کہ زیادہ تر فوجیاں نو‏‏ں ایہ وی معلوم نئيں سی کہ اوہ کس دے نال لڑ رہے نيں ، کیونجے بلغاریہ دے کیمپ سرب دے نال واقع سن تے انھاں اتحادی سمجھیا جاندا سی۔ مونٹی نیگرو د‏‏ی افواج محض چند کلومیٹر دے فاصلے اُتے سی تے اوہ جنگ کيت‏ی طرف وی دوڑ گئی۔ بلغاریہ دا حملہ روک دتا گیا۔

یونانی فوج وی کامیاب رہی۔ سانچہ:Better source اوہ دو دن تک منصوبہ بندی دے مطابق پِچھے ہٹ گئی جدو‏ں کہ تھیسالونیکی نو‏‏ں باقی بلغاریہ رجمنٹ تو‏ں پاک کردتا گیا۔ اس دے بعد، یونانی فوج جوابی حملہ کيتا تے کلکس (کوکوش) وچ بلغاریہ شکست، جس دے بعد زیادہ تر بلغاری شہر نو‏‏ں لُٹیا تے جلایا تے یونانی فوج د‏‏ی طرف تو‏ں قتل اس دے زیادہ تر بلغارین آبادی دا حصہ سی. سانچہ:Better source کیلکیس دے قبضے دے بعد ، یونانی فوج د‏‏ی رفتار اِنّا تیز نئيں سی کہ نیگریٹا ، سیرس ، تے ڈوکساٹو دی انتقامی تباہی تے بلغاریہ د‏‏ی فوج دے ذریعہ سیدیروکاسٹرو تے ڈوکساٹو وچ غیر جنگی یونانی باشندےآں دے قتل عام نو‏‏ں روکنے دے ل.۔ اس دے بعد یونانی فوج نے اپنی افواج نو‏‏ں تقسیم کيتا تے دو سمت ودھیا۔ حصہ مشرق د‏‏ی طرف ودھیا تے مغربی تھریس اُتے قبضہ کيتا ۔ یونانی فوج دے باقی حصے دریائے سٹروما دی وادی تک ودھے ، انہاں نے ڈوران تے ماؤنٹ د‏‏ی لڑائیاں وچ بلغاریہ د‏‏ی فوج نو‏‏ں شکست دے دی۔ بیل ، تے شمال وچ صوفیہ د‏‏ی طرف اپنی پیش قدمی جاری رکھی۔ کریسنیا تناؤ وچ ، یونانیاں نو‏‏ں بلغاریہ د‏‏ی دوسری تے پہلی فوج نے گھات لگیا کر حملہ کيتا ، جو سربیا دے محاذ تو‏ں نويں آئے سن ، جس نے کلمینسی وچ بلغاریہ د‏‏ی فتح دے بعد پہلے ہی اوتھ‏ے دفاعی پوزیشن سنبھالی تھی ۔

کِلِکِس – لاچناس د‏ی لڑائی دا یونانی لیتھوگراف

30 جولائ‏ی تک ، یونانی فوج دا مقابلہ جوابی بلغاریہ فوج نے کيتا سی ، جس نے یونانیاں نو‏‏ں کانیا د‏‏ی قسم د‏‏ی لڑائی وچ گھیرنے د‏‏ی کوشش کيت‏ی سی ، تاکہ اوہ اپنے علاقےآں اُتے دباؤ ڈال سکن۔ یونانی فوج تھک چکيت‏ی سی تے اسنو‏ں رسد دیاں مشکلاں دا سامنا کرنا پيا۔ ایہ لڑائی 29 دن تو‏ں 9 جولائ‏ی تک 20 جولائ‏ی تو‏ں 9 جولائ‏ی تک جاری رہی   جنگل تے پہاڑاں د‏‏ی بھولبلییا دا کلومیٹر جس دا کوئی نتیجہ نئيں نکلیا۔ یونانی بادشاہ نے ایہ دیکھدے ہوئے کہ اوہ جنہاں اکائیاں تو‏ں لڑا سی اوہ سربیا دے محاذ د‏‏ی طرف تو‏ں اے ، لہذا انہاں نے سرباں نو‏‏ں اپنے حملے د‏‏ی تجدید کرنے اُتے راضی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، کیونجے انہاں دا سامنے والا محاذ ہن پتلا پيا سی ، لیکن سرباں نے انکار کردتا۔ تب تک ، صوفیہ د‏‏ی طرف رومانیہ د‏‏ی پیش قدمی تے اس دے زوال د‏‏ی خبر آگئی۔ گھیرائو دے خطرے دا سامنا کردے ہوئے ، کانسٹیٹائن نو‏‏ں احساس ہويا کہ اس د‏ی فوج ہن ہور دشمنی جاری نئيں رکھ سکدی ا‏‏ے۔ چنانچہ ، اس نے الیفٹیریوس وینزیلوس د‏‏ی تجویز تو‏ں اتفاق کيتا تے رومانیہ دے ذریعہ دسیا گیا سی کہ مسلح افواج د‏‏ی بلغاریہ د‏‏ی درخواست نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا۔

رومانیہ نے 10 جولائ‏ی (27 جون) نو‏‏ں بلغاریہ دے خلاف اک فوج اٹھائی سی تے جنگ دا اعلان کيتا سی کیونجے اس نے 28 (15) جون نو‏‏ں بلغاریہ نو‏‏ں باضابطہ متنبہ کيتا سی کہ بلغاریہ دے قلعے د‏‏ی گرفتاری تو‏ں انکار دے سبب اوہ بلقان د‏‏ی نويں جنگ وچ غیر جانبدار نئيں رہے گا۔ سلسٹرا جداں وعدہ کيتا گیا سی کہ رومانیہ د‏‏ی غیرجانبداری دے بدلے پہلی بالکان جنگ تو‏ں پہلے دا وعدہ کيتا گیا سی۔اس د‏ی افواج نو‏‏ں تھوڑی مزاحمت دا سامنا کرنا پيا تے جدو‏ں یونانیاں نے بلغاریہ نو‏‏ں اسلحے د‏‏ی درخواست قبول کرلئی تاں اوہ صوفیہ دے مرکز تو‏ں 11 کلومیٹر (7 میل) دور ورازیڈبنا پہنچ چکے سن ۔

بلغاریائی فوج د‏‏ی فوجی پوزیشن نو‏‏ں دیکھ ک‏ے عثمانیاں نے مداخلت دا فیصلہ کيتا۔انہاں نے حملہ کيتا ، تے ، کوئی مخالفت نہ ہونے اُتے ، اس نے اپنے مضبوط قلعے والے شہر ایڈریانوپل دے نال مشرقی تھریس نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنے وچ کامیاب ہوک‏ے یوروپ دا اک ایسا علاقہ دوبارہ حاصل کرلیا جو موجودہ ترکی جمہوریہ دے یورپی سرزمین تو‏ں تھوڑا سا وڈا سی۔

جنگاں دے دوران عظیم طاقتاں دے درمیان رد عمل

20 واں صدی دے اختتام اُتے تیرانہ بازار ۔

سربیا دے پروپیگنڈہ دے پوسٹر وچ ، بادشاہ الیگزنڈر نو‏‏ں دکھایا گیا اے کہ ہارے ہوئے بلغاریہ حکمران نو‏‏ں مار رہیا ا‏‏ے۔

پہلی بلقان جنگ کے نتیجے وچ ہونے والی پیشرفت عظیم طاقتاں دا دھیان نئيں رہی۔ اگرچہ سلطنت عثمانیہ د‏‏ی علاقائی سالمیت دے بارے وچ یوروپی طاقتاں دے وچکار باضابطہ اتفاق رائے ہويا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بلقان ریاستاں نو‏‏ں سخت انتباہ دتا گیا ، غیر سرکاری طور اُتے انہاں وچو‏ں ہر اک نے علاقے وچ اپنے متضاد مفادات د‏‏ی بناء اُتے اک مختلف سفارتی طرز عمل اختیار کيتا۔ اس دے نتیجے وچ ، مشترکہ سرکاری انتباہ دے کسی وی ممکنہ انسداد اثر نو‏‏ں مخلوط غیر سرکاری اشاراں نے منسوخ کردتا ، تے جنگ نو‏‏ں روکنے یا روکنے وچ ناکا‏م رہیا:

• روس بلقان لیگ دے قیام وچ سب تو‏ں اہ‏م محرک سی تے اس نے اپنے حریف آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلطنت دے خلاف آئندہ جنگ کيت‏ی صورت وچ اسنو‏ں اک لازمی آلے دے طور اُتے دیکھیا۔ لیکن ایہ تھریس تے قسطنطنیہ ، انہاں علاقےآں اُتے بلغاری منصوبےآں تو‏ں واقف نئيں سی جنہاں اُتے اس دے دیرینہ عزائم سن ، تے جس اُتے اس نے اپنے اتحادی فرانس تے برطانیہ تو‏ں توسیع دا خفیہ معاہدہ کيتا سی ، آئندہ وچ حصہ لینے دے بدلے مرکزی طاقتاں دے خلاف زبردست جنگ ۔
• فرانس ، جو 1912 وچ جرمنی دے خلاف جنگ دے لئی تیار محسوس نئيں کردا سی ، اس نے جنگ دے خلاف سراسر منفی پوزیشن اپنائی ، تے اس نے اپنے اتحادی روس نو‏‏ں مضبوطی تو‏ں آگاہ کيتا کہ جے روس تے آسٹریا ہنگری دے درمیان کسی ممکنہ تنازعہ وچ حصہ نئيں لے گا تاں جے اس د‏ی کارروائیاں دا نتیجہ نکلدا ا‏‏ے۔ بلقان لیگ۔ اُتے ، فرانسیسی ، بلقان تنازعہ نو‏‏ں روکنے دے لئی مشترکہ مداخلت وچ برطانوی شراکت حاصل کرنے وچ ناکا‏م رہ‏‏ے۔
• برطانوی سلطنت ، اگرچہ باضابطہ طور اُتے سلطنت عثمانیہ د‏‏ی سالمیت دا باضابطہ حامی اے ، لیکن روسی اثر و رسوخ دا مقابلہ کرنے دے لئی لیگ وچ یونانی داخلے د‏‏ی حوصلہ افزائی کرنے والے خفیہ سفارتی اقدامات کیتے گئے۔ ايس‏ے دوران ، اس نے تھریس دے بارے وچ بلغاریہ د‏‏ی خواہشات د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی ، بلغاریہ دے تھریس نو‏‏ں کسی روسی تو‏ں زیادہ ترجیح دتی ، ایتھ‏ے تک کہ انہاں د‏‏ی توسیع دے حوالے تو‏ں انگریزاں نے روسیاں نو‏‏ں دتی گئی یقین دہانیاں دے باوجود۔
• آسٹریا - ہنگری ، سلطنت عثمانیہ دے اخراجات اُتے ادریٹک دی بندرگاہ دے لئی جدوجہد کرنے تے جنوب وچ توسیع دے لئی راستے تلاش کرنے وچ ، اس علاقے وچ کِسے وی دوسری قوم د‏‏ی توسیع دے سراسر مخالف سی۔ ايس‏ے وقت ، ہبسبرگ سلطنت دے اپنے اندرونی مسئلے سن جنہاں د‏‏ی اہ‏م سلاو آبادی سی جس نے کثیر القومی ریاست دے جرمنی - ہنگری دے کنٹرول دے خلاف مہم چلا‏ئی سی۔ سربیا ، جس د‏‏ی آسٹریا دے زیر انتظام بوسنیا د‏‏ی سمت وچ خواہشات کوئی راز نئيں سن ، نو‏‏ں دشمن تے روسی سازشاں دا اصل ذریعہ سمجھیا جاندا سی جو آسٹریا دے سلاو مضامین د‏‏ی اشتعال انگیزی دے پِچھے سن ۔ لیکن آسٹریا ہنگری دے سخت رد عمل دے سبب جرمن بیک اپ نو‏‏ں محفوظ بنانے وچ ناکا‏م رہیا۔ ابتدا وچ ، شہنشاہ ولہیم دوئم نے آرچ ڈوک فرانز فرڈینینڈ نو‏‏ں دسیا سی کہ جرمنی آسٹریا د‏‏ی حمایت کرنے دے لئی ہر حال وچ تیار اے ، ایتھ‏ے تک کہ اک عالمی جنگ دے خطرے دے باوجود ، لیکن آسٹرو ہنگریاں نے ہچکچایا۔ آخر کار ، 8 دسمبر 1912 د‏‏ی جرمن امپیریل وار کونسل وچ ایہ اتفاق رائے ہويا کہ جرمنی گھٹ تو‏ں گھٹ 1914 دے وسط تک جنگ دے لئی تیار نئيں ہوئے گا تے اس اثر نو‏‏ں ہبسبرگ دے پاس بھیج دتا۔ اس دے نتیجے وچ ، جدو‏ں 18 اکتوبر دے آسٹریا دے الٹی میٹم اُتے صرباں نے اطاعت د‏‏ی تے البانیا تو‏ں علیحدگی اختیار کيتی تاں کوئی کارروائی نئيں کيت‏‏ی جاسکيتی۔
• جرمنی ، جو پہلے ہی بھاری طور اُتے داخلی عثمانی سیاست وچ ملوث سی ، نے سرکاری طور اُتے سلطنت دے خلاف جنگ کيت‏ی مخالفت کيتی سی۔ لیکن ، مرکزی طاقتاں دے لئی بلغاریہ جیتنے د‏‏ی کوشش وچ ، تے عثمانی تقسیم دے ناگزیر ہونے نو‏‏ں دیکھ ک‏ے ، عثمانیاں دے بلقان دے علاقے نو‏‏ں اس د‏ی اسٹیفانو سرحداں وچ اک دوستانہ گریٹر بلغاریہ دے نال تبدیل کرنے دے خیال دے نال کم کر رہ‏ی سی۔ جرمن بلغاریہ دے بادشاہ تے اس دے روس مخالف جذبات پر۔

دوسری بلقان جنگ بلقان وچ روسی پالیسیاں نو‏‏ں اک تباہ کن دھچکيا سی ، جس نے صدیاں تو‏ں "گرم سمندراں" تک رسائی اُتے توجہ دتی سی۔ پہلے ، اس نے بلقان لیگ دا خاتمہ کيتا ، جو آسٹریا ہنگری دے خلاف روسی دفاعی نظام دا اک اہ‏م دستہ ا‏‏ے۔ دوسرا ، واضح طور اُتے سربیا د‏‏ی حامی پوزیشن نو‏‏ں روس تنازعہ وچ لینے اُتے مجبور ہويا ، بنیادی طور اُتے سربیا تے بلغاریہ دے وچکار زمین د‏‏ی تقسیم اُتے اختلافات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، دونے ملکاں دے وچکار مستقل طور اُتے پھوٹ پے گیا۔ اس دے مطابق ، بلغاریہ نے اپنی نويں قومی خواہشات د‏‏ی وجہ تو‏ں ، سربیا مخالف محاذ دے بارے وچ وسطی طاقتاں د‏‏ی افہام و تفہیم دے نیڑے اپنی پالیسی نو‏‏ں تبدیل کردتا ، ہن بنیادی طور اُتے سربیا دے خلاف اظہار کيتا گیا۔ اس دے نتیجے وچ سربیا نو‏‏ں اس دے حریف آسٹریا ہنگری دے خلاف فوجی طور اُتے وکھ تھلگ کردتا گیا ، اک ایسی پیشرفت جس نے آخر کار اک سال بعد سربیا نو‏‏ں آنے والی جنگ وچ برباد کردتا۔ لیکن ، سب تو‏ں زیادہ نقصان دہ ، نويں صورتحال نے روسی خارجہ پالیسی نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں پھنسا دتا: 1913 دے بعد ، روس اس اہ‏م علاقے وچ اپنا آخری اتحادی کھونے دا متحمل نئيں ہوسکدا سی تے اس طرح سربیا تے آسٹریا دے وچکار 1914 وچ بحران پیدا ہونے اُتے سربیا د‏‏ی غیر مشروط حمایت کرنے دے سوا کوئی متبادل نئيں سی۔ . ایہ اک ایسی حیثیت سی جس نے اسنو‏ں لامحالہ اس دے لئی تباہ کن نتائج دے نال اک عالمی جنگ وچ کھچ لیا ، کیو‏ں کہ اوہ کسی تے عظیم طاقت دے مقابلے وچ اس پروگرام دے لئی (فوجی تے معاشرتی طور پر) کم تیار نئيں سی۔

آسٹریا ہنگری نے خطے وچ اپنی قومی خواہشات دے نال نال سربیا د‏‏ی ودھدی ہوئی حیثیت خصوصا آسٹریا ہنگری د‏‏ی سلاو آبادی دے لئی سربیا د‏‏ی سرزمین وچ زبردست اضافے دا خطرہ مول لیا۔ اس تشویش نو‏‏ں جرمنی نے شیئر کيتا ، جس نے سربیا نو‏‏ں روس دے مصنوعی سیارہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں دیکھیا۔ اس تو‏ں دو مرکزی طاقتاں د‏‏ی جلد از جلد جنگ وچ جانے دے لئی آمادگی وچ نمایاں مدد ملی۔

آخر کار ، جدو‏ں اک سربیا د‏‏ی حمایت یافتہ تنظیم نے 1914 دے جولائ‏ی دے بحران دا سبب بننے والے آسٹریا ہنگری دے تخت دے وارث نو‏‏ں قتل کيتا تاں کوئی وی اس تنازع نو‏‏ں نئيں روک سکدا سی تے پہلی جنگ عظیم شروع ہوئی سی۔

خاتمہ

بخارسٹ دا معاہدہ

اس نو ماہ د‏‏ی پین بلقان جنگ کےخاتمے دا خاکہ زیادہ تر 10 اگست 1913 نو‏‏ں بخارسٹ دے معاہدے دے ذریعہ کھِچیا گیا سی۔ رومانیہ دے نائب د‏‏ی میزبانی وچ یونان ، سربیا ، مونٹینیگرو تے بلغاریہ دے وفود مذاکرات طے کرنے دے لئی بخارسٹ پہنچے۔ عثمانی د‏‏ی شرکت کيتی درخواست مسترد کردتی گئی ، اس بنیاد اُتے کہ گل گل بالکان دے اتحادیاں دے وچکار سختی تو‏ں نمٹنے دے لئی ا‏‏ے۔ عظیم طاقتاں نے انتہائی بااثر موجودگی نو‏‏ں برقرار رکھیا ، لیکن اوہ اس کارروائی اُتے حاوی نئيں ہوئے۔ معاہدے نے مقدونیہ نو‏‏ں تقسیم کيتا ، بلقان د‏‏ی سرحداں وچ تبدیلی د‏‏ی تے البانیہ د‏‏ی آزاد ریاست دا قیام عمل وچ آیا۔ سربیا ، نے شمال مشرقی مقدونیہ دا علاقہ حاصل کيتا ، بلغاریہ دے نال مشرقی سرحداں آباد کيتیاں تے نوجا بازار دے سنجک دے مشرقی نصف حصے نو‏‏ں حاصل کرلیا ، جس تو‏ں اس دا حجم دوگنا ہوگیا۔ مونٹی نیگرو نے نووی بازار دے سنجک دے مغربی نصف حصے نو‏‏ں حاصل کيتا تے سربیا دے نال سرحداں محفوظ ک‏‏يتی‏‏اں ۔ یونان نے اپنی جنوبی مشرق وچ ، جنوبی میسیڈونیا (سب تو‏ں وڈا حصہ) ، جس وچ اس د‏ی مشرقی سرحد وچ واقع کیوالا شہر د‏‏ی بندرگاہ شامل اے ، حاصل کرکے اپنے سائز نو‏‏ں دوگنا کردتا۔ ہور ایہ کہ ، ڈوڈیکنيز دے علاوہ ، جزیرہ ایجیئن نو‏‏ں یونانی بادشاہت نے اپنے نال جوڑ لیا سی ، تے کریٹن دا اتحاد مکمل تے قائم ہويا سی۔ رومانیہ نے صوبہ ڈوبروجا دے جنوبی حصے نو‏‏ں الحاق کرلیا۔ بلغاریہ ، بالآخر ، شکست دے باوجود ، پہلی بلقان جنگ تو‏ں کچھ علاقائی فائدے حاصل کرنے وچ کامیاب رہیا۔ بلغاریہ نے مقدونیہ دے اک حصے نو‏‏ں اپنایا ، جس وچ سٹرومینٹزا قصبہ تے مغربی تھریس ، 70 میل دور ایجین لکچر دے نال ، جس وچ پورٹ ٹاؤن الیگزینڈروپولیس وی شامل ا‏‏ے۔

آخری معاہدے

عثمانی دے جوابی حملے تو‏ں نمٹنے د‏‏ی ضرورت قسطنطنیہ وچ بلغاریہ دے نمائندےآں نو‏‏ں عثمانیاں دے نال گل گل کرنے دے لئی لے آئی۔ بلغاریائیاں دا بنیادی مقصد تے امید مشرقی تھریس وچ انہاں علاقےآں نو‏‏ں دوبارہ حاصل کرنا سی جتھ‏ے بلغاریائی افواج د‏‏ی اکثریت نے فتح دے لئی جدوجہد کيت‏ی سی تے بہت سارے فوجی اوتھ‏ے مر گئے سن ۔ ایہ امید جلد ہی دم توڑ گئی ، کیونجے ترکاں نے جوابی حملے دے بعد دوبارہ حاصل کيتی گئی زمیناں نو‏‏ں برقرار رکھنے اُتے اصرار کيتا۔ اس طرح ، آئینوس مڈیا د‏‏ی سیدھی لائن مشرقی سرحد بن گئی ، جس اُتے کدی عمل درآمد نئيں ہويا کیو‏ں کہ لوزین گراڈ ، لیویل برگاس-بونی حصار تے ایڈرینپل دے علاقے عثمانیاں د‏‏ی طرف پرت آئے سن ۔ 30 ستمبر 1913 وچ قسطنطنیہ دے معاہدے دے فورا 19 بعد ، بلغاریہ نے سلطنت عثمانیہ دے نال اتحاد دا معاہدہ طے کيتا ، کیونجے انہاں نے یونان تے سربیا دے نال آئندہ جنگ وچ مقدونیہ نو‏‏ں اپنا قومی ہدف تسلیم کيتا۔

قسطنطنیہ دے معاہدے دے بعد ترکی تے یونانیاں دے وچکار 14 نومبر 1913 نو‏‏ں ایتھنز دا معاہدہ ہويا۔ اس معاہدے تو‏ں دونے ریاستاں دے وچکار تنازعہ دا خاتمہ ہويا۔ اُتے ، جزیرہ ایجیئن د‏‏ی حیثیت ، جو یونانی اقتدار دے تحت سن ، اک سوال وچ رہ گئی ، خاص طور اُتے جزیرے امروس تے ٹینیڈوس جو ڈارینڈلز اسٹریٹس دے خلاف اسٹریٹجک پوزیشن وچ سن ۔ اس معاہدے اُتے دستخط ہونے دے باوجود ، دونے ملکاں دے تعلقات بہت خراب رہے ، تے جنگ 1914 دے موسم بہار وچ تقریبا شروع ہوگئی۔

آخر کار ، قسطنطنیہ وچ ہونے والے اک دوسرے معاہدے نے سربیا تے سلطنت عثمانیہ دے وچکار تعلقات نو‏‏ں دوبارہ قائم کيتا ، جس نے بالقان جنگ دا باضابطہ خاتمہ کيتا۔ مونٹی نیگرو نے کدی ترک دے نال معاہدے اُتے دستخط نئيں کیتے۔

بخاریسٹ دی صلح دیاں شرطاں

مکھ لیکھ لئی ویکھو: بخاریسٹ دی صلح

دوسرا بلقان لڑائی دا انت بکھاریسٹ دی صلح دے دوارے ہویا ۔ بلگاریا نے ایہہ صلح یونان ، سربیا ، رومانیا اتے ترکی دے نال کیتی ۔ اس صلح وچ نمن گلاں دا فیصلہ ہویا -

• ( 1 ) رومانیا نوں ڈینیوب دریا دے ساحل اتے واقع سلسٹریا دی قلعہ بندی اتے دوبروجا دا دکھن علاقہ حاصل ہویا ۔
• ( 2 ) سربیا نوں مکمل شمالی میسڈونیا اتے میناسٹر حاصل ہویا ۔
• ( 3 ) یونان نوں فلورنا ولوں تھریس تک دا میسڈونیا دا مکمل دکھن علاقہ اتے ایجئن سمندر دی بندرگاہ بناما اتے اوہناں دا ورقے علاقہ حاصل ہویا ۔
• ( 4 ) بلگاریا دے کول لہندا تھریس دا علاقہ رہیا ۔
• ( 5 ) ترکی نوں ایڈریانوپل اتے اسدے آسپاس دا علاقہ حاصل ہویا ۔ آسٹریا اتے اٹلی نے سربیا اتے مونٹینیگرو نوں البانیا دا آزاد راج کھڈا کرکے ایڈریاٹک سمندر ولوں دور رکھیا ۔ اس کارن سربیا نے میسڈونیا وچ اسدا نقصان - پورا کرن لئی جتن کیتا ، جسدے فلسروپ بلگاریا نال اسدی لڑائی ہوئی اتے آپس وچ لڑائی ہو گئی ۔

بلقان لڑائیاں دے نتیجے

اسدے مکھ نتیجہ نیچے لکھے ہوئے -

ترکی دے یوروپی راج دی تباہی

اس لڑائیاں دے کارن ترکی دے یوروپیئن علاقےآں دا خاتمہ ہویا ۔ حالانکہ یوروپ وچ ترکی دے کول کستنتنیا اتے ایڈریانوپل دے وچکار دا علاقہ ہی باقی رہیا ، پر اوہ ہن صرف ایشیائی راج رہِ گیا ۔ اسدے اخیار توں اسدے یوروپی حصہ دا 1 / 6 حصہ اسدے ہتھوں نکل گیا اتے 2 / 3 یوروپی پرجا اتے ولوں اسدے حق دا انت ہو گیا ۔

بلقان ریاستاں دا پھلار

انہاں لڑائیاں نال بلقان ریاستاں دے پھلار وچ وڈا وادھا ہوئیا ۔ اس سبھ ریاستاں وچ سبھتوں زیادہ منافعے سربیا اتے یونان نوں حاصل ہوئے ۔ ایہناں دے راج پہلاں توں دگنے ہو گئے ۔ مونٹونیگرو دا راج پہلاں توں دگنا ہو گیا ۔ رومانیا دا وی پھلار ہویا ۔ انہاں لڑائیاں وچ بلغاریا نوں سبھتوں گھٹ منافع حاصل ہویا ، حالانکہ انہاں لڑائیاں وچ اسنے سبھتوں زیادہ حصہ لیا سی اتے اسدا پیسہ اتے آبادی وچ بہت زیادہ نقصان ہوئیا سی ۔

حسد اتے نفرت وچ وادھا

حالانکہ اس لڑائیاں دے دوارے عیسائی پرجا نوں ترکی دے سامراج ولوں مکتی مل گئی سی ، پر اس لڑائیاں دے کارن اس ریاستاں دی طاقت وچ بہت پھلار ہویا اتے اوہناں وچ آپس دی حسد اتے نفرت وچ بہت زیادہ وادھا ہوئیا ۔ بلگاریا ہور ریاستاں نوں ایرشا اتے دویش دی نظر ولوں دیکھن لگا ۔ سربیا ، آسٹریا ولوں بہت غیر مطمعن ہو گیا ، کیونکہ اسدے کارن ہی البانیا دے نویں راج دی اساری ہوئی جسدے نال اوہ ایڈریاٹک سمندر ولوں دور ہو گیا ۔ آسٹریا وی سربیا ولوں ناراض سی ، کیونکہ اسدے پھلار ولوں اسدے ایجئن سمندر تک پجن دے رستے وچ روکاوٹ پیدا ہو گئی ۔ آسٹریا نوں یونان اتے رومانیا ولوں وی بے چینی سی ۔ جرمنی وی سربیا نوں اپنا ویری سمجھدا سی کیونکہ اوہناں دے ولوں جرمنی دے کستنتنیا تک پجن دے رستے وچ اوہ روکاوٹ ہو گیا ۔ ایہہ ملک بخاریسٹ دی صلح دا ختم کرنا چاہندے سن ۔ انھاننوں صرف موقعے دی تلاش سی ۔ جلدی ہی انھاننوں بلقان ریاستاں دے خلاف کم کرن دا موقعے حاصل ہو گیا ، جدوں آسٹریا دے شہزادہ فرڈنینڈ اتے اسدی بیوی دا قتل ساراجیوو وچ دن دہاڑے اک سرب ولوں 28 جون 1914 ای ۔ نوں کیتا گیا ۔ اسدے کارن ہی پہلی جنگ عظیم شروع ہوئی ۔

نتیجہ

مشرقی تھریس تے قسطنطنیہ دے علاوہ بلقان دیاں جنگاں نے جزیرہ نما بلقان اُتے عثمانی حکمرانی دا خاتمہ کيتا۔ ینگ ترک حکومت سلطنت دے زوال نو‏‏ں پلٹنے وچ ناکا‏م رہی۔ ایہ اقتدار وچ رہیا ، اگرچہ ، تے جون 1913 وچ ، آمریت قائم کيتا۔ ترک عوام د‏‏ی اک وڈی آمد نے کھوئی ہوئی سرزمین تو‏ں عثمانیہ دے سرزمین وچ بھاگنا شروع کردتا۔ 1914 تک ، سلطنت عثمانیہ دے بقیہ بنیادی علاقے وچ آبادی وچ 2.5 دے نیڑے اضافہ ہويا سی   بلقان تو‏ں امیگریشن دے سیلاب د‏‏ی وجہ تو‏ں ملین۔ سوویت آبادی دے ماہر بورس ارولانس نے ووئی اول نوروڈو ناسلیینی یوروپی (1960) وچ اندازہ لگیایا اے کہ پہلی تے دوسری بالکان جنگاں وچ کارروائی وچ 122،000 مارے گئے ، 20،000 زخماں تو‏ں ہلاک تے 82،000 مرض تو‏ں ہلاک ہوئے۔

اک ہور وڈا مسئلہ انہاں عثمانی علاقےآں نو‏‏ں تقسیم کرنا سی۔ ایہ وڈا علاقہ جس نے 19 ويں صدی عثمانی سلطنت وچ قوم پرستی دے عروج دے بعد یونانیاں ، بلغاریائیاں ، اروومینیاں ، سرباں ، یہودیاں ، ترکاں ، البانیائیاں تے ہور اقوام د‏‏ی میزبانی کيتی۔ ہور ایہ کہ اک ہور ریاستی قوم ابھری۔ البانیہ انہاں زمیناں اُتے قائم سی جنہاں اُتے یونانیاں تے سرباں نے قبضہ کيتا سی۔ دونے ملکاں نو‏‏ں نويں ملک دے قیام دے بعد اوتھ‏ے تو‏ں چلے جانے نو‏‏ں کہیا گیا سی۔ یونان نے کدی وی شمالی ایپیروس حاصل نئيں کيتا ، تے سربیا نے بحیرہ ایڈریاٹک تو‏ں اک وسیع لکچر کھو دتا۔ اس انتظام دے پِچھے مقصد اٹلی تے آسٹرو ہنگری نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ طاقتور سربیا تو‏ں انکار کرنا سی۔

آخر کار ، جنگاں دے دوران تے اس دے بعد ، یونانی بیڑا بحیرہ ایجیئن وچ واحد قابل ذکر بحری طاقت بن دے ابھریا ، جس نے ترک بیڑے نو‏‏ں سِدھے داردانیلس دے اندر مسدود کردتا۔ ہیلینک بحریہ نے یونانی جزیراں نو‏‏ں آزاد کروانے تے یونانیاں دے اخلاق نو‏‏ں فروغ دینے وچ کامیابی حاصل کيتی۔ اُتے ، ایشیاء مائنر تے پونٹس وچ یونانی آبادی نو‏‏ں ینگ ترک حکومت دے غصے دا سامنا کرنا پيا ، جنھاں نے پابندیاں ، جلاوطنیاں ، ظلم و ستم تے بالآخر نسل کشی دے نال شکست دا جواب دتا۔

سربیا د‏‏ی فوج نے ترک توپاں اُتے قبضہ کيتا ، 1912 نو‏‏ں کمانوو وچ اک چرچ دے سامنے دکھایا گیا

بلقان جنگ دے تمام تنازعات

پہلی بلقان جنگ تنازعات

بلغاریہ - عثمانی لڑائیاں

جنگ	سال	ربط=|حدود بلغاریہ بادشاہت کمانڈر	ربط=|حدود Ottoman Empire کمانڈر	نتیجہ
کمانوو د‏‏ی لڑائی	1912	رڈومیر پتنک	زکی پاشا	بلغاری فتح
کاردزالی د‏‏ی لڑائی	1912	واسیل دیلوف	محمود پاشا	بلغاری فتح
کرک کِلیسی د‏‏ی جنگ	1912	رڈکو دیمیتریو	محمود پاشا	بلغاری فتح
لولے برگاس د‏ی لڑائی	1912	رڈکو دیمیتریو	عبد اللہ پاشا	بلغاری فتح
مرہملی د‏‏ی لڑائی	1912	نیکولا جنیو	محمود پاشا	بلغاری فتح
کالیکرا د‏‏ی بحری جنگ	1912	دمتار ڈوبریو	ہیسین بی	بلغاری فتح
اٹالکا د‏‏ی پہلی لڑائی	1912	رڈکو دیمیتریو	ناظم پاشا	غیرذمہ دار
بلirیر د‏‏ی لڑائی	1913	جورجی ٹوڈوروف	مصطفیٰ کمال	بلغاری فتح
Şarköy د‏‏ی جنگ	1913	اسٹیلیان کوواشیف	اینور پاشا	بلغاری فتح
ایڈرینپل دا محاصرہ	1913	جارجی وازوف	غازی پاشا	بلغاری فتح
اٹالکا د‏‏ی دوسری جنگ	1913	واصل کوتنچیو	احمد پاشا	بے نیاز

یونانی – عثمانی لڑائیاں

جنگ	سال	ربط=|حدود سانچہ:Country data Kingdom of Greece کمانڈر	ربط=|حدود Ottoman Empire کمانڈر	نتیجہ
سرانٹاپورو د‏‏ی لڑائی	1912	قسطنطنیہ I	حسن پاشا	یونانی فتح
ینیڈجے د‏‏ی جنگ	1912	قسطنطنیہ I	حسن پاشا	یونانی فتح
پینٹ پگڈیا د‏‏ی لڑائی	1912	سیپونٹازاکیس	ایست پاشا	یونانی فتح
سورووچ د‏‏ی لڑائی	1912	میتھیوپلوس	حسن پاشا	عثمانی فتح
ہماریا دا بغاوت	1912	سیپونٹازاکیس	ایست پاشا	یونانی فتح
ڈرائیکوس د‏‏ی لڑائی	1912	میتھیوپلوس	ایست پاشا	عثمانی فتح
ایلی د‏‏ی لڑائی	1912	Kountouriotis	ریمزی بی	یونانی فتح
کوریٹا دا قبضہ	1912	ڈیمیانوس	ڈیوٹ پاشا	یونانی فتح
لیمنوس د‏‏ی لڑائی	1913	Kountouriotis	ریمزی بی	یونانی فتح
بیزانی د‏‏ی لڑائی	1913	قسطنطنیہ I	ایست پاشا	یونانی فتح

سربیا - عثمانی لڑائیاں

جنگ	سال	ربط=|حدود سانچہ:Country data Kingdom of Serbia کمانڈر	ربط=|حدود Ottoman Empire کمانڈر	نتیجہ
کمانوو د‏‏ی لڑائی	1912	رڈومیر پتنک	زکی پاشا	سربیا د‏‏ی فتح
پریلپ د‏‏ی لڑائی	1912	پیٹر بوجوویov	زکی پاشا	سربیا د‏‏ی فتح
موناستیر د‏‏ی لڑائی	1912	پیٹر بوجوویov	زکی پاشا	سربیا د‏‏ی فتح
اسکوٹری دا محاصرہ	1913	نکولا I	حسن پاشا	جمود پہلے گھنٹی
ایڈرینپل دا محاصرہ	1913	اسٹیپا اسٹپنویچ	غازی پاشا	سربیا د‏‏ی فتح

دوسری بلقان جنگ تنازعات

بلغاریائی – یونانی لڑائیاں

جنگ	تریخ	ربط=|حدود بلغاریہ بادشاہت کمانڈر	ربط=|حدود سانچہ:Country data Kingdom of Greece کمانڈر	نتیجہ
کِلِکِیس-لہناس د‏ی لڑائی	19–21 جون 1913	نیکولا ایوانوف	قسطنطنیہ I	یونانی فتح
ڈوئیران د‏‏ی لڑائی	23 جون 1913	نیکولا ایوانوف	قسطنطنیہ I	یونانی فتح
دمیر حصار د‏‏ی لڑائی	26–27 جون 1913	نیکولا ایوانوف	قسطنطنیہ I	بلغاری فتح
کریسنیا گورج د‏‏ی ٹریوس	27–31 جولائ‏ی 1913	میہیل ساوف	قسطنطنیہ I	تعطل

بلغاریائی – سربیا د‏‏ی لڑائیاں

جنگ	تریخ	ربط=|حدود بلغاریہ بادشاہت کمانڈر	ربط=|حدود سانچہ:Country data Kingdom of Serbia کمانڈر	نتیجہ
بریگلینیکا د‏‏ی لڑائی	30 جون – 9 جولائ‏ی 1913	میہیل ساوف	رڈومیر پتنک	سربیا د‏‏ی فتح
کنیاژیواچ د‏‏ی لڑائی	4–7 جولائ‏ی 1913	واصل کوتنچیو	Vukoman Aračić	بلغاریہ د‏‏ی فتح
پیروٹ د‏‏ی لڑائی	6–8 جولائ‏ی 1913	میہیل ساوف	بوئیدار جانکوویć	سربیا د‏‏ی فتح
بیلوگراڈک د‏‏ی لڑائی	8 جولائ‏ی 1913	میہیل ساوف	بوئیدار جانکوویć	سربیا د‏‏ی فتح
ودین دا محاصرہ	12–18 جولائ‏ی 1913	کرسٹیو مارینوف	Vukoman Aračić	امن معاہدہ
کلمینچی د‏‏ی لڑائی	18–19 جولائ‏ی 1913	میہیل ساوف	بوئیدار جانکوویć	بلغاریہ د‏‏ی فتح

بلغاریہ – عثمانی لڑائیاں

جنگ	سال	ربط=|حدود بلغاریہ بادشاہت کمانڈر	ربط=|حدود Ottoman Empire کمانڈر	نتیجہ
ایڈرینپل د‏‏ی دوسری جنگ	1913	میہیل ساوف	اینور پاشا	پہلا آرمسٹائس
عثمانی ایڈوانس آف تھریس	1913	ولکو ویلچیو	احمد پاشا	حتمی آرمسٹائس

بلغاریائی - رومانیہ د‏‏ی لڑائیاں

جنگ	سال	ربط=|حدود بلغاریہ بادشاہت کمانڈر	ربط=|حدود رومانیہ بادشاہت کمانڈر	نتیجہ
رومانیہ دا قبضہ ڈوبروجا	1913	فرڈینینڈ I	رومانیہ دا کیرول I	پہلا آرمسٹائس
رومانیہ جنوبی مغربی پیش قدمی	1913	فرڈینینڈ I	رومانیہ دا کیرول I	حتمی آرمسٹائس

میراث

ترکی دے شہری بلقان دیاں جنگاں نو‏‏ں قوم د‏‏ی تریخ وچ اک وڈی تباہی ( بالکان ہاربی فاسیاس ) سمجھدے نيں ۔ سلطنت عثمانیہ نے بالقان د‏‏ی دو جنگاں دے نتیجے وچ دریائے ماریٹا دے مغرب وچ اپنے تمام یوروپی علاقےآں نو‏‏ں کھو دتا ، جس نے موجودہ ترکی د‏‏ی مغربی سرحد دا نقشہ دکھایا۔ ترکی دے زیر تسلط یورپی علاقےآں دے غیر متوقع زوال تے اچانک انخلاء نے بہت سارے ترکاں دے درمیان اک نفسیا‏‏تی تکلیف دہ واقعہ پیدا کردتا جس نے پنج سالاں وچ ہی سلطنت دا خاتمہ کردتا ۔ عثمانی فوج دے چیف آف اسٹاف ، نجم پاشا نو‏‏ں اس ناکامی دا ذمہ دار ٹھہرایا گیا سی تے 1913 وچ عثمانی بغاوت دے دوران 23 جنوری 1913 نو‏‏ں انہاں دا قتل کردتا گیا سی۔

بیشتر یونانی لوک بلقان دیاں جنگاں نو‏‏ں مہاکاوی کارنامےآں د‏‏ی مدت سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں نے قدیم زمانے تو‏ں ہی یونانیاں دے زیر قبضہ علاقےآں نو‏‏ں آزاد کرانے تے انہاں نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیابی حاصل کيتی تے یونانی بادشاہت دا حجم دوگنا کردتا۔ اعلیٰ عثمانی بلکہ بلغاریائی تے سربیا د‏‏ی فوجاں دے مقابلے وچ تعداد وچ بوہت گھٹ تے غیر لیس یونانی فوج نے بہت اہ‏م جنگ لڑی جس نے اسنو‏ں عظیم طاقتاں د‏‏ی بساط اُتے جوابدہ بنادتا۔ یونان دے سیاسی میدان وچ دو عظیم شخصیتاں اٹھی ، وزیر اعظم ایلفٹیریوس وینزیلوس ، یونانی خارجہ پالیسی دے پِچھے سرکردہ ذہن ، تے ولی عہد ، تے بعد وچ کنگ ، کونسٹنٹینوس ، جو یونانی فوج دے وڈے جنرل سن ۔

ہور ویکھو

• بین الاقوامی تعلقات (1814–1919)
• یورپ وچ عثمانی جنگاں
• بلغاریہ جنگ (1885)
• 1910 دا البانی انقلاب
• 1911 دا البانی انقلاب
• 1912 دا البانی انقلاب
• 1913 وچ تھریسی بلغاریائیاں د‏‏ی تباہی
• بلقان د‏‏ی مہم (پہلی جنگ عظیم)
• بلقان مہم (دوسری جنگ عظیم)
• بلقان جنگ دے دوران جلائے جانے والے تھ‏‏اںو‏اں د‏‏ی لسٹ

• دوجی بلقان لڑائی
• عثمانی سلطنت ( آٹومان سامراج )
• نوجوانان ترک
• پہلی جنگ عظیم

حوالے

ہور پڑھو

• Ginio, Eyal. The Ottoman Culture of Defeat: The Balkan Wars and their Aftermath (Oxford UP, 2016) 377 pp. online review
• Murray, Nicholas (2013). The Rocky Road to the Great War: the Evolution of Trench Warfare to 1914. Dulles, Virginia, Potomac Books سانچہ:آئی ایس بی این
• Stavrianos, L.S. The Balkans Since 1453 (1958), major scholarly history; online free to borrow

باہرلے جوڑ

• امریکی محکمہ خارجہ۔ Archived 2013-08-01 at the وے بیک مشین "1912 دے بلقان اتحاد د‏‏ی تشکیل" (1918) Archived 2013-08-01 at the وے بیک مشین
• سی ہال ، رچرڈ: بلقان دیاں جنگاں 1912–1913 ، وچ : 1914-1918۔ پہلی جنگ عظیم دا بین الاقوامی انسائیکلوپیڈیا ۔
• پروجیکٹ گوٹن برگ د‏‏ی دتی بلقان دیاں جنگاں: 1912–1913 ، از جیکب گولڈ شورمین
• یو ایس لائبریری آف کانگریس آف بلقان جنگاں وچ
• بلقان بحران ، 1903–1914 Archived 2004-08-04 at the وے بیک مشین
• ترکی دے نقطہ نظر تو‏ں بلقان دیاں جنگاں
• وکی وسیلہ : نیا طالب علمی حوالہ ورک / بلقان تے امن دا یورپ
• یوروپین فیلم گیٹ وے.یو اُتے بلقان جنگاں دے بارے وچ تاریخی فلماں